Rozwój finansowy gospodarki polskiej na tle innych krajów

Teresa H. Bednarczyk

Rozwój finansowy gospodarki

polskiej na tle innych krajów

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia 45/2,

37-45

U N I V E R S I TA T IS M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N - P O L O N I A

V O L . XLV, 2 S E C T IO H 2011

Katedra Bankowości, Uniwersytet M arii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

T E R E S A H. B E D N A R C Z Y K

Rozwój finansow y gospodarki polskiej na tle innych krajów

F inancial developm ent in p olish econom y in com parison to other countries

Wstęp

We współczesnej literaturze ekonomicznej rozwój finansow y rozw ażany jest przynajmniej w dwóch aspektach. Z jednej strony jako jeden z kluczowych czynni­ ków długookresowego w zrostu gospodarczego, z drugiej zaś strony - jako czynnik zakłócający przebieg procesów gospodarczych. W świetle teorii rynki i pośrednicy finansow i są niezbędni w gospodarce z powodu dwóch typów zakłóceń rynkowych: asymetrycznego rozm ieszczenia informacji m iędzy podm iotam i rynku i związanego z tym ryzyka pokusy nadużycia przewagi informacyjnej oraz kosztów informacji i kosztów transakcyjnych. Rynki i pośrednicy finansow i pom agają pokonywać te problemy, dzięki czemu przyczyniają się do bardziej efektywnego działania rynków czynników produkcji i dóbr finalnych, a tym samym wspierają w zrost gospodar­ czy. Bardziej rozw inięty system finansow y prowadzi do zgrom adzenia większych oszczędności i lokowania ich w przedsięwzięcia inwestycyjne o wyższej stopie zw ro­ tu, a przez to pośrednio w pływ a na długookresowy w zrost gospodarczy. Niestety w okresach krótkich m ożliwy jest negatyw ny w pływ rozwoju systemu finansowego na gospodarkę z powodu kreow ania przez niego niestabilności finansowej, ale nie jest to sytuacja nieuchronna.

Pomimo ważności omawianego zagadnienia w literaturze brakuje jednolitej definicji rozwoju systemu finansowego kraju. Jedną z praktycznych propozycji rozw iązania tego problemu jest indeks rozwoju finansowego (The Financial D evelopm ent Index

- F D I), opracowany przez Światowe Forum Ekonomiczne (W orldEconom ic Forum),

38 TERESA H. BEDNARCZYK

finansowego ponad 50 krajów świata, o różnym poziomie rozwoju gospodarczego. Celem opracow ania je st om ówienie różnych aspektów i czynników branych pod uwagę w konstruowaniu tego indeksu. Końcowym rezultatem opracowania jest ocena stopnia rozwoju finansowego gospodarki polskiej na tle innych badanych krajów, ze szczególnym uwzględnieniem oceny rozwoju sektora ubezpieczeń.

1. Pojęcie i istota rozwoju finansowego

Pokaźny i ciągle zwiększający się dorobek literaturow y z dziedziny ekonomii i finansów, głównie o charakterze em pirycznym , świadczy na korzyść hipotezy, iż poziom finansow ego rozwoju kraju w pływ a pozytyw nie na jego długookresow y w zrost gospodarczy1.

Pomimo niekwestionowanej dzisiaj ważności tego zagadnienia kategoria rozwoju finansowego bardzo rzadko definiowana jest wprost. Według Słownika języka p o l­ skiego słowo rozwój oznacza proces przeobrażeń, zm ian zachodzących w różnych

dziedzinach, polegających na przechodzeniu do stanu lub form bardziej złożonych lub pod pewnym względem doskonalszych2. Rozwój finansow y w rozum ieniu ogólnym jest to długotrw ały proces w zrostu doskonalenia rynków, instytucji i instrum entów finansow ych ukierunkow any na podw yższanie efektyw ności ich funkcjonow ania lub stosowania oraz powiększanie wolumenu transakcji finansow ych3. W edług J.D. Pischke rozwój finansow y składa się z działań innowacyjnych i racjonalizujących instrum enty i kontrakty ju ż istniejące w kierunku zw iększania ich efektywności oraz płynności, tak aby rozszerzyć wolumen obrotu nim i i dotrzeć z nim i do nowych rynków i klientów. Według Roubinii i Sala-i-M artin rozwój finansow y pojmowany je st dość wąsko i rozpatryw any jako redukcja kosztów transakcyjnych konwersji aktywów niepłynnych na aktyw a płynne. Im bardziej zaawansowany jest rozwój finansowy, tym mniejsze jest zapotrzebowanie ludności na pieniądz, gdyż mniejsze są wtedy koszty krańcowe jego posiadania4.

