A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 129, 1993
Henryk Ć w i k l i ń s k i * , K a t a r z y n a Zarem ska**
OCENA SKUTECZNOŚCI PRZECIW D ZIAŁAN IA BEZROBOCIU N WOJEWÓDZTWIE GDAŃSKIM
i . wsTęp
W O e k l a r a c j i F i l a d e l f i j s k i e j , b ę d ą c e j c z ę ś c i ą s kła d o w ą Kon s t y t u c j i M ię d z yn aro do w e j O r g a n i z a c j i P r a c y z 1944 r . zn ajd u je m y s t w i e r d z e n i e , k t ó r e można uznać za c z ą s t k ę fundamentów n a s z e j c y w i l i z a c j i : " p r a c a lu dzka n i e j e s t to w a re m "1.
P a m i ę t a j ą c o tym, a ta k ż e zachow ując w p a m ię c i w i e l k i e bogactwo 2
m y ś l i z a w a rt y c h w e n c y k l i c e J a n a Pa w ła I I "Laborem e x e r c e n s " , k t ó r y g ł o s i m. i n . , że p r a c a powinna być n i e t y l k o źródłem t w o r z e n i a w a r t o ś c i m a t e r i a l n y c h , s t a n o w ią c y c h podstawę żyicia l u d z k i e g o , a l e j e s t te ż c z y n n ik ie m pomnażającym c z ło w i e c z e ń s t w o p r a c u j ą c e g o , ponieważ to w ł a ś n i e c z ł o w i e k j e s t zarówno sprawczym podmiotem p r a c y , j a k ró w n ie ż j e j pierwszym i zasadniczym ce le m , n a j c z ę ś c i e j p r z y c h o d z i nam je d n a k r o z p a t r y w a ć p r a c ę j a k o k a t e g o r i ę ekonom ic zną.
W tym k o n t e k ś c i e z w ykliśm y p o s łu g iw a ć s i ę k a t e g o r i a m i " p o p y t i p o d a ż " . Stw ierd z am y wówczas, że bez względu na t o , j a k i s ys te m go s p o d a rc z y poddajemy o b s e r w a c j i , zawsze będziemy m i e l i do c z y n i e n i a z jednym z dwóch a l t e r n a t y w n y c h z j a w i s k : nadwyżką pop ytu na p r a c ę nad j e j podażą lu b nadwyżką podaży nad popytem na p r a c ę .
Doc. dr hab. w K a t e d r z e P o l i t y k i G o s p o d a r c z e j, U n i w e r s y t e t G d a ń s k i .
Mgr w K a t e d r z e P o l i t y k i G o s p o d a r c z e j, U n i w e r s y t e t G d a ń s k i. 1 P e ł e n t e k s t K o n s t y t u c j i MOP w: Konwencje M ięd zyn aro do w ej O rg a n i z a c j i P r a c y r a t y f i k o w a n e p rz e z P o l s k ę , о р г . M. S e w e r у ń s к i , Warszawa 1983, s . 370-385.
2 P a p ie ż J a n Paw eł I I , E n c y k l i k a o p r a c y l u d z k i e j "Laborem exer c e n s " , " Z n a k " 1982, nr 332-334, s . 1119-1169.
Trzeba w y ra ź n ie s t w i e r d z i ć , że w a k a l i makro- i w dłuższym o k r e s i e t r w a ł e u tr z y m a n ie ró w n o śc i w tym z a k r e s i e j e s t a b s o l u t n i e n i e r e a l n e . U t o p i j n e t w i e r d z e n i e o tzw. pełnym z a t r u d n i e n i u , lansowane w p r z e s z ł o ś c i j a k o h a s ł o propagandowe, m ia ło na c e l u u k r y c i e z j a w i s k a , k t ó r e J . K o r n a i t r a f n i e o k r e ś l i ł mianem "unemployment on j o b " , c z y l i " b e z r o b o c i e w m i e js c u p r a c y ” , zwane c2^ ś c i « j bezrobociem u k r y tym. I s t o t a tego z j a w i s k a p o l e g a ł a na tym, żeby - j a k wiadomo b y ć w p r a c y , choć n i e k o n i e c z n i e pracować i - j e s z c z e c z ę ś c i e j 7 n i e k o n i e c z n i e zajmować s i ę c z y n n o ś c ia m i sensownymi. G ł o s z e n i e h a s e ł o tzw. pełnym z a t r u d n i e n i u n i e b y ł o p rz y tym zwykłym b łą d z e n ie m . C h o d z iło o t o , aby cho'óby t y l k o f o r m a l n i e z a t r u d n i a j ą c każdego o b y w a t e l a , w ł a ś n i e w m i e js c u p r a c y s k u t e c z n i e j n i ż w m i e js c u z a m ie sz k a n i a r o z t o c z y ć nad nim p e łn ą k o n t r o l ę , " o r g a n i z u j ą c " j e g o c z a s , np. zmuszając do u d z i a ł u w p ocho dz ie 1-majowym bądź m a n i f e s t a c j i dla po p a r c i a czy też p o t ę p i e n i a (np. i m p e r i a l i s t ó w , b is kupów, w i e r z y c i e l i ) i t d . E fe kte m t e j metody p o z b a w ia n ia o b y w a t e l i i c h podm iotowości b y ł - z j e d n e j s t r o n y - s t a ł y n ie d o b ó r pracowników ( a w ię c pop yt na pra cę p rz e w y ż s z a j ą c y p o d a ż ), a z d r u g i e j - p r z e r a ż a j ą c y n i e k i e d y upa dek m o rale p r a c y .
W m iarę postępów w p r z e z w y c ię ż a n i u g o s p o d a rk i niedoborów c o ra z c z ę ś c i e j spotykamy s i ę z d r u g ie g o ro d z a ju n i e r ó w n o ś c i ą , k i e d y podaż przewyższa popyt na pracowników i i c h p r a c ę . P o j a w i a j ą s i ę c o ra z l i c z n i e j s z e p r z y p a d k i b e z r o b o c i a , pow szechnie obecnego w k r a j a c h , w k t ó r y c h gospodarka r o z w i j a s i ę p o m y ś ln ie .
B e z r o b o c ie n i e t y l k o w a s p e k c ie m a t e r ia ln y m może być t r a g e d i ą d l a osób nim d o t k n i ę t y c h . I s t o t n y j e s t tu t a k ż e a s p e k t m o ra ln y : po c z u c i e k rz yw d y , p u s t k i , zbędn ości w s p o ł e c z e ń s t w i e , braku m o ż liw o ś c i r e a l i z a c j i w i e l u u z a s a d n io n y c h a m b i c j i i t d . Z ja w is k o t o wymaga zatem dobrze zorg anizow anych w y s iłk ó w w z a k r e s i e p r z e c i w d z i a ł a n i a mu, p rz y czym is t o t n y m o g r a n ic z e n ie m t y c h w y s iłk ó w j e s t t r o s k a o t o , aby n i e p r z e c z y ł y one r a c j o n a l n o ś c i g o s p o d a ro w an ia. 0 pozytywne r e z u l t a t y w tym z a k r e s i e s z c z e g ó l n i e tru d n o w ted y , gdy brak do ś w ia d c z e n ia powoduje, iż można tu w y k o rz ys tyw ać w z a s a d z i e t y l k o obce d o ś w ia d c z e n ia , a w i ę k s z o ś c i o b y w a t e l i wyd aje s i ę n a d a l , że zapew n i e n i e m i e j s c a p r a c y j e s t obowiązkiem o d p ow ie dn ich w ła d z , k t ó r e po winny owo m i e j s c e d a ć , a l e w c a le " n r e o z t i e c r a t-o, - te -w-miejscu tym w i s t o c i e t r z e b a b ę d z ie wykonywać j a k ą ś p r a c ę , p rz y n o s z ą c ą od p o w ie d n ie e f e k t y ekonomiczne bąd^t s p o łe c z n e .
2 . • KRÓTKA ANALIZA STRUKTURALNA ZJA WISKA BEZROBOCIA
Pod k o n ie c l i p c a 1991 r . l i c z b a b e z ro b o t n y c h w w o je w ód ztw ie gdańskim w y n i o s ł a 55 715, t j . o 76% w i ę c e j n i ż w końcu roku 19903 . Na końcu 1990 r . s to p a b e z r o b o c i a w y n o s i ł a tu 4 ,9 % , w końcu zaś
Województwo g d a ń s k ie p o d z ie lo n o na 8 re jo n ó w z a t r u d n i e n i a : Gdańsk, G d y n ia , Wejherowo, P u c k , Tczew, S t a r o g a r d G d a ń s k i, K o ś c i e r z y n a , K a r t u z y . Oo re jonów d o t k n i ę t y c h n a j w i ę k s z ą l i c z b ą b e z r o b o t nych n a l e ż a ł y : Gdańsk, G dynia i Tczew ( o d p o w ie d n io 3 9,5% , 15,7%, 1 0,8% w s z y s t k i c h b e z ro b o tn y c h z a r e j e s t r o w a n y c h w w o je w ó d ztw ie gdań skim wg s ta n u na k o n ie c l i p c a 1991 r . ) .
