„KoleKcje prywatne w zbiorach
książki dawnej”
ii Międzynarodowa konferencja Proweniencyjna
(Wrocław, 18-19 czerwca 2019 r.)
Zebranie i upowszechnienie informacji o dawnych kolekcjach prywatnych z terenów Rzeczpospolitej Obojga Narodów, Śląska i Pomorza, przechowywanych obecnie w całości lub w części w bibliotekach, w archiwach i w muzeach w kraju i za granicą było celem II Międzynarodowej Konferencji Proweniencyjnej „Ko-lekcje prywatne w zbiorach książki dawnej”, która odbyła się we Wrocławiu w dniach 18-19 czerwca 2019 r. Organizatorem konferencji – mającej stanowić kolejny krok do bliższego poznania i naukowej rekonstrukcji księgozbiorów hi-storycznych rozproszonych na przestrzeni wieków – był Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Patronat nad wydarzeniem objęły Fundacja Lanckorońskich oraz Sekcja Bibliotek Naukowych Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, zaś patronat medialny – czasopismo „Spotkania z Zabytkami” oraz portal sbp.pl.
W konferencji wzięli udział bibliotekarze i bibliolodzy, reprezentujący polskie i zagraniczne biblioteki oraz ośrodki akademickie, w tym wielu członków Prowe-niencyjnej Grupy Roboczej, utworzonej przy ZNiO w 2017 r.
Nad programem merytorycznym konferencji czuwała Rada Naukowa, w skład której weszli: Paulina Buchwald-Pelcowa (Biblioteka Narodowa, Uniwer-sytet Warszawski), Marcin Cieński (UniwerUniwer-sytet Wrocławski), Adolf Juzwenko (Zakład Narodowy im. Ossolińskich), Tomasz Makowski (Biblioteka Narodo-wa), Anna Migoniowa (Uniwersytet Wrocławski), Arvydas Pacevičius (Vilniaus universitetas – Uniwersytet Wileński), Urszula Paszkiewicz (Warszawa), Peter Sjökvist (Uppsala universitetsbibliotek – Biblioteka Uniwersytecka w Uppsali), Ihor Skoczylas (Український католицький університет – Ukraiński Uniwer-sytet Katolicki we Lwowie) oraz Jacek Soszyński (Polska Akademia Nauk). Za przygotowanie konferencji oraz jej przebieg odpowiadał komitet organizacyjny, złożony z pracowników ZNiO w składzie: Dorota Sidorowicz-Mulak, Agnieszka Franczyk-Cegła, Alicja Kliber i Agnieszka Topolska.
PRZEGLĄD BIBLIOTECZNY 2019 z. 4 PL ISSN 0033-202X
Zainteresowanie tematyką konferencji, w tym badaniami „dotyczącymi dzie-jów, charakteru i zasobów poszczególnych kolekcji prywatnych przechowują-cych do roku 1939 stare druki i rękopisy XV-XVIII w. [… oraz] losami zespołów książek lub pojedynczych cymeliów pochodzących z tych bibliotek” wyraziło się liczbą zgłoszonych referatów. Do programu zakwalifikowano 49 wystąpień, podzielonych na dziesięć sesji1. Ich dopełnieniem była wystawa pt. „Ossolińskie
cymelia proweniencyjne XV-XVIII w.” wraz z folderem opracowanym przez pra-cowników Działu Starych Druków i Działu Rękopisów ZNiO.
Gości i uczestników konferencji powitał Adolf Juzwenko, dyrektor ZNiO. W wystąpieniu inauguracyjnym podkreślił znaczenie prac nad zapisami prowe-niencyjnymi i naukowym opracowaniem księgozbiorów historycznych oraz źró-deł służących do prowadzenia badań nad nimi.
Awaria sieci energetycznej we Wrocławiu wpłynęła na modyfikację programu konferencji – przyspieszono wernisaż wystawy, a obrady z Auli im. prof. M. Gę-barowicza przeniesiono do Sali Konferencyjnej.
Kuratorzy ekspozycji „Ossolińskie cymelia proweniencyjne XV-XVIII w.” umieścili w gablotach szczególnie cenne egzemplarze starych druków i rękopi-sów przechowywanych we wrocławskiej książnicy. Uczestnicy konferencji mieli możliwość obejrzenia dzieł, w których ujawniono m.in. wpisy dawnych właści-cieli i dyrektorów ZNiO – Józefa Maksymiliana Ossolińskiego, Henryka Lubo-mirskiego, Franciszka Siarczyńskiego, noty rękopiśmienne Andrzeja Frycza Mo-drzewskiego, Piotra Skargi, a także XV- i XVI-wieczne proto- i superekslibrisy. Zaprezentowano także cymelia ze znanych kolekcji, które przeszły na własność Ossolineum, np. rękopisy ze zbiorów Leona Pinińskiego czy norymberskie wyda-nia Biblii z Biblioteki Baworowskich.
W sesji pierwszej, nazwanej główną, moderowanej przez A. Juzwenkę, głos oddano przede wszystkim członkom Rady Naukowej. W jej trakcie wygłoszo-no pięć referatów. A. Pacevičius w wystąpieniu Kolekcje prywatne w zbiorach
Uni-wersytetu Wileńskiego – litewskie badania z ostatnich 20 lat zwrócił uwagę nie tylko
na kulturalno-historyczną wartość omawianych zbiorów, ale przede wszystkim uwypuklił wkład badaczy litewskich w rozwój badań źródłoznawczych, meto-dologii proweniencyjno-archiwalnej oraz badań interdyscyplinarnych na temat historii książki.
Agnieszka Knychalska-Jaskulska (ZNiO) omówiła Rękopisy z kolekcji Leona
Pi-nińskiego (1857–1938) w zbiorach Ossolineum. Prelegentka zarysowała sylwetkę
ko-lekcjonera, historyka sztuki, naukowca i dyplomaty oraz podzieliła się hipotezą na temat pochodzenia omawianych rękopisów (brewiarzy, XVI-wiecznych doku-mentów hiszpańskich, perskiej Księgi królów, czyli Shahname oraz Koranu).
W kolejnym wystąpieniu, U. Paszkiewicz przedstawiła Bibliotekę Zygmunta
Czarneckiego w Rusku – źródła do zawartości rozproszonej kolekcji. Omawiając pasję
tego kolekcjonera i bibliofila do zbierania unikatowych numizmatów, książek i rycin przytoczyła znane jej źródła, dokumentujące rozwój i zawartość zbioru: od rękopiśmiennych katalogów sporządzonych ręką właściciela, poprzez ustalenia m.in. Estreichera, Wierzbowskiego, Kętrzyńskiego, Brucknera, Balcera, Doleczka, Wittyka, Kotuli, aż po najnowsze wyniki badań Jolanty Gwioździk.
Średniowieczne manuskrypty tzw. biblii paryskich znalazły się w centrum uwagi Jacka Soszyńskiego, który wygłosił wykład pt. Rękopiśmienne Biblie w
zbio-rach Baworowskich. Mówca, po wyjaśnieniu terminu biblia paryska, omówił cechy
szczególne sześciu egzemplarzy odnalezionych w kolekcji. Zwrócił uwagę na ich budowę, rozmiar i przeznaczenie, typ ornamentacji, a także stan zachowania.
Sesję zamknął referat P. Sjökvista Destinies of Literary War Booty from Poland
in Sweden. Omówił on ślady kolekcji polskich (pochodzących m.in. z
Frombor-ka i Braniewa) w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Uppsali, głównie łupów wojennych zdobytych przez wojska szwedzkie w XVII stuleciu. Przedstawił stan badań – od ustaleń Józefa Trypućki po aktualnie prowadzone projekty z badacza-mi z Poznania i Wilna.
Przed przerwą podjęto dyskusję i podsumowano prezentacje, co zgodnie z programem konferencji następowało po każdym bloku wystąpień.
Kolejne dwie sesje zostały dedykowane Ziemiom wschodnim.
W pierwszej z nich, moderowanej przez U. Paszkiewicz, wystąpiło pięciu mówców. Podjęli oni temat historii wybranych bibliotek i zainteresowań bibliofil-skich ich właścicieli, a także przeanalizowali wielkość i zawartość księgozbiorów historycznych prywatnych z terenu dawnej Galicji, głównie miasta Lwowa i jego okolic, ale też Wołynia i ziemi przemyskiej. J. Gwioździk (Uniwersytet Śląski w Katowicach) szczegółowo omówiła Książki z kolekcji Aleksandra Konstantego
Batowskiego (1760–1841) w zbiorach Baworovianum we Lwowie. Referentka
zwró-ciła uwagę na dorobek tego historyka, wydawcy, bibliofila i kolekcjonera oraz inspirujący wpływ jaki wywarła jego działalność na Wiktora Baworowskiego. W centrum uwagi Stanisława Siess-Krzyszkowskiego (Centrum Badawcze Bi-bliografii Polskiej Estreicherów) znalazły się Książki z puławskiej biblioteki
Czarto-ryskich w zbiorach biblioteki krasiczyńskiej Sapiehów. Irena Ciborowska-Rymarowicz
(Національна бібліотека України імені В.І. Вернадського) przedstawiła zebra-nym referat pt. Księgozbiór Mikoszewskich h. Dąbrowa w zbiorach Biblioteki
Narodo-wej Ukrainy im. W. Wernadskiego: historia, zawartość, proweniencje. Zwróciła uwagę
na zakres tematyczny kolekcji, kształtowany pod kątem zainteresowań jej właś- cicieli, m.in. naukami ścisłymi i przyrodniczymi. Prezentacja D. Sidorowicz- -Mulak Księgozbiór Józefa Kraińskiego z Bełza w zbiorach ossolińskich pozwoliła – głównie w oparciu o katalogi aukcyjne – odtworzyć losy tej uchodzącej za zagi-nioną kolekcji. Sesję zamknął referat Stare druki z księgozbioru Józefa Maksymiliana
Ossolińskiego w zbiorach Lwowskiej Narodowej Naukowej Bibliotece Ukrainy im. W. Ste-fanyka: rekonesans; Irina Kachur, reprezentująca wspomnianą książnicę (Львівська
національна наукова бібліотека України імені В.Стефаника) zwróciła uwagę na bogactwo i różnorodność zachowanych znaków proweniencyjnych.
