Hotele spa&wellness i ich rola na rynku turystycznym

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 825. 2010. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Józef Sala Katedra Turystyki. Hotele spa&wellness i ich rola na rynku turystycznym 1. Wprowadzenie Współcześnie rynek turystyczny intensywnie się rozwija i staje się coraz bardziej chłonny. Jest to wynikiem zmian zachowań turystów1, a mianowicie wraz ze wzrostem dobrobytu ludzie coraz więcej uwagi poświęcają swojemu zdrowiu i urodzie. Dbanie o zgrabną sylwetkę, dobrą kondycję fizyczną i psychiczną staje się bardzo popularne. Te potrzeby starają się zaspokajać hotele, oferując usługi spa&wellness. W niektórych hotelach skala tej działalności jest tak duża, że stała się główną częścią usługi hotelarskiej. Celem niniejszego artykułu jest identyfikacja cech usługi oferowanej przez hotele typu spa&wellness i analiza ich roli na światowym i polskim rynku turystycznym. 2. Pojęcie spa&wellness i ich elementy Pojęcie spa&wellness nie ma w literaturze jednoznacznej wykładni, w niektórych opracowaniach te dwa terminy traktowane są jako oddzielne. Termin „spa” według niektórych autorów wywodzi się ze starożytnego Rzymu i Turcji, inni uważają, że pochodzi od małego miasteczka w Belgii, gdzie już w 1600 r. prowadzono kuracje lecznicze oparte na tamtejszych wodach termalnych. W przeszłości termin „spa” czyli sanitas per aqua (zdrowie przez wodę), oznaczał zawsze miejscowość posiadającą źródła wód mineralnych i związaną z nimi ofertę leczniczą. Obecnie coraz częściej przez „spa” rozumie się hotel z rozbudowaną częścią 1. Szerzej w pracy: Ch.R. Goeldner, J.R.B. Richtie, Tourism. Principles, Practces, Philosophies, Tehnth Edition, J. Wiley&Sons, Inc., New Jersey 2006, s. 247..

(2) Józef Sala. 6. rekreacyjną: basenami, masażami wodnymi, usługami balneologicznymi2. „Spa” to nie tylko usługi pielęgnacyjne i relaksacyjne, ale przede wszystkim zabiegi z wykorzystaniem wody wspomagające zdrowie i urodę. Zapewnia relaks, odprężenie i eliminuje stres. Idea spa to synonim luksusu i holistycznego dbania o dobre samopoczucie psychiczne i fizyczne. Pojęcie spa coraz częściej łączy się z terminem „wellness”. Słowo „wellness” pochodzi od dwóch terminów wellbeing i fitness. Wellness rozwinął się w Ameryce przed 30 laty jako takie podejście do życia, w którym istotną rolę odgrywają harmonia zdrowia mentalnego, fizycznego i psychicznego. Ludzie od dawna kierowali się taką filozofią życia, jednak dopiero w 1959 r. dr Halbert Dunn nazwał ją w ten sposób po raz pierwszy. Obecnie pod pojęciem „wellnes” rozumie się przede wszystkim zabiegi terapeutyczne podnoszące cielesne, duchowe, psychiczne samopoczucie człowieka (http://de.wikipedia.org/wiki/ Wellness, 8.01.2008). Obecnie usługi oferowane w ramach spa i wellness traktowane są łącznie. Rozumie się przez nie szeroki zakres usług i metod leczenia podnoszących i harmonizujących sprawność fizyczną i duchową człowieka3. Spa&wellness obejmuje siedem elementów (rys. 1).. SPA&WELLNESS. Uroda. Harmonia. Równowaga. Witalność. Woda. Natura. Wyżywienie. Rys. 1. Elementy spa&wellness Źródło: opracowanie własne na podstawie: G. Lee, Spa&Wellness in Europa. Hotels. Anwendungen, Rezepte, Christian Verlag, Műnchen 2002, s. 25.. Uroda stanowi główny element całej filozofii. Do jej zachowania podejmowane są takie działania, jak: pielęgnacja twarzy, peeling, oczyszczanie skóry, ciała w celu nadania ładniejszego wyglądu. Kto bowiem lepiej wygląda, także lepiej się czuje4.. 2 3 4. Resort & Spa, „Hotelarz” 2002, nr 5, s. 19. G. Lee, Spa&Wellnes in Europa, Christian Verlag, Műnchen 2002, s. 11. Ibidem, s. 12..

(3) Hotele spa&wellness i ich rola na rynku turystycznym. 7. Harmonia. Efekt harmonii osiąga się poprzez stosowanie masaży, które uaktywniają uzdrowicielską siłę tkwiącą w organizmie człowieka. Smarowanie, masowanie i delikatne naciskanie ciała i skóry poprawia samopoczucie pacjenta. Ten rodzaj leczenia opiera się na harmonijnym połączeniu tradycji leczenia wywodzących się z różnych kultur (np. azjatyckich) z nowoczesnymi metodami terapii. Równowaga. Już w starożytności panowało powszechne przekonanie, że zdrowie człowieka nie jest możliwe bez zachowania równowagi między zdrowiem fizycznym a psychicznym. Aby zapewnić pełną harmonię między nimi oferuje się różne zabiegi przynoszące organizmowi ulgę, odprężenie, polepszające samopoczucie. Służą temu usługi typu fitness, tj. np. uprawianie sportu, utrzymanie sylwetki w dobrej kondycji5. W ramach usług spa&wellness oferuje się treningi obejmujące jogę, uczestnictwo w medytacjach typu Reiki, Tui Na. Poprawiają one wewnętrzny spokój klientów, który został utracony na skutek stresów6. Witalność. Energia życiowa, która przepływa przez ciało człowieka jest podstawą siły, wytrzymałości, zdrowia. Witalność można wzmocnić poprzez trening sportowy, pływanie, aerobik, gimnastykę – najlepiej pod nadzorem doświadczonego trenera. Dodatkowo, jeżeli odbywa się to na świeżym powietrzu i w pięknej okolicy, przyczynia się do dobrego samopoczucia klientów. Woda. Różne rodzaje zabiegów związanych z wodą, takie jak: kąpiele termalne, hydromasaże, sauny, pomagają ukoić zmysły, zrelaksować ciało, zrównoważyć ciało i ducha. Natura. W ramach spa&wellnes oferuje się usługi wykorzystujące różne produkty naturalne: wyciągi z alg, błoto lecznicze, rośliny z okolic pustynnych, glony z głębokich mórz, Black Mud, czyli błoto z Morza Martwego z dodatkiem ekstraktów roślinnych. Pozwalają one odnowić skórę i oczyścić ciało z toksyn, wzmacniają układ odpornościowy, relaksują. Wyżywienie. Spa potrawy są smaczne i zdrowe, a dzięki doskonałemu zapachowi i świeżym dodatkom stanowią przyjemność, co pozytywnie oddziałuje na ciało i psychikę7. Posiłki komponowane są z produktów naturalnych bez konserwantów. 3. Podstawowe rodzaje usług oferowanych w ramach spa&wellness Współczesne hotele spa&wellnes to obiekty, które stanowią połączenie centrum odnowy biologicznej, kliniki leczniczej, sanatorium, salonu masażu. Goście 5 6 7. Fitness w przemyśle hotelowym, „Food Service” 2000, nr 6, s. 56. G. Lee, op. cit., s. 13. Ibidem..