O p i e r a j ą c s i ę na danych ze sprawozdań s t a t y s t y c z n y c h , można s p o r z ą d z ić n a s t ę p u j ą c ą c h a r a k t e r y s t y k ę b e z r o b o t n y c h w w o je w ód ztw ie gdańsk im ^:
- ponad połowę ( 5 2 , 9 % ) w s z y s t k i c h b e z ro b o t n y c h s t a n o w ią k o b i e t y ;
- 52,7% w s z y s t k i c h b ez ro b o tn y c h to osohy w wieku od 25 do 44 l a t ;
- dwie t r z e c i e b e z ro b o tn y c h z a r e j e s t r o w a n y c h w w o jew ód ztw ie gdańskim p o s ia d a w y k s z t a ł c e n i e z a s a d n ic z e zawodowe lub n i e p o s ia d a w o g ó le k w a l i f i k a c j i zawodowych;
63,5% b e z ro b o tn y c h p o s z u k u je p r a c y na s t a n o w is k u r o b o t n ic z y m , p rz y czym b e z r o b o t n i c i n a j c z ę ś c i e j r e p r e z e n t u j ą t a k i e zawody, j a k : k i e r o w c a , mechanik pojazdów samochodowych, s p rz e d a w c a , ś l u s a r z , t o k a r z , spawacz;
- p r a c y na s ta n o w is k u n i e r o b o t n lc z y c m p o s z u k u je 36,4% b e z r o b o t n y c h , p rz y czym n a j c z ę ś c i e j r e p r e z e n t u j ą o n i t a k i e zawody, } a k :
pra-l i p c a 1991 r . w z r o s ła do 8,6%4 .
91, Gdańsk 9 V I I I 91, s . 26. A
O b l i c z e n i a w łasn e na pod staw
ie-s . 7. w i e : I n f o r m a c j a o s y t u a c j i . . . ,
cownik a d m i n i s t r a c y j n o - b i u r o w y , t e c h n ik e k o n o m is ta , t e c h n i k mecha n i k , t e c h n ik budownic twa, ek o n o m is ta, i n ż y n i e r m echanik, i n ż y n i e r budownictwa i
- co p i ą t y b e z rob otn y pochodzi z tzw. z w o ln ie ń grupowych;
- 13% w s z y s t k ic h b e z ro b o tn y c h j u s t ab s o lw e n ta m i, p rz y czym w ię k s z o ś ć z n i c h ю a b s o lw e n c i s z k ó ł z a s a d n ic z y c h zawodowych oraz s z k ó ł p o l i c e a l n y c h i á r e d n ie h zawodowych;
- b l i s k o 1% boz rob otn ych województwa g dańskie go to i n w a l i d z i ; - wśród b e z ro b o tn y c h województwa g da ńskie go 17% to c i , k t ó r z y z o s t a l i z a r e j e s t r o w a n i , l e c z n i e p r z y . ' u g u j e im prawo do z a s i ł k u d la b e z ro b o tn y c h .
W wojew ództwie gdańskim na 1 o f e r t i p ra c y p r z y p a d a ło (wg stanu z 31 V I I 1991 r . ) 40 b e z r o b o t n y c h , p rz y czym d la k o b i e t wskaźnik ten b y ł wyższy i w y n ió s ł 76 k o b i e t na 1 o f e r t ę p r a c y . R e j o n y : Tczew, S t a r o g a r d Gdański i Wejherowo c h a r a k t u i y z u j ą s i ę na jw yż sz ą l i c z b ą b e z ro b o tn y c h p r z y p a d a ją c y c h ria 1 o f e r t p ra c y ( k o l e j n o : 171, 69, 61 b e z r o b o t n y c h ) , zaś r e jo n Gdynia n a jn ii3 Z ą ( I B b e z ro b o tn y c h na 1 o f e r t ę p r a c y ) 6 .
Mimo i ż województwo g d a ń s k ie j e s t lic z ą c y m s i ę w k r a j u regionem pod względem u p r z e m y s ło w ie n i a , d om inujące j e s t z a t r u d n i e n i e w s e k t o r z e I I I , t j . poza przemysłem, budownictwem i r o ln ic t w e m (46Н-63Ч ogółu z a t r u d n io n y c h w t i w . gospodarce u s p o ł e c z n i o n e j ) . D ru g ie m i e j sce pod względem z a t r u d n i e n i a z ajm uje s e k t o r I I , c z y l i p rz e m y sł i budownictwo (24 % -45 % ), zaś n a jm n ie j s z e z a t r u d n i e n i e w y s t ę p u j e w sek to r z e I , t j . r o l n i c t w i e i l e ś n i c t w i e ( ć ' , - 1 9 4 ) 7 .
0 d o m i n a c j i s e k t o r a I I I zadecydow ały n a t u r a l n e w a run ki re g io n u g d a ń s k ie g o , s p r z y j a j ą c e rozw ojowi g o s p c i a r k i m o r s k i e j , t u r y s t y k i i wypoczynku, a w ię c zwią zany z tym rozwój u s ł u g . A g lo m e ra c ja t r ó j m ie js k a s k u p ia ponadto w i e l e i n s t y t u c j i naukowych i k u l t u r a l n y c h .
P rz e m y sł surowcowy w wojew ództwie n i e s ta n o w i m onok ultury i n i e j e s t s t r u k t u r a l n i e zagrożony r e c e s j ą , podobnie ja k t r a d y c y j n y p r z e mysł ry n k o w y ; t e n o s t a t n i może być nawet r o z w i j a n y , p r z y s p a r z a j ą c dodatkowych m i e j s c ‘ p r a c y . W t y c h g a ł ę z i a c h p rz em ysłu w m ia rę 0p rzy-s to rzy-s o w a n ia do zarzy-sad rynkowych n i e powinno w y rzy-s t ą p i ć b e z r o b o c i e .
6 O b l i c z e n i a w łasn e na p o d s t a w ie : I n f o r m a c j a o s y t u a c j i . . . , s . 26, 39, 40.
7 A n a l i z a wybranych z j a w i s k s p o łe c z n o - g o s p o d a r c z y c h w wojewódz t w i e pod kątem zagrożeń s t r u k t u r a l n y m b ez rob ocie m , Urząd Wojewódzki w Gdańsku, W y d z ia ł P o l i t y k i R e g i o n a l n e j , Gdańsk 1991, s . 3.
O c e n i a j ą c z j a w i s k o b e z r o b o c ia w r o l n i c t w i e n a l e ż y p r z y j ą ć dwa 9 . z a ł o ż e n i a : - a k t u a l n y poziom b e z r o b o c i a , w y n i k a j ą c y z p ro c e s u z w o l n ie ń z p r a c y dwuzawodowców z m n ie js z a n y j e s t wzrostem z a p o t r z e b o w a n ia na u s ł u g i p ry w a tn e ( c z ę s t o n i e r e j e s t r o w a n e ) o raz rozwojem p r z e t w ó r stwa p ry w a tn e g o , tworząceg o nowe m i e j s c a p r a c y ;
- prognozowany poziom b e z r o b o c i a wśród dwuzawodowców może s t a nowić c o r a z w ię k s z y problem wobec braku m i e j s c p r a c y w m i e ś c i e , po wolnego ro zwoju u s łu g i in n y c h zakładów p r a c y na w s i , p o g a r s z a j ą c e j s i ę z d o l n o ś c i g ospo da rstw do 10 ha do u t r z y m a n ia r o d z i n y .
Według szacunku u w z g lę d n i a j ą c e g o w y ż e j wym ienione uwarunkowa n i a , poziom b e z r o b o c i a w r o l n i c t w i e Ind y w id ua lny m do końca 1991 r . może o s ią g n ą ć o k o ło 15 t y s . osób. N a j b a r d z i e j b e z r o b o c i e d o t k n i e dwuzawodowych w ł a ś c i c i e l i gospo darstw do 5 ha w r e j o n a c h : G d y n ia , W ejherowo, S t a r o g a r d G dański i Gdańsk.
W p rz e m y ś le usp o łe c z n io n y m województwa n a d a l u t r z y m u je s i ę j e d nak z ja w is k o tzw. " u k r y t e g o b e z r o b o c i a " . Według ra chunku s y m u l a c y j nego o p i e r a j ą c e g o s i ę na w a r t o ś c i a c h p r o d u k c j i s p r z e d a n e j , z a t r u d n i e n i a o raz p r o d u k c j i s p r z e d a n e j na 1 z a t r u d n io n e g o o b l i c z o n o , że b e z r o b o c i e to w p rz e m y ś le usp o łec z n io n y m może wyno3i ć w p r z y b l i ż e n i u 14 t y s . o s ó b 1^.
3. INSTYTUCJE ZAANGAŻOWANE W PR ZECIW DZIA ŁANIE BEZROBOCIU - PODSTAWOWE CELE I ZADANIA
W w ojew ództw ie gdańskim , podobnie j a k w c ałym k r a j u , i n s t y t u c j ą o podstawowym z n a c z e n iu d l a p r z e c i w d z i a ł a n i a b e z r o b o c iu j e s t W o je wódzkie B i u r o P r a c y o r a z p o d l e g ł e mu b i u r a r e jo n o w e . W ojewódzkie B i u r o P r a c y j e s t j e d n o s t k ą o r g a n i z a c y j n ą d z i a ł a j ą c ą p rz y w o je w od zie gdańskim . Do podstawowych zadań WBP n a le ż ą (n a mocy ustawy z d n ia 29 g r u d n ia 19G9 r . o z a t r u d n i e n i u - Oz. U. n r 75, poz. 4 4 6 ) :
- k o o r d y n a c j a d z i a ł a l n o ś c i k ie ro w n ik ó w re jo n o w y c h b i u r p r a c y na t e r e n i e województwa;
- o p racow yw anie a n a l i z i ocen d o t y c z ą c y c h p r o b l e m a t y k i z a t r u d
-9
Ib id e m , s . 4. 10 Ib id e m , s . 8.
n i e n i a w wojew ództwie na p o t r z e b y m i n i s t r a p r a c y i p o l i t y k i s o c j a l n e j o raz rad z a t r u d n i e n i a i
- w s p ó ł d z i a ł a n i e z radę z a t r u d n i e n i a i k ie r o w n ik a m i re jo n ow y ch b i u r p r a c y w podejmowaniu p r z e d s i ę w z i ę ć z m ie r z a j ą c y c h do z a p o b ie g a n i a negatywnym d l a pracowników skutkom z w o ln ie ń z p r a c y o raz ł a g o d z e n ia t y c h skutków, a z w ła sz c z a p o z y s k iw a n ia o d p ow ie dn ich m i e j s c p r a c y , p r z e s z k o l e n i a i p r z e k w a l i f i k o w a n i a b e z ro b o tn y c h o raz t w o r z e n i a m i e j s c p ra c y d l a in w a li d ó w ;
- p r z e d s t a w i a n i e m i n i s t r o w i p ra c y i p o l i t y k i s o c j a l n e j p ro p o z y c j i do planów Funduszu P r a c y oraz s p raw o zd an ia z w y k o r z y s t a n i a środ ków Funduszu;
- p r z y d z i e l a n i e kierow nikom rejo now ych b i u r p ra c y środków Fun duszu P r a c y oraz k o n t r o lo w a n ie i c h w y k o r z y s t a n i a ;
- k i e r o w a n i e do p ra c y za g r a n i c y w ramach umów m ięd z y n aro d o wych ;
- p rz yjm ow an ie z g ło s z e ń od osób pudej m u ją c y c h p ra c ę za g r a n i c ą na p o d s t a w ie umów in d y w id u a ln y c h z pracodawcami z a g r a n i c z n y m i ;
- wydawanie zezwoleń na z a t r u d n i a c i e cudzoziemców p rz e z z a k ła d y p ra c y z uw zg lę d nienie m s y t u a c j i na wc ewódzkim rynku p r a c y ;
- o r g a n i z a c j a i nadzór p r z e m ie s z c z a n ia k a d r .
