[79] Teresa Pasterz*
KAPITAŁ LUDZKI, WIEDZA I INNOWACJE
JAKO CZYNNIKI WZMACNIAJĄCE FUNKCJE
METROPOLITALNE MIAST WOJEWÓDZKICH
NA PRZYKŁADZIE RZESZOWA – STOLICY
REGIONU PODKARPACKIEGO
1. WPROWADZENIE
Celem artykułu jest analiza wpływu „miĊkkich”, niematerialnych czynników produkcji, takich jak: kapitał ludzki, wiedza i innowacje na wzmocnienie funkcji metropolitalnych polskich miast wojewódzkich. Autorka swoje rozwaĪania teo-retyczne popiera przykładem rozwoju Rzeszowa – stolicy regionu podkarpac-kiego. Przedstawia działania samorządu województwa podejmowane w zakresie wzmacniania jego funkcji metropolitalnych poprzez budowanie gospodarki tego miasta, jak równieĪ całego regionu opartego na wiedzy.
2. FUNKCJE METROPOLITALNE MIAST WOJEWÓDZKICH
Jakkolwiek tylko nieliczne miasta wojewódzkie w Polsce są metropoliami, to jednak pozostałe, pomimo Īe nie spełniają warunków zawartych w definicjach metropolii, to faktycznie odgrywają rolĊ metropolii, realizując okreĞlone fun-kcje. Do tych podstawowych zadaĔ naleĪą przede wszystkim: rozwój macie-rzystych regionów poprzez dyfuzjĊ nowych idei, innowacji, wiedzy, tworzenie i wzmacnianie juĪ istniejących sieci kooperacji i podwykonawstwa mających wpływ na podniesienie pozycji konkurencyjnej regionu i jego stolicy w otocze-niu krajowym i Ğwiatowym (K l a s i k 2001, s. 14); rozwój komunikacji i trans-portu, w tym zwłaszcza infrastruktury drogowej, rozwój infrastruktury, a takĪe
*
Dr, zastĊpca dyrektora Departamentu Rozwoju Regionalnego w UrzĊdzie Marszał-kowskim Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie, pełnomocnik Zarządu Woje-wództwa Podkarpackiego ds. Regionalnej Strategii Innowacji.
gospodarki komunalnej, zapewnienie bezpieczeĔstwa publicznego, promocja (H a u s n e r 2008, s. 278).
Miasta wojewódzkie niezaliczone do metropolii pełnią w swoich regionach funkcjĊ najwaĪniejszych, regionalnych oĞrodków gospodarczych, naukowych, kulturalnych i administracyjnych. Jednak ich potencjał do absorpcji innowacji i dyfuzji rozwoju jest niewystarczający do uruchomienia skutecznych procesów restrukturyzacyjnych. Dlatego konieczne jest wzmocnienie ich funkcji metropo-litalnych poprzez m.in. rozwój kapitału ludzkiego, bazy edukacyjnej, naukowej i kulturalnej. NaleĪy równieĪ wspieraü regionalną specjalizacjĊ tych oĞrodków. Jednym z warunków przyspieszenia procesów urbanizacyjnych jest pozyskiwa-nie inwestycji zewnĊtrznych, główpozyskiwa-nie z sektorów wysokich technologii. Na szczególną uwagĊ zasługują stolice województw Polski Wschodniej, tj. Biały-stok, Olsztyn, Rzeszów, Kielce, Lublin – zaliczone do metropolii, których roz-wój moĪe przyczyniü siĊ do wyrównywania stopnia rozwoju społeczno-gospo-darczego tej czĊĞci kraju w stosunku do pozostałych regionów Polski (Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010–2020. Projekt, 2009, s. 62).