Według raportu Światowego Forum Ekonomicznego5 rozwój finansowy, inaczej rozwój systemu finansowego6, definiowany jest jako wzrost efektywności pośredników i rynków finansowych oraz pogłębianie i poszerzanie dostępu do kapitału i usług finan­ sowych. Efektywność ta m ierzona jest za pom ocą różnych miar, takich jak m.in.: sze­

1 A. W inkler, T he D u a l R o le o f F in a n c ia l M a rk e ts in E c o n o m ic D evelopm ent: E n g in e o f G row th a n d

S o u rc e o f Instability, “IPC W orking P ap er” 1998, n r 18, s.18.

2 S ło w n ik ję z y k a po lsk ie g o , red. M. Szym czak, PW N , W arszaw a, 1993, s. 123.

3 J. K ulaw ik, R o zw ó j fin a n s o w y a w zro st i ro zw ó j ekonom iczny, „ B an k i K re d y t” 1998, n r 1-2, s. 31-32.

4 Podaję za: J. K ulaw ik, w yd. cyt., s. 31.

5 Światowe Forum Ekonomiczne w ydało dwie edycje raportu na tem at rozw oju finansow ego 52 w ybranych krajów św iata w 2008 r. oraz 55 krajów w roku 2009, por. T he F in a n c ia l D ev e lo p m e n t R e p o rt 2009, World E conom ic Forum , https://m em bers.w eforum .org/ p d f/F inancialD evelopm entR eport/2009.pdf

6 System fin an so w y ro zu m ian y je s t tutaj ja k o zesp ó ł ry nków i in sty tu cji fin an so w y ch oraz norm , zasad i przepisów je regulujących.

rokość, głębokość, efektywność i stabilność systemu finansowego. Do rozwoju systemu finansowego przyczynia się przede wszystkim rozwój działalności pośredników oraz rynków finansowych, wspieranych przez środowisko instytucjonalne i biznesowe. Roz­ wój finansowy prowadzi do lepszego dostępu podmiotów gospodarujących do kapitału i usług finansowych. Generalnie im wyższy poziom rozwoju finansowego i łatwiejszy dostęp do usług finansowych, tym w yższy długookresowy wzrost gospodarczy kraju.

Indeks rozwoju finansowego krajów powstał przy udziale naukowców i praktyków. M ierzy on w sposób wieloaspektowy a jednocześnie syntetyczny poziom rozwoju finansowego badanych krajów. Pomiar ten dotyczy siedmiu kluczowych aspektów rozwoju, które zostały sprowadzone do trzech grup. Grupa pierw sza uwzględnia trzy aspekty: środowisko instytucjonalne, środowisko biznesowe oraz stabilność finansowa. G rupa druga - pośrednictwo finansowe (financial intermediation) obejmuje takie aspekty, jak: rozwój usług bankowych, rozwój usług pośredników niebankowych oraz rozwój rynków finansowych. G rupa trzecia - dostęp do finansów (financial access), która m ierzy dostęp do kapitału i usług finansow ych, zarówno dla gospodarstw domowych, jak i dla różnego rodzaju przedsiębiorstw.

2. Aspekty rozwoju finansowego

2.1. C zy n n ik i in stytu cjon aln e

Aspekt pierwszy - środowisko instytucjonalne - obejmuje ocenę systemu praw­ nego i systemu regulacji danego kraju, który rzutuje na zakres pośrednictw a fin an­ sowego, czyli jego szerokość i głębokość oraz efektywność pośredników, rynków i usług finansowych. Jak potwierdzają badania em piryczne, system prawny należy do podstawowych czynników szeroko rozumianego rozwoju finansowego7. Regulacje we współczesnej gospodarce rynkowej koegzystują z działaniem mechanizm u rynko­ wego, a zasadniczą przesłanką ich stosowania są niedoskonałości rynku8. W dyskusji literaturowej wciąż aktualny i nierozwiązany pozostaje problem, jak daleko pow inna pójść deregulacja sektora finansowego, aby utrzym ać bezpieczny i wydolny system finansow y oraz skutecznie korygować niespraw ności m echanizm ów rynkow ych i promować równorzędną konkurencję9. Argumentów na rzecz utrzym yw ania a nawet

