Judziński, Józef
"Preussisches Urkundenbuch" Bd. V,
Lief. 1 (1352-1356), hrsg. im Auftrage
der Historischen Kommission für
ost-und westpreussische
Landesforschung von Dr Klaus
Conrad unter Mitarbeit von
Archivdirektor Dr Hans Koeppen,
Marburg 1969 : [recenzja]
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3, 475-478
R
E
C
E
N
Z
J
E
I
O
M
Ó
W
I
E
N
I
A
P r e u ss is c h e s U r k u n d e n b u c h , B d. V, L ief. 1 (1352— 1356). H e ra u sg e g e b e n im A u f
tr ä g e d e r H is to ris c h e n K o m m issio n f ü r o s t- u n d w e s tp r e u s s is c h e L a n d e sfo rs c h u n g v o n D r K la u s C o n r a d u n te r M ita r b e it v o n A r c h iv d ire k to r D r H a n s K o e p p e n , M a r b u rg 1969, ss. V + 281.
P rz e sz ło sto trz y d z ie śc i l a t te m u k ró le w ie c k i h is to ry k J o h a n n e s V o i g t z a in i c jo w a ł w y d a n ie p ie rw sze g o , p ru s k ie g o k o d e k su d y p lo m a ty c zn e g o , k tó r y p o m y śla n y b y ł ja k o z b ió r n a jw a ż n ie js z y c h d o k u m e n tó w , z w ią z a n y c h ściśle z d z ie ja m i Z a k o n u K rz y ż ac k ie g o . P r z e s ta r z a łe m e to d y e d y to rs k ie i d o p ro w a d z e n ie w y d a w n ic tw a ty lk o do p o c z ą tk u X V w ie k u n ie m o g ły zad o w o lić w y m a g a ń ó w c ze sn y ch h is to ry k ó w p ru s k ic h . R o zp o częte p rz e z J o h a n n e s a V o ig ta d zieło z m u sz a ło ic h do k o n ty n u a c ji p r a c w o p a rc iu o n o w o c ze sn e z a sa d y e d y to rs k ie . P r a c e n a d n o w y m k o d e k se m p r u s k im w szczęli R u d o lf P h ilip p i o ra z C a r l P e t e r W o elk y n a p o c z ą tk u l a t o s ie m d z ie sią ty c h u b ie g łe g o stu le c ia . P la n w y d a w n ic z y k o d e k su n a k re ś li ł M a x P e r 1- b а с h, k tó r y z a k ła d a ł te m a ty c z n y p o d z ia ł d y p lo m a ta riu s z a n a c z te ry części. J e d n a k ż e ty lk o część p ie rw s z a to m u p ie rw sze g o n o w eg o P r e u ss is c h e s U r k u n d e n b u c h n a w ią z y w a ła w y ra ź n ie do p ie rw o tn e g o p l a n u 1. W y d aw c a części d ru g ie j — A u g u st S e r a p h i m — o d s tą p ił ju ż od te j z a sa d y i u m ie śc ił w n ie j w sz y s tk ie d o k u m e n ty d o ty c z ąc e P r u s , z w y ją tk ie m w c ze śn iej i p o p ra w n ie o p ra c o w a n y c h ; te o s ta tn ie s k r u p u la tn ie z re g esto w a n o . K o n ty n u a to r z y A u g u s ta S e ra p h im a — M ax H e i n i E ric h M a s c h k e — z a a k c e p to w a li tę k o n c e p c ję i p rz e s trz e g a li je j p ieczo ło w icie p rz y p ra c a c h n a d to m e m d ru g im P r e u ss is c h e s U rk u n d e n b u c h . N ie z m ie n ił je j ta k ż e M a x H e i n , k tó r y w 1944 r. w y d a ł część p ie rw s z ą to m u trz e c ieg o k o d e k su p r u s kieg o . P o z a k o ń c z e n iu w o jn y , k tó r a d o tk liw ie p rz e trz e b iła z b io ry źró d ło w e, za częto z a s ta n a w ia ć się n a d z m ia n ą k o n c e p c ji w y d a w n ic z e j k o d e k su . N a stę p c a М ах а H e in a, z m a rłe g o w 1949 r. — d r H a n s K o e p p e n p o d czas o p ra c o w y w a n ia części d ru g ie j to m u trz e c ieg o d o szed ł do w n io sk u , że w k o d e k sie tr z e b a z am ieśc ić ja k n a jw ię c e j d o k u m e n tó w p ru s k ic h w całości, a b y w te n sp o só b z g ro m a d z o n y m a t e r i a ł m ó g ł z a stą p ić ź ró d ła , ro z p ro sz o n e w w ie lu w y d a w n ic tw a c h . W e d y c ji H a n sa K o e p p e n a zn alaz ło się w ię c du żo p rz e d ru k ó w d o k u m e n tó w ju ż u p rz e d n io — i to