3. KAPITAŁ LUDZKI, WIEDZA I INNOWACJE, JAKO CZYNNIKI WZMACNIAJĄCE FUNKCJE METROPOLITALNE MIAST
WOJEWÓDZKICH
Kapitał ludzki, wiedza i innowacje determinują rozwój regionów, a na ich obszarze „kreatywnych” miast, które stają siĊ metropoliami. Poziom i jakoĞü kapitału ludzkiego jest waĪnym czynnikiem rozwoju miast wojewódzkich w Polsce. Z kapitałem ludzkim łączy siĊ wiedza. WspółczeĞnie dokonuje siĊ olbrzymia transformacja, która dotyczy wielkich społecznych procesów wytwa-rzania, dyfuzji i wykorzystania wiedzy. O rozwoju nowej gospodarki opartej na wiedzy decydują przede wszystkim takie sektory, jak: technologie informacyjne i komunikacyjne, badania naukowe, inĪynieria finansowa, informacje i wiedza. Technologie informatyczne wywierają coraz wiĊkszy wpływ nie tylko w sekto-rach produkcyjnych, ale równieĪ w takich, jak: transport, handel, prawo i zarzą-dzanie itd. Technologie te wraz z kapitałem ludzkim działającym w wymiarze lokalnym, stanowią najwaĪniejszą siłĊ napĊdową zmian w regionalnych syste-mach ekonomicznych (D o m a Ĕ s k i, M a r c i n i a k 2003, s. 140).
Głównym czynnikiem wzrostu współczesnych oĞrodków miejskich i nowo-czesnych gospodarek regionalnych są innowacje. Jednym z istotnych warunków wprowadzania innowacji do firm jest stworzenie przez władze regionalne i lokalne sprzyjającego klimatu do rozwoju współpracy miĊdzy sektorem nauki i gospodarki. Instrumentem niezbĊdnym do wzmocnienia regionalnej konkuren-cyjnoĞci jest zbudowanie skutecznego regionalnego systemu innowacji, w
rama-ch którego bĊdzie nastĊpował transfer wiedzy i nowoczesnyrama-ch terama-chnologii do sektorów gospodarczych. Istotną rolĊ w tworzeniu warunków do rozwoju inno-wacji odgrywają miasta. Główne oĞrodki wzrostu regionu pełnią funkcjĊ tzw. „lokomotyw rozwoju”, w tym równieĪ funkcjĊ oĞrodków innowacji. Skuteczne lokalne systemy innowacji miast wojewódzkich wzmacniają ich funkcje metro-politalne.
4. RZESZÓW – STOLICA INNOWACJI
Od 2009 r. Rzeszów promuje siĊ pod hasłem „Rzeszów stolica innowacji” (Strategia Marki Rzeszów na lata 2009–2013 oraz Program Promocji Miasta Rzeszowa na lata 2009–2013, 2008, s. 44). W jakim stopniu miasto Rzeszów jest innowacyjne? Rzeszów – stolica województwa podkarpackiego – w 2008 r. liczył 170 653 mieszkaĔców. Natomiast potencjalny Rzeszowski Obszar Metro-politalny (ROM)1 zamieszkiwało 742 299 osób, co stanowiło 35% mieszkaĔców ogółem województwa podkarpackiego (Województwo podkarpackie... 2009, s. 105–110).
Rzeszów jest centrum społeczno-gospodarczym, naukowym, edukacyjnym, administracyjnym i kulturalnym województwa podkarpackiego. DuĪy wpływ na profil gospodarki miasta miało utworzenie Centralnego OkrĊgu Przemysłowego. Od tej pory datują siĊ lotnicze tradycje stolicy województwa podkarpackiego i powstanie spółki WSK „PZL-Rzeszów” S.A. Jest ona liderem innowacyjnego klastra „Dolina Lotnicza”. W nim koncentrują siĊ przedsiĊbiorstwa przemysłu lotniczego, oĞrodki naukowo-badawcze wraz z rozwiniĊtym zapleczem eduka-cyjnym i szkoleniowym. Centrum „Doliny Lotniczej” jest Rzeszów. Istotnym elementem wspierania innowacyjnoĞci i transferu technologii jest utworzenie Centrum Zaawansowanych Technologii „AERONET – Dolina Lotnicza”2.
Na terenie Rzeszowa na koniec 2008 r. w rejestrze REGON zarejestrowanych było 19 tys. podmiotów gospodarczych. Stanowiło to 13% ogólnej liczby 144 tys. podmiotów prowadzących działalnoĞü gospodarczą w województwie pod-karpackim (Województwo podkarpackie... 2009, s. 319 i 324). Do sektorów
1
W skład Rzeszowskiego Obszaru Metropolitarnego wchodzi miasto Rzeszów wraz z powiatami: dĊbickim, kolbuszowskim, łaĔcuckim, ropczycko-sĊdziszowskim, strzyĪo-wskim. 4 maja 2005 r. zostało podpisane porozumienie partnerskie w sprawie ROM pomiĊdzy Marszałkiem Województwa Podkarpackiego, Prezydentem Miasta Rzeszowa, a takĪe starostami powiatów, które naleĪą do ROM.