Rejonowe b i u r a p r a c y , na mocy ustawy z d n ia 29 g r u d n ia 1909 r . 0 z a t r u d n i e n i u (D z . U. nr 75, poz. 4 4 6 ): - prowadzą p o ś r e d n ic t w o p r a c y i p o ra d n ic t w o zawodowe; - o r g a n i z u j ą p r z y u c z e n ie do zawodu lu b p r z e k w a l i f i k o w a n i e b e z r o b o t n y c h o raz p r z y z n a j ą i w y p ł a c a j ą z a s i ł k i s z k o le n io w e w c z a s i e tego p r z y u c z e n ia lu b p r z e k w a l i f i k o w a n i a , a ta k ż e f i n a n s u j ą t ę d z i a ł a l n o ś ć ; - i n i c j u j ą t w o r z e n ie dodatkowych m i e j s c p ra c y w z a k ła d a c h p ra c y 1 ' j d z i e l a j ą im pomocy f in a n s o w e j w tym z a k r e s i e ; - p r z y z n a j ą i w y p ł a c a j ą z a s i ł k i ;
- ze środków Funduszu P r a c y u d z i e l a j ą zakładom p r a c y pożyczek na k o s z t y z o rg a n iz o w a n ia dodatkowych m i e j s c p r a c y , a w s z c z e g ó l n o ś c i na zakup lu b najem maszyn o raz na w ynagrod ze nia i s k ł a d k i na u b e z p ie c z e n ia s p o łe c z n e dla b e z ro b o tn y c h s k ie r o w a n y c h na t e m i e j s c a ;
- u d z i e l a j ą bezrobotnym je d noraz ow ych pożyczek na p o d j ę c i e d z ia ł a l n o ś c i g o s p o d a r c z e j ;
- p r z y z n a j ą zakładom p ra c y zwrot kosztów z w ią za n y c h z o r g a n i z a c j ą m i e j s c p r a c y d l a in w a li d ó w , k t ó r y c h k i e r u j e do t y c h zakładów w ł a ś c i w e re jo n o w e b i u r o p r a c y .
Od d n ia 27 g r u d n ia 1990 r . p rz y Wojewódzkim B i u r z e P r a c y d z i a ł a Wojewódzka Rada Z a t r u d n i e n i a , utworzona na mocy a r t . 6, u s t . 1 ustawy z d n ia 29 g r u d n ia 1989 r . o z a t r u d n i e n i u .
P e ł n i ona f u n k c j ą organu o p in io d a w c z o - d o ra d c z e g o . W J e j s k ł a d wchodzi 16 osób - po 4 p r z e d s t a w i c i e l i związków zawodowych, p r a c o dawców, a d m i n i s t r a c j i państwow ej i samorządu t e r y t o r i a l n e g o .
Do z a k re s u d z i a ł a n i a W o je w ó d z k ie j Rady Z a t r u d n i e n i a n a l e ż y
in. i n . :
- o p in io w a n i e k ie ru n k ó w z a t r u d n i e n i a w w o je w ó d z tw ie ; - ocena r a c j o n a l n o ś c i g o s p o d a rk i środkami Funduszu P r a c y ;
- o p in io w a n ie p r o j e k t ó w planów fin a n s o w y c h opracowanych p rzez W8P o raz s p raw o zd an ia z i c h w y ko n an ia;
- o c e n i a n i e okresow ych sprawozdań z d z i a ł a l n o ś c i wojew ódzkiego i re jo n o w y c h b i u r p r a c y oraz p r z e d s t a w i a n i e N a c z e l n e j R a d z ie Z a t r u d n i e n i a okresow ych sprawozdań i wniosków w sprawach z a t r u d n i e n i a .
Wojewódzkie B i u r o P r a c y łą c z y ś c i s ł a w s p ó ł p r a c a , o p a r t a na umo wach z wieloma i n s t y t u c j a m i d z i a ł a j ą c y m i na t e r e n i e województwa. Są to m. i n . i
- Zarząd Regionu NSZZ " S o l i d a r n o ś ć " - p e ł n i ą c y f u n k c j e doradcze; - O d d z ia ł R e g io n a l n y F u n d a c j i G o s p o d a rc z e j NSZZ " S o l i d a r n o ś ć " - w ramach tego o d d z i a ł u z o s t a ł utworzony Ośrodek P r o m o c ji P r z e d s i ę b i o r c z o ś c i , k tó r e g o zasadniczym celem j e s t wspomaganie ro zw oju gospo d arcz e g o r e g io n u g d a ń s k ie g o poprzez p rop a go w an ie p r z e d s i ę b i o r c z o ś c i ;
- Wojewódzki Z esp ó ł Pomocy S p o ł e c z n e j ; - Z a k ła d D o s k o n a le n ia Zawodowego; - A g en c ja I n i c j a t y w G o sp o d a rc z yc h ; - K o n f e d e r a c j a Pracodawców.
4. SPOSOBY PRZECIWDZIAŁANIA BEZROBOCIU
W w o jew ód ztw ie gdańskim stosowane są w p r a k t y c e j e d y n i e n i e k t ó r e sposoby p r z e c i w d z i a ł a n i a b e z r o b o c i u .
B i u r a p r a c y ja k o je d e n z podstawowych elementów te g o systemu n i e są d o s t a t e c z n i e p rz yg o to w an e do d z i a ł a n i a w nowych d l a gospo d a r k i p o l s k i e j w a run ka ch. W ojewódzkie o r a z re jo n o w e b i u r a p r a c y w w o je w ód ztw ie n i e d y s p o n u ją komputerowym systemem in fo rm a t y c z n y m . P r a c o w n ic y b i u r wymagają p r z e s z k o l e n i a w z a k r e s i e o b s ł u g i t a k i e g o s ys te m u . N i e k t ó r e z re jo n o w y c h b i u r p r a c y w o g ó le n i e są wyposażone
w komputer ( n p . K a r t u z y , K o ś c i e r z y n a , T c z ew ). Do p rz e p ły w u in f o r m a c j i n a d a l w y k o r z y s t u j e s i ę k l a s y c z n e dokumenty, l i s t y , t e l e f o n y i t e l e x y , p rz y czym w t e o s t a t n i e wyposażone są j e d y n i e 2 b i u r a , a m ia n o w ic ie w Gdyni i T c z e w ie 11. W s z y s t k ie wymienione w y ż e j manka menty p ra c y b i u r z n a c z n ie o b n i ż a j ą sprawność i c h d z i a ł a n i a .
W u b ie g łym roku b i u r a p ra c y ná t e r e n i e województwa g da ńskie go u z y s k i w a ł y o f e r t y p r a c y d l a b e z ro b o tn y c h p rzede w s z ys tkim na z a s a d z i e dobrowolnego z g ł o s z e n i a i c h p rzez z a k ła d y p r a c y . O becnie WBP p o d j ę ł o b ad ania a n k ie t o w e , k t ó r e mają s ł u ż y ć a n a l i z i e i d i a g n o z i e s y t u a c j i na rynku p r a c y . Oane uzyskane tą drogą mają d o s t a r c z a ć i n f o r m a c j i n i e t y l k o o" p ra co w n ik a c h z w a ln ia n y c h oraz nowu p r z y j ę t y c h w p o s z c z e g ó ln y c h z a k ła d a c h p r a c y , l e c z ró w n ie ż będą podstawą do o k r a ś l e n i a obszarów na rynku p r a c y , k t ó r e c h a r a k t e r y z u j ą s ię n ie d o s ta t k ie m k a d r .
Według s ta n u na d z ie ń 31 l i p c a b r . re jo now e b i u r a p r a c y w o je wództwu g da ńskie go dysponowały l i c z b ą 1406 o f e r t p r a c y , (w u b ie g łym roku l i c z b a o f e r t wahała s i ę od 1,2 t y s . do 3,5 t y s . ) 12. Dokonując c h a r a k t e r y s t y k i ty c h o f e r t n a le ż y s t w i e r d z i ć , ż u 13:
- b y ł y one g łó w n ie przeznaczone d l a mężczyzn i t y l k o co t r z e c i a d la k o b i e t ;
- w ię k s z o ś ć o f e r t (U 0 ,7 's) z w ią za nych b y ł o z p ra c ą na s t a n o w i s kach r o b o t n i c z y c h ;
- co d z i e s i ą t a o f e r t a p r a c y d o t y c z y ł a ab solw e ntów ;
- b i u r a p r a c y n i e dysponowały żadnymi o f e r t a m i p ra c y d la in w a l i d ó w .