7 R. Levine, B a n k -b a se d o r m a rket-b a sed fin a n c ia l system s: w hich is better?, “ W illiam D avidson W ork­ in g P aper” 2002, n r 442, s. 23, http ://w d i.u m ich .ed u /files/p u b licatio n s/w o rk in g p ap ers/w p 4 4 2 .p d f

8 T erm in reg u lacje ro zu m ian y je s t tutaj ja k o zesp ó ł norm , za sa d i przepisów , k tó ry m podporządkow ane je s t fu nkcjonow anie in sty tu cji i ry n k ó w finansow ych. R egulacje w y zn ac zają sposoby d ziałan ia i zachow ania ty c h podm iotów . W iększość reg u lacji m a c h a ra k te r p rz y m u so w y (ich ź ró d łem je s t w ład ztw o publiczne), n iek tó re m ają c h arak ter dobrow olny (sam oregulacje, autoregulacje).

9 N a tem at m erytorycznej jakości regulacji ry n k u ubezpieczeniow ego w ypow iadają się m.in. : H.D. Skipper, R.W .Klein, In su ra n ce R e g u la tio n In the P u b lic Interest: the P a th Towards Solvet, C om petitive , Centre for R isk M anagem ent and In su ran ce R esearch, G eorgia State U niversity, A tlanta 1999, A ugust, s. 23-30.

40 TERESA H. BEDNARCZYK

w zm acniania regulacji gospodarek dostarczają skutki kryzysów finansow ych z lat 2001-2003 oraz obecnego, globalnego kryzysu finansowo-gospodarczego. Charakter działalności sektora finansowego w ym aga bowiem zachowania szczególnego bez­ pieczeństwa i stabilizacji.

Drugi aspekt (filar) pom iaru finansowego rozwoju dotyczy środowiska bizneso­ wego i oceny dostępności do kapitału ludzkiego, wykształconego w kierunku pracy w sektorze finansow ym , infrastruktury fizycznej i technologicznej oraz pozostałych aspektów, takich jak podatki oraz koszty prowadzenia działalności w pośrednictwie finansowym. B adania empiryczne pokazują pozytyw ną korelację pom iędzy jakością kapitału ludzkiego i poziomem finansowego rozwoju10. Inne badania wskazują na to, że jakość publicznej infrastruktury rzeczowej i technologicznej odgryw a w ażną rolę w procesie zw iększania akumulacji kapitału prywatnego11.

Trzeci aspekt finansowego rozwoju to stabilność systemu finansowego. Ocenia się tutaj ryzyko kryzysów trojakiego rodzaju: kryzysu walutowego, kryzysu systemu bankowego oraz kryzysu finansów publicznych. Dla oceny stabilności walutowej (ryzyka kryzysu walutowego) kraju bierze się pod uwagę: zm ienność w czasie kursu walutowego, bilans rachunków bieżących w relacji do PKB, wrażliwość gospodarki na zmiany kursu dolara, dług zewnętrzny w relacji do PKB (dla krajów rozwijających się) oraz inwestycje m iędzynarodowe netto (dla krajów wysoko rozwiniętych). Sta­ bilność systemu bankowego m ierzona jest za pom ocą częstotliwości występowania kryzysów bankowych (począwszy od roku 1970). B adania empiryczne w tej dzie­ dzinie dostarczają wniosków, z którym i należałoby się zgodzić, że rozwój systemu finansowego w pływ a pozytyw nie na wzrost gospodarczy w okresach długich, zaś w okresach krótkich m ożliwy jest negatyw ny w pływ rozwoju systemu finansowego z powodu kreow ania przez niego niestabilności finansow ej12.