(4) Józef Sala. 8. mają zazwyczaj do wyboru rozmaite zabiegi pielęgnujące ich ciało i umysł. Umożliwiają one regenerację sił fizycznych i psychicznych utraconych w wyniku trudów związanych z wykonywaniem pracy zawodowej, stresów i pośpiechu, które są nieodłączną częścią współczesnej cywilizacji. Renomowane hotele spa&wellness każdego roku wprowadzają nowe zabiegi, aby utrzymać stałych i wymagających klientów. W swej ofercie mają nawet kilkaset produktów. Z doświadczeń jednak wynika, że zbyt rozbudowana oferta może zniechęcić do korzystania z zabiegów. Klienci wybierają bowiem zwykle to, co jest im znane, mimo że hotel może oferować inne, równie dobrej jakości usługi. Z tych też względów zauważyć można na rynku pogłębiającą się specjalizację w zakresie oferowanych usług. Oferta odnowy biologicznej hoteli spa&wellness obejmuje różnorodne zabiegi i terapie. Do najbardziej popularnych zaliczyć należy: masaże, terapię morską, hydroterapię, kąpiele, saunę, jacuzzi, zabiegi kosmetyczne ciała, twarzy i dekoltu, stóp i dłoni, zabiegi dodatkowe i specjalne, zabiegi przy użyciu aparatury, terapie. Masaże. To zabiegi fizjoterapeutyczne polegające w swej klasycznej formie na masowaniu, rozcieraniu, ugniataniu, oklepywaniu oraz wibracji poszczególnych części ciała8. Pobudzają krążenie krwi, wzmacniają mięśnie, zmniejszają ich napięcie, sprzyjają odnowie skóry9. Masaże są jedną z najstarszych dziedzin medycyny. Doceniono ich działanie najpierw w Indiach, Tybecie i Chinach, po wielu modyfikacjach zaczęli je stosować Grecy i Rzymianie. Rozwój masażu w ujęciu klinicznym nastąpił dopiero w XIX w. Istnieje wiele rodzajów masażu. Do najpopularniejszych zaliczyć należy: masaż klasyczny, relaksacyjny, szwedzki, sportowy10. Terapia morska, hydroterapia. Hydroterapia (wodolecznictwo, hydropatia) polega na zewnętrznym stosowaniu wody w celu leczenia różnych dolegliwości. Obejmuje 120 różnych zabiegów11. Woda używana jest do kąpieli, natrysków, polewań, rozcierań, okładów12. Do najbardziej popularnych zabiegów w tej grupie należą: thalassoterapia, hydromasaż, prysznic Vichy, bicze szkockie, hydroterapia Kaneipa. 8. P. Szczotka, Integracyjny masaż Bodywork. Masaż w odnowie biologicznej i psychopatycznej, Bodywork, Poznań 2004, s. 19. 9 J. Stępień, Aromaterapia, seria: Podręczniki dla Każdego, Warszawski Dom Wydawniczy, Warszawa 1996, s. 51. 10 Szerzej w pracy: A. Szymański, Wielki przewodnik po medycynie naturalnej. Ziołolecznictwo, homeopatia, leczenie wodą, masaż, okłady. Ponad 800 kuracji dla 250 najczęstszych dolegliwości, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 1997, s. 48. 11 T. Kasperczyk, S. Kamak, Masaż punktowy i inne metody refleksoterapii, Kraków 1995, s. 127. 12 Z. Bładek, Dla urody i zdrowia, „Hotelarz” 2002, nr 11, s. 9..