Sesję „Ziemie wschodnie II” moderował A. Pacevičius. Na ten blok wystąpień złożyło się pięć referatów, poruszających kwestie dawnych dokumentów ikono-graficznych i muzycznych, a także zawartość bibliotek zakonnych oraz kolekcji duchowieństwa z okolic Lwowa i Grodna.
Jako pierwszy został wygłoszony komunikat Urszuli Wenckiej i Małgorza-ty Mikuły (ZNiO) pt. „Icones” Tomasza Tretera – zagadkowa oprawa ossolińskiego
cymelium. Autorki postawiły wiele pytań i hipotez odnośnie do cech oprawy
tego rytowanego XVI-wiecznego pocztu królów polskich. Następnie dr Grzegorz Joachimiak (Instytut Muzykologii UWr) podjął rozważania na temat Muzykalia
w Ossolineum? Nieznane inwentarze muzykaliów i zbiory muzyczne z dawnego Ossoli-neum we Lwowie. Mówca podkreślił, że zbiory muzyczne w obecnej Bibliotece im.
W. Stefanyka nie zostały dotąd w całości wyodrębnione i dostatecznie przebada-ne; zgłosił postulat wydania katalogu muzykaliów. Iwona Pietrzkiewicz (Insty-tut Nauk o Informacji Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie) podjęła temat
Kolekcje prywatne a zbiór klasztorny – grodzieński zbiór Dominika Siwickiego OP.
Pry-watna biblioteka dominikanina D. Siwickiego o bibliofilskim charakterze stała się fundamentem księgozbioru klasztornego i przetrwała aż do jego kasaty. Iwan Al-mes (UKU) przybliżył zebranym „Spisy książek” jako źródło do badań historii
prywat-nych bibliotek prawosławprywat-nych i unickich (bazyliańskich) zakonników eparchii lwowskiej końca XVII–XVIII wieku. Przeprowadzone rekonstrukcje pozwoliły mu ustalić, że
typowe księgozbiory prywatne zakonników obu obrządków były dość skromne i liczyły maksymalnie 100 egzemplarzy. Na zakończenie sesji wysłuchano refera-tu Olgi Tkaczuk (Національний музей у Львові імені Андрея Шептицького) pt. Druki czcionką łacińską z księgozbiorów metropolitów i biskupów unickich w kolekcji
starych druków Muzeum Narodowego we Lwowie. Badanie ujawniło m.in. ekslibris
biblioteki metropolitalnej wykonany na zamówienie Andrzeja Szeptyckiego, noty własnościowe proboszczów, pieczęcie instytucji.
Obrady pierwszego dnia konferencji zwieńczyły dwa bloki wystąpień po-święconych Wielkopolsce. Moderatorami byli P. Buchwald-Pelcowa (część I) oraz Mariusz Dworsatschek (część II). Każdą z sesji wypełniły trzy prezentacje.
Postać i zbiory Kaspra Goskiego, doktora medycyny, astrologa, wykładowcy na Akademii Krakowskiej, a także bibliofila przedstawił Rafał Wójcik (BUAM) w wystąpieniu „Sic nos non nobis”. O nieistniejącym już (lub wciąż istniejącym acz
roz-proszonym) księgozbiorze Kaspra Goskiego, lekarza i burmistrza poznańskiego z XVI w.
O śladach biblioteki jednej z bardziej interesujących postaci epoki renesansu wy-kład pt. Szczątki księgozbioru Abrahama Zbąskiego h. Nałęcz (1531-1577) w zbiorach
Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu wygłosił Jakub Łukaszewski (BUAM). Warto
nadmienić, że poszukiwanie książek Zbąskiego w zasobie BUAM przyczyniło się również do przebadania zbiorów Opalińskich. Sesję poświęconą księgozbiorom bibliotek poznańskich zamknął komunikat Karoliny A. Zalewskiej pt. Kraków –
Florencja – Poznań. Losy atlasu ze zbiorów Biblioteki Raczyńskich.
W części drugiej uwaga zebranych została skierowana na proweniencje wiel-kopolskich zbiorów kościelnych, przestudiowane przez pracowników Instytutu Historii UAM. Aleksandra Wajner – na tle dziejów konwentu i kolegium, jednej z największych i najważniejszych katolickich szkół średnich regionu – omówiła
Prywatne wpisy własnościowe w drukach z dawnego księgozbioru rezydencji jezuitów w Międzyrzeczu. W następnej prezentacji Wojciech Graś przedstawił Strukturę proweniencyjną księgozbioru opata trzemeszeńskiego Wojciecha Mielińskiego dokonaną
w oparciu o zachowane dzieła. Z kolei Michał Muraszko w formie komunikatu podał do wiadomości Wpisy proweniencyjne w drukach z księgozbioru kanonika
gnieź-nieńskiego Jakuba Dubickiego.
Drugi dzień konferencji poświęcono omówieniu zbiorów starych druków i cymeliów, będących niegdyś częścią księgozbiorów prywatnych lub instytucjo-nalnych. Referaty przyporządkowano do pięciu bloków tematycznych, według kryterium topograficznego.
Pierwszą sesję „Ziemie centralne i północne” poprowadziła D. Sidorowicz--Mulak. Obrady rozpoczęła Marianna Czapnik (BUW), która scharakteryzowa-ła Księgozbiór kanonika Mikoscharakteryzowa-łaja Ruszkowskiego w świetle zachowanych egzemplarzy. Badaczka wyodrębniła liczne zapiski własnościowe oraz stosunkowo rzadkie noty czytelnicze. Referat Stare druki z kolekcji biskupów warmińskich okresu
renesan-su przechowywane w Bibliotece Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii War-mińskiej „Hosianum” w Olsztynie wygłosił Tomasz Garwoliński, reprezentujący tę
placówkę. W centrum uwagi znalazły się biblioteki Łukasza Watzenrodego, Jana Dantyszka, Tiedemanna Giese, Stanisława Hozjusza, Marcina Kromera i Andrze-ja Batorego. Tworzenie biblioteki prywatnej Andrze-jako zAndrze-jawisko z życia duchowieństwa kapitulnego omówił Michał Kłosiński (Dom Mikołaja Kopernika, Muzeum Okrę-gowe w Toruniu) na przykładzie Prywatnego księgozbioru Mikołaja Kopernika. Wy-stąpienie Arkadiusza Wagnera (Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii UMK) pt. Z daleka i z bliska. Bibliofilskie kolekcje mieszczan toruńskich XVI – I poł. XVII wieku
w świetle opraw książkowych podsumowało jego studia nad zewnętrznym kształtem
książek odnotowanych m.in. we wpisach legacyjnych wiodących rodzin Torunia. Sesję zamknęła prezentacja Beaty Gryzio (PAN Biblioteka Gdańska) poświęcona
Personalizacji tekstu jako cesze proweniencyjnej. O kolekcji i praktykach czytelniczych Jana Bernarda Bonifacio. Prelegentka przy okazji naszkicowała sylwetkę właściciela
kolekcji i dzieje jego biblioteki.
W kolejnych blokach wystąpień – „Ziemie północne I” i „Ziemie północne II” – wygłoszono łącznie siedem referatów. Obradami kierowali J. Soszyński (część I) oraz P. Sjökvist i A. Franczyk-Cegła (część II).
Maria Michalska (PAN Biblioteka Gdańska) na podstawie znanego inwentarza
Index librorum Bibliothecae Senatus Gedanensis wyodrębniła zbiory Bartholomeusa
Schachmanna, Bartholomeusa Nigrinusa, Heinricha Schwartzwaldta oraz zasób Bibliotheca Nimsgartiana. Wyniki badań zawarła w prezentacji Rekonstrukcja
księ-gozbiorów prywatnych na podstawie ksiąg inwentarzowych. Wyzwania i możliwości. Po
niej Agata Michalska (Książnica Pomorska) scharakteryzowała Szesnastowieczne
druki ze spuścizny Gotthilfa Samuela Falbego w bibliotece dawnego gimnazjum Grönin-ga w StarGrönin-gardzie i ich powojenne rozproszenie. Obiektem zainteresowania Agnieszki
Borysowskiej (Książnica Pomorska) był David Friedrich Ebert (1740-1789) –
biblio-tekarz i bibliofil. Prelegentka zrekonstruowała biografię tego archidiakona
szcze-cińskiego kościoła Mariackiego, profesora języków orientalnych, bibliotekarza i rektora Gimnazjum Królewskiego; pokazała wykonane jego ręką szkice lokalu bibliotecznego w Kaplicy Mariackiej wraz z informacją na temat zawartości szaf i dodatkowego wyposażenia biblioteki.