2
Porozumienie dotyczące utworzenia Centrum zostało podpisane w 2004 r. Uczestni-kami konsorcjum jest 6 uczelni wyĪszych – Politechniki: Rzeszowska, Lubelska, Łódz-ka, ĝląska i WarszawsŁódz-ka, Uniwersytet Rzeszowski i Stowarzyszenie „Dolina Lotnicza”. Partnerzy realizują wspólny program naukowo-badawczy w zakresie lotnictwa.
wysokiej szansy3 w gospodarce lokalnej Rzeszowa naleĪą: usługi informatyczne, przemysł elektromaszynowy, w tym lotniczy i sprzĊtu AGD, przemysł prze-twórstwa rolno-spoĪywczego, przemysł chemiczny, w tym farmaceutyczny. Tu-taj prowadzą działalnoĞü gospodarczą takie uznane przedsiĊbiorstwa, jak m.in.: ASSECO Poland S.A., WSK PZL Rzeszów S.A., Zelmer S.A., ICN-POLFA Rzeszów S.A.
Stolica regionu specjalizuje siĊ w sektorach wysokiej technologii, takich jak: lotnictwo, przemysł precyzyjny i elektroniczny oraz w usługach high-tech. Swoją siedzibĊ ma tu wiĊkszoĞü firm nowych technologii działających w woje-wództwie podkarpackim.
T a b e l a 1 PrzedsiĊbiorstwa przemysłu wysokich technologii zarejestrowane w REGON
na terenie ROM w XI 2006 r. Przemysł wysokich technologii Ogółem Przemysł precyzyjny Elektronika Produkcja komputerów Produkcja samolotów Farmacja Miasto Rzeszów 146 119 19 3 1 4 Powiat rzeszowski 45 39 4 1 0 1 Województwo podkarpackie 676 550 76 22 15 13 Powiaty ROM 285 242 29 7 1 6
ħ r ó d ł o: opracowanie na podstawie danych US w Rzeszowie oraz E. W o j n i c k a (2007, s. 162).
W Rzeszowie i w potencjalnym ROM dominują usługi high-tech, do których naleĪą: usługi badawczo-rozwojowe, telekomunikacja i łącznoĞü, usługi infor-matyczne.
Z tabeli 2 wynika, Īe ok. 30% wszystkich usług high-tech skupionych jest w Rzeszowie.
3
Sektory wysokiej szansy są to najdynamiczniej rozwijające siĊ w województwie podkarpackim sektory gospodarki, które w skali gospodarki Ğwiatowej wyróĪniają siĊ szczególnie dobrymi perspektywami rynkowymi, oznaczającymi szanse wysokiego oraz trwałego wzrostu popytu (za S o b k o w i a k i in. 2004, s. 21).
T a b e l a 2 Usługi wysoko technologiczne w REGON na terenie ROM w XI 2006 r.
Usługi wysoko
technologiczne Ogółem Informatyka Telekomunikacja
DziałalnoĞü B+R Miasto Rzeszów 469 436 28 5 Powiat rzeszowski 116 101 15 0 Województwo podkarpackie 1726 1510 200 16 Powiaty ROM 853 763 84 6
ħ r ó d ł o: opracowanie na podstawie danych US w Rzeszowie oraz E. W o j n i c k a (2007, s. 162).
Na podstawie dokonanej analizy moĪna stwierdziü, Īe zarówno Rzeszów, jak równieĪ potencjalny ROM charakteryzują siĊ znaczną koncentracją podmiotów z sektorów zaawansowanych technologicznie. Poza tym funkcjonuje w nim sto-sunkowo bogata infrastruktura wsparcia innowacji. Tutaj skupia siĊ ponad 70% instytucji sektora naukowo-badawczego województwa. Stąd moĪna wyciągnąü wniosek, Īe to miasto wojewódzkie stanowi centrum innowacyjne dla całego regionu podkarpackiego. Budowany system innowacyjny Rzeszowa i osiągniĊte dotychczas efekty uprawniają do stwierdzenia, Īe aspiracje tego miejskiego oĞrodka do przekształcenia siĊ w „kreatywne”, innowacyjne miasto są jak naj-bardziej uzasadnione.