(5) Hotele spa&wellness i ich rola na rynku turystycznym. 9. Kąpiele. Mogą one być typu: zimne, ciepłe, gorące. Działają kojąco i uspokajająco. Często kąpiel odbywa się dodatkiem ziół i olejków eterycznych13. W hotelach spa&wellness stosuje się kąpiele w mleku, miodzie i płatkach kwiatów. Sauna. Jest to specyficzna kąpiel polegająca na okresowym przebywaniu w pomieszczeniach, gdzie organizm wypaca wodę i toksyny w parówce, powstałej w wyniku polewania wodą gorących kamieni. W połączeniu z odświeżającym zimnym prysznicem, terapia w saunie pobudza układ odpornościowy i eliminuje napięcia (http://www.sparesort.pl, 8.01.2008). W saunie mijają dolegliwości powstałe na tle nerwowym, takie jak bóle żołądka, bezsenność, gwałtowane bicie serca. Hotele oferują swoim klientom różne typy saun. Do najbardziej znanych należą: sauny parowe (łaźnie tureckie), sauny suche (fińskie), sauny Infrared, meksykańskie Temescal, rosyjskie banie. Jacuzzi. Jest to kąpiel w wannie z hydromasażem. Można wyróżnić masaż wodny, wodno-powietrzny lub powietrzny (http://www.hotspring.pl/, 8.01.2008). Zabiegi kosmetyczne ciała. Obejmują wiele kuracji, wśród których do najpopularniejszych zaliczyć należy: peeling, drenaż limfatyczny, zabiegi borowinowe, fango. Peeling to metoda usuwania wierzchniej warstwy martwego naskórka z twarzy lub ciała. Dzięki peelingowi proces łuszczenia jest szybszy, skóra staje się młodsza, gładsza, lepiej ukrwiona, a składniki, które znajdują się w kremach, lepiej się wchłaniają. Drenaż limfatyczny – jest zabiegiem, w wyniku którego następuje udrożnienie przewodów limfatycznych i pobudzenie przepływu limfy. Ma on na celu oczyszczenie organizmu, odprowadzenie toksyn oraz redukcję tkanki tłuszczowej14. Z kolei zabiegi borowinowe to kuracja wykorzystująca borowiny, które są cenionym leczniczym surowcem naturalnym. Polska borowina należy do najlepszych w Europie, gdyż zawiera ponad 90% składników leczniczych. Działanie zabiegów borowinowych polega na wykorzystaniu zawartych w niej kwasów organicznych i soli. Fango to ciepłe lub zimne okłady, w których wykorzystuje się wulkaniczne osady. Działają relaksująco i zmniejszają bóle reumatyczne. Do zabiegów kosmetycznych ciała zalicza się także czynności modelujące sylwetkę, poprawiające elastyczność i jędrność biustu, relaksujące, egyptos15. Zabiegi kosmetyczne twarzy i dekoltu. Obejmują czynności redukujące zmarszczki, wybielające dla skóry z przebarwieniami, zabiegi pielęgnujące do cery z problemami naczyniowymi, oczyszczające, liftingujące, nawilżające.. 13 14 15. A. Szymański, op. cit., s. 74. P. Szczotka, op. cit., s. 22. Spa informator, Zabiegi i rekreacja w spa, http://www.e-rezerwacja (10.01.2008)..

(6) Józef Sala. 10. Zabiegi kosmetyczne stóp i dłoni. Obejmują tak popularne usługi, jak: manicure, pedicure, malowanie, dekoracja, uzupełnianie paznokci, tipsy, okłady z parafiny i inne. Zabiegi dodatkowe. To czynności obejmujące depilację woskiem, hennę rzęs, brwi, makijaż i inne. Zabiegi specjalne. Obejmują zabiegi specjalistyczne dla kobiet w ciąży i po porodzie. Zabiegi przy użyciu aparatury. Aby poprawić urodę i wygląd pacjentów do tego typu zabiegów stosuje się kapsuły, masaże wibracyjne, drenaż, rozbijanie tkanki tłuszczowej. Terapie. Są to różnorodne sposoby leczenia, podnoszące dobre samopoczucie, poprawiające ogólną kondycję organizmu. W celach terapeutycznych są wykorzystywane różne środki, jak: dźwięk, barwy, zapach. W skład tej grupy zabiegów wchodzą takie usługi, jak: aromaterapia, muzykoterapia, koloroterapia, balneoterapia, krioterapia, kinezyterapia, fototerapia16. Hotele też często oferują swoim klientom fitness. Sprzyja on poprawie kondycji i samopoczucia. Do najbardziej znanych zajęć fitness należą: aerobik, aqua aerobik, hilo, step, fitbal, latino aerobik. Bardzo popularnym sposobem rekreacji jest joga squash. Joga wywodzi się z starożytnych Indii i polega na wykonywaniu ćwiczeń w różnych pozycjach. Poprawia krążenie, metabolizm, uelastycznia ciało i wpływa na dobre samopoczucie. Squash to doskonały sposób na spędzenie wolnego czasu. Jest grą, której zasady można opanować w krótkim czasie. W ofercie hoteli spa&wellness w ostatnich latach jest nowy rodzaj sportu nordic walking, którego uprawianie służy zdrowiu, poprawia sprawność bez nadmiernego wysiłku. Jest to szybki marsz z użyciem specjalnie zaprojektowanych kijków, w wyniku którego uruchomiona zostaje obręcz barkowa. Zakres usług, które są oferowane w ramach spa&wellness, może być zatem bardzo rozległy. Hotele muszą profilować swoją ofertę tak, aby odpowiadała potrzebom obsługiwanego segmentu rynku. W podstawowym pakiecie spa w większości hoteli wlicza się w cenę pobytu basen i saunę. Inne usługi są płatne dodatkowo. Hotele stopniowo odchodzą od sprzedaży pojedynczych zabiegów na rzecz oferowania pakietów. Ma to duże znaczenie zarówno dla hotelu, który dzięki temu zwiększa sprzedaż, ale także dla klientów, ponieważ w takiej sytuacji zabiegi są skuteczniejsze17. Hotele oferują klientom pakiety wielodniowe oraz jednodniowe. Dłuższymi pobytami zainteresowane są zwykle osoby, które korzystały w przeszłości 16. J. Stępień, Aromaterapia, seria: Poradniki dla Każdego, Warszawski Dom Wydawniczy, Warszawa 1996, s. 34. 17 Z. Kowalski, N. Sallamann, 10 złotych reguł dla skutecznego i efektywnego biznesu spa, K&P Consulting, Kraków 2006, s. 8–10..