Po przerwie, pierwszy referat pt. Śladami pomorskich dworów – fragmenty
księ-gozbiorów Nawry i Pluskowęs w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Byd-goszczy wygłosiła Joanna Matyasik (WiMBP, Bydgoszcz). Charakteryzując
księ-gozbiory ziemi chełmińskiej za istotne biblioteki ziemiańskie uznała kolekcje Kruszyńskich i Sczanieckich oraz Kalksteinów. Vanessa de Senarclens (Hum-boldt-Universität zu Berlin) zaprezentowała The dispersed collections of a
Pomera-nian private library (the “Bibliothek Schloss Plathe”) in the aftermath of World War II.
W referacie naświetliła dzieje i profil byłej arystokratycznej Biblioteki Schloss Pla-the. Książnica założona w połowie XVIII w. przez Friedricha Wilhelma von der
Ostena uległa rozproszeniu w 1945 r. Obecnie jej fragmenty są badane w bibliote-kach i archiwach w Łodzi, w Warszawie i w Greifswaldzie. Następnie głos zabra-ła Renata Wilgosiewicz-Skutecka (BUAM), która mówiąc o Bibliotece Skórzewskich
w Czerniejewie i Lubostroniu – fragmentach księgozbioru w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu przybliżyła historię książnicy, jej zasób oraz ujawnione pieczęcie
i znaki własnościowe. Jako ostatnia wystąpiła Agnieszka Fabiańska (BUW) z re-feratem pt. Rękopisy ze zbiorów zabezpieczonych w Sobowidzu w zbiorach Biblioteki
Uniwersyteckiej w Warszawie. Omówiła w nim wyniki polsko-niemieckiego grantu
mającego za cel spisanie nieopracowanych katalogowo niemieckojęzycznych rę-kopisów z kolekcji Gabinetu Ręrę-kopisów BUW, zakupionych lub przekazanych w darze po 1945 r.
Obradom kolejnej sesji pt. „Śląsk” przewodniczyła Anna Migoniowa. Wygło-szono sześć referatów związanych tematycznie z bibliotekami z terenu Dolnego i Górnego Śląska.
Pierwszy referat pt. Książki barona Georga von Schönaicha (1557-1619) z kolekcji
starych druków Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie przedstawiła Joanna
Milew-ska-Kozłowska (BUW). Zapoznała zebranych z ocalałym fragmentem biblioteki zamku Carolath (dziś Siedlisko); zwróciła uwagę na dobry stan zachowania zbio-ru, liczne zespoły proweniencyjne i jednolity styl opraw. Z prezentacją pt. Jan
Ernest Bensheim ze Wschowy i jego biblioteka. Przyczynek do badań nad księgozbiorami mieszczańskimi ewangelików na pograniczu wielkopolsko-śląskim wystąpił Krzysztof
Soliński (Biblioteka Narodowa). Weronika Karlak (BUWr) w wykładzie Jakob
Mo-nau (1546-1603) i jego księgozbiór omówiła typowo użytkową bibliotekę prywatną
tego niemieckiego poety, tworzącego na Śląsku. Halina Dudała (Instytut Historii i Archiwistyki UP) podjęła temat „Libri necessarii et utiles”, czyli o księgozbiorach
prywatnych niższego nowożytnego duchowieństwa śląskiego. Studium wybranych przy-padków. Dr Weronika Pawłowicz (Biblioteka Śląska) przygotowała referat Wokół Schlesierbücherei Maxa Pinkusa. Stare druki z kolekcji prudnickiego bibliofila w zbiorach Biblioteki Śląskiej. Sesję zamknęło wystąpienie Marii Kycler (Biblioteka
Uniwer-sytetu Śląskiego), w którym zwróciła uwagę na Stare druki w kolekcji Zygmunta
Żuławskiego, stanowiącej wydzielony księgozbiór w zbiorach biblioteki
uniwer-syteckiej w Katowicach.
Obrady drugiego dnia konferencji zwieńczyła sesja „Kraków i inne”, podczas której przedstawiono pięć referatów. Nad przebiegiem dyskusji czuwał Marcin Cieński.
Przedmiotem wystąpienia Małgorzaty Habudy (Biblioteka Kolegium Filo-zoficzno-Teologicznego oo. Dominikanów w Krakowie) był Prywatny księgozbiór
dominikanina i profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego Mateusza (Jana Pawła) Kozłow-skiego (1758-1839) w zbiorach Biblioteki Kolegium Filozoficzno-Teologicznego oo. Domi-nikanów w Krakowie. Interesującą prezentację pt. Donatorki zbiorów starodrucznych Biblioteki PAU i PAN w Krakowie przedstawiła Agnieszka Fluda-Krokos (Instytut
Nauk o Informacji Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, Biblioteka Na-ukowa PAU i PAN w Krakowie). Anna Bujko (BU UWM) przybliżyła kwestię
Książkowych znaków własnościowych jako źródła do biografii wybitnych uczonych na przykładzie księgozbioru Jana Włodka. Agnieszka Franczyk-Cegła (ZNiO) w
refera-cie Lwów – Kraków – Wrocław. Wojenne losy kochanovianów przechowywanych obecnie
na temat burzliwych losów i zawartości tej najcenniejszej w Polsce kolekcji staro-polskich edycji dzieł J. Kochanowskiego. Sesję zamknął komunikat Ex libris Sadoci
Barącz. Badania nad biblioteką prywatną dominikańskiego historyka Sadoka Wincentego Barącza (1814–1892) wygłoszony przez Marka Miławickiego.
W dyskusji końcowej dokonano podsumowania przedstawionej problematy-ki. Zapowiedziano, że plonem naukowym dwudniowych obrad będzie recenzo-wana publikacja materiałów pokonferencyjnych.
Podsumowując, należy stwierdzić, że II Międzynarodowa Konferencja Pro-weniencyjna „Kolekcje prywatne w zbiorach książki dawnej” stała się doskonałą okazją do wymiany wiedzy na temat dziejów wybranych księgozbiorów histo-rycznych z terenów Rzeczpospolitej Obojga Narodów, Śląska i Pomorza, losów właścicieli kolekcji oraz – ujawnionych podczas kwerend źródłowych – znaków i zapisów własnościowych. Dla licznego grona badaczy starej książki była nie tylko przyczynkiem do przekazania wiedzy teoretycznej, ale także doświadczeń praktycznych usprawniających komunikację naukową oraz inspiracją do nakreś-lenia nowych perspektyw badawczych.
Maria Kycler
Biblioteka Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Tekst wpłynął do Redakcji 9 listopada 2019 r.
„BiBLiOTeki: diaLOG dLa ZMianY”
2ŚwiaTOwY kOnGRes BiBLiOTek i inFORMaCji
i 85. kOnFeRenCja GeneRaLna iFLa.
(Ateny, Grecja, 24-30 sierpnia 2018 r.)
Tegoroczny Kongres i 85. Konferencja Generalna IFLA odbywały się w Ate-nach. Myślą przewodnią tego spotkania było hasło „BIBLIOTEKI: DIALOG DLA ZMIANY”.
Tradycyjnie otwarcia Kongresu dokonali przedstawiciele Komitetu Narodo-wego (Alexandra Papazoglou, przewodnicząca Association of Greek Librarians and Information Scientist oraz Filippos Tsimpoglou, dyrektor Biblioteki Narodo-wej Grecji), przedstawiciele władz IFLA (prezydent IFLA Glòria Pérez-Salmerón oraz Sekretarz Generalny IFLA Gerald Leitner). Wykład inauguracyjny wygłosił wybitny ekonomista polityczny Loukas Tsoukalis z Hellenic Foundation for Eu-ropean & Foreign Policy, emerytowany profesor University of Athens, a także profesor the Paris School of International Affairs. Jego wystąpienie poświęcone
było temu, w jaki sposób zmiany technologiczne i gospodarcze wpływają na spo-łeczności oraz na dialog między jednostkami a społeczeństwem.
W Kongresie i 85. Konferencji Generalnej wzięło udział około 3300 delegatów ze 130 krajów. Odbyło się ponad 250 sesji otwartych dla wszystkich uczestni-ków z udziałem ponad 500 referentów. W sesjach posterowych przedstawiono prawie 200 prac. W sumie zaprezentowano kilkaset wystąpień, które, jak zawsze podczas obrad IFLA, dotyczyły szerokiego spektrum zagadnień związanych z problematyką biblioteczno-informacyjną.
W niniejszym sprawozdaniu uwaga zostanie skierowana na niektóre z nich: 1) dotyczące spraw związanych z osobami w niekorzystnej sytuacji, wymagają-cymi dodatkowej troski, specjalnych metod i odpowiednich urządzeń umożli-wiających komunikację z nimi; 2) odnoszące się do problemów środowisk wie-lokulturowych, wieloetnicznych i możliwości prowadzenia w nich partnerskiego dialogu; 3) dziedzictwa kulturowego oraz roli bibliotek na rzecz jego zachowania i pielęgnacji; 4) bibliotek dla dzieci i młodzieży.