Jednym ze sposobów p r z e c i w d z i a ł a n i a b e z ro b o c iu są s z k o l e n i a i p r z e k w a l i f i k o w a n i a b e z ro b o t n y c h . S t a n o w ią one jedno z głównych z a dań b i u r p r a c y , a fin a n s o w a n e są ze środków Funduszu P r a c y . W r o ku 1990 dochody Funduszu P r a c y w w ojew ództw ie w y n i o s ł y 135 510 9G5 tys. z ł , w y d a t k i zaś 99 £71 132 t y s . z ł , z czego na p r z e k w a l i f i k o w a n i e i p r z y u c z e n ie b e z ro b o tn y c h wydano 273 690 t y s . z ł ( 0 , 3 4 w s z y s t k i c h wy datków F u n d u s z li).
11 R e g io n a l Employment O f f i c e in Gdańsk, WBP p rz y UW w Gdańsku 26 I I 1991, Gdańsk, s . 2-3. 12 I n f o r m a c j a o s y t u a c j i . . . , s . 40; Rynek p r a c y województwa g da ń s kie g o wg s ta n u na 30 I I I , 30 V I , 30 I X i 30 X I I 1990 r . , WBP p rz y UW w Gdańsku. 13 I n f o r m a c j a o s y t u a c j i . . . , s . 40.
W ię k sz o ś ć s z k o le ń p r z e p r o w a d z ił na z l e c e n i e re jo n o w y c h b i u r p r a c y Z a k ła d D o s k o n a le n ia Zawodowego. Z a k re s s z k o le ń obejmował m ię dzy in nym i bankowość, o p ie k ę s p o ł e c z n ą , a k w i z y c j ę , r o z w i j a n i e
małe-14 go b iz n e s u
Poza re jo nowymi b iu r a m i p r a c y s z k o l e n i a b e z ro b o t n y c h ( i n i e t y l k o ) p row adzi Ośrodek P r o m o c ji P r z e d s i ę b i o r c z o ś c i ( c z ę s t o na z l e c e n i e b i u r p r a c y ) . K u rsy Ośrodka s k ie r o w a n e są p rz e d e w s z y s tk im do: - osób, k t ó r e z a m i e r z a j ą p ro w ad z ić d z i a ł a l n o ś ć g osp o d a rc z ą oraz t y c h , k t ó r z y c h c i e l i b y p o s z e r z y ć swoją wiedzę i u m i e j ę t n o ś c i w tym względz i e ;
- p r z e d s t a w i c i e l i o r g a n i z a c j i i urzędów w c e l u z ap o z n an ia i c h ze s p e c y f i k ą małego b iz n e s u .
Na uwagę z a s ł u g u j e ró w nież program s z k o le n io w y " E l e m e n t a r z przed s i ę b i o r c z o ś c i " p r z y g o t o w a n y , w ramach pomocy P o l s c e M i n i s t e r s t w a Pra cy USA, d l a osób będ ących lub c h c ą c y c h z o s ta ć p r z e d s i ę b i o r c a m i . W sp ółtw órcam i programu ze s t r o n y p o l s k i e j b y l i p r z e d s t a w i c i e l e m. i n . F u n d a c j i G o s p o d a rc z e j NSZZ " S o l i d a r n o ś ć " O d d z ia ł R e g io n a l n y w Gdańsku, A g e n c ji Rozwoju R e g io n a l n e g o , Zarządu Regionu NSZZ " S o l i d a r n o ś ć " , I n s t y t u t u Badań nad Gospodarką Rynkową i Prawami Wła s n o ś c i oraz Klubu P ry w a tn e g o P r z e d s i ę b i o r c y . K o l e j n ą formą p r z e c i w d z i a ł a n i a b e z r o b o c iu są p o ż y c z k i na d z i a ł a l n o ś ć g o s p o d a rc z ą . W roku 1990 b i u r a p r a c y u d z i e l i ł y i c h na ł ą c z ną kwotę 27 3 33 300 t y s . z ł , co s ta n o w i 274 w s z y s t k i c h wydatków Funduszu P r a c y . P o ż y c z k i z o s t a ł y u d z i e l o n e 162 zakładom p r a c y na o r g a n i z a c j ę 712 dodatkowych m i e j s c p r a c y - w 984 b y ł y to z a k ła d y n i e u s p o ł e c z n i o n e , z re jo nów n a j b a r d z i e j d o t k n i ę t y c h b e z ro b o c ie m .
Ponadto b i u r a p r a c y p r z y z n a ł y w ub. roku p o ż y c z k i bezrobotnym na p o d j ę c i e d z i a ł a l n o ś c i g o s p o d a r c z e j , p rz y czym p r e f e r e n c j e z o s t a ł y p rz yz n an e d z i a ł a l n o ś c i u s łu g o w e j i h a n d l o w e j 15.
W marcu na forum W o je w ó d z k ie j Rady Z a t r u d n i e n i a p o s ta n o w io n o , i ż w roku 1991 p rz y u d z i e l a n i u pożyczek z Funduszu P r a c y z o s ta n ą p rz yz n an e p r e f e r e n c j e d l a 16: - osób ze z w o ln ie ń grupowych; 14 R e a l i z a c j a Funduszu P r a c y za 1990 r . , WBP p r z y UW w Gdańsku, Gdańsk 11 I 1991, s . 3. 15 Ib id e m , s . 2. 16 N o t a t k a służbowa z p o s i e d z e n i a W o je w ó d z k ie j Rady Z a t r u d n i e n i a z d n ia 13 I I I 1991 r .
- absolwentów s z k ó ł w s z y s t k i c h typów, k t ó r z y p o s i a d a j ą u r e g u l o wany sto su n ek do s łu ż b y w o js k o w e j;
- in w a lid ó w n i e p o s i a d a j ą c y c h uprawnień do św iad cz e ń z u b e z p ie c z e n ia s p o łe c z n e g o ;
- osób o tzw. r z a d k ic h zawodach i s p e c j a l n o ś c i a c h ;
- osób p o w r a c a j ą c y c h po o d b yc iu z a s a d n i c z e j ełużfey w o js k o w e j. P r e f e r e n c j e p rz y u d z i e l a n i u pożyczek ma przede w s z ys tkim d z i a ł a l n o ś ć :
- prowadzona na t e r e n i e wsi i na r z e c z o b s łu g i r o l n i c t w a ; - w z a k r e s i e p rz e tw ó r s tw a ro lno -sp o ży w cz e g o;
- w y tw ó r c z a , d o t y c z ą c a towarów rynkowych cod zienn eg o u ż y t k u ; - usług ow a, s p o ł e c z n i e n ie z b ę d n a .
Z c a ł e g o funduszu zaplanowanego na rok 1991 na sumę
979 095 019,0 t y s . z ł , na u d z i e l e n i e pożyczek p rzeznaczono około 18Ч17.
Następną formą pomocy ekonom ic znej d l a b ez ro b o tn y c h j e s t o r g a n iz o w a n ie p ra c i n t e r w e n c y j n y c h . R e a l i z a c j a tego z a d a n ia n a le ż y rów n i e ż do obowiązków b i u r p r a c y . Na ten c e l p r z e z n a c z y ły one w u b i e g łym roku 1 091 195 t y s . z ł , co s ta n o w i 18% w s z y s t k i c h wydatków F u n duszu P r a c y . P r a c e i n t e r w e n c y j n e o r g a n iz o w a ły przede w sz ystkim przed s i ę b i o r s t w a z i e l e n i m i e j s k i e j , ro b ó t s a n it a r n o - p o r z ą d k o w y c h , gospo d a r k i komunaln ej i m ie s z k a n io w e j oraz o ś r o d k i o p i e k i s p o ł e c z n e j . Dla osób z w y k s z t a łc e n ie m wyższym i średnim u d a ło s i ę z org aniz ow ać n i e l i c z n e m i e j s c a p r a c y w b i b l i o t e k a c h p u b l i c z n y c h 10.
Podstawową formą ła g o d z e n ia skutków b e z r o b o c ia j e s t w y p ła t a z a s i ł k ó w d l a b e z r o b o t n y c h , r e f u n d a c j a wynagrodzeń pracowników młodo c i a n y c h i e k w iw a le n tó w uczniów s z k ó ł zawodowych. W sumie b i u r a p r a cy w yd ały na ten c e l 68 648 108 t y s . z ł , c z y l i 694 w s z y s t k i c h
wy-1 9 datków
Wśród problemów, zw iązanych ze z ja w is k i e m b e z r o b o c ia s z c z e g ó ln ą rangę n a l e ż y p r z y p i s a ć tym, k t ó r e d o t y c z ą osób n i e p e łn o s p r a w n y c h . W z a k r e s i e o r g a n i z a c j i m i e j s c p r a c y d l a in w a lid ó w b i u r a p r a c y w u b ie g ły m roku s k i e r o w a ł y na s z k o l e n i e 71 osób oraz p o k r y ł y ze ś r o d ków Funduszu P r a c y k o s z t y zakupu maszyn i u rz ą d z e ń , k o s z t y r o b o c i z ny, w ynagrod ze nia wraz ze s k ła d k ą ZUS. Łączna kwota wydana na ten
P r o j e k t p la n u dochodów i wydatków z Funduszu P r a c y na 1991 rok, o p ra c o w a n ie WBP p rz y UW w Gdańsku, s t y c z e ń 1991.