(7) Hotele spa&wellness i ich rola na rynku turystycznym. 11. z oferty obiektów odnowy biologicznej. Zapotrzebowanie na usługi spa&welness jest w ciągu roku nierównomierne. Okresami największej sprzedaży są wiosna i jesień, natomiast w zimie i w lecie popyt na nie jest mniejszy. Drugim rodzajem usług są pakiety jednodniowe. Składa się na nie od czterech do sześciu najpopularniejszych i najbardziej uniwersalnych zabiegów. Korzystają z nich głównie uczestnicy szkoleń, konferencji oraz przypadkowi goście. Obecnie ośrodki spa&wellness łączą starożytną tradycję i współczesne osiągnięcia techniki. Oprócz różnych rodzajów zabiegów ważna jest kolejność ich stosowania, a mianowicie według sekwencji: mycie, ogrzewanie, odpoczynek. W ofertach hoteli spa coraz częściej pojawiają się zabiegi egzotyczne, które zdobyły na rynku uznanie, takie jak: Ayurweda18 masaże tajskie, ashtanga19, masaże przy użyciu gorących kamieni, shiatsu20, joga. Pobyt w hotelach spa&wellnes można połączyć nie tylko z bogatą ofertą turystyczną, ale także z innymi zabiegami medycznymi, np. stomatologicznymi, chirurgią plastyczną. 4. Profil społeczno-ekonomiczny klientów hoteli spa&wellness Hotele spa&wellness należą do obiektów o wysokim standardzie. Przeważnie są to obiekty cztero- i pięciogwiazdkowe. Z ich usług mogli w przeszłości korzystać tylko najbogatsi klienci. Obecnie są one coraz bardziej dostępne również dla masowego turysty21. Z odnowy biologicznej najczęściej korzystają kobiety. Jak wynika z badań stanowią one 64% wszystkich osób, dla których świadczone są te usługi. Korzystają także z usługi solariów oraz gabinetów kosmetycznych. Są to kobiety przeważnie w średnim wieku, które chcą poprawić swój wygląd, pozbyć się nadwagi22. Coraz większą popularnością cieszą się w hotelowych spa pakiety dla przyszłych matek. Kobiety w ciąży to nowa grupa klientek hotelowych ośrodków spa&wellness. Połączenie funkcji relaksacyjnej z edukacją, specjalne ćwiczenia i zabiegi nawil-. 18. Auurweda – to masaż, który pozwala odblokować kanały energetyczne w celu prawidłowego przepływu energii witalnej. 19 Ashtanga – to medytacje i pozycje, dzięki którym następuje poprawa zdrowia, kondycji fizycznej i sprawności umysłu, 20 Shiatsu – to masaż wywodzący się z tradycji Dalekiego Wschodu o działaniu relaksującym i leczniczym. 21 P. Kasperczyk, Hotele stawiają na spa i rekreację, „Rynek Turystyczny” 2005, nr 8, s. 30. 22 Raport firmy Axciiom Polska, Sp. z o.o., Dla kogo regeneracja w ośrodkach spa? Warszawa 2006, s. 5..

(8) Józef Sala. 12. żające oraz odpowiednia dieta, to podstawa przygotowywanych specjalnie dla nich pakietów. Coraz częściej salony spa są odwiedzane przez mężczyzn, którzy wiedzą, że dobry wygląd podnosi prestiż, ułatwia prowadzenie interesów i wzbogaca życie osobiste. Obecnie normą wśród mężczyzn jest elegancki garnitur, starannie dobrana fryzura, zadbana twarz, piękne ciało. Mężczyźni uwierzyli, że warto inwestować w dobry wygląd. Z myślą o mężczyznach specjaliści od spa opracowują zabiegi ściśle dostosowane do potrzeb mężczyzn. Mężczyźni preferują zabiegi krótkie, komfortowe i zakończone widocznym efektem, dlatego najczęściej wybierają masaż. Wśród najchętniej wybieranych masaży należy wymienić: – masaż tradycyjny całościowy lub kręgosłupa, – masaż orientalny Lomi Lomi – oparty na tradycji hawajskiej, – masaż orientalny La Stone Therapy – masaż gorącymi i zimnymi kamieniami, – masaż orientalny Ma-Uri – technika wywodząca się z tradycji dawnych wierzeń Polinezyjczyków. Z usług hoteli spa&wellnes korzystają głównie osoby pomiędzy 30 a 40 rokiem życia oraz starsze. Wielu klientów tych hoteli to osoby z wyższym wykształceniem. Jak wynika z badań ponad 40% klientów piastuje wyższe stanowiska i uzyskuje wyższe od przeciętnych dochody. Odwiedzający salony spa to zwykle osoby zamieszkałe w dużych aglomeracjach miejskich oraz w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców. Zajmują atrakcyjne stanowiska zawodowe23: – 36% klientów to pracownicy biurowi, – 20% to kierownicy lub dyrektorzy, – ponad 10% prowadzi własny biznes. Należy jednak podkreślić, że ceny usług wchodzących w skład pakietu spa&wellness są wysokie. Są to usługi o wysokim standardzie, których odbiorcą nie jest konsument masowy. Inwestowanie w usługi spa&wellness to dla każdego hotelu ogromna szansa na podniesienie swojego prestiżu. Posiadanie centrum rekreacyjnego oraz odpowiednie zagospodarowanie terenu wokół hotelu pozwala na powiększenie zysków. Należy zauważyć, że funkcje hotelarstwa ulegają ciągłym zmianom. Jest to wynikiem zmieniających się oczekiwań klientów oraz narastającej konkurencji. Oferta specjalistycznej rekreacji i zabiegów odnowy biologicznej może być istotna w walce konkurencyjnej i przyczynić się do sukcesu rynkowego badanego sektora. 23. Ibidem, s. 12..