5. KAPITAŁ LUDZKI RZESZOWA
Rzeszów jest głównym oĞrodkiem szkolnictwa wyĪszego w regionie. Dzia-łalnoĞü dydaktyczno-badawczo-rozwojową prowadzą dwie wiodące, paĔstwowe uczelnie wyĪsze: Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza i Uni-wersytet Rzeszowski oraz uczelnie niepubliczne, takie jak: WyĪsza Szkoła Informatyki i Zarządzania, WyĪsza Szkoła Zarządzania, WyĪsza Szkoła Prawa i Administracji, WyĪsza Szkoła InĪynieryjno-Ekonomiczna. Politechnika Rze-szowska, jako jedyna uczelnia w Polsce przygotowuje specjalistów dla sektora lotniczego na wydziale budowy maszyn i lotnictwa. Jest liderem w działaniach proinnowacyjnych w skali miasta Rzeszowa i całego regionu, a takĪe w wymia-rze ogólnopolskim. Ogółem w stolicy województwa podkarpackiego kształciło siĊ w 2008 r. ok. 54 tys. studentów. Stanowi to 72% ogólnej liczby 75 477 stu-dentów w regionie (Województwo podkarpackie... 2009, s. 206). Oceniając
kapi-tał ludzki w aspekcie iloĞciowym, jest to poziom zadowalający. Natomiast ana-liza zasobów ludzkich pod wzglĊdem jakoĞciowym wskazuje na jego słaboĞü. Na jakoĞü kapitału ludzkiego ma wpływ wielkoĞü wydatków przeznaczonych na prace badawczo-rozwojowe. Jednak zarówno w Polsce, jak i w województwie podkarpackim wydatki na badania i rozwój (B+R) ogółem w stosunku do PKB są najniĪsze wĞród krajów OECD. Polska plasuje siĊ na koĔcu rankingu przed Słowacją i Turcją (Z a j ą c z k o w s k a - J a k i m i a k 2009, s. 57).
Poziom kapitału ludzkiego w województwie podkarpackim ilustrują dane zawarte w tabeli 3.
T a b e l a 3 WskaĨniki obrazujące inwestycje w kapitał ludzki w województwie podkarpackim
Nazwa wskaĨnika 2004 r. 2008 r.
LudnoĞü z wykształceniem wyĪszym (% przedziału wiekowego 25–64) a b 18,52 14,68 22,65 21,27 Kształcenie ustawiczne (% udział osób uczących siĊ
i dokształcających w wieku 25–64 do ludnoĞci w wieku 25–64)
a b 4,90 3,20 4,60 2,90 Wydatki publiczne na B+R (% PKB) a b 0,22 0,00 0,21 0,03 Wydatki przedsiĊbiorstw na B+R (% PKB) a b 0,16 0,22 0,19 0,20 Pracujący w Ğrednio i wysoko zaawansowanym technologicznie
przetwórstwie przemysłowym (% ogółu pracujących)
a b 4,91 5,01 5,50 6,47 Pracujący w wysoko zaawansowanej technologicznie
działalnoĞci usługowej (% ogółu pracujących)
a b 2,17 1,33 2,57 1,74 a – Polska b – województwo podkarpackie
ħ r ó d ł o: opracowanie na podstawie danych US w Rzeszowie.
Wszystkie wskaĨniki, z wyłączeniem wydatków przedsiĊbiorstw na B+R i pracujących w Ğrednio i wysoko zaawansowanym technologicznie przetwór-stwie przemysłowym, są niĪsze od Ğredniej krajowej. W celu wzmacniania fun-kcji metropolitarnych Rzeszowa samorząd województwa podkarpackiego i sa-morząd miasta Rzeszowa powinny prowadziü politykĊ rozwoju zarówno stolicy województwa, jak i całego regionu, ukierunkowaną na podniesienie jakoĞci ka-pitału ludzkiego.