1 W ed łu g p ie rw o tn e g o p la n u M . P e r l b a c h a w sk ła d k o d e k su m ia ł w ch o d zić d z ia ł p o lity c z n y (d o p ro w a d z o n y do 1382 r., czyli do k o ń c a rz ą d ó w w ie lk ie g o m is trz a k rz y ż ac k ie g o W in ry c h a v o n K n ip ro d e ), d z ia ł k o ście ln y , h is to r ia k o lo n iz a c ji w p o szczeg ó ln y ch k o m tu r s tw a c h o raz k się g i m ie js k ie . Z a m ia r te n re a liz o w a n o ty lk o w cz, 1 t. I n o w eg o k o d e k su ; ś w iad c z y ł o ty m p o d ty tu ł P o litisc h e A b te ilu n g . P o d w p ły w e m k r y ty k i h isto ry c z n e j tę k o n c e p c ję z m o d y fik o w a n o p rz y o p ra c o w y w a n iu n a s tę p n y c h części P re u ssisc h e s U r k u n d e n b u c h .
476 R E C E N Z J E I O M Ó W IE N I A
w w ię k sz o ści p o p ra w n ie — w y d a n y c h . P o n a d to w y d a w c a z e sta w iw sz y w ię k sz ą niż d o ty c h c z a s ilo ść p rz e k a z ó w p o ch o d n y ch d o k u m e n tó w z n ac z n ie ro z sze rz y ł a p a r a t n a u k o w y . S ta r a ł się ró w n ie ż p o d a ć c a łą lite r a t u r ę p rz e d m io tu . W n ie d o sta te c z n y m je d n a k s to p n iu w y k o rz y s ta ł lite r a t u r ę p o lsk ą, p rz e z co d o p u ścił się s ze re g u n ie p o trz e b n y c h u s te re k . P o w y ż sz e m o d y fik a c je s p o w o d o w a ły z n ac z n e z w ięk sz en ie o b ję to ś c i k o d e k su n a n ie k o rz y ść c h ro n o lo g ic z n eg o z a c ie ś n ie n ia tr e ś c i t o m u 2. P o d o b n a s y tu a c ja w y tw o rz y ła s ię p rz y o p ra c o w a n iu to m u c zw a rte g o , k tó r y p ie rw o tn ie p la n o w a n y b y ł ja k o k o le jn a część to m u trzecieg o . U trz y m y w a n ie teg o s ta n u rzeczy w d a lsz y m cią g u p o w o d o w ało p rz e d łu ż a n ie p ra c e d y to rs k ic h , p ro w a d z o n y c h i ta k n ie z b y t szy b k o . M ieli ra c ję h is to ry c y p o ls c y 3, k tó rz y p o s tu lo w a li p o w ró t do d a w n y c h z ało żeń w y d a w n ic z y c h . O k a zją k u te m u b y ło p rz y s tą p ie n ie do p ra c n a d n a stę p n y m to m e m , k tó r y m ia ł o b ją ć p o c z ą te k trz y d z ie sto le tn ic h rz ą d ó w w ie lk ie g o m is trz a W in ry c h a v o n K n ip ro d e . R zą d y te by ły , ja k w ia d o m o , o k re s e m ro z k w itu p a ń s tw a zak o n n e g o , a ta k ż e w z ro stu k rz y ż a c k ie j p ro d u k c ji k a n c e la ry jn e j. Z a p o w ie d ziaw szy w c ze śn iej c z w a rtą z k o le i z m ia n ę fo rm y w y d a w n ic z e j H a n s K o e p p en z d aw a ł so b ie s p ra w ę , że u trz y m a n ie d o ty c h c za so w y c h zało żeń e d y to rs k ic h je s t ju ż n iem o żliw e.