(9) Hotele spa&wellness i ich rola na rynku turystycznym. 13. 5. Rola hoteli spa&wellness na międzynarodowym rynku turystycznym Historia spa sięga bardzo odległych czasów, bowiem ludzie od dawna dbali o swoje zdrowie, kondycję fizyczną i urodę. Naturalne źródła lecznicze znane były już w epoce brązu (http://www.sparesort.pl, 8.01.2008). Odświeżające i lecznicze właściwości wodnych terapii były dobrze znane w starożytnym Rzymie. Podbijając Europę Rzymianie rozpropagowali zalety wód mineralnych i termalnych. Kąpiel w źródlanej wodzie była czymś więcej niż tylko zwykłym zabiegiem higienicznym, była rytuałem. Rzymianie chętnie korzystali z gorących źródeł, które zostały następnie zabudowane i przekształcone w łaźnie, sauny termy itp. Miejsca te nazywano aquae, zaś stosowane zabiegi określano mianem sanus per aquam. W starożytnej Grecji terapie wodne zaczęto stosować już 500 lat przed Chrystusem. Z małych miejsc kąpielowych wyrosły rzymskie thermea (greckie thermós znaczy: ciepły, gorący). W roku 25 p.n.e. cesarz Agrippa wybudował pierwsze termy, będące prototypem współczesnego parku wodnego, miejsca terapii wodnej – usług określanych mianem spa. Według International SPA Association (ISPA) w 2004 r. funkcjonowało na świecie 1662 hoteli mających w swej ofercie usługi sap&wellness. Wartość światowego rynku spa szacuje się obecnie na kwotę ponad 40 mld dolarów24. Bardzo ważną rolę odgrywają hotele spa&wellness na amerykańskim rynku turystycznym. W 2003 r. przychody ze sprzedaży spa&wellness uplasowały się na trzecim miejscu spośród wszystkich działów przemysłu turystycznego po golfie, cruisingu. Szacuje się, że w latach 2002–2003 ośrodki spa odwiedziło 11% Amerykanów powyżej 16 roku życia. Duży sukces na rynku amerykańskim odnotowują w ostatnich latach obiekty typu Day Spa 25. Powstają najczęściej w trzygwiazdkowych hotelach miejskich. Są stosunkowo nieduże, ale generują wysokie przychody, 72% całego przychodu. Z dużych zasobów i doskonałego zagospodarowania leczniczych wód termalnych słynie Szwajcaria. Już starożytni Rzymianie doceniali lecznicze działanie źródeł termalnych w tym kraju. Usługi uzdrowiskowe w Szwajcarii świadczone są zarówno przez hotele (57 hoteli wellness oraz 55 hoteli z ofertą sanatoryjną i medyczną), jak i 16 publicznych kąpielisk termalnych. Do najbardziej znanych 24. J. Węglarczyk, Wellness i spa – rozwijający się segment rynku, „Rynek Podróży” 2005, nr 5, s. 44. 25 Day Spa – to obiekty usytuowane w centrum miasta, które oferują programy dziennego wypoczynku. Stanowią rodzaj miejskich uzdrowisk. Często wyposażone są w luksusowe gabinety piękności. Ich zaletą jest możliwość skorzystania z sesji w ciągu kilku godzin lub jednego dnia. Klient może z nich korzystać po godzinach pracy lub w weekendy bez konieczności wyjazdu za miasto..

(10) Józef Sala. 14. miejscowości termalnych należą: Adelboden, Heiden, Gonten, Schwellbrunn, Weissbad, Scuol, St-Moritz, Ovronnaz-les-Bains, Saillon-les Bains, Val d Ì lliez, Brig, Leukerbad, Weis, Viznau, Bad Alvenau, Baden, Mineralbad w Andeer, Tamina Terme w Bad Ragaz, Kurzentrum w Rheinfelden, Grandhotel Quelenhof w Zurzach i inne26. Znakomite warunki do rozwoju hoteli i kompleksów spa&wellness ma Słowacja. Kraj ten ma duże zasoby leczniczych wód termalnych. Ponadto wiele z nich zlokalizowanych jest w Tatrach, co podnosi ich atrakcyjność. Szacuje się, że na Słowacji jest ponad 1470 źródeł termalnych i wód mineralnych, których większość ma charakter leczniczy. Te wielkie zasoby nie są w pełni wykorzystane. W ostatnich latach, dzięki między innymi środkom z Unii Europejskiej, powstało wiele nowych hoteli i kompleksów spa. Obecnie do najsławniejszych należy Tatralandia w Liptowskim Mikulasu. Jest to całoroczny termalny Aquapark. Znajduje się w nim 11 basenów z wodą termalną, 27 rur i zjeżdżalni. Nowym, dużym ośrodkiem usług odnowy biologicznej są Oravice. Dzięki wybudowaniu kompleksu Meanderpark oferują różnorodność usług spa&wellness (www.meanderpark.sk). Innymi kompleksami tego typu są: Bardejovske Kupele, Liptowski Jan, Puszczany, Rajeckie Teplice, Selene Teplice, Siać, Tercziańskie Teplice, Turczyńskie Teplice (www.herkules.sk, 4.01.2008). Uzdrowiskiem światowej sławy są na Słowacji Pieszczany, znane dzięki unikatowemu składowi wód termalnych i borowin, a także dzięki znakomitym rezultatom w leczeniu reumatycznych i neurologicznych schorzeń narządów ruchu. Z gorących źródeł (temp. 70ºC) zasilane są nie tylko baseny lecznicze, lecz również dwa piękne zespoły basenów rekreacyjnych: zabytkowa „Eva”, nowoczesna „Slnava II”. Dzięki swemu położeniu w dolinie Wagu, szeroko otwartej na południe, a osłoniętej górami Pieszczany, odznaczają się łagodnym klimatem i dobrym nasłonecznieniem. Usługi hoteli spa&welness są także atutem oferty turystycznej Czech. Jest to możliwe dzięki dużym zasobom leczniczych wód mineralnych i termalnych. Ten niewielki kraj posiada 20 uzdrowisk. Do najbardziej znanych należą: Karlowe Wary, Mariańskie Łaźnie, Franciszkowe Łaźnie, Jesenik, Jachymow, Slatnice. Najsłynniejszym i największym uzdrowiskiem w Republice Czeskiej są Karlowe Wary. Cesarz Rzymski i król czeski Karol IV nadał mu w 1370 r. statut miasta. Obecny wygląd miasto uzyskało u schyłku XIX w. W uzdrowisku wypływa dwanaście źródeł. Najmocniejszym i najsłynniejszym jest „Vridlo”, które wypływa z głębokości trzech tysięcy metrów. Jego temperatura sięga 73ºC. Pozostałe źródła mają temperaturę do czterdziestu stopni. Źródła te są wykorzystywane przede wszystkim w leczeniu metabolizmu oraz do inhalacji i kąpieli (www. czechtourism.com.pl). 26. Office fèderal dela statistique. Neuchatel 2005, s. 5–10..