DZIAŁANIA BIBLIOTEK NA RZECZ OSÓB W NIEKORZYSTNEJ SYTUACJI, WYMAGAJĄCYCH DODATKOWEJ UWAGI I TROSKI ORAZ METOD I NARZĘDZI UMOŻLIWIAJĄCYCH KOMUNIKACJĘ Z NIMI
Problematyka dotycząca osób w niekorzystnej sytuacji pojawiała się podczas spotkań różnych sekcji i grup IFLA. Sekcja Libraries Serving Persons With Print Disabilities skupiła swoją uwagę na technologii, która pomaga osobom z nie-sprawnością widzenia korzystanie z tekstów drukowanych i tym samym umoż-liwia im pełny udział w życiu. Galina Elfimova z Russian State Library for the Blind w Moskwie (Data bases of Tactile and Audio Resources in the Russian State
Li-brary for the Blind) zaprezentowała działalność Państwowej Rosyjskiej Biblioteki
dla Niewidomych w Moskwie oraz tworzone w niej bazy materiałów dotyko-wych i audialnych. Po raz kolejny Konsorcjum DAISY przedstawiło możliwość zwiększenia produkcji książek opartych na tym formacie zapisu. Zilustrowano to przykładem z Indii (Dipendra Manocha: Solutions for accessible book production and
outreach in low resource countries). Francisco Martínez Calvo z Organización
Nacio-nal de Ciegos Españoles w Madrycie (¿Quiere un libro electrónico accesible? Vuelva
en 2025 / Do you want an accessible e-book? Come back in 2025) omówił działalność
organizacji ONCE (Organización Nacional de Ciegos Españoles – the National Organization of Spanish Blind Persons) i jej zaangażowanie w upowszechnianie e-booków, a także wszystkich urządzeń i programów pozwalających osobom o ograniczonym widzeniu na większy dostęp do książek (zakupu, pobrania, czy-tania) w wersji elektronicznej. Działania te wpisują się w treść nowej dyrekty-wy UE „w sprawie dyrekty-wymogów dostępności produktów i usług” (dyrektywa UE 2019/882, 2019), dotyczącej m.in. e-booków. Zgodnie z nią od 28 czerwca 2025 r. wszystkie e-książki będą musiały spełniać wymagania w zakresie dostępności dla osób z zaburzeniami widzenia. Dla umożliwienia pełnej realizacji tej dyrek-tywy konieczne jest zharmonizowanie różnych przepisów ustawowych, wyko-nawczych oraz wymogów dostępności. W efekcie pozwoli to wszystkim zaintere-sowanym (producentom, importerom i dystrybutorom tych produktów i usług)
na udostępnienie ich w UE w znormalizowany, jednorodny, a zatem bardziej opłacalny sposób. Natomiast Karen Keninger z Library of Congress (Jumping
Ac-cessibility Hurdles – the Promise of a Voice User Interface) przedstawiła udział
Biblio-teki Kongresu w minimalizowaniu przeszkód w dostępie do zbiorów poprzez przygotowanie i upowszechnianie interfejsu głosowego.
Sekcja Library Services To People With Special Needs swoją sesję poświęciła problemom osób głuchych, niedosłyszących i głucho-niewidomych. Dokonano przeglądu zmian w technologiach, mediach społecznościowych i programach bibliotecznych adresowanych do tej grupy użytkowników. Pierwszy z zaplano-wanych referatów został zaprezentowany w formie wideo przez nieobecną na kongresie Sanję Tarczay z European Deafblind Union w chorwackim Zagrzebiu. W swojej prezentacji S. Tarczay (How to approach Deafblind people and ways of
com-municating with people who are Deaf, Hard or Hearing, and Deafblind), będąca osobą
głucho-niewidomą, przybliżyła sytuację tych osób oraz sposoby komunikowa-nia się z nimi i z osobami z dysfunkcją słuchu. Ten bardzo emocjonalny przekaz pokazał, jak wiele mogą zrobić biblioteki, bibliotekarze, ale także wszyscy użyt-kownicy bibliotek, dla tej grupy osób, aby lepiej zrozumieć ich problemy oraz podjąć próbę zorganizowania dla nich usług bibliotecznych dostosowanych do ich potrzeb i możliwości.
Dunja Marija Gabriel z National and University Library w Zagrzebiu
(Guide-lines for Library Services to People who are Deaf, Hard of Hearing, and Deafblind: an overview) przedstawiła stan prac nad nowelizacją wytycznych dotyczących
dzia-łań z osobami głuchymi i niedosłyszącymi. W nowej wersji, której zatwierdzenie przewidziane jest na 2020 r., dodano zalecenia, wskazówki i dobre praktyki po-święcone pracy z osobami głucho-niewidomymi. Konsultantką w odniesieniu do tej grupy użytkowników była wspomniana wcześniej S. Tarczay.
Riitta Vivolin-Karén (The Sign Language eLibrary of Finland: how, why and who?) zaprezentowała fińską elektroniczną bibliotekę języka migowego (The Sign Lan-guage eLibary of Finland), która została założona w 2014 r. Jej celem jest zapew-nienie obywatelom równych możliwości w korzystaniu z informacji i kultury, a w przypadku niesłyszących użytkowników – dostęp do materiałów wideo w języku migowym. W zbiorach biblioteki znajduje się ponad 800 tytułów, przy-gotowywanych przez samą bibliotekę przy udziale niesłyszących użytkowników. ELibrary języka migowego działa wyłącznie online i jest dostępna dla wszystkich zainteresowanych. Rozwojowi tej biblioteki sprzyja fińskie prawodawstwo (Usta-wa o bibliotekach publicznych – the Public Libraries Act, Usta(Usta-wa o języku mi-gowym – the Sign Language Act) oraz ratyfikowana przez Finlandię Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych (Convention on the Rights of Persons with Disabilities – CRPD). Także instytucje państwowe są zobowiązane do pro-mowania języka migowego i stosowana go w społeczeństwie. Biblioteka elektro-niczna języka migowego jest przykładem realizacji i wdrażania tych przepisów. Badania potwierdzają potrzebę istnienia tej biblioteki. Od 2014 r., kiedy biblioteka jest dostępna online, baza klientów wzrosła o około 30%.
Dragana Lujić z Maribor Public Library, w Słowenii (Services of the Maribor Pub-
lic Library for the Deaf and Hard of Hearing People) przedstawiła działalność swojej
biblioteki, będącej jedną z 10 bibliotek regionalnych funkcjonujących w tym kraju. Oferuje ona różne programy rozwoju w zakresie umiejętności czytania i pisania
dla wszystkich grup użytkowników. Jest centrum kulturalnym i informacyjnym dla lokalnych społeczności w Mariborze i okolicznych gminach. Ważne miejsce w jej pracach zajmuje świadczenie usług dla osób o szczególnych potrzebach, w tym również niesłyszących i niedosłyszących. Autorka przeanalizowała różne formy i możliwości współpracy bibliotek i instytucji w odniesieniu do osób z dys-funkcją słuchu. Ukazała początkowe trudności organizacyjne, zdobyte doświad-czenia, osiągnięcia i niepowodzenia na drodze do integracji i socjalizacji tej grupy użytkowników. Przedstawiła także przygotowywanie pracowników biblioteki w Mariborze do pracy z osobami głuchymi i niedosłyszącymi.
Po raz kolejny, począwszy od 2014 r., IFLA LGBTQ Users Special Interest Group zaprezentowała problemy osób należących do środowisk LGBTQ, zachę-cając bibliotekarzy do rozmów na ten temat, aby pokonywać stereotypy i rozwijać wizję współpracy w zakresie programów, zbiorów i usług. Joyce Latham z Uni-versity of Wisconsin-Milwaukee, USA (Queered collecting: Supporting the personal
within the communal: A case study of QZAP (Queer Zines Archive Project, Milwaukee)
przybliżyła archiwalny projekt kolekcji zinów – The Queer Zine Archive Project, który został zainicjowany w 2003 r. Obecnie w archiwum znajduje się ponad 2000 zinów, broszur, tworzonych samodzielnie, kserowanych, oprawionych ręcznie i udostępnianych przede wszystkim innym zinesterom związanym ze środowi-skiem queer. Rozpoczynając tworzenie tej kolekcji i utrzymując nad nią kontrolę, społeczność queer aktywnie włącza się w dyskurs kształtujący jej tożsamość.
Marlene Dallet z francuskiej Bibliotheque Robert-Desnos w Montreuil (La
Se-maine LGBTI: five days to challenge discriminations at Montreuil Public Library)
przed-stawiła działania przeciwko dyskryminacji społeczności mniejszości seksualnych prowadzone w tej bibliotece.
Rae-Anne Montague z Chicago State University w Urbana-Champaign oraz J. Latham z University of Wisconsin-Milwaukee, w Madison, USA (Queer
Reflec-tions: New Views from Library Drag Storytimes) w swoim referacie nawiązały do
opublikowanego w 1990 r. artykułu Rudine Sims Bishop „Mirrors, Windows, and Sliding Glass Doors”, ukazującego rolę dziecięcej, wielokulturowej literatury jako środka terapeutycznego i zwróciły uwagę na możliwość rozszerzenia koncepcji Bishop na inne grupy użytkowników bibliotek – tu drag queen. Realizacja pro-gramów bibliotecznych wśród mniejszości seksualnych stanowi urzeczywistnie-nie deklaracji the American Library Association (ALA) „Open to All: Serving the GLBT Community in Your Library” (2016). Autorki zwróciły również uwagę na problemy związane z prowadzeniem tych prac, zarówno w samej bibliotece, jak i poza nią.
Natomiast Thomas Chaimbault z École nationale supérieure des sciences de l’information et des bibliothèques w Lyonie (Working on LGBTQ+ issues in a library
association: The french Légothèque working group) przybliżył starania na rzecz
dialo-gu i budowy tolerancji w stosunku do mniejszości seksualnych, prowadzone we francuskim stowarzyszeniu bibliotecznym.
Ciekawą propozycję działań terapeutycznych wykorzystujących literaturę z zakresu matematyki, realizowane w Math reading-fiction clubs przedstawił Tefcros Michaelides (Math-Fiction – reading clubs: a fact). Thales and Friends to organizacja typu non profit, która od ponad 25 lat prowadzi kluby czytelnicze w różnych instytucjach kultury, m.in. bibliotekach szkolnych i publicznych.