18
R e a l i z a c j a Funduszu P r a c y . . . , s . 3. 19 Ib id e m , s . 1-2.
c e l w y n i o s ł a 710 302 t y s . z ł ( t j . 0,7% sumy wydatków Funduszu P r a -
20
c y ) . Ponadto W8P w Gdańsku p o d j ę ł o s i ę o r g a n i z a c j i s p e c j a l n e g o punktu k o n s u l t a c y j n e g o d l a pracodawców, k t ó r y w zam yśle ma zaowoco wać p ro p o z y c ja m i nowych m i e j s c p r a c y d l a osób n i e p e łn o s p r a w n y c h oraz s k r e d y t o w a n ia kupna k io s k ó v d l a b e z ro b o t n y c h i n w a l i d ó w , W o je wódzki Z e s p ó ł Pomocy S p o ł e c z n e j zaś z a d e k l a r o w a ł pomoc w o r g a n iz a
-21 c j i dowozu n ie p e łn o s p r a w n y c h do m i e j s c p r a c y . Poza d z i a ł a l n o ś c i ą na rz e c z b e z ro b o tn y c h w s f e r z e ek o n o m ic z n ej WBP prow adzi a k c j ę in f o r m a c y j n ą . Z je g o i n i c j a t y w y ra z w m i e s i ą c u wydawana j e s t s p e c j a l n a wkładka ( " B u s i n e s s d l a b e z r o b o t n y c h " ) w l o kalnym d z i e n n i k u " G a z e ta G d a ń s k a ", z a w i e r a j ą c a podstawowe in f o r m a c j e d o t y c z ą c e m. i n . k r y t e r i ó w r e j e s t r a c j i , praji i m o ż l iw o ś c i pomo cy d l a b e z ro b o tn y c h o raz p arad y odnośnie do r o z w i j a n i a lu b z a k ł a d a n i a w ła s n y c h f i r m . Podobne z a d a n ie s p e ł n i a c o d z ie n n a l o k a l n a a u d y c j a ra d io w a "Kwadrans d l a b e z r o b o t n y c h " , w k t ó r e j p onadto można b e z p ł a t n i e nadawać o f e r t y p r a c y d l a b e z ro b o t n y c h . N i e z a l e ż n i e od d z i a ł a ń WBP, w ramach M o rsk ie g o P o r t u Handlowego w Gdańsku p o w s ta ł Z e sp ó ł Rezerw P o rt o w y c h . Z e s p ó ł o r g a n i z u j e p r a c ę d l a pracowników p o rt o w y c h , w s p ó łp r a c u j ą c z 15 s p ó łk a m i p r a c o w n i c z y mi, f u n k c j o n u j ą c y m i na t e r e n i e M o rsk ie g o P o r t u Handlowego. N a j e f e k t y w n i e j s z y m pracownikom oferowano j e s t s t a ł e z a t r u d n i e n i в na t e r e n i e p o r t u . Z u s łu g Z esp o łu Rezerw P o rt o w y c h s k o r z y s t a ł o już 600 osób,
z czego B0^ to b e z r o b o t n i . »
5. PLANY W ZAKRESIE ZWIĘKSZENIA SKUTECZNOŚCI, PRZECIWDZIAŁANIA BlZRÜBOLIU
Zmiany na rynku p r a c y w c i ą g u o s t a t n i c h m i e s i ę c y o r a z prognozy w s k a z u ją , że l i c z b a b e z ro b o tn y c h b ę d z ie n a d a l w z r a s t a ć . I n s t y t u c j e zaangażowane w p r z e c i w d z i a ł a n i e b e z ro b o c iu powinny w ię c k o n c e n t r o wać s i ę n i e t y l k o na proble m ach z w ią z a n y c h z a k t u a l n ą s y t u a c j ą na rynku p r a c y , l e c z ró w n ie ż s t a r a ć s i ę z w ię k s z y ć e f e k t y w n o ś ć swojego d z i a ł a n i a w p r z y s z ł o ś c i .
Sprawą podstawową w y d aje s i ę tu być p o d n i e s i e n i e j a k o ś c i ś w i a d czonych przez b i u r a p r a c y u s ł u g . W tym c e l u WBP w Gdańsku n a w i ą z a ł o
20 Ib id e m , s . 3. 21
N o ta tk a służbowa z p o s i e d z e n i a W o je w ó d z k ie j Rady Z a t r u d n i e n i a w Gdańsku Z l u t e g o 1991.
w s p ó łp ra c ę ze s p e c j a l i s t y c z n y m i ośrodkami z a c h o d n im i. W sp ó łp ra c a ta ma d o t y c z y ć m. I n . pomocy w t w o r z e n iu komputerowego systemu i n f o r matycznego d l a b i u r p r a c y oraz p r z e s z k o l e n i u pod względem o b s ł u g i
tego systemu p e r s o n e lu b i u r (U S A ), a t a k i e p r z e s z k o l e n i a p r a c o w n i ków re jo n ow y ch b i u r p r a c y w z a k r e s i e p o ś r e d n ic t w a p r a c y i o b s ł u g i b e z ro b o tn y c h ( D a n i a ) . .Wyższej J a k o ś c i u s łu g -biur p r a c y mają s ł u ż y ć ró w nież nowe s ta n o w is k a w t y c h b i u r a c h tzw . " m y ś l i w y c h " , c z y l i p r a cowników, k t ó r y c h głównym zadaniem b y ł a b y p e n e t r a c j a rynk u p r a c y pod względem nowych o f e r t p ra c y d l a b e z ro b o tn y c h .
W c ią g u n a j b l i ż s z y c h m i e s i ę c y z o s t a n i e w Gdańsku p rzełam an y mo nopol państwowych b i u r p r a c y . Ma bowiem powstać Związkowe B i u r o P r a c y p rz y Z a r z ą d z ie Regionu NSZZ " S o l i d a r n o ś ć " . Podstawowym celem B i u r a b ę d z ie pomoc bezrobotnym członkom związku w z a k r e s i e p o ś r e d n i c t w a p r a c y . W m iarę rozwoju d z i a ł a l n o ś c i B i u r a , tw órcy j e g o i d e i d o p u s z c z a ją możliw ość k o r z y s t a n i a z Je g o u s łu g ta k ż e in n y c h b e z r o b o t n y c h . Do głównych zadań b i u r a n a le ż e ć b ę d z i e : - gromadzenie i n f o r m a c j i o i n s t y t u c j a c h z a jm u ją c y c h s i ę w s z e l k ie g o r o d z a ju pomocą d l a b e z ro b o t n y c h , t a k i c h j a k b i u r a p r a c y , b i u r a o p i e k i s p o ł e c z n e j , i n s t y t u c j e związkowe, f u n d a c j e gospodarcze i t p . } - gromadzenie i n f o r m a c j i o i n s t y t u c j a c h , k t ó r y c h d z i a ł a l n o ś ć może być w y k o rz y s ta n a w p ra c y B i u r a ( K l u b Pry w atn e g o P r z e d s i ę b i o r c y , Iz b a Gospodarcza i t p . ) ,
- gromadzenie i n f o r m a c j i o z w o l n i e n i a c h ( r e j e s t r a c j a ) grupowych, i n d y w i d u a l n y c h ; r e a l i z a c j a tego z a d a n ia ma p r z e b ie g a ć w o p a r c i u o w s p ó łp r a c ę z ko m is jam i zakładowymi z w iązk u;
- gromadzenie i n f o r m a c j i o w olnych m i e j s c a c h p r a c y w i n s t y t u c j a c h państwowych i z a k ła d a c h p ry w a tn y c h ( r e a l i z a c j a z a d a n ia j . w . ) ;
- w s p ó łt w o r z e n ie i p o s z u k iw a n ie nowych m i e j s c p r a c y na p o d s t a w ie kontaktów z z ak ład am i p r a c y , Radą D y r e k to ró w , iz bami g o s p o d a r czymi i t p . ;
- gro madzenie danych o i n s t y t u c j a c h s z k o lą c y c h ( a d r e s y , r o d z a j s z k o l e n i a , a k t u a l n i e prowadzone k u r s y ) ;
- u d z i e l a n i e pomocy ro z p ocz ynającym d z i a ł a l n o ś ć g o s p o d a rc z ą ; - p r e o r i e n t a c j a zawodowa;
- r e a l i z a c j a umów o w s p ó łp r a c y z i n s t y t u c j a m i z a g r a n ic z n y m i; - t w o r z e n ie l i s t oraz k i e r o w a n i e na p r z e s z k o l e n i e ;
- gromadzenie aktów p rawnych; - s t a t y s t y k a .
Związkowe B i u r o P r a c y ma z a t r u d n i a ć 6 osób o r a z w s p ó ł d z i a ł a ć na z a s a d z i e umów z re jo nowymi i wojewódzkim i b iu r a m i p r a c y , z gdańskim Oddziałem F u n d a c j i NSZZ " S o l i d a r n o ś ć " i z F u n d a c j ą G o sp o d a rc z ą .
O p i e r a j ą c s i ę na modelu amerykańskim na t e r e n i e województwa g d a ń s k ie g o mają z o s t a ć utworzone C e n t r a P r a c y . I c h i s t o t a p o le g a na i n t e g r a l n y m p o w i ą z a n iu i n s t y t u c j i m ających wpływ na ry n e k p r a c y , celem podstawowym zaś j e s t ro zw ój i s t n i e j ą c y c h j u ż form p r z e c i w d z i a ł a n i a b e z r o b o c i u . P o ro z u m ie n ie o i c h u t w o r z e n iu z o s t a ł o p o d p i sane pomiędzy Wojewódzkim B iu rem P r a c y , Wojewódzkim Zespołem Pomocy S p o ł e c z n e j , Iz b ą Skarbową, F u n d a c j ą G ospodarczą NSZZ " S o l i d a r n o ś ć " - O d d z ia ł w Gdańsku22 .
Je d n ą z form p r z e c i w d z i a ł a n i a b e z r o b o c i u , s z e r o k o sto so w aną ju ż w k r a j a c h z a c h o d n ic h , j e s t t w o r z e n ie c e n tr ó w p r o m o c ji nowych p r z e d s i ę b i o r s t w . F u n d a c ja Gospodarcza NSZZ " S o l i d a r n o ś ć " - O d d z i a ł R e g i o n a l n y w Gdańsku o p ra c o w a ła na p o d s t a w ie d o św iad cz e ń z a g r a n i c z nych p r o j e k t Ramowego Programu I n k u b a t o r a Nowych P r z e d s i ę b i o r s t w ( I N P ) " .