2 .2 . Jak ość p ośred n ictw a finansow ego

D ruga grupa aspektów branych pod uwagę przy ocenie poziomu rozwoju sekto­ ra finansowego to: ocena rozm iaru pośredników finansow ych oraz rozwój rynków finansowych. W ychodzi się z założenia, że im większy system bankowy, tym więcej kapitału może przesunąć od oszczędzających do inwestorów, tym większy jest jego w pływ na w zrost gospodarczy.

Piąty aspekt brany pod uwagę przy konstrukcji wskaźnika rozwoju systemu finan­ sowego to rozwój niebankowych pośredników finansowych. O dgryw ają one ważną

10 J.F. O utreville, F in a n cia l D e v e lo p m e n t, H um an C apital a n d P o litica l Stability, “U N C TA D D iscussion P ap er” 1999, n r 142, G eneva: U nited N ations C onference on Trade and D evelopm ent.

11 R.J. B arro, E co n o m ic G row th in a C ross S ectio n o f C ountries, “The Q u arterly Journal o f E conom ics” 1991, n r 106 (2), s. 407-443, dostępne na: w w w .nyu.edu/econ/user/debraj/C ourses/R eadings/B arroG row th.pdf. 12 N. L oayza, R. R ancière, F in a n c ia l D evelopm ent, F in a n c ia l Fragility, a n d G row th, 2002, w w w .crei. c at/ peop le/ran ciere/w p ap ers/p ap er2 .p d f

rolę w systemie finansowym. Z jednej strony uzupełniają rolę banków komercyjnych poprzez w ypełnienie luki w zakresie określonych usług finansowych. Z drugiej zaś strony konkurują z bankam i kom ercyjnymi i zmuszają je do bardziej skutecznego dostosowywania ich oferty do potrzeb klientów. Dobrze rozw inięty pozabankowy sektor finansowy jest postrzegany jako ważny element zdrowego i wydajnego systemu finansowego, który pomaga poszerzać i pogłębiać system finansowy, a przez to może zapewnić solidne podstaw y dla wzrostu gospodarczego i dobrobytu w gospodarce. Pozytywnym skutkiem działalności pozabankowych pośredników finansow ych są zmiany w strukturze depozytów w gospodarce, a tym samym większa ilość środ­ ków dostępnych na kredyty dla przedsiębiorstw. N iestety niedostateczny nadzór tych instytucji m oże stanowić element zagrożenia dla stabilności całego systemu finansowego.

Szósty aspekt brany pod uwagę przy ocenie rozwoju finansowego to dojrzałość rynków finansowych. Analizuje się tutaj poziom rozwoju rynku akcji, rynku ob­ ligacji (korporacyjnych i skarbowych), rynku walutowego oraz rynku derywatów. W świetle wybranych teorii ekonomicznych rozwój rynku akcji sprzyja długoterm i­ nowemu wzrostowi gospodarczemu poprzez promowanie specjalizacji, nabywanie i rozpowszechnianie inform acji13. W ostatnich latach, zarówno w krajach wysoko rozwiniętych, jak i rozwijających się ry nk i finansowe odgryw ają coraz w iększą rolę w alokacji oszczędności w kapitał14. Podjęte w ostatnich latach badania pokazują, że również rynek obligacji odgryw a w ażną rolę w finansow ym rozwoju kraju i efek­ tywnej alokacji kapitału. Spotyka się hipotezy, że kapitalizacja rynku obligacji jest równie ważna jak kapitalizacja rynku akcji15. Rynek derywatów odgrywa o tyle ważną rolę w konstrukcji w skaźnika rozwoju finansowego, że może znacząco usprawniać proces zarządzania i dywersyfikacji ryzyka. W przyjętej metodologii zakłada się, że rozw inięty rynek derywatów podnosi zaufanie inwestorów zagranicznych i in­ stytucji finansow ych oraz zachęca ich do udziału w operacjach finansow ych n a tym rynku. Rynek derywatów jest generalnie słabo rozw inięty w krajach wschodzących, a wzmacnianie środowiska prawnego i regulacyjnego może tam zwiększać rozwój tego segmentu rynku finansowego. N iestety w ostatnim czasie rynek derywatów wykazał się nieefektywnością i stał się jed n ą z przyczyn globalnego kryzysu finansowego.