Podczas spotkań wykorzystywana jest literatura z zakresu matematyki, głównie o charakterze biograficznym oraz dotycząca odkryć i wynalazków. W zajęciach uczestniczą osoby zarówno zainteresowane matematyką, czytelnictwem, jak rów-nież borykające się z różnymi problemami egzystencjalnymi. Program zajęć nie ogranicza się jedynie do zapoznawania się z konkretnymi książkami i dyskusji o nich, ale także podejmowane są próby rozwiązywania różnych problemów ma-tematycznych.
DZIAŁANIA BIBLIOTEK W ŚRODOWISKACH WIELOKULTUROWYCH I WIELOETNICZNYCH I MOŻLIWOŚĆ PROWADZENIA W NICH PARTNERSKIEGO DIALOGU
W nawiązaniu do głównego tegorocznego hasła IFLA „Biblioteki: Dialog dla zmian” podczas wielu sesji zajmowano się zagadnieniem udziału bibliotek we wspieraniu lokalnych społeczności w organizowaniu dialogu i współpracy. I tak podczas sesji Libraries: Create Spaces – Inspire Dialogue – Empower Communi-ty – Asia and Oceania, zorganizowanej przez Regional Section for Asia i Oceania pokazano, jak biblioteki na terenie Azji i Oceanii zaczęły jednoczyć ludzi, tworząc przyjazne, tolerancyjne i tętniące życiem centra kultury. Niezbędne dla osiągnięcia pozytywnych efektów jest dokonywanie zmian w postawach bibliotekarzy i w po-strzeganiu swojej roli lidera w budowie porozumienia i wzajemnego dialogu.
Jednym z poruszanych problemów była sytuacja uchodźców i udziału bi-bliotek w procesach ich adaptacji do kultury, języka i zwyczajów nowego kraju. Norshahila Hashim, Mohamad Rehan Baharom oraz Shahizan Affan di Zakaria, (wszyscy z Kedah Public Library w Malezji) (Serving the Refugees at Kedah
Pub-lic Library) zaprezentowali działania podejmowane przez Kedah PubPub-lic Library
w stosunku do uchodźców, głównie z Mjanmy (Birmy). Ze względu na trudne warunki życia tułaczy w tymczasowych schroniskach bez wyposażenia tech-nicznego, władze miasta zapewniają im, z pominięciem biurokratycznych prze-szkód (bezpłatne karty biblioteczne bez konieczności przedstawiania oficjalnych dokumentów), dostęp do wszystkich informacji, Internetu i usług, i programów świadczonych przez bibliotekę. Programy biblioteczne są profilowane pod kątem potrzeb emigrantów, wśród których ok. 30%. stanowią dzieci poniżej 18 roku ży-cia wywodzące się z grupy etnicznej Rohingya (Arakanie). W wyniku współpracy z NTA School for Refugee Children i Baitul Rahmah Rohingya Learning Centres świadczona jest pomoc socjalna, konsultacje, nauka języka angielskiego, organi-zowane są zajęcia dla dzieci w okresie przerw wakacyjnych i ferii. Tworzone są kluby dziecięce (Kelab Sinar Pintar Bayan Budiman), pozwalające wypełnić im czas wolny, zapewniające zabawę, wspólne, wielojęzyczne spotkania czytelnicze i pomoc w odrabianiu prac domowych.
Zizhou Wang, Xiaofang Zhang, Ge Zhang, Lu Qiu, Jing Dai z Peking University w Pekinie (B@LSH Project: Creating Ubiquitous Reading Environment for Children in
Rural China) przedstawili projekt B@LSH dotyczący promocji czytelnictwa wśród
dzieci w środowisku wiejskim w Chinach. Jego celem jest zmniejszenie nierów-ności w tym zakresie między dziećmi mieszkającymi w miastach i na wsi. Głów-nymi inicjatorami i realizatorami przedsięwzięcia są organizacje pozarządowe:
Non-Government Library Association (NGLA) i pozarządowe biblioteki. Dzięki realizacji projektu już od 7 lat rozwijana jest współpraca pomiędzy tymi instytu-cjami a szkołami wiejskimi i rodzinami dzieci. Szkoły, wskazane przez lokalne biblioteki, otrzymują komplety książek, a najaktywniejsi czytelnicy poza uzyska-niem tytułu „gwiazdy czytelnictwa” nagradzani są również zbiorem 20-30 ksią-żek. Program przyczynił się do wzrostu czytelnictwa a także pokazał możliwości współpracy organizacji pozarządowych z lokalnymi, wiejskimi środowiskami w zakresie upowszechniania książki.
Jérémy Lachal i Muy Cheng Peich reprezentujący Bibliothèques Sans Frontières – Libraries Without Borders z Montreuil we Francji (Facing global challenges:
libra-ries as community hubs for the empowerment of the most vulnerable populations)
omó-wili rolę bibliotek jako centrów społecznościowych, służących poprawie sytuacji osób zagrożonych wykluczeniem społecznym z powodu m.in. przesiedleń, kon-fliktów, klęsk żywiołowych zmuszających ich do opuszczenia swoich poprzed-nich miejsc życia. Według teorii modelu rozwoju, opracowanej w 1998 r. przez Amartya Kumar Sena, laureata nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, wolność i zdolność do działania są podstawowymi warunkami do podejmowania decy-zji odpowiadających aspiracjom jednostki. Dostęp do informacji, a więc także i bibliotek, ma zasadnicze znaczenie w tym podejściu i jest przyczyną głębokich nierówności w dzisiejszym świecie. Szczególnie ważne jest to w krajach słabo rozwiniętych, w których biblioteki, jako środowiskowe centra stanowią istotną i bezpieczną przestrzeń należąca do lokalnej społeczności, dysponującą zasobami umożliwiającymi im własny rozwój. Zilustrowano to przykładami z Bangladeszu i Nepalu, gdzie Libraries Without Borders organizują biblioteki. W Bangladeszu, w obozie dla uchodźców w Bazar Coxa, w którym przebywa ponad 900 tys. osób, utworzono przestrzenie biblioteczne, z których korzysta m.in. społeczność Ro-hingya (Arakanie). Jest to dla nich nie tylko placówka biblioteczno-informacyjna, ale także centrum życia społecznego. W Nepalu australijski Australian National University zorganizował w 2018 r. bibliotekę (tradycyjną i cyfrową) w Batase, małej wiosce, której społeczność cierpi z powodu handlu ludźmi. Służy ona nie tylko mieszkańcom, ale także ludziom z okolicznych wsi. Jest to miejsce, gdzie dzieci, młodzież i dorośli mogą się uczyć i mają dostęp do informacji. Są tu także omawiane problemy związane z handlem ludźmi. Lokalna społeczność traktuje to miejsce jako bezpieczne i przyjazne im, sprzyjające dialogowi i indywidualne-mu rozwojowi.
Kilka referatów poświęconych było bibliotekom narodowym, które coraz po-wszechniej angażują się w tworzenie w swoich instytucjach przestrzeni służącej społecznemu porozumieniu.
Na temat biblioteki jako środowiskowego centrum angażującego młodych ludzi mówili Virgilio Jr Medina oraz Qatar Hind Al-Khulaifi z Children’s and Young Adult’s Department w Qatar National Library – QNL w Dosze (Qatar
National Library as a community engagement hub for young learners: What we have achieved as a new public library so far). W swoim wystąpieniu przedstawili
udogod-nienia, zmiany i aranżacje przestrzeni wprowadzone w QNL, aby zachęcić mło-dych użytkowników tej biblioteki do udziału w różnych programach tworzonych z myślą o ich potrzebach. Dzięki uwzględnianiu oczekiwań młodych czytelników placówka ta stała się integralną częścią ich środowiska edukacyjnego i
nauko-wego, co pozytywnie wpłynęło na ich rozwój osobisty, społeczny i umiejętności akademickie.
Także w prezentacji Fariborz Khosravi i Saeedeh Akbari-Daryan z National Library and Archives of Iran w Tehranie (National Library of Iran as a platform for
community dialogue: an analysis of an experience) przedstawiono udział biblioteki
narodowej w rozwijaniu społecznego dialogu. W celu realizacji tego zadania NLI powołała w 2014 r. Andeshgah-e Farhangi – centrum zapewniające odpowied-nią przestrzeń dla myślicieli z różnych dziedzin nauki, szczególnie humanistycz-nych. Centrum to stanowi komunikacyjną platformę dla intelektualnej elity, co ma sprzyjać budowaniu dialogu w odniesieniu do szerokiego spektrum zagad-nień związanych z nauką, kulturą, polityką. Andeshgah-e Farhangi jest miejscem goszczącym wybitnych autorów, specjalistów z różnych dziedzin, którzy przybli-żają problemy szczególnie interesujące użytkowników.
Wiele wystąpień poświęconych było tematyce zrównoważonego rozwoju i koniecznym przeobrażeniom w bibliotekach, aby były one w stanie w pełni włączać się w realizację zaplanowanych do 2030 r. 17 celów SDG oraz 169 celów szczegółowych, dotyczących ekonomicznego, społecznego i środowiskowego wymiaru zrównoważonego rozwoju (the UN Agenda for Sustainable Develop-ment 2030). Selenay Aytac z Long Island University w USA (Library EnvironDevelop-ment
Sustainability Progress Index (LESPI): Benchmarking Libraries’ Progress Towards Sus-tainable Development) zwróciła uwagę, że choć zmiany w bibliotekach są
koniecz-ne, to wiele bibliotek dysponuje niewystarczającymi danymi, aby ocenić, czy są na dobrej drodze do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju. W swoim wystąpieniu przedstawiła Library Environment Sustainability Progress Index – LESPI („Indeks postępów w zakresie zrównoważenia środowiska biblioteczne-go”), który można wykorzystać jako narzędzie do analizy porównawczej w każ-dej bibliotece, by ocenić ich zgodność z celami.