Celam i p r o j e k t u w k r ó t k im o k r e s i e s ą 2 3 t - t w o r z e n ie nowych m i e j s c p r a c y ;
- u t w o r z e n ie IN P , B i u r a O b s łu g i M a ły c h F ir m ( d o ra d z t w u prawne i e konom iczne) o raz A g e n c j i B a d a n ia Rynku.
C e le d ług oo kreso w e t o :
- budowa systemu p r o m o c ji S m a li B u s i n e s s u ;
- p o ł ą c z e n i e p ro m o c ji m ały ch f i r m z kompleksową o b s łu g ą rynku p r a c y ( J o b C e n t r e ) , systemem k s z t a ł c e n i a managerów o raz A g en c ją Rozwoju R e g io n a l n e g o ;
- r e s t r u k t u r y z a c j a p r o d u k c j i i u s ł u g ;
- z nacz ące z m n i e j s z e n ie b e z r o b o c i a , zmiana s t r u k t u r y z a t r u d n i e n i a ;
- o p t y m a l i z a c j a w y k o r z y s t a n i a l o k a l n y c h zasobów;
- t r a n s f e r t e c h n o l o g i i o raz nowoczesnych form o r g a n i z a c j i ; - w z ro s t p r o d u k c j i , u s ł u g , k o o p e r a c j a , ro z w ó j h a n d lu (w tym z a g r a n i c z n e g o ) .
22 N o t a* * 8 słu żbowa z p o s i e d z e n i a W o je w ó d z k ie j Rady Z a t r u d n i ę - n i a w Gdańsku z d n i a 26 IV 1991 r .
23
Ramowy Program I n k u b a t o r a Nowych P r z e d s i ę b i o r s t w F u n d a c ji Go s p o d a r c z e j , NSZZ " S o l i d a r n o ś ć " , O d d z ia ł w Gdańsku, s . 1.
P r o j e k t z a w ie r a 3 w a r i a n t y r o z w ią z a ń : - p la n minimum - u ru c h o m ie n ie I N P j
- p la n maksimum - kompleksowe r o z w ią z a n ie - s t w o r z e n ie systemu p r o m o c ji m a łe j i ś r e d n i e j p r z e d s i ę b i o r c z o ś c i ,
- r o z w ią z a n ie p o ś r e d n ie - u t w o r z e n ie Centrum P r o m o c ji M a łe j P r z e d s i ę b i o r c z o ś c i .
Obecnie t r w a j ą p rz y g o to w a n ia do w droże nia p r o j e k t u w ż y c i e .
6. WNIOSKI
1. In te n s y w n o ś ć b e z r o b o c ia i dynamikę tego z ja w is k a w wojewódz t w ie gdańskim można o c e n i a ć w zasadzit; t y l k o p o ś r e d n io , porównując od p ow iednie w s k a ź n ik i z t y m i, j a k i e w y s t ę p u ją w in n y c h wojewódz twach. Ola k s z t a ł t o w a n i a s i ę t y c h wskaźników d e c y d u ją c e z n a c z e n ie mają uwarunkowania prawne u z y s k a n i a s t a t u s u b e z ro b o tn e g o . Uwarun kowania te z j e d n e j s t r o n y podważają w ia ry g o d n o ś ć wskaźnik ów, gdyż n i e każdy p o z o s t a j ą c y bez p r a c y w i s t o c i e u t r a c i ł j ą wbrew sw ej wo l i , a tym b a r d z i e j n i e każdy b e z rob otn y gotów j e s t p o d ją ć p r a c ę , z d r u g i e j zaś owe uwarunkowania są t a k i e same na o b s z a rz e c a ł e g o k r a j u i d l a t e g o w ł a ś n i e wydaje s i ę , i ż porównywanie wskaźników może p ro w a d z ić do w z g lę d n ie n a j b a r d z i e j o b ie k ty w n y c h ocen. W tym k o n t e k ś c i e t r z e b a s t w i e r d z i ć , że ro z m ia r y i dynamika b e z r o b o c i a w w ojew ództw ie gdańskim mogą n i e p o k o i ć , gdyż w y s t ę p u j e ono na t e r e n i e o bardzo z r ó ż n ic o w a n e j s t r u k t u r z e o o s p o d a r c z e j i w r e g i o n i e , w którym b i e r n o ś ć s p o łe c z n a ( " c z e k a j m y aż władza d a " ) j e s t - j a k s i ę w y d aje - m n ie js z a n i ż w n i e k t ó r y c h in n y c h c z ę ś c i a c h k r a j u .
2. Można wskazać na p r z y n a j m n i e j t r z y c z y n n i k i , k t ó r e mogłyby z o b ie k ty w iz o w a ć l i c z b y , c h a r a k t e r y z u j ą c e ro z m ia r y b e z r o b o c i a :
- s k u t e c z n y system z w a l c z a n ia z a t r u d n i e n i a "na c z a r n o " (ame- r y k . : "u n d e r ttie t a b l e " ) , g d z ie dochody mogą ła tw o p rz e w y ż sz ać z a r o b k i w s e k t o r a c h l e g a l n y c h ;
- proponowane popraw ki do ustawy o z a t r u d n i e n i u , w myśl k t ó r y c h prawa do z a s i ł k u d l a b e z ro b o tn y c h p o z b a w ie n i będą c i , k t ó r z y p o rz u c i l i p r a c ę , z o s t a l i z n i e j " k a r n i e " u s u n i ę c i lu b o d e s z l i z p r a c y z w ł a s n e j i n i c j a t y w y , bez p o ro zu m ie n ia s t r o n , a t a k ż e c i , k t ó r z y po b i e r a l i ju ż z a s i ł e k p rz ez 12 m i e s i ę c y lu b d w u k ro tn ie o d r z u c i l i otrzy mane p r o p o z y c je p r a c y ;
- z w ię k s z e n ie r ó ż n i c y między w y s o k o ś c ią p r z e c i ę t n e g o z a s i ł k u a w y s o k o ś c ią p ł a c y m i n im a ln e j (w s i e r p n i u 1991 r . : 663 t y s . z ł ) , co może n a s t ą p i ć d o p ie r o w m ia rę pomyślnych p r z e k s z t a ł c e ń w p r z e d s i ę b i o r s t w a c h i p o s t ę p i e w z a k r e s i e p ro d u k t y w n o ś c i p r a c y .
3. D la prognozowania ro zm iarów b e z r o b o c i a n i e p o k o j ą c e są s z a c u n k i , według k t ó r y c h p r z y n a j m n i e j 14 t y s . pracowników p rz e m y słu państwowego w w o jew ód ztw ie gdańskim to " b e z r o b o t n i w m i e js c u p r a c y " ( b e z r o b o c i e u k r y t e ) . Może t o spowodować w z ro s t b e z r o b o c i a o t w a r t e go, gdyby p rz e m y s ł państwowy a k t y w n i e j p o s z u k iw a ł m o ż l iw o ś c i d o s t o sow an ia s i ę do p o t e n c j a l n e g o p o p y tu , a n i e s t a w i a ł s o b i e za c e l produkow anie d l a s t w o r z e n ia pozorów z a t r u d n i e n i a t y s i ę c y c i ą g l e n ie p o t rz e b n y c h p racowników .
4. W najwyższym s t o p n iu n i e p o k o i t o , że aż o k o ło 704 wydatków z funduszu p r a c y p rz e z n a c z a s i ę na z a s i ł k i , n i e zaś na b a r d z i e j ak tyw ne formy p r z e c i w d z i a ł a n i a b e z r o b o c i u . P o z o s t a j e to w c a ł k o w i t e j s p r z e c z n o ś c i z j a k ż e rozsądną zasadą l i b e r a ł ó w , według k t ó r e j s p o t y k a j ą c głodnego n i e n a l e ż y dawać mu ry b y - n a l e ż y n a t o m ia s t dać s i e ć i nauczyć go p o s łu g i w a ć s i ę n i ą . W tym k o n t e k ś c i e t r z e b a p o s t u l o w a ć , aby samą w y p ł a t ę z a s iłk ó w i w s z e l k i e k w e s t i e t e c h n i c z n e z tym związane p r z e j ę ł y u rz ę d y m i e j s k i e i gminne. O d c ią ż y ło b y to b i u ra p r a c y od c z y n n o ś c i n i e m ających żadnego wpływu na poziom b e z r o b o c ia i s t w o r z y ło b y w a r u n k i, aby wymagać od n i c h w i ę k s z e j a k t y w n o ś c i n i ż o b e c n ie .
5. P r ó b u j ą c dokonywać oceny e fe k tó w d z i a ł a l n o ś c i b i u r p r a c y n a l e ż y p rzypom nie ć f a k t o c z y w i s t y , k t ó r y wobec ogromnej dynamiki zmian n i e k i e d y bywa zapominany - system t y c h b i u r f u n k c j o n u j e d o p ie r o w z a s a d z i e od 1,5 ro k u . Z w ła sz c z a w b i u r a c h r e jo n o w y c h z a t r u d n i a n i są w w i ę k s z o ś c i u r z ę d n i c y , d l a k t ó r y c h sposoby p r z e c i w d z i a ł a n i a b e z r o b o c iu o g r a n i c z a j ą s i ę do f o r m a l n i e t r a k t o w a n y c h z ap isów u s t a w o wych, gdyż przez w i e l e l a t p o p rz e d n io p rz y z w y c z a ja n i b y l i do w z g lę d n e j b i e r n o ś c i d l a u n i k n i ę c i a n i e p o t r z e b n e g o r y z y k a , z w iązaneg o wów c z a s z p rz e jaw a m i n a d m ie r n e j i n i c j a t y w y . J e ś l i zatem wobec l i c z b y 55 t y s . b e z ro b o tn y c h o b e c n ie w w o jew ód ztw ie gdańskim b i u r a t e s k i e r o w a ły do p r a c y 14 t y s . osób b e z r o b o t n y c h , tzn. o k o ło 1/4, to w skaź n i k te n tru d n o uznać za z a d o w a l a j ą c y , a l e ś w ia d c z y on t e ż o r e l a tyw nych s u k c e s a c h t y c h b i u r .