Liczne badania em piryczne, w ykorzystujące m etody ekonom etryczne, w ska­ zują, że płynność na rynku akcji jest pozytyw nie i statystycznie istotnie skorelo­

13 D. D iam ond, F in a n c ia l In term ed ia tio n a n d D e le g a te d M onitoring, „R eview o f E conom ic S tudies” 1984, n r 51(3), s. 393-414. h ttp ://facu lty .ch icag o b o o th .e d u /d o u g las. d ia m o n d /re search /fid m % 2 0 sm a ll.p d f; G reenw ood J., B. Jovanovic, F in a n c ia l D evelopm ent, G row th a n d th e D istrib u tio n o f In co m e, “Journal o f Political E conom y” 1990, n r 98(5). http://w w w .isid.ac.in/~ tridip/T eaching/D evE co/R eadings/07Finance/01G reenw ood& Jovanovic-JPE1990.pdf.

14 Ch. N oyer, F in a n c ia l S y s te m s f o r E c o n o m ic G ro w th , re fe ra t w y g ło sz o n y n a trzeciej k o n feren cji z cyklu S tabilność m o n etarn a, 6 - 7 czerw iec 2006, F ra n k fu rt n/M enem , w w w .bundesbank.de/dow nload/vfz/ kon fere n zen /20060706_0 7 _ fran k fu rt/p aper1 _noye r. p df.

15 G. Fink, P. H aiss, S. H ristoforova, B o n d M a rk e ts a n d E co n o m ic G row th, R esearch In stitu te for E u ro ­ p ean A ffairs, “ W orking P apers” 2003, n r 49, dostępny na: epub.w u.ac.at/1238/1/docum ent.pdf

42 TERESA H. BEDNARCZYK

w ana z akum ulacją kapitału, w zrostem wydajności oraz bieżącą i przyszłą stopą w zro stu gospodarczego16. Z akłady ubezpieczeń, poszerzając k rąg pośredników finansow ych, przyczyniają się również do lepszej płynności rynków finansowych, przez co ułatwiają sprawny przepływ funduszy do projektów kumulujących kapitał rzeczowy. W ten sposób przyczyniają się do ograniczania m arnotraw stw a zasobów gospodarczych17.

Ostatnim kryterium branym pod uwagę przy pom iarze rozwoju finansowego kraju jest dostęp do usług finansowych. Empirycznie dowiedziono, że lepszy dostęp do usług finansowych zw ykle przekładał się na wzrost gospodarczy. Obecność usług finansow ych odzw ierciedlona przez rozm iar i głębokość poszczególnych segmentów rynku finansowego nie oznacza automatycznie ich dostępności dla różnych podm io­ tów (potencjalnych użytkowników). M ierząc dostęp dużych użytkowników do usług finansow ych, bierze się pod uwagę dostępność do usług venture capital, dostępność do lokalnego rynku akcji, do kredytów i pożyczek oraz ogólny poziom rozwoju rynku. Ocena bardziej szczegółowa obejmuje takie miary, jak: ilość rachunków bankowych, liczba automatów i m aszyn kasjerskich, liczba punktów sprzedażowych. M iary te pozwalają ocenić poziom dostępu do kapitału ze strony gospodarstw domowych oraz m ałych przedsiębiorstw, który również może przyczyniać się do w zrostu i rozwoju kraju.

3. Wskaźniki rozwoju finansowego Polski na tle innych krajów

A naliza rankingu w skaźników rozwoju finansowego (FDI) dla badanych krajów,

które zostały zestawione w tabeli 1, pozw ala wyciągnąć kilka wniosków:

• W 2009 r. gospodarka Stanów Zjednoczonych utraciła pozycję lidera pod względem rozwoju finansowego.

• N ajbardziej rozw inięty system finansow y w tym roku m iała gospodarka Wielkiej B rytanii, a na drugim miejscu uplasowała się gospodarka Australii (w 2008 r. m iała miejsce 11).

• Polska pod względem rozwoju finansowego zajęła aż 39 miejsce, przesunęła się jednak o dwa miejsca w górę względem roku 2008.

• Najgorzej rozw inięty system finansow y jest w gospodarce Ukrainy, Bangla­ deszu i Wenezueli.