Dibyendu Manna i Susmita Chakraborty z University of Calcutta, w Indiach (Sustainable strategies for making green image in University Libraries in Seven-Sister
States, India: a study) przedstawili wyniki swojego badania dotyczącego
strate-gii podejmowanych przez biblioteki uniwersyteckie na terenie siedmiu stanów w północnowschodnich Indiach. Dotyczyły one tworzenia przyjaznych środowi-sku bibliotek (zielonych) i wspieranie zrównoważonego rozwoju. Celem badania było ustalenie, w jakim stopniu biblioteki uniwersyteckie tego obszaru (łącznie 14 bibliotek) stosują środki ochrony środowiska, aby utrzymać ekologiczne wa-runki w pomieszczeniach biblioteki. Wykorzystano ankietę z ustrukturyzowa- nym kwestionariuszem, opartym na wytycznych IFLA odnoszących się do zielo-nych bibliotek, dostępzielo-nych w książce Green Library: the challenge of environmental
sustainability, opracowanej przez Petrę Hauke, Karen Latimer i Klausa Ulricha
Wernera.
Beate Hoerning, z Green Library Network Germany w Berlinie (Going to a
li-brary conference for talking about ecological sustainability – but what’s about our own carbon footprint?) zastanawiała się nad udziałem środowiska bibliotekarskiego
w emisji dwutlenku węgla w kontekście celów SDG, zwłaszcza celu 7, 12, 13 i 15 oraz ruchu degrowth, którego głównym postulatem jest redukcja produkcji i konsumpcji.
Hanna Kleemola z fińskiego University of Jyväskyla (Public libraries, literary
literackiej i artystycznej prowadzonej w bibliotekach publicznych, która może promować społecznie zrównoważony rozwój, poczucie wspólnoty i społeczną inkluzję. Zilustrowano to przykładami bibliotek fińskich, które organizują zajęcia literackie, zachęcają do pisania i ekspresji werbalnej. Prowadzą np. kluby sztuki literackiej, warsztaty rapu i komiksu oraz zajęcia z zakresu twórczego pisania, które stwarzają możliwości poprawy umiejętności czytania, wyrażania siebie i życia społecznego. Swoje wystąpienie oparła na badaniach, których główną hipotezą było stwierdzenie, że działania literackie w bibliotekach zapobiegają wykluczeniu społecznemu, promują inkluzywność, poczucie własnej wartości i tożsamości oraz dobre samopoczucie i świadomość równości. Przypomnieć na-leży, że biblioteki fińskie odpowiadając na bieżące wyzwania i potrzeby społecz-ne grup specjalnych, dostosowują swoje działania m.in. do potrzeb imigrantów oraz osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.
Lesley Metibogun i Regan Potangaroa z School of Architecture, Victoria Uni-versity of Wellington, New Zealand (Assessment of Occupants’ Thermal Condition
and the Risk of Overheating in Sustainable Public Libraries in Auckland Region)
zwróci-li uwagę na rzadko prezentowany podczas konferencji IFLA problem warunków pracy w budynkach bibliotecznych, wynikający z panującej w nich temperatury. Przedstawili wyniki badań, przeprowadzonych na pracownikach 2 bibliotek publicznych w Auckland odnoszące się do problemów społeczno-technicznych związanych z ryzykiem przegrzania w okresie letnim w tych budynkach. Uzys-kane rezultaty zestawiono z normami (CIBSE A 2006 standard the British Stan-dard EN 1525; the TM52 CIBSE; i Building Bulleting 101 (BB101) dotyczącymi ryzyka przegrzania w budynkach w klimacie umiarkowanym). Mimo pozytyw-nych wyników porównania odczucia pracowników były odmienne. Dla uniknię-cia rozbieżności autorzy zasugerowali konieczność zastosowania w przyszłych badaniach standardów uwzględniających współczynnik wilgotności jak np. ASHRAE-55, co pozwoli lepiej ocenić komfort pracy i to, jaki wpływ ma na niego temperatura.
Rebekkah Smith Aldrich z Mid-Hudson Library System w Poughkeepsie oraz Matthew Bollerman z Hauppauge Public Library w USA (All Together...How?
Building Capacity & Commitment for Change) zwrócili uwagę na konieczność
za-angażowania się bibliotekarzy w globalne działania na rzecz zapobiegania skut-kom zmian klimatycznych. Wymaga to rewizji w sposobie myślenia biblioteka-rzy, w podejmowanych strategiach i przedsięwzięciach. Biblioteki muszą stać się jednostkami wzorcowymi dla prowadzenia działań, w których priorytetem jest zrównoważony rozwój. Autorzy podkreślili konieczność edukacji bibliotekarzy w tym zakresie i przygotowanie ich do pełnienia roli przywódców w upowszech-nianiu w środowisku zrównoważonego rozwoju. Przedstawili również program działań wspierający bibliotekarzy w pełnieniu tej roli, przygotowany przez The New York Library Association’s Sustainability Initiative.
Petra Hauke z Berlin School for Library and Information Science (Green
Libra-ries Towards Green Sustainable Development Best Practice Examples from IFLA Green Library Award 2016–2019) w swoim wystąpieniu przypomniała definicję zielonej
(ekologicznej) biblioteki. Przedstawiła cele i kryteria przyznawania IFLA Green Library Award i pokazała najciekawsze projekty zgłoszone w latach 2016-2019. Były to biblioteki z: (1) Irlandii: University College Cork, “Love Our Library”;
(2) Kenii: “United States International University (USIU) – Africa: Garden in the library”; (3) Ukrainy: Lviv Regional Children’s Library, Lviv, Ukraine Gar-bage HERO – ECOeducation project Library ECOstyle; (4) Niemiec: Stadtbiblio-thek Bad Oldesloe; (5) Chorwacji: The National and University Library, Zagreb “Green Festival – Let’s Go Green” i (6) Kolumbii: Biblioteca Pública Municipal Daniel Guillard, Cali, Colombia “Gaia – En mi biblioteca la tierra también es de todos”/“Gaia – In my library the land belongs to everyone”.
W Africa Section zwrócono uwagę na rolę bibliotek w procesie transformacji społeczności lokalnych na tym kontynencie. Victoria Okojie z University of Abuja i Rose Bini Okiy z University of Africa w Nigerii (Public libraries and the
develop-ment agenda in Nigeria) przedstawiły udział bibliotek publicznych w programie
rozwoju Nigerii, pod kątem zgodności ich działań z celami SDG i African Union Agenda 2063. Badania miały ukazać, w jaki sposób usługi bibliotek publicznych dostosowują się do globalnego programu rozwoju oraz zwrócić uwagę biblio-tekarzy na zwiększenie widoczności świadczonych przez nie usług w IFLA Li-brary Map of the World (LMoW), w bazach danych i na stronach internetowych afrykańskich stowarzyszeń bibliotekarskich. Jak wynika z przeprowadzonego badania biblioteki najczęściej nawiązują do celów 4 i 8. Zaobserwowano także, że wiele bibliotek wciela w życie głównie tradycyjne usługi biblioteczne, nie zawsze zaspokajające potrzeby lokalnych społeczności w sposób satysfakcjonujący.
Jeff B Nyoka z Library and Information Services: E-Learning Johannes-burg w RPA (Collaboration and partnerships in redesigning library spaces: the use of
eLearning classrooms as multipurpose facilities and as mobile classrooms in city of Johan-nesburg libraries) przybliżył przedsięwzięcia służące reorganizacji pomieszczeń
bibliotecznych, aby działające w nich klasy e-learningowe mogły służyć realiza-cji szerszych niż dotychczas celów edukacyjnych, zarówno w trybie online, jak i offline.
Przypomniał, że program klas e-learningowych wprowadzony został w latach 2015-2016 w 12 bibliotekach City of Johannesburg (COJ) i służył jedynie do reali-zacji kursów online z wybranych uniwersytetów, natomiast podstawowe usłu-gi biblioteczne i potrzeby użytkowników nie były w nim uwzględniane. Nowy, rozszerzony program nawiązuje do celów zrównoważonego rozwoju, np. walki z ubóstwem, poprzez zapewnianie kształcenia umiejętności cyfrowych, pomoc-nych w poszukiwaniu pracy i inkluzji społecznej. Jest adresowany do wszyst-kich obywateli także w małych, niedofinansowanych bibliotekach. Jego reali-zacja jest wspierana m.in. przez Google, organizacje pozarządowe i firmy ICT. W 2019 r. program ten został nominowany do nagrody the United Nations’ 2019 World Information Summit.
Tuelo Ntlotlang z Botswana International University of Science and Techno-logy (TechnoTechno-logy Mediated Tools As Drivers Of Library- Researcher Collaboration: The
Case Of Botswana International University Of Science And Technology (BIUST) Institu-tional Repository (IR) przedstawiła działalność InternaInstitu-tional University of Science
and Technology (BIUST), który inicjuje, prowadzi, ułatwia i promuje badania naukowe wykorzystywane dla wzrostu gospodarczego Bostwany. W działaniach BIUST szczególną rolę odgrywa biblioteka, która została zobowiązana do piloto-wania flagowego projektu BIUST, jakim jest instytucjonalne repozytorium. W wy-stąpieniu omówiono prowadzone w bibliotece procesy i usługi transformacyjne,
zwracając uwagę na znaczenie współpracy bibliotekarzy i badaczy na wszystkich etapach przeprowadzanych badań, zarówno implementacji narzędzi, opartych na nowoczesnych technologiach, jak i zarządzania uzyskanymi danymi.
