Pawe³ Lis
1Z³o¿e wêglowodorów Cantarell i jego zwi¹zek z wyginiêciem dinozaurów
Wiêkszoœæ naukowców s¹dzi, ¿euderzenie ogromnej komety lub plane-toidy na prze³omie kredy i trzeciorzêdu (oko³o 65 milionów lat temu) spowodo-wa³o nag³e wyginiêcie 60–80% gatun-ków zwierz¹t na œwiecie. W 1980 r. zespó³ badaczy kierowany przez Luisa i Waltera Alvarezów opublikowa³ dowo-dy (Alvarez i in., 1980) na uderzenie cia³a pochodzenia kosmicznego w Ziemiê w³aœnie na prze³omie kredy i trzeciorzêdu. Hipoteza ta zosta³a w 1991 r. dodatkowo wsparta odkryciem krateru Chicxulub (Hildebrand i in., 1991), który znajduje siê na pó³wyspie Jukatan i ma œrednicê 180 km.
Wyniki nowych badañ (Ball, 2009) przecz¹ hipotezie, jakoby masowe wymieranie by³o czêœciowo zwi¹zane z globalnym po¿arem, który mia³ byæ wywo³any przez impakt meteorytu. Naukowcy z Royal Holloway Universi-ty w Londynie twierdz¹, ¿e sadza wystêpuj¹ca w ska³ach osadowych z pogranicza kredy i trzeciorzêdu nie jest, jak wczeœniej uwa¿ano, dowodem na obecnoœæ po¿arów spo-wodowanych uderzeniem meteorytu. Badaniu poddano sadzê wielopierœcieniowych wêglowodorów aromatycz-nych (polycyclic aromatic hydrocarbons — PAHS), co pozwoli³o na ustalenie, i¿ zwêglony materia³ nie pochodzi ze spalania roœlin. Okaza³o siê, ¿e sadza pochodzi ze spa-lania wêglowodorów uwiêzionych w skale w miejscu uderzenia meteorytu.
Tê hipotezê mo¿e potwierdzaæ fakt, i¿ w pobli¿u krate-ru Chicxulub znajduj¹ siê najwiêksze w Meksyku kom-pleksy z³ó¿ ropy naftowej. G³ównym z nich jest Cantarell (pi¹ty pod wzglêdem wielkoœci na œwiecie, w jego sk³ad wchodz¹ z³o¿a: Akal, Nohoch, Chac oraz Kutz), z któ-rego wydobyto do tej pory blisko 7 milionów bary³ek ropy i 3 miliardy stóp szeœciennych gazu, nie osi¹gaj¹c po³owy zasobów wydobywanych (Murillo-Muneton i in., 2002). W bezpoœrednim s¹siedztwie kompleksu Cantarell znaj-duje siê równie¿ bardzo znacz¹cy kompleks Abkatun--Pol-Chuc (Rosales & Sanchez, 2000). W kompleksie Cantarell ska³ê zbiornikow¹ stanowi¹ cztery horyzonty, przy czym najistotniejszym jest brekcja wapienna, której mi¹¿szoœæ dochodzi do kilkudziesiêciu metrów. Jest ona genetycznie zwi¹zana z impaktem meteorytu na terenie pó³nocnego Jukatanu. Obecne zasoby wêglowodorów z³o¿a Cantarell nie maj¹ bezpoœredniego zwi¹zku z gazem i rop¹, które prawdopodobnie uleg³y spalaniu na prze³omie kredy i trzeciorzêdu, wskazuj¹ jednak na to, i¿ w pobli¿u znajduje siê bardzo znacz¹ce miejsce genero-wania wêglowodorów.
Wydaje siê byæ prawdopodobne, ¿e ogromna iloœæ sadzy, genetycznie zwi¹zanej ze spalaniem wêglowodo-rów, zosta³a wyrzucona do atmosfery na skutek uderzenia planetoidy, blokuj¹c œwiat³o s³oneczne i mo¿e poœrednio przyczyniaj¹c siê do oziêbienia klimatu, nazywanego zim¹ postimpaktow¹ (impact winter).
Dla zainteresowanych:
ALVAREZ L.W., ALVAREZ W., ASARO F., MICHEL H.V. 1980 — Extraterrestrial Cause for the Cretaceous-Tertiary Extinction. Science 6, vol. 208: 1095–1108.
HILDEBRAND A.R., PENFIELD G.T., KRING D.A., PILKINGTON M., CAMARGO A.Z., JACOBSEN S.B., BOYNTON W.V. 1991 — Chicxulub Crater: A possible Cretaceous/Tertiary boundary impact crater on the Yucatán Peninsula, Mexico. Geology, vol. 19: 867–871.
MURILLO-MUNETON G., GRAJALES-NISHIMURA J.M., CEDILLO-PARDO E., GARCIA-HERNANDEZ J.,
HERNANDEZ-GRACIA S. 2002 — Stratigraphic Architecture and Sedimentology of the Main Oil-Producting Stratigraphic Interval at the Cantarell Oil Field: the K/T Boundary Sedimentary Succession. Society of Petroleum Engineers, SPE 74431.
ROSALES A.C., SANCHEZ A. 2000 — Abkatun-Pol-Chuc Integrated Study: The Value of Information. Society of Petroleum Engineers, SPE 59063. http://www.nature.com/news/2009/090223/full/news.2009.112.html
563
Przegl¹d Geologiczny, vol. 57, nr 7, 2009
KALEJDOSKOP GEOLOGICZNY
1
Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; pawel.lis@pgi.gov.pl
Ryc. 1. Platforma naftowa w Zatoce Meksykañskiej