16 R. L evine, S. Z ervos, S to c k M arkets, B a n k s a n d E c o n o m ic G row th, http://w w w .w orldbank.org/htm l/ p rd d r/ prdhom e/pdffiles/w p1690.pdf.

17 N a te n tem at por. m.in.: P. A restis and P. D em etriades, F in a n c ia l D eve lo p m en t a n d E co n o m ic Growth:

A sse ssin g the E vidence, “ Econom ic Jo u rn al” 1997, n r 107 (442), s. 783-799; R. L evine and S. Z ervos, S to c k M a r k e t D e v e lo p m e n t a n d L o n g -R u n G row th, “ W orld B an k Econom ic R eview 1996“, n r 10 (2), s. 323-339;

R. L evine and S. Z ervos, S to c k M a rkets, B a n k s a n d E co n o m ic G row th, “A m erican E conom ic Review 1998“, n r 88 (3), s. 537-558.

T abela 1. O cen a rozw oju finansow ego w ybranych krajów w latach 2008-2009 W yszczególnienie 2009 m iejsce w ra n k in g u (1-55) 2008 m iejsce w ra n k in g u (1-55) L iczba p u n k tó w w 2009 r. (w skali od 1 do 7) W ielka B ry tan ia 1 2 5,28 A u stralia 2 11 5,13 U SA 3 1 5,12 S ingapur 4 10 5,03 H ong-K ong 5 8 4,97 C an ad a 6 5 4,96 S zw ajcaria 7 7 4,91 H olandia 8 9 4,85 Japonia 9 4 4,64 D an ia 10 4,64 Polska 39 41 3,27 U k ra in a 53 51 2,71 B angladesz * 54 2,57 W enezuela 55 52 2,52

*W 2008 r. badaniom poddano 52 kraje, rozwój finansow y B angladeszu nie był oceniany, zaś w roku 2009 - oceniano 55 krajów.

Źródło: The Financial D evelopm ent R ep o rt 2009, World Economic Forum, s. s. xiii, https://members.weforum.org/ pdf/ FinancialDevelopm entReport/2009.pdf

A nalizując bardziej szczegółowo kom ponenty indeksu rozwoju finansow ego Polski, należałoby stw ierdzić, że najwięcej punktów uzyskała nasza gospodarka w ocenie stabilności finansowej i środowiska biznesowego, a najmniej za rozwój usług pozabankow ych instytucji finansow ych i rynków finansow ych (por. dane w tabeli 2). Pod względem stabilności finansowej gospodarka polska w ypadła nieco lepiej niż pod względem ogólnego rozwoju finansowego, plasując się na miejscu 26.

Rynek ubezpieczeń gospodarczych w Polsce, w ciągu ostatnich dwóch dekad przeszedł głęboką transformację, zarówno o charakterze ilościowym, jak i podmiotowo- -strukturalnym . Ubezpieczyciele biorą czynny udział w kreowaniu płynności finan ­ sowej i ułatw iają proces osiągania korzyści skali z inwestycji, przez co usprawniają

44 TERESA H. BEDNARCZYK

ogólną efektywność finansow ą18. W literaturze zw raca się uwagę na określoną ważną rolę ubezpieczeń życiowych oraz ubezpieczeń zdrowotnych w mobilizowaniu mało płynnych (długoterminowych) oszczędności, co długookresowo pozytyw nie w pływ a na wzrost gospodarczy.

Tabela 2. K om ponenty ind ek su finansow ego rozw oju dla Polski za ro k 2009

Lp. W yszczególnienie L iczba p unktów

(w skali od 1 do 7)

M iejsce w ra n k in g u (1- 55)

1 Środow isko in sty tu cjo n aln e 3,9 37

2 Środow isko biznesow e 4,3 33

3 Stabilność fin an so w a 4,8 26

4 U słu g i b ankow ych in sty tu cji fin an so w y ch 3,2 38

5 U sługi pozabankow ych in sty tu cji finansow ych 1,7 46

6 R ynki finansow e 1,8 38

7 D ostęp do u słu g finansow ych 3,1 34

Źródło: Jak w tabeli 1, s. 204-205.