W referacie Jonathana Ndubuisi Chimah z Ebonyi State University Libra-ry oraz Udo Nwokocha z Abia State University LibraLibra-ry w Nigerii (Professional
Volunteerism in Children and School Libraries in Africa: An Imperative for Children’s Information Literacy and Education) ukazano rolę bibliotekarskiego wolontariatu
w nigeryjskich bibliotekach szkolnych i publicznych dla dzieci i młodzieży. Po-nieważ w Nigerii zaledwie niewielki odsetek szkół ma biblioteki z profesjonal-nymi pracownikami, wykorzystanie wolontariuszy, którzy m.in. organizują zaję-cia upowszechniające czytelnictwo i kształtujące nawyk czytania, ma szczególne społeczne znaczenie.
The IFLA Indigenous Matters Section zainicjowała debatę odnoszącą się do po-trzeby uwzględniania w działaniach bibliotecznych problemów ludności auto-chtonicznej. Dotyczyło to głównie spraw związanych z językiem lokalnej ludnoś-ci, zachowaniem i pielęgnowaniem go, a także podtrzymywaniem w codziennej komunikacji jako narzędzia do rozwoju wiedzy i kultury i zapewnienia wielo-kulturowej inkluzji społecznej. Przedstawione spostrzeżenia pochodziły z Japonii i Kanady.
Mai Ishihara z Hokkaido University (Considering the Use of Library from the
Perspective of an Indigenous Descendant), wywodząca się ze środowiska
autochto-nicznego zamieszkującego Hokkaido, przybliżyła rolę biblioteki w swoim życiu. Natomiast Yukiko Kamemaru z Hokkaido Museum (What Can We Get by
Coopera-tion with Museums and Libraries for Ainu People) zaprezentowała efekty współpracy
bibliotek i muzeów funkcjonujących na tej wyspie dla tubylczej ludności Ajnów, liczącej ok. 30 tys. osób. Biblioteki i muzea pielęgnują jej kulturę, religię i język aj-nuski. W wyniku wspólnych działań instytucji dziedzictwa kulturowego na Hok-kaido japońskie Zgromadzenie Narodowe uchwaliło rezolucję wzywającą rząd Japonii do uznania Ajnów za lud tubylczy i położenia kresu ich dyskryminacji.
Normand Charbonneau z Library and Archives Canada oraz Camille Calli-son z University of Manitoba w Kanadzie (Library and Archives and the Indigenous
Language Landscape in Canada) przedstawili zaangażowanie i udział kanadyjskich
bibliotek i archiwów w zachowaniu języków ludności tubylczej w tym kraju. W sekcji Library Services to Multicultural Populations zaprezentowano aktu-alne programy na rzecz społeczności wielokulturowej. Marit Vestlie z National Library of Norway (World Library – A Nordic project on digital materials for linguistic
minorities) przedstawiła wdrażany przez Narodową Bibliotekę Norwegii projekt
digitalizacji dokumentów w językach mniejszości narodowych, zamieszkujących na terenie Skandynawii. Natomiast przedstawicielki Indii (Ratna Bandyopadhyay z University of Calcutta oraz Anita Basak, Govt. College of Engineering & Leather Technology: Multiple Dimensions of Library Services for Multicultural Populations in
West Bengal) omówiły działania bibliotek dla populacji wielokulturowej,
prowa-dzone na terenie Bengalu Zachodniego. Z kolei Ursula Liebmann z Meeting Point Library – Lower Austrian office for public libraries, w Wiedniu (Project Libero:
Libra-ries as Intercultural Learning Spaces: Setting up an e-Learning Platform for Minor Refugees in Public Libraries) zaprezentowała projekt Libero, dzięki któremu w bibliotekach
publicznych na terenie Austrii organizowane są międzykulturowe przestrzenie z platformami e-learningowymi dla uchodźców, szczególnie nieletnich.
Keira Dignan, Hannah-Lily Lanyon oraz Rebecka Wolfe z greckiego Echo for Refugees (Multicultural libraries in a bordered world: the case of ECHO for Refugees) ukazały działania ruchomej biblioteki („ECHO” for Refugees), która obsługuje obozy dla uchodźców i środowiska zmarginalizowane na terenie Aten.
Również sekcje Local History and Genealogy, Asia & Oceania oraz Special Interest Group – Library History przedstawiły aktywności bibliotek służące pielę-gnowaniu lokalnej historii. Tym zagadnieniom poświęcony był referat Ari Kurnia z Airlangga University na Jawie w Indonezji (Balians: Safeguarding the local history
and tracing the genealogical history of Bali from generation to generation), w którym
omówił podejmowane w tym zakresie inicjatywy bibliotek publicznych na Bali. Georgia Antonopoulou oraz Vasiliki Sfika z Athens Municipal Library
(Archi-val research project: The unknown story of the Athens Municipal Library as part of the city’s history) zaprezentowały nieznaną historię swojej biblioteki, która powstała
prawie dwa wieki temu. Proklamowanie w 2018 r. Aten jako światowej stolicy książki zainspirowało pracowników tejże biblioteki do zapoznania się z jej historią i udziałem w życiu kulturalnym miasta oraz podejmowania interakcji ze społeczno-ścią lokalną. Badania archiwalne ujawniły różne momenty w działalności biblioteki na przestrzeni minionych lat, podczas których wyszła ona w swoich pracach poza zasięg lokalny i w trudnych czasach odegrała ważną rolę we wspieraniu dostępu uczniów do wiedzy. Jak zaznaczyły referentki, realizacja tego projektu przyczyniła się do odzyskania przez bibliotekę swojej historii i jednocześnie dzięki niemu bada-nia te wniosły swój udział do kształtowabada-nia historycznej pamięci miasta.
Cherie Bush i Russell Lynch z FamilySearch International w USA (Oral His-
tories in Africa: Preserving Critical Knowledge) przybliżyli prowadzone w
Afry-ce przez FamilySearch działania na rzecz niesienia pomocy ludności tubylczej w zachowaniu dla przyszłych pokoleń ich ustnej historii. Dzięki realizacji zapre-zentowanego w wystąpieniu projektu FamilySearch, zapoczątkowanego w 2004 r., dokonywana jest transkrypcja informacji genealogicznych i udostępniana online do użytku przez inne osoby.
DZIEDZICTWO KULTUROWE I ROLA BIBLIOTEK NA RZECZ JEGO ZACHOWANIA I PIELĘGNACJI
Podczas tegorocznego kongresu wiele uwagi poświęcono także sprawom dziedzictwa kulturowego, zarówno jego gromadzenia i współpracy między in-stytucjami zajmującymi się tymi zagadnieniami (biblioteki i muzea), jak również wykorzystywania nowych technologii do digitalizowania jego obiektów, promo-cji oraz umożliwienia szerokiego do niego dostępu.
Sekcja Audiovisual and Multimedia zorganizowała sesję „It’s Good to Pre- serve, It’s Even Better to Share: Sound and Visual Cultural Heritage in Local Com-munities”, w której pokazano, jak biblioteki wspierają wspólnoty mieszkańców w dokumentowaniu i ochronie lokalnych historii i dziedzictwa, a także w jaki sposób tworzą i udostępniają te zbiory lokalnie i globalnie.
Cristina B. Villanueva z University of the Philippines Baguio, na Filipinach (From the Road to Obsolescence: Recovering and Reformatting Photo Film Negatives and
Northern Luzon Historical Archives, wchodzącego w skład Biblioteki Uniwer-sytetu Filipińskiego. Region Cordillera jest zamieszkiwany przez drugą co do wielkości grupę etniczną rdzennych mieszkańców Filipin. Archiwum obecnie pełni rolę repozytorium dokumentów osób, które wniosły wkład w rozwój histo-ryczny i kulturalny regionu. Dużą część zbiorów stanowią m.in. negatywy, które te osoby zgromadziły w ciągu swojego życia. Wydawało się, że z uwagi na formę zapisu ich zawartość na zawsze pozostanie ukryta dla szerokiej grupy odbiorów. Zainicjowany w 2016 r. proces digitalizacji umożliwił nie tylko ich utrwalenie i zapisanie w postaci zapewniającej dostęp do nich, ale ukazał interesującą i nie-powtarzalną zawartość negatywów i slajdów, z których część wcześniej nie była znana (np. kultury materialne dotyczące rdzennych mieszkańców regionu, ry- tuałów i ceremonii leczniczych, czy wizerunków amerykańskich administrato-rów regionu Cordillera).
Malarvele Ilangovan z National Library Board of Singapore (Innovating
Heri-tage, a Singapore story) ukazała, jak dzięki zaangażowaniu National Library Board
of Singapore (NLB) mieszkająca w Singapurze społeczność tamilska dba o za-chowanie swojego dziedzictwa kulturowego i wnosi znaczący wkład do reali-zacji wartości reprezentowanych przez NLB, takich jak rozwój demokracji czy poszanowanie praw człowieka. Niepublikowane i niedostępne wcześniej obiekty np. związane z teatrem, muzyką i tańcem są rejestrowane w formie materiałów audiowizualnych, uzupełniane o przydatne adnotacje oraz udostępniane za po-średnictwem archiwum cyfrowego. Ta inicjatywa NLB, zapoczątkowana wśród społeczności tamilskiej, najmniejszej rdzennej grupy w Singapurze, przyczynia się do zachowania i udostępniania tego dźwiękowego i wizualnego dziedzictwa kulturowego. Stanowi także model dla innych grup i w konsekwencji promuje wielojęzyczność i wieloetniczność tego miasta-państwa.