6. Ważnym elementem fu n k c jo n o w a n ia b i u r p r a c y j e s t u d z i e l a n i e pożyczek na p ro w ad z e n ie d z i a ł a l n o ś c i g o s p o d a r c z e j . Na te n c e l w wo je w ó d z t w ie gdańskim wydano dotąd o k o ło 6 mld z ł . O b e cnie w ię k s z o ś ć
funduszy na ten c e l pochodzi ze s p ł a t pożyczek w c z e ś n i e j z a c i ą g n i ę t y c h , co św ia d c z y о tym, że p o p rz e d n i k r e d y t o b i o r c y z powodzeniem prowadzą swoje f i r m y w w i ę k s z o ś c i przypadków. Daje s ię p rz y tym z au ważyć, że w i ę c e j problemów w y d aje s i ę p r z y s p a r z a ć o s t a t n i o nowym p r z e d s ię b io r c o m prow ad zenie d z i a ł a l n o ś c i h a n d lo w e j n i ż u s łu g o w e j . O g ó l n i e , c h ę t n y c h do t e j formy pomocy - n a j l e p s z e j chyba j a k ą można otrzym ać - j e s t w i ę c e j n i ż osób, k t ó r e mogą z n i e j s k o r z y s t a ć . P r z e d s t a w io n e p rz ez p r z y s z ł y c h p r z e d s i ę b i o r c ó w " b u s i n e s s p l a n y " o c e n ia n e są przez pracowników re jo now ych b i u r p r a c y według s t a n dardów z a c h o d n ic h , co m i n i m a l i z u j e r y z y k o . Obserwuje s i ę pozytywną t e n d e n c j ę preferow ania- j a k o k r e d y t o b i o r c ó w r a c z e j osób i n d y w i d u a l n y c h , n i ż tżw. zakładów u s p o łe c z n io n y c h .
Ola t e j formy pomocy można p o s tu lo w a ć z w ię k s z e n ie środków w p r z y s z ł o ś c i . Nie m ałe n a d z i e j e można w tym k o n t e k ś c i e w ią z a ć też z rozwojem tzw. in ku b ato ró w p r z e d s i ę b i o r c z o ś c i . . Trzeba nadto p o d ją ć próbę w iększego z a i n t e r e s o w a n i a zarządów m ia s t 1 gmin u d z ie la n ie m i n f o r m a c j i na temat p re f e r o w a n y c h na danym t e r e n i e ro dz a jów d z i a ł a l n o ś c i g o s p o d a r c z e j , s to s o w n ie do w y s t ę p u j ą c y c h J e s z c z e lo k a l n y c h niedoborów .
7. Zdecydowanie n e g a ty w n ie o c e n ić t r z e b a próby o r g a n iz o w a n ia p ra c i n t e r w e n c y j n y c h . Sami b e z r o b o t n i podejmują j e n i e c h ę t n i e , n a wet za 1,3 min z ł m i e s i ę c z n i e (g ó r n a g r a n i c a wynagrodzenia 1,6 min z ł m i e s i ę c z n i e ) . W y s t ę p u ją duże k ł o p o t y z uzyskaniem o d p o w ie d n ic h z a potrzebowań w tym z a k r e s i e ze s t r o n y zarządów m ia s t i gmin, k t ó r e wy d ają s i ę n i e z a in te r e s o w a n e z le c a n ie m t a k i c h p r a c .
8. Na zde cydowanie negatywną ocenę z a s ł u g u j ą t e ż próby p r z e p r o wadzania s z k o le ń zawodowych d l a osób, k t ó r e po p r z e k w a l i f i k o w a n i u ł a t w i e j z n a l a z ł y b y z a t r u d n i e n i e w nowym z aw o dzie, j e s t to tym b a r d z i e j b o le s n e , że z m ie n i a n i e zawodu i d ostosow yw anie s w o ic h k w a l i f i k a c j i do z m i e n i a j ą c y c h s i ę uwarunkowań rynkowych i p ostę pu t e c h n ic z n e g o w gospodarce bywa ud z ia łe m w i e l u o b y w a t e l i w k r a j a c h z a c h o d n ic h dwu-',’ a nawet t r z y k r o t n i e w c i ą g u a k t y w n o ś c i zawodowej. Wy d a j e s i ę , że w ię k s z o ś ć p o l s k i c h o b y w a t e l i uważa, że j e ś l i k t o ś b y ł dotąd np. in s p e k to re m obrony c y w i l n e j w f a b r y c e , to wład ze powinny zapewnić mu t ę " p r a c ę " do e m e r y t u r y , gdyż w przeciw nym wypadku o b y w a t e l te n np. może n i e z e c h c i e ć w z ią ć u d z i a ł u w w yb ora ch. S z k o l e n i a zawodowe n i e c i e s z ą s i ę dużym z a in te re s o w a n ie m b e z r o b o t n y c h , w i ę k s zo ść osób, k t ó r e p r z e s z k o l e n i a o d b y ł y , n i e podejmuje potem p ra c y ( n p . o s t a t n i o w W e jh e ro w ie spo śród 80 osób poddanych p r z e s z k o l e n i u p r a c ę p o d j ę ł o z a le d w i e 1 5 ).
Z p ew no ścią je d n ą z p r z y c z y n n i e z b y t w i e l k i e g o z a i n t e r e s o w a n i a b e z ro b o tn y c h s z k o le n ia m i zawodowymi - obok w y ł ą c z n i e r o s z c z e n i o w e j postawy w i e l u p o t e n c j a l n y c h s łu c h a c z y i b raku p r z y z w y c z a j e n i a do s y s te m a ty c z n e g o w y s i ł k u (250-300 g od zin k u r s u ) - j e s t t e ż z b y t mała e l a s t y c z n o ś ć zakładów d o s k o n a l e n ia zawodowego, k t ó r e z trudem r e a g u j ą na s y g n a ły rynkowe i z uporem godnym l e p s z e j sprawy o f e r u j ą np. k u r s y w zawodach barmana ze s p e c j a l n o ś c i ą w z a k r e s i e p r z y g o t o wywania k o k t a j l i oraz spawacza.
Z z a in te r e s o w a n ie m można o c z e k iw a ć planowanego na p a ź d z i e r n i k k u rs u " s m a l i b u s i n e s s u " , j a k i b ę d z ie przeprowadzony p rz e z s z k o l e niowców z D a n i i .
9. Z u p e ł n i e i l e o c e n i ć t r z e b a w s p ó łp r a c ą b i u r p r a c y z k u r a to r iu m i s z k o ła m i zawodowymi. Są one z u p e ł n i e n i e e l a s t y c z n e i p r a k t y c z n i e w o g ó le n i e z m i e n i a j ą s p e c j a l n o ś c i o fe r o w a n y c h uczniom , do s to s o w u j ą c programy do p r z y z w y c z a je ń i k w a l i f i k a c j i n a u c z y c i e l i , do dajmy: k w a l i f i k a c j i z d o b y tyc h c z ę s t o przed 15 lu b 20 l a t y , a ta k ż e do w y p osa ż e n ia s z k ó ł . P r a w i d ł o w o ś c i te n i e s t e t y w pewnej m ie rz e do t y c z ą ta k ż e s z k o l n i c t w a wyższego. Z byt c z ę s t o m ło d zi l u d z i e kończą s z k o łę d l a u z y s k a n i a fo rm alne g o ś w ia d e c t w a , a zawodu uczą s i ę póź n i e j - w sposób p r a k t y c z n y - n i e s t e t y na b a z a r a c h .
J e s t to je d n a z z a s a d n ic z y c h p rz y c z y n r e l a t y w n i e w y so k ie g o b e z r o b o c i a wśród ab solw e ntów .
10. T ru d n o ś c i z utrzymaniem r o d z in y w te d y , gdy poza domem p r a c u j e t y l k o o j c i e c , o raz lansowany p rz e z komunistów model "wyemancy p o w a n e j" r o b o t n i c y lu b k o ł c h o ź n i c y s p r a w i ł y , że w b y ł y c h k r a j a c h b lo k u wschodniego o d s e te k p r a c u j ą c y c h (b ądź u c z ę s z c z a j ą c y c h do p r a c y ) k o b i e t b y ł tak wysoki j a k n i g d z i e w E u r o p i e . Tyra g łó w n ie t łu m a c z y ć t r z e b a f a k t , i ż w ię k s z o ś ć b e z ro b o tn y c h s t a n o w ią k o b i e t y . Nie wy d aje s i ę , aby n a l e ż a ł o p o s tu lo w a ć podejmowanie dodatkowych i nad z w y c z a jn y c h w y s iłk ó w s p e c j a l n i e d l a p ań, k t ó r e p o s i a d a j ą s t a t u s bez r o b o t n e j ) .
11. C zynn ikiem o d d z i a łu j ą c y m n e g a ty w n ie na e f e k t y w n o ś ć d z i a ł a l n o ś c i b i u r p r a c y j e s t n i e c h ę ć p r z e d s i ę b i o r s t w do p o s z u k iw a n i a p r a cowników za p o śre d n ic tw e m t y c h b i u r . P r z e d s i ę b i o r s t w a k o r z y s t a j ą z t e j d r o g i na ogół po w y c z e rp a n iu in n y c h m o ż l i w o ś c i , a wspomniana n i e c h ę ć ma w i e l e powodów. Jednym z n i c h j e s t zapewne k o n ie c z n o ś ć po n o s z e n ia p rz e z n i e o p ł a t y w w y s o k o ś c i 2% od w y n a g ro d z e n ia z a t r u d n io nego. Te same p r z e d s i ę b i o r s t w a j e d n a k , z w a l n i a j ą c p ra c o w n ik a c h ę t n i e z a t r u d n i a j ą na j e g o m i e j s c e b y łe g o b e z ro b o t n e g o , j e ś l i t y l k o mo- 04 z a in k a so w a ć 20 min z ł za tzw. u t w o r z e n i e nowego m i e j s c a p r a c y .