(11) Hotele spa&wellness i ich rola na rynku turystycznym. 15. Bardzo znane i luksusowe hotele są na Węgrzech, gdyż posiadają duże zasoby wód termalnych. Węgierskie wody termalne wykorzystywali już Rzymianie. Obecnie na terenie Węgier jest zlokalizowanych 1300 źródeł. Na ich bazie powstało około 400 obiektów leczniczych i rekreacyjnych. Do najbardziej znanych hoteli spa& wellness w Budapeszcie należą: Danubius Hotel Gellert, Ramada Plaza Budapeszt, Danubius Grand Hotel Margitziget, Danubius Spa Resort Conference Hotel, Danubius Heath Spa Resort Margitsziget, Hotel Corinthia Aquincum, ponadto należy wymienić takie hotele, jak: „Termal&Wellness Hotel” w Debreczynie, „Gara” w Fuzesgyarmat, „Heath Spa Resort” w Heviz. Dobre warunki do rozwoju hoteli spa&wellness ma Ukraina. Jest atrakcyjna pod względem przyrodniczym i zasobów wód leczniczych. Korzystne warunki rozwoju hoteli świadczących usługi odnowy biologicznej występują szczególnie w uzdrowiskach. Najbardziej znany jest Truskawiec u podnóża Gorganów. Odkrywcą Truskawca był ojciec polskiej balneologii Teodor Torosiewicz. Budowę domu zdrojowego w tym mieście rozpoczęli w 1836 r. A. Gołuchowski, J. Micewski, L. Sapiecha. W okresie II Rzeczypospolitej było to bardzo modne uzdrowisko, w którym wypoczywali między innymi: J. Piłsudski, H. Ordonówna, M. Hemar, W. Witos, Z. Nałkowska, A. Grottger, I. Daszyński. To piękne architektonicznie uzdrowisko przypominało w dużym stopniu Krynicę27. Obecnie uzdrowisko przekształciło się w wielki kompleks z dużymi obiektami sanatoryjnymi. Na terytorium Truskawca znajduje się 14 naturalnych źródeł mineralnych, wśród których najważniejszym jest Naftusia. W uzdrowisku występują także złoża wosku górskiego ozokerytu. Corocznie na leczenie i wypoczynek przyjeżdża tutaj około 200 tys. gości z Ukrainy i zagranicy. Jest również ulubionym miejscem wypoczynku elit politycznych i gospodarczych Ukrainy. Znane w Europie centra odnowy biologicznej posiadają Austriacy. Regiony termalne oferują zakwaterowanie na wysokim poziomie, od kwater agroturystycznych po luksusowe hotele 5-gwiazdkowe. Duże zasoby wód termalnych stały się podstawą utworzenia międzynarodowej grupy spa&wellness noszących nazwę Premium Spa Resort. Najbardziej renomowane hotele spa&wellness znajdują się Baden k/Wiednia, Bad Pirawarth i Bad Schőnau. Ważną część przemysłu turystycznego stanowią hotele spa we Włoszech. Na ich rozwój duży wpływ miała tradycja antycznych term, dlatego spa&wellness są w tym kraju inne niż w pozostałych państwach Europy. Włochy, mając duże zasoby wód leczniczych występujących na terenie całego kraju, od Alp po Sycylię i Sardynię, oferują turystom wszechstronny pakiet usług odnowy biologicznej. Włoskie uzdrowiska z wodami termalnymi usytuowane są w przepięknych miejscowościach, a panujący w nich klimat sprzyja odnowie psychicznej i fizycznej kuracjuszy. Bogata tradycja wód termalnych i mineralnych, liczne zabytki, piękno 27. S. Nicieja, Tryskawiec – kurot marzeń, „Echo Miasta” 2008, nr 77, s. 20..