Raphaëlle Bats z Ecole nationale superieure des Sciences de I’Information et des Bibliotheques w Villeurbanne oraz Guilllame Morand z Bibliothèque munici-pale de Lyon we Francji (Have you seen my video? Producing, keeping and sharing
the audiovisual productions of the library) przedstawili działalność bibliotek
publicz-nych w zakresie dokumentowania i upowszechniania osiągnięć lokalnej społecz-ności poprzez materiały audiowizualne wytwarzane w bibliotekach na terenie Lyonu, trzeciego co do wielkości miasta we Francji.
Prezentacja Muy Cheng Peich oraz Jérémy’ego Lachala z Bibliothèques Sans Frontières – Libraries Without Borders we Francji (Libraries as archives for the local
community: the example of the Ideas Box in Bangladesh for the Rohingya community, and in France in the service of social cohesion) skupiła się na roli bibliotek pełniących
funkcję archiwów dla lokalnej społeczności, dokumentujących i utrwalających ich dziedzictwo kulturowe. Zaprezentowano Ideas Box, gromadzące pomysły, co warto by wprowadzić do prac biblioteki, aby uaktywnić mieszkańców. Zilustro-wano to przykładami działań we Francji w zakresie budowania społecznej spój-ności oraz w Bangladeszu, na rzecz wspomnianej już wcześniej grupy etnicznej Rohingya (Arakanie), której członkowie uciekają tu z Mjanmu/Birmy z powodu panujących tam w stosunku do nich dyskryminacji, prześladowań i łamania praw człowieka.
Elnaz Tadayon Mansouri z Elnaz Design w Melbourne, Australia (The
eks-peryment wykorzystujący wirtualną rzeczywistość, przeprowadzony wspólnie przez Monash University i Library at the Dock w Melbourne, dla upamiętnienia Jane Austen, w związku z przypadającą w 2017 r. dwusetną rocznicą jej śmierci. Poprzez zastosowanie nowych technologii osoby odwiedzające bibliotekę mogły zwiedzić jej dom, pospacerować po podwórku, uczestniczyć w ważnych momen-tach jej życia osobistego i zawodowego. Ta wirtualna interakcja z pisarką i jej ży-ciem miała zachęcić do przeczytania jej książek. Jak podała referentka, efekt tego przedsięwzięcia przerósł oczekiwania organizatorów, a inne biblioteki zgłosiły zainteresowanie możliwością uruchomienia u siebie tego projektu.
Referat poświęcony wyspom Galapagos, które w 1959 r. zostały uznane przez rząd Ekwadoru za park narodowy, i prowadzonej tam działalności biblioteczno-archiwalnej przygotował Edgarado Civallero z Charles Darwin Foundation na Galapagos (Galapagos inside an archive – for the community). Przedstawił w nim pracę biblioteki i archiwum Fundacji Karola Darwina (CDF), która powstała tak-że w 1959 r. dla zapewnienia ochrony wysp i ich szczególnej różnorodności biolo-gicznej. Miała stać się miejscem, w którym naukowcy i badacze mogą prowadzić badania, próbując zrozumieć i opisać świat przyrody na wyspach, a jednocześnie zidentyfikować zagrożenia dla jego przetrwania. Oficjalne otwarcie biblioteki na-stąpiło w 1979 r. Jest ona najstarszą, największą i najbardziej aktywną na całym archipelagu. Zawiera księgozbiór dotyczący Galapagos, dokumenty opracowane na i o wyspach. Znajdują się tu również oryginalne materiały, raporty i artykuły, których nie można znaleźć nigdzie indziej. Z czasem w bibliotece wydzielono ar-chiwum, w którym zgromadzono dokumenty historyczne, dotyczące opisu dzia-łalności naukowej na wyspach, a także życia lokalnej społeczności.
Sekcja Rare Books and Special Collections zorganizowała sesję „The Migration of Books: Cultural Heritage (objects) and Ideas on the Move”. Uwaga referentów skupiała się na przemieszczaniu się na rynku antykwarycznym obiektów dzie-dzictwa kulturowego (książek, rękopisów). Podkreślono szczególną wagę tego problemu w odniesieniu do obszarów dotkniętych przemocą lub zawirowaniami politycznymi. Podzielono się pomysłami, jak je rozwiązywać. Podjęto również próbę ustalenia priorytetowych w tym zakresie potrzeb, przydatnych projektów, narzędzi i strategii.
Isabelle Nyffenegger oraz Anaïs Basse z Bibliothèque nationale w Paryżu (Digital unification: back to square one) przedstawiły unifikację cyfrową jako spo-sób ochrony, rozpowszechniania i zwiększania dostępności do kolekcji, bez względu na miejsce ich przechowywania. Przybliżyły działalność IFLA Digital Unification Group, powołanej w 2017 r. w celu opracowania zestawu zaleceń umożliwiających wdrożenie projektów unifikacji cyfrowej dla rekonstytucji lub kompilacji zbiorów dokumentów rozproszonych w kolekcjach transgranicznych, dotyczących danego dziedzictwa narodowego, języka, religii, kultury lub kryte-rium geograficznego wynikającego ze wspólnej historii. Ilustracją tego podejścia było studium przypadku francuskiej Biblioteki Narodowej, oparte na utworzonej w 2018 r. kolekcji wspólnego francuskiego dziedzictwa.
Fabrizio Govi oraz Sally Burdon z International League of Antiquarian Book-sellers (ILAB) (Legislation and Antiquarian Book Trade: how the different state
regula-tions affect the international movement of antiquarian books) zajęli się prawodawstwem
League of Antiquarian Booksellers (ILAB), zajmującej się sprawami prawa eks-portowego i imeks-portowego, polityki w odniesieniu do dóbr kultury, przedawnień, konfiskat, prawa pierwokupu, a także kradzieży i fałszerstw.
Referenci z Nigerii, z Federal College of Education: Godwin Arua ze współpra-cownikami (Cultural Heritage looting and trafficking in Nigeria) omówili przypadki grabieży i niszczenia dziedzictwa kulturowego na przykładzie swojego kraju Ni-gerii. Zastanawiali się również nad perspektywami i strategiami zachowania go i przeciwdziałania niezgodnym z prawem przedsięwzięciom.
Zagadnieniom walki z kradzieżami i nielegalnym handlem archiwaliami poświęcone było wystąpienie Arda Scholte z Information and Heritage Inspec-torate w Holandii (International Council on Archives: Invest in cooperation in the fight
against theft, trafficking and tampering of archives to prevent and protect our heritage).
Przybliżył on działalność International Council on Archives (ICA), która utwo-rzyła grupę ekspertów ds. spraw zapobiegania kradzieżom i ochronie dziedzic-twa. W wyniku współpracy ICA z IFLA, ICOM i UNESCO zwrócono większą niż dotychczas uwagę na działalność prewencyjną zapobiegającą przestępstwom oraz szkolenia w tym zakresie.
Sekcje Art Libraries oraz Subject Analysis and Access zorganizowały debatę na temat poprawy dostępu użytkowników do różnych zasobów instytucji dzie-dzictwa kulturowego, m.in. obrazów i innych obiektów kultury. Zastanawiano się także, jak można za pomocą nowych technologii i narzędzi oraz reguł katalo-gowania, standardów metadanych czy semantycznych standardów sieciowych wesprzeć profesjonalistów zajmujących się opracowaniem i udostępnianiem obiektów dziedzictwa kulturowego.
W prezentacjach zwrócono także uwagę na kolekcje obrazów w formacie cy-frowym, które zajmują szczególne miejsce we współpracy bibliotek, archiwów i muzeów, zwłaszcza przy organizacji tematycznych wystaw wirtualnych.
Claire Eggleston z Art Gallery of New South Wales w Sydney (Not just art: the
challenges and successes of integrating archival, library and image collections into an art focused collection management system) na przykładzie swojej galerii (najstarszego
publicznego muzeum sztuki w Australii), w której działają niezależnie biblioteka i archiwum, omówiła współpracę w odniesieniu do zarządzania zbiorami. Począt-kowo każda z komórek Art Galery posługiwała się własnymi systemami, bazami danych i standardami metadanych bez jakiejkolwiek wzajemnej integracji. Dla lepszego wykorzystania i zespolenia kolekcji w tej instytucji, biblioteka i archi-wum zaczęły implementować system Vernon, przeznaczony do katalogowania, zarządzania i publikowania informacji o materiałach archiwalnych, bibliotecz-nych i wizualbibliotecz-nych. Autorka pokazała niektóre problemy związane z katalogowa-niem archiwalnego, bibliotecznego i dokumentalnego materiału graficznego oraz z dostosowywaniem standardów metadanych przeznaczonych do katalogowania dzieł sztuki do potrzeb innych rodzajów materiałów. Zastosowanie nowego sys-temu zwiększyło widoczność zbiorów bibliotecznych i archiwalnych do pozio-mu, którego nigdy nie osiągały.
Regine Heberlein z Princeton University Library, USA (Leveraging wikidata for
descriptive cultural heritage metadata) dokonała prezentacji projektu, którego
zada-niem jest modelowanie, dzięki łącznemu zastosowaniu FRBR-oo i Wikidanych,