6. DZIAŁANIA SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO W ZAKRESIE WZMACNIANIA
FUNKCJI METROPOLITALNYCH RZESZOWA
Kreowana przez samorząd województwa podkarpackiego polityka rozwoju ukierunkowana jest na podniesienie krajowej i miĊdzynarodowej konkurencyj-noĞci regionu poprzez wzrost jego innowacyjkonkurencyj-noĞci. Efektem takich działaĔ ma byü wzrost zatrudnienia i poziomu Īycia mieszkaĔców. Jest to główny cel stra-tegii rozwoju województwa na lata 2007–2020 (Strategia Rozwoju Wojewódz-twa Podkarpackiego na lata 2007–2020, 2006, s. 83). Jednym z priorytetów tego strategicznego dokumentu jest budowanie regionalnego systemu innowacji po-przez rozwój ROM oraz powiązaĔ miĊdzy nauką i gospodarką. Wspieranie procesu metropolizacji Rzeszowa wymaga dalszego wzmocnienia jego funkcji metropolitalnych przez wzrost potencjału naukowego, gospodarczego i instytu-cjonalnego. WaĪnym instrumentem stymulowania rozwoju sektorów wysokich technologii, innowacji i transferu wiedzy pomiĊdzy nauką i gospodarką jest utworzenie w 2004 r. przez samorząd województwa podkarpackiego w porozu-mieniu z Politechniką Rzeszowską, Uniwersytetem Rzeszowskim, samorządem Rzeszowa i gminą Trzebownisko, Podkarpackiego Parku Naukowo-Technolo-gicznego Aeropolis (PPNT). Jego misją jest stymulowanie wielofunkcyjnego rozwoju regionu opierającego siĊ na wprowadzaniu innowacji i transferze tech-nologii do regionalnej gospodarki do sektorów wysokiej szansy, a w szczegól-noĞci: lotnictwa, informatyki, biotechnologii. W ramach Parku został wybudo-wany w 2006 r. przy Politechnice Rzeszowskiej akademicki pre-inkubator przedsiĊbiorczoĞci. Instytucją zarządzającą Parkiem jest Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego. PPNT – Aeropolis zajmuje teren ok. 120 ha. Sąsiaduje z Portem Lotniczym Rzeszów Jasionka. Obszar PPNT o powierzchni ok. 59 ha objĊty jest specjalną strefą ekonomiczną EURO-PARK Mielec. Aktualnie zain-westowały tu i prowadzą działalnoĞü gospodarczą dwie firmy z sektora high- -tech: MTU Aero Engines Polska oraz Borgwarner Turbo Systems. W trakcie budowy jest fabryka firmy Goodrich. W ramach II etapu planowane jest uzbro-jenie kolejnych 51 ha terenu pod inwestycje. Wybudowane zostaną równieĪ Inkubator Technologiczny wraz z Centrum Obsługi PPNT, Laboratorium Bio-technologii dla Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz Laboratorium Badawcze dla Politechniki Rzeszowskiej. NaleĪy zauwaĪyü, Īe bez tak duĪego zaangaĪowania samorządu województwa podkarpackiego w utworzenie PPNT, przez wsparcie finansowe, uĪyczenie znacznych terenów bĊdących własnoĞcią województwa, pomoc w pozyskaniu Ğrodków ze Ĩródeł zewnĊtrznych, finansowanie kosztów zarządzania Parkiem – powstanie i rozwój Parku byłby niemoĪliwy.
Regionalna polityka innowacyjna samorządowych władz województwa zo-stała okreĞlona w Regionalnej Strategii Innowacji Województwa
Podkarpac-kiego na lata 2005–2013. NadrzĊdnym celem tej strategii jest zbudowanie sku-tecznego i sprawnego regionalnego systemu innowacji dla osiągniĊcia trwałego, zrównowaĪonego rozwoju (S o b k o w i a k i in. 2004, s. 12).