(12) Józef Sala. 16. przyrody, łagodny klimat sprawiają, że Włochy są jednym z najatrakcyjniejszych regionów rozwoju turystyki zdrowotnej. Luksusowe hotele były budowane wokół stacji termalnych, posiadających międzynarodową renomę. Włoskie centra termalne oferują nie tylko źródła wód ciepłych, ale także zimnych, które znajdują zastosowanie w różnych kuracjach leczniczych. Począwszy od lat 50. ubiegłego stulecia Półwysep Apeniński przestaje być celem ekskluzywnych podróży zagranicznych elit, a staje się jednym z ulubionych miejsc docelowych turystyki masowej. Dzięki temu sektor turystyczny odgrywa ważną rolę w gospodarce. Pracuje w nim przeszło 1 300 000 osób. Duże zróżnicowanie rozwoju ekonomicznego Włoch sprawia, że oferta ośrodków rekreacyjnych na północy jest atrakcyjniejsza niż na południu, dlatego liczba turystów odwiedzających uzdrowiska na północy jest znacznie większa niż na południu kraju28. Najbardziej znanymi kurortami we Włoszech są: Albana, Salsomaggiore, Chianciano, Montecatini, Fiuggi, Ischias. Goszczą one miliony turystów. Na przykład Chianciano odwiedza corocznie prawie 1 900 000 turystów, a Montecatini 1 700 000 osób. Coraz większą rolę na światowym rynku usług spa&wellness odgrywają hotele oferujące ten typ usług w krajach azjatyckich, a szczególnie: Tajlandii, Indonezji, Indii, Malezji, skąd wywodzą się: masaż, akupresura, refleksologia i inne terapie, na których opiera się współczesna odnowa biologiczna. Głównym centrum azjatyckiego masażu i spa jest Tajlandia. Moda na masaż tajski sprawia, że turyści coraz częściej decydują się na wyjazd do azjatyckich kurortów. Spa&wellness w Tajlandii ma wieloletnie tradycje. Ten rodzaj relaksu oferowanego turystom stał się tajską specjalnością. 6. Rozwój hoteli spa&wellnes w Polsce Począwszy od 1989 r. rozpoczął się w Polsce proces restrukturyzacji hotelarstwa i przystosowywania go do warunków gospodarki rynkowej. Polscy przedsiębiorcy, korzystając z nowych warunków i środków Unii Europejskiej, otwierają nowe hotele, w tym również obiekty świadczące usługi odnowy biologicznej. Sprzyja temu również rosnący popyt wynikający m.in. ze wzrostu przyjazdów zagranicznych turystów do Polski, oraz wzrost poziomu zamożności społeczeństwa polskiego, tworzenia i umacniania się roli klasy średniej. Szacuje się, że obecnie funkcjonuje w Polsce około 127 hoteli spa&wellnes. Rozwój tych obiektów zapoczątkowało powstanie hotelu spa dr Ireny Eris, spe28. G. Matto, Turystyka uzdrowiskowa we Włoszech, Instytut Turystyki, Kraków 2001, s. 15, maszynopis..

(13) Hotele spa&wellness i ich rola na rynku turystycznym. 17. cjalizującej się w produkcji kosmetyków, w Krynicy Zdroju. Hotel usytuowany jest w atrakcyjnym miejscu Beskidu Sądeckiego, posiada 49 pokoi i 19 gabinetów zabiegowych. Sukces obiektu zachęcił właścicieli do otwarcia kolejnego hotelu czterogwiazdkowego Wzgórza Dylewskie. Ośrodek położony jest na działce o powierzchni 30 ha, wśród malowniczych wzniesień. Graniczy z Parkiem Krajobrazowym Wzgórza Dylewskie. Dysponuje 97 komfortowymi pokojami i apartamentami oraz 35 gabinetami zabiegowymi. Goście mają do dyspozycji: 2 baseny, zespół saun, terrarium ziołowe i solankowe, 4 jacuzzi. Poprawę kondycji umożliwiają sale do ćwiczeń oraz fittnessu wyposażone w najnowocześniejszy sprzęt. W rankingu hoteli spa&welness prowadzonym przez portal internetowy spa-prestige.pl zajął on w 2007 r. pierwsze miejsce. Wysoko w polskich rankingach plasuje się także hotel „Faltom” w Gdyni (rys. 2). Usytuowany 8 kilometrów od centrum Gdyni dysponuje 110 pokojami i 3 apartamentami. Centrum spa&wellness należy do największych w Polsce. Jego powierzchnia wynosi 2100 m2, gdzie w 24 gabinetach oferuje się klientom szeroki pakiet usług spa. Eris Hotel Spa Dr Irena Eris – Wzgórza Dylewskie. 20%. Faltom Hotel – Gdynia/Rumia. 18%. Velaves – Władysławowo. 9%. Eris Hotel Spa Dr Irena Eris – Krynica Zdrój. 6%. Warszawianka – Jachranka. 6%. Malinowy Zdrój – Solec Zdrój. 5%. Villa Hoff – Trzęsacz. 5%. Magellan – Bronisławów. 4%. Villa Park Hotel Klinika Zdrowia i Urody – Ciechocinek. 4% 3%. Kuracyjny – Gdynia 0. 4. 8. 12. 16. 20. Rys. 2. Najlepsze hotele spa&wellness działające w Polsce w 2007 r. w % liczby oddanych głosów Źródło: http://wwww. spa-prestige.pl (10.01.2008)..

(14) Józef Sala. 18. Klinika zdrowia i urody usytuowana w hotelu, oferuje ponad 150 zabiegów kosmetycznych twarzy i ciała. Wykorzystywane są wysokiej jakości produkty kosmetyczne renomowanych firm. Centrum Odnowy Biologicznej i Rehabilitacji proponuje m.in. masaż klasyczny, z ciepłymi kamieniami, kapsułę spa, basen solankowy z hydromasażem, elektroterapię, hydroterapię, kinezyterapię, laseroterapię, siłownię i inne. W centrum rekreacji znajdują się: basen ze zjeżdżalniami wodnymi, sauny, łaźnia parowa, jacuzzi, siłownia, aerobik, spinning i inne. Rozmieszczenie hoteli świadczących usługi odnowy biologicznej jest w Polsce nierównomierne (tabela 1). Tabela 1. Liczba hoteli spa&wellness w Polsce według województw w 2007 r. Województwo Małopolskie Pomorskie Dolnośląskie Zachodniopomorskie Śląskie Mazowieckie Warmińsko-Mazurskie Kujawsko-Pomorskie Łódzkie Wielkopolskie Podlaskie Zielonogórskie Lubelskie Podkarpackie Świętokrzyskie Opolskie Ogółem. Liczba hoteli 37 19 10 10 9 7 7 6 6 5 4 3 2 1 1 0 127. Źródło: opracowanie własne na podstawie portali internetowych spa.. Najwięcej tego typu obiektów jest położonych w górach i nad morzem. W Polsce centralnej i nad jeziorami funkcjonuje 21 hoteli spa. Obok miejscowości uzdrowiskowych coraz więcej hoteli świadczących usługi odnowy biologicznej powstaje w miastach. Są to zwykle hotele typu Day Spa. Do najlepszych hoteli spa&wellness zlokalizowanych w województwie małopolskim należą: hotel Dr Ireny Eris w Krynicy, hotel „Perła Południa” w Rytrze, hotel „Nefretete” w Krakowie, hotel „Klimek” w Muszynie, hotel „Belvedere” Resort&Spa w Zakopanem..