Pewne n a d z i e j e w tym k o n t e k ś c i e w ią z a ć n a le ż y z id e ą p o w o ła n ia n a j p i e r w w S t a r o g a r d z i e i T c z e w ie , a potem w Gdańsku i Gdyni tzw. Centrów P r a c y , g d z ie obok K o n f e d e r a c j i Pracodawców zam ie rz a s i ę w cią g nąć do w s p ó łp ra c y J a k n a j w i ę c e j o r g a n i z a c j i s p o łe c z n y c h - np. p r z e c i w d z i a ł a j ą c y c h a l k o h o liz m o w i, n a r k o m a n ii, pomagających samot nym matkom i t p . Główny n a ę i s k w d z i a ł a l n o ś c i t e j o r g a n i z a c j i b ę d z ie p oło żo ny na in d y w id u a ln e p o d e j ś c i e do każdego z b e z r o b o t n y c h , d la u d z i e l e n i a każdemu j e d n o c z e ś n ie pomocy w z a k r e s i e j e g o problemów e g z y s t e n c j a l n y c h i s k o j a r z e n i a z programem t a k i e j pomocy - odpo w i e d n i e j o f e r t y p r a c y .
12. N ie w ątp liw ym o s ią g n i ę c i e m w p r a c y Wojewódzkiego B i u r a P r a c y j e s t w s p ó łred a g o w an ie s p e c j a l n y c h dodatków: " P o ś r e d n i a k " w lo kalnym " O z ie n n ik u B a ł t y c k i m " , " B u s i n e s s d la b e z ro b o t n y c h " w " G a z e c i e Gdań s k i e j " . Ukazywaniu m o ż liw o ś c i a k t y w i z a c j i zawodowej b e z ro b o tn y c h s łu ż y też odpowiednia a u d f e j a na *falac.h m ie js c o w e j r o z g ł o ś n i r a d i o wej .
O s ią g n ię c ie m b y ł y też dwa s z k o l e n i a p e r s o n e lu re jo n o w y c h h t u r p r a c y , przeprowadzone ś c i ś l e według wskazówek s p e c j a l i s t ó w antery k a ń s k i c h .
13. A b s o l u t n i e n i e rozwiązanym zagad nie niem - i to nawet w t e o r i i - p o z o s t a j e problem z a t r u d n i e n i a n i e p e łn o s p r a w n y c h . Stoim y tu c i ą g l e wobec d yle m a t u : czy p o p ie r a ć p rz y n o s z ą c e s t r a t y z a k ła d y p r a cy o c h a r a k t e r z e opiekuńczym, czy też norm alne p r z e d s i ę b i o r s t w a , w k t ó r y c h z p rz y c z y n fin a n s o w y c h n i e p e łn o s p r a w n i n i e mogą s ta n o w ić w i ę k s z o ś c i z a ł o g i . P o t rz e b n e są p r a c e , k t ó r e pozwolą z n a l e ź ć formu ł ę łą c z ą c ą z a l e t y obu r o z w ią z a ń .
14. C z y n n ik ie m , k t ó r y może napawać optymizmem, z w ła s z c z a przed możliwym znacznym wzrostem l i c z b y b e z ro b o tn y c h w p r z y s z ł o ś c i , j e s t angażowanie s i ę do p r z e c i w d z i a ł a n i a temu problemowi n i e t y l k o o f i c j a l n y c h i n s t y t u c j i państwowych, t z n . b i u r p r a c y , l e c z ta k ż e w i e l u s to w a r z y s z e ń s p o łe c z n y c h w ramach tzw. Centrów P r a c y , o czym ju ż wspomniano, a ’p rzed e wszystkim F u n d a c j i G o s p o d a rc z e j NSZZ " S o l i d a r n o ś ć " . P o j a w i e n i e s i ę w p r z y s z ł o ś c i związkowego i p r y w a tn y c h b i u r p ra c y mogłoby ró w n ie ż p r z y c z y n i ć s i ę do poprawy e f e k t y w n o ś c i z w a l c z a n i a b e z r o b o c i a ,
15. N ie z m ie n ia to f a k t u , i ż n a j w a ż n i e j s z e z n a c z e n ie mieć n a d a l będą wojewódzkie i r e g i o n a l n e b i u r a p r a c y . Tak szybko j a k to m o ż l i we powinny one być wyposażone w od p ow iedn ią s i e ć i n f o r m a t y c z n ą , co n i e t y l k o z w ię k sz y i c h op eratyw n o ś ć w sposób b e z p o ś r e d n i, a l e ta k ż e
p o z w o li l e p i e j a n a li z o w a ć w y n i k i podejmowanych w y s i ł k ó w . A n a l i z a s k u t e c z n o ś c i p o s z c z e g ó ln y c h a k c j i j e s t k o n ie c z n a w t r o s c e o t o , aby n a s t ę p n e d z i a ł a n i a mogły być zorg a niz ow a ne l e p i e j od p o p r z e d n ic h .
Henryk Ć w i k l i ń s k i , K a t a r z y n a Zaremska
EVALUATION OF E F FE C T IV EN ESS OF ANTIUNEMPLOYMENT MEASURES IN THE ADMINISTRATIVE PROVINCE OF GDANSK
The a r t i c l e c o n t a i n s a c o m p re h e n siv e s t a t i s t i c a l a n a l y s i s o f unemployment i n The A d m i n i s t r a t i v e P r o v i n c e of Gaańsk and. an a tte m p t t o a s s e s s the e f f e c t s of i n s t i t u t i o n a l m easures aimed a t m in im iz in g both the phenomenon i t s e l f and i t s n e g a t i v e s o c i a l c o n se q u e n c e s.
The a u t h o r s p ro c e e d from an assu m p tion t h a t t h i s t y p e of d i s e q u i l i b r i u m on th e la b o u r market i s q u i t e n o rm a l, b ut numerous s o c i a l r e p e r c u s s i o n s of unemployment c a l l f o r i n t e n s i v e and e f f e c t i v e measures t h a t would m in im iz e b oth t h e s c a l e of t h i s phenomenon and i t s c o n se q u e n c e s.
A c c o r d in g to the a u t h o r s , the s t u d i e s in t h i s f i e l d s h o u ld be based on two main c r i t e r i a :
1) the scope o f m a t e r i a l a s s i s t a n c e p r o v i d e d by th e S t a t e f o r p e o p le r e m a in in g o u t s i d e a f o r m a l employment r e l a t i o n s h i p ;
2) the e v a l u a t i o n o f p o s s i b i l i t i e s o f a c t i v a t i n g p r o f e s s i o n a l l y the unemployed and s t a r t i n g up t h e i r own b u s i n e s s e s .
There has been r e v e a l e d a growth t r e n d of unemployment e s p e c i a l l y in s m a ll d i s t r i c t s e . g . Tczew and S t a r o g a r d G d a ń s k i. I t more o f t e n a f f l i c t s women than men. No i r r e g u l a r i t i e s have been found in p r o v i s i o n o f unemployment b e n e f i t s , a l t h o u g h t h e p r o c e s s of p a y in g them out i s sometimes o r g a n iz e d i m p r o p e r l y .
A r e l a t i v e l y h ig h l e v e l o f t h e s e b e n e f i t s i n c o m p a ris o n w i t h wages, p a r t i c u l a r l y i n the p u b l i c s e c t o r , and в c o n v i c t i o n t h a t t h e s e a r e m a in ly a d m i n i s t r a t i v e o f f i c e s w h ich d e c id e about a p r o f e s s i o n a l d e s t i n y o f i n d i v i d u a l s , as w e l l as an e a s y a c c e s s to i l l e g a l incomes do not a l l o w to d e t e r m in e to what e x t e n t unemploy ment i s a com pu lso ry phenomenon. There can u n d o u b te d ly be found p e o p le " v o l u n t a r i l y " unemployed and t h i s seems t o be one o f re a s o n s f o r a low e f f e c t i v e n e s s o f v a r i o u s measures aimed a t c o u n t f r a c t i n g unemployment.
T h is o p i n i o n i s c o n firm e d by q u i t e a l i m i t e d o f f e r of v a c a n t j o b s ( b o t h q u a n t i t a t i v e and a c c o r d i n g to t h e i r t y p e s ) and an i n s i g n i f i c a n t s u c c e s s of o c c u p a t i o n a l t r a i n i n g . The system o f p u b l i c works does not e x i s t . Unemployment among s c h o o l g r a d u a t e s i s p r i m a r i l y due t o the f a c t t h a t v o c a t i o n a l and s e c o n d a r y t e c h n i c a l s c h o o l s do not ad ap t p r o p e r l y t h e i r c u r r i c u l a t o r e q u ir e m e n t s of th e la b o u r m a rk e t.
The a u t h o r s d e s c r i b e a l s o th e p l a n s o f t h e P r o v i n c i a l Labour O f f i c e and th e Economic F o u n d a t io n o f " S o l i d a r i t y " aimed a t an economic a c t i v a t i o n o f the unemployed and s t a r t i n g up t h e i r own b u s i n e s s e s . The s u c c e s s o f t h e s e measures w i l l l a r g e l y depend on l e g a l r e g u l a t i o n s d e t e r m in in g p r o p o r t i o n s between a p a s s i v e and an a c t i v e e l i m i n a t i o n of th e c o n se q uen ces o f unemployment.