W latach 2008–2013 wdraĪany jest w regionie projekt systemowy4 pod naz-wą „Wzmocnienie instytucjonalnego systemu wdraĪania Regionalnej Strategii Innowacji w latach 2007–2013 w województwie podkarpackim” w ramach PO Kapitał Ludzki 2007–2013, Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki, Poddziałanie 8.2.2 Regionalne Strategie Innowacji. BudĪet projektu wynosi ok. 20 mln zł, w tym: dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Społecznego prawie 17 mln zł; 1,5 mln zł z budĪetu paĔstwa i 1,5 mln zł z budĪetu samorządu województwa. Celem projektu jest zbudowanie w regionie podkarpackim sieci współpracy miĊdzy przedsiĊbiorstwami a sektorem nauki w zakresie wdraĪania innowacji. Inicjatorem i liderem projektu jest samorząd województwa podkar-packiego. Partnerami projektu są Politechnika Rzeszowska, Uniwersytet Rzeszo-wski, WyĪsza Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., Agencja Rozwoju Regionalnego MARR S.A., Urząd Statystyczny w Rzeszowie oraz Stowarzyszenie Grupy PrzedsiĊ-biorców Przemysłu Lotniczego „Dolina Lotnicza”. Do jednych z waĪniejszych elementów systemu wdraĪania RSI naleĪą Podkarpackie Fora InnowacyjnoĞci. Pełnią one funkcjĊ platformy dialogu regionalnego w obszarze budowania innowacyjnego województwa podkarpackiego. Są one cyklicznie organizowane od czerwca 2003 r.
Kolejnym ogniwem systemu wdraĪania RSI jest Podkarpacka Rada Innowa-cyjnoĞci (PRI). Jest to organ opiniodawczo-doradczy dla regionalnych władz samorządowych w zakresie realizacji przez nie polityki innowacyjnej. W ramach projektu została uruchomiona promocja województwa podkarpackiego, jako innowacyjnego regionu. W Polskim Radio Rzeszów co tydzieĔ realizowane są 55-minutowe audycje w cyklu „Innowator – Podkarpackie poszerza horyzonty”. Natomiast w TVP INFO, co dwa tygodnie są emitowane 20-minutowe programy w cyklu „Innowacyjne podkarpackie.” DziĊki współpracy UrzĊdu Marszałko-wskiego Województwa Podkarpackiego z mediami pokazywane są „dobre prak-tyki” z województwa podkarpackiego dotyczące tworzenia, absorpcji i dyfuzji innowacji. Zostanie takĪe wyłoniona i bĊdzie finansowana działalnoĞü Regio-nalnego Centrum Transferu Innowacji (RCTI) i szeĞciu Punktów Kontaktowych na terenie całego województwa podkarpackiego. Głównym zadaniem tej sieci bĊdzie stymulowanie i animowanie współpracy sektora nauki z gospodarką
4
Projekt systemowy zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 2 znowelizowanej ustawy z 6 grud-nia 2006 r. o zasadach prowadzegrud-nia polityki rozwoju polega na realizacji zadaĔ publicznych przez podmioty działające na podstawie odrĊbnych przepisów w zakresie okreĞlonym przepisami prawa i dokumentami strategiczno-programowymi przyjĊtymi przez RadĊ Ministrów.
regionu w zakresie innowacji. Jej koordynatorem bĊdzie RCTI działające w RARR S.A. w Rzeszowie. Zakładanym efektem wdroĪenia przedmiotowego projektu systemowego bĊdzie wypracowanie i uruchomienie optymalnego mo-delu systemu komunikacji miĊdzy przedsiĊbiorcami, sektorem naukowo-badaw-czym, instytucjami poĞredniczącymi i administracją publiczną. W tĊ sieü bĊdzie włączony system monitoringu i ewaluacji RSI. Oceniając wymieniony projekt systemowy przez pryzmat rozwoju funkcji metropolitalnych stolicy regionu, moĪna stwierdziü, Īe kreuje on Rzeszów, jako główne ogniwo tworzonego re-gionalnego systemu innowacji.
Samorząd województwa podkarpackiego z siedzibą w Rzeszowie jest odpo-wiedzialny za zarządzanie wdraĪaniem RSI. Budowa przyszłego regionalnego systemu innowacji bazuje na potencjale innowacyjnym, gospodarczym i insty- tucjonalnym Rzeszowa i aglomeracji rzeszowskiej, które są najlepiej rozwi-niĊtymi obszarami regionu.