(15) Hotele spa&wellness i ich rola na rynku turystycznym. 19. Wysoką ocenę wśród turystów uzyskują usługi świadczone przez hotel Belvedere w Zakopanem. Hotel położony jest w zacisznej części miasta w bezpośrednim sąsiedztwie Tatrzańskiego Parku Narodowego, u wylotu jednej z najpiękniejszej dolin tatrzańskich – Doliny Białego. Takie położenie hotelu zapewnia pełny relaks i wypoczynek. Hotel „Belvedere” w swoim stylu architektonicznym nawiązuje do epoki lat dwudziestych ubiegłego stulecia. Elementy stylu regionalnego tworzą ciepłą atmosferę. Hotel powstał w wyniku modernizacji istniejącego domu wczasowego „Barbara”, wybudowanego około 1920 r. oraz dobudowę do niego nowej części. Hotel może jednorazowo przyjąć 350 osób w komfortowo wyposażonych pokojach. Inwestorzy przystosowali obiekt także do potrzeb osób niepełnosprawnych. Hotel dysponuje Centrum Rekreacji i Urody, które świadczy usługi na wysokim poziomie. Można tam wypocząć, poprawić kondycję fizyczną, spróbować rywalizacji sportowej. Obiekt świadczy usługi rekreacyjne także dla ludności miejscowej. W hotelu działa liga squasha, kilka szkółek pływackich, funkcjonuje także szkoła nurkowania. W centrum wodno-termalnym skorzystać można z basenu, zjeżdżalni wodnej, jacuzzi, łaźni rzymskiej, sauny fińskiej, sauny tureckiej oraz sauny na podczerwień. Siłownia wyposażona jest w najwyższej klasy sprzęt treningowy firmy TechnoGym do ćwiczeń siłowych. Każdy klient może zaplanować swój trening lub skorzystać ze wskazówek wykwalifikowanego instruktora fitness. Hotel posiada salę gimnastyczną, gdzie można uprawiać różne gry zespołowe. Do dyspozycji gości pozostają również dwa korty do squasha. Morski Instytut Zdrowia i Urody Thalgo świadczy usługi odnowy biologicznej z wykorzystaniem najbardziej znanych i cenionych produktów francuskich firm kosmetycznych. Tahalassoterapia polega na wykorzystaniu właściwości wody morskiej i substancji aktywnych pozyskiwanych z głębin morskich. Pomimo że w ostatnich latach odnotować można w Polsce duży przyrost liczby hoteli oferujących usługi odnowy biologicznej, to jednak potencjał rozwojowy, jakimi dysponuje w tym zakresie Polska, nie jest w pełni wykorzystany. Uzdrowiska na Ziemiach Zachodnich są zdekapitalizowane i wyeksploatowane. Region Podhala ma bogate, ale niewykorzystywane zasoby leczniczych wód termalnych. Wiele innych uzdrowisk ma słabo rozwiniętą infrastrukturę. Dopiero efektywne wykorzystanie środków Unii Europejskiej, prywatnego kapitału i funduszy samorządowych może znacznie poprawić sytuację. Literatura Bładek Z., Dla urody i zdrowia, „Hotelarz” 2002, nr 11. Fitness w przemyśle hotelowym, „Food Service” 2000, nr 6..

(16) 20. Józef Sala. Goeldner Ch.R., Richtie J.R.B., Tourism. Principles, Practces, Philosophies, Tehnth Edition, J. Wiley & Sons, Inc., New Jersey 2006. Kasperczyk T., Kamak S., Masaż punktowy i inne metody refleksoterapii, Wydawnictwo Kasper, Kraków 1995. Kowalski Z., Sallamann N., 10 złotych reguł dla skutecznego i efektywnego biznesu spa, K&P Consulting, Kraków 2006. Lee G., Spa&Wellness in Europa. Hotels. Anwendungen, Rezepte, Christian Verlag, Műnchen 2002. Matto G., Turystyka uzdrowiskowa we Włoszech, Instytut Turystyki, Kraków 2001, maszynopis. Nicieja S., Tryskawiec – kurot marzeń, „Echo Miasta” 2008, nr 77. Raport firmy Axciiom Polska, Sp. z o.o. Dla kogo regeneracja w ośrodkach spa?, Warszawa 2006. Resort & Spa, „Hotelarz” 2002, nr 5. Sala J., Formy współczesnego hotelarstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2008. Stępień J., Aromaterapia, seria: Podręczniki dla Każdego, Warszawski Dom Wydawniczy, Warszawa 1996. Szczotka P., Integracyjny masaż Bodywork. Masaż w odnowie biologicznej i psychopatycznej, Bodywork, Poznań 2004. Szymański A., Wielki przewodnik po medycynie naturalnej. Ziołolecznictwo, homeopatia, leczenie wodą, masaż, okłady. Ponad 800 kuracji dla 250 najczęstszych dolegliwości, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 1997. Węglarczyk J., Wellness i spa – rozwijający się segment rynku, „Rynek Podróży” 2005, nr 5. Spa & Wellness Hotels and Their Role in the Tourism Market Today’s tourism market is characterised by deepening differentiations in tourist behaviours. Increasing wealth enables consumers, for example, to attend more to their health and beauty. Hotels also attend to their guests’ needs by offering spa & wellness services. It is estimated that there are about 1700 hotels round the world providing such services; to meet increasing demand, their number is rising fast. Hotels offer a variety of services in the area of regeneration. Development of this kind of hotel in Poland began after 1989, starting with the Dr Irena Eris Hotel and Spa in Krynica. At present, about 100 such hotels are operating in the country, with the Małopolska province currently the leader with respect to building new ones. However, given the natural conditions at the country’s disposal, Poland is still not taking full advantage of the opportunity available to it..

(17)