T abela 3. O cen a finansow ego rozw oju se k to ra ub ezp ieczeń w Polsce w 2009 roku

Lp. W yszczególnienie L iczba p unktów

(w skali od 1 do 7)

M iejsce w ran k in g u (1- 55) U sługi pozabankow ych in sty tu cji fin an so w y ch w tym : 1,7 46

• sektor u bezpieczeń 2,6 29

• sk ła d k a ubezpieczeniow a 27

1 • w sk aźn ik gęstości ubezpieczeń 28

• w zro st realnej sk ła d k i ubezpieczeniow ej 16

• w sk aźn ik p en etracji ubezpieczeń 27

• u d z ia ł w a rtości dodanej ubezpieczeń w PK B ₂₁

Źródło: Jak w tabeli 1, s. 207.

Jako m iary rozwoju sektora ubezpieczeń przyjęto: w artość składki z ty tu łu ubezpieczeń bezpośrednich, realny wzrost składki z tytułu ubezpieczeń bezpośred­ nich, w spółczynnik gęstości ubezpieczeń (składka ubezpieczeniowa na mieszkańca), współczynnik penetracji ubezpieczeń (udział składki w PKB), udział wartości dodanej sektora ubezpieczeń w PKB. Pod względem rozwoju sektora ubezpieczeń Polska zajęła

18 J. J. Lin, T he N a tu re a n d Im p o rta n ce o f Insurance, C ollege o f C om m erce at N ational Chengchi U n i­ versity, dostępne na: http://w w w .pptsearch.net/details-20-the-nature-and-im portance-of-insurance-362265.htm l

znacznie wyższe miejsce, niż w rankingu ogólnym (por. tabela 3). Szczególnie wysokie 16 miejsce zajęła Polska pod względem realnego w zrostu składki ubezpieczeniowej.

Zakończenie

Zaprezentowane rozważania wskazują, że pomimo dosyć częstego używ ania w li­ teraturze term inu rozwój finansowy, stosunkowo mało badań dotyczy jego pomiaru. Indeks F D I stał się jed n ą z praktycznych propozycji rozw iązania tego problemu. Według zastosowanej metodologii badawczej okazało się, że w 2009 r. najbardziej rozw inięty system finansow y m iała gospodarka Wielkiej B rytanii (1 miejsce w ran­ kingu i 5,28 punktów), a najgorzej gospodarka Venezueli (55 miejsce i 2,52 punkty). Gospodarka polska znalazła się na m iejscu 39 - 3,27 punktów. System finansow y w Czechach (33 miejsce) i na Słowacji (37) został oceniony wyżej niż w Polsce. Na tle ogólnego rozwoju systemu finansowego w Polsce znacznie lepiej przedstaw ia się rozwój sektora ubezpieczeń - 20 miejsce w rankingu i 2,6 punktów.

F inancial developm ent in polish econom y in com parison to other countries E c o n o m ic th e o ry im p lie s th a t d e v e lo p m e n t o f fin a n c ia l m a rk e ts a n d in te rm e d ia rie s is a k ey f a c ­ to r in e c o n o m ic g ro w th , b e c a u se it a ffe c ts c a p ita l a c c u m u la tio n a n d te c h n o lo g ic a l in n o v a tio n . G re a te r fin a n c ia l d e v e lo p m e n t le a d s to g re a te r m o b iliz a tio n o f sa v in g s. D e sp ite th e p ro m in e n c e o f th is to p ic in e c o n o m ic g ro w th lite ra tu re , th e re is still little a g re e m e n t a b o u t h o w to d e fin e a n d m e a s u re fin a n c ia l sy s te m ’s d e v e lo p m e n t.

T h is p a p e r d is c u sse s th e F in a n c ia l D e v e lo p m e n t In d e x (F D I), w h ic h m e a s u re s v a rio u s a s p e c ts o f d ev elo p m en t: fa c to rs , p o lic ie s, in s titu tio n s, m a rk e ts a n d se rv ic e s ; th e v a rie ty , size, d e p th , a n d e ffic ie n c y o f th e in te rm e d ia rie s a n d fin a n c ia l m a rk e ts, c a p ita l a v a ila b ility a n d a c c e ss to fin a n c ia l se rv ic e s. Finally, w e e v a lu a te th e d e g re e o f fin a n c ia l d e v e lo p m e n t in P o lish e c o n o m y w ith c o m p a riso n to o th e r w o rld c o u n trie s.