7. PODSUMOWANIE
Kapitał ludzki, wiedza i innowacje mają coraz wiĊksze znaczenie w budo-waniu przewagi konkurencyjnej polskich miast wojewódzkich. MiĊdzy tymi czynnikami istnieje Ğcisły związek i wzajemne interakcje. Jednak naleĪy mieü ĞwiadomoĞü, Īe koniecznym warunkiem rozwoju tych miast i potencjalnych obszarów metropolitalnych jest zapewnienie im podstawowej infrastruktury technicznej i społecznej. Stolice regionów Polski Wschodniej, które charaktery-zują siĊ niskim poziomem rozwoju i są mało konkurencyjne, mają od momentu wstąpienia Polski do UE niepowtarzalną szansĊ podniesienia jakoĞci swojej infrastruktury technicznej, drogowej i transportowej. Jest to moĪliwe dziĊki wy-korzystaniu funduszy europejskich w latach 2004–2013. Spełnienie tego warun-ku sprawi, Īe wzroĞnie swarun-kutecznoĞü oddziaływania niematerialnych czynników produkcji na rozwój tych miast i regionów.
Wydaje siĊ uzasadnione, aby samorządy województw, jak równieĪ samo-rządy lokalne miast wojewódzkich budowały strategie rozwojowe stolic regio-nów i obszarów metropolitalnych poprzez tworzenie i wzmacnianie gospodarek lokalnych i regionalnych opartych na wiedzy.
LITERATURA
D o m a Ĕ s k i R., M a r c i n i a k A., 2003, Sieciowe koncepcje gospodarki miast i
re-gionów, Studia KPZK PAN, t. 113, Warszawa.
H a u s n e r J., 2008, Zarządzanie publiczne, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
K l a s i k A., 2001, Praktyczna rola metropolii w rozwoju regionów, jako wyzwanie
strategiczne, [w:] Wrocław 2000 Plus. Studia nad strategią miasta, Wrocław.
S o b k o w i a k A., W o Ĩ n i a k L.,. P a s t e r z T. i in., 2004, Regionalna Strategia Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata 2005–2013, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów.
Województwo podkarpackie 2009 – podregiony, powiaty, gminy, 2009, Urząd
Statysty-czny, Rzeszów.
W o j n i c k a E., 2007, Sektory wzrostowe i rozwój branĪ nowych technologii w
woje-wództwie podkarpackim, [w:] K u d e ł k o J. (red.), Uwarunkowania rozwoju Rze-szowskiego Obszaru Metropolitalnego w systemie społeczno-gospodarczym i inno-wacyjnym województwa podkarpackiego, Wydawnictwo PAN, Kraków.
Z a j ą c z k o w s k a - J a k i m i a k S., 2009, Kapitał ludzki – siła przyciągająca do
Polski bezpoĞrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) nasycone wiedzą? [w:] B a c z k o
T., (red.), Raport o innowacyjnoĞci gospodarki Polski w 2008 r., Instytut Nauk Ekonomicznych PAN, Warszawa.
Materiały Ĩródłowe
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010–2020 Projekt, 2009, Ministerstwo Roz-woju Regionalnego, Warszawa.
Strategia Marki Rzeszów na lata 2009–2013 oraz Program Promocji Miasta Rzeszowa na lata 2009–2013, 2008, Rada Miasta Rzeszowa, Rzeszów.
Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007–2020, 2006, Zarząd Województwa Podkarpackiego, Rzeszów.
Teresa Pasterz
HUMAN CAPITAL, KNOWLEDGE AND INNOVATIONS AS FACTORS STRENGTHENING METROPOLITAN FUNCTIONS OF REGIONAL
CAPITALS, THE EXAMPLE OF RZESZÓW – THE CAPITAL OF PODKARPACKI REGION
(Summary)
The goal of this article is to analyze the impact of intangible output factors, such as: human capital, knowledge, innovations on the enhancement of metropolitan functions of Polish regional capitals. Local innovation systems of regional capitals strengthen their metropolitan functions. Ensuring the development of technical and social infrastructure is a prerequisite for effective impact of these intangible factors on metropolization processes of regional capitals. The author supports her theoretical considerations by the case of Rzeszów – the capital of Podkarpacki Region. She presents activities of regional authorities, taken with respect to the enhancement of metropolitan functions of Rzeszów through building knowledge-based economy of this city and the whole region.