C zęść p ie rw s z ą to m u p ią te g o P re u ssisch e s U r k u n d e n b u c k w y d a ł w u b ie g ły m r o k u K la u s C o n r a d , k tó ry po a w a n s ie H a n s a K o e p p e n a n a sta n o w is k o d y re k to ra S ta a tlic h e s A r c h iv la g e r w G e ty n d z e , o b ją ł k ie ro w n ic tw o n a d p ra c a m i k o d e k so w y m i. W p ra c a c h ty c h , o p ró c z w y d a w c y , c zy n n y u d z ia ł w z ięli H a n s K o e p p en (o p rac o w a ł d o k u m e n ty p a p ie sk ie ) o ra z B rig itte P o s c h m a n n , k tó r a p rz y g o to w a ła w ię k sz ą część m a te ria łu źró d ło w e g o w p o s ta c i o d p isó w d o k u m e n tó w . U je d n o lic o n a, n o w a fo r m a w y d a w n ic z a p rz y p o m in a z ało że n ia e d y to rs k ie r e a liz o w a n e p rz e z A u g u sta S e ra p h im a , M a x a H e in a i E ric h a M asc h k eg o . P o z a k ilk u n a s tu w y p a d k a m i p o d a n ia p e łn e g o te k s t u d o k u m e n tó w ju ż d ru k o w a n y c h , a o b e c n ie p o w tó rn ie s ta r a n n i e w y d a n y ch , z am ieszczo n o p e łn e re g e s ty d o k u m e n tó w z o b sz e rn y m i fr a g m e n ta m i e k sc e r- p o w a n y m i. K la u s C o n ra d z re zy g n o w a ł w ię c z n a g m in n ie s to so w a n e g o z w y cz a ju sw e g o p o p rz e d n ik a — z p r z e d r u k u d o k u m e n tó w d o ty c h c za s p o p ra w n ie w y d a n y c h — co p o s tu lo w a ła p o ls k a k r y ty k a h is to ry c z n a i do czego d o sto so w a ł się w y d a w c a . R ez y g n a c ja z p r z e d r u k u m n ie j lu b b a rd z ie j d o s k o n a ły c h d o k u m e n tó w z k o d e k su b is k u p s tw : c h e łm iń sk ie g o , p o m e z ań sk ie g o , w a rm iń s k ie g o i s a m b ijsk ie g o , czy też k o m tu r s tw : c złu ch o w sk ie g o i tu c h o lsk ieg o , p o zw o liła w y d a w c y z m n ie jsz y ć zn ac z n ie o b ję to ść to m u . N a 281 s tro n a c h te j części k o d e k su z am ieszczo n o du żo m a te ria łu ź ró d ło w eg o z p ie rw s z y c h p ię c iu l a t p a n o w a n ia w ie lk ie g o m is trz a k rz y ż a c k ie g o W in ry c h a v o n K n ip ro d e . A b y z e b rać m o ż liw ie p e łn y m a te ria ł źró d ło w y , p ro w a d z o n o k w e re n d y w a rc h iw a c h p o k rz y ż a c k ic h w G e ty n d z e i W ie d n iu , w a rc h iw u m w a ty k a ń sk im w R zym ie, h a n z e a ty c k im m ia s ta L u b e k i, lo n d y ń s k im P u b lic R ec o rd O ffice; z b a d a n o też zaso b y a rc h iw ó w p o lsk ic h za p o ś re d n ic tw e m N a cz e ln e j D y re k c ji A r ch iw ó w P a ń s tw o w y c h , k tó r a p rz e s ła ła re d a k c ji k o d e k su n ie z b ę d n e m ik ro film y a k t. D u żej p o m o cy u d z ie la ło ró w n ie ż w y d a w c o m T o w a rz y s tw o N a u k o w e w T o ru n iu .
2 P re u ssisc h e s U rk u n d e n b u c h , B d. III, L ief. 1 o b ją ł n a 289 s tr o n a c h sie d m io le tn i o k re s p a n o w a n ia w ie lk ie g o m is trz a Z a k o n u D ie tric h a v o n A lte n b u rg (1335— 1341). C zęść d ru g a teg o ż to m u , o p ra c o w a n a ju ż w e d łu g n o w e j k o n c ep c ji H. K o e p p e n a , o b ję ła ty lk o c z te ro le tn i o k re s rz ą d ó w L u d o lfa K ö n ig a (1342— 1354) n a 361 s tro n a c h , a to m IV — aż n a 656 s tro n a c h — d o ty c z y ł z a le d w ie p ię c iu l a t p a n o w a n ia w ielk ie g o m is trz a k rz y ż a c k ie g o H e n ry k a D u se m e ra .
3 S p o śró d p o lsk ic h h is to ry k ó w P re u ssisc h e s U rk u n d e n b u c h , B d. II I, L ief. 2 — re c e n z o w a ł M . B i s k u p (K w a rta ln ik H is to ry c z n y , R. L X V 1958, ss. 1176— 1180), K . G ó r s k i (Z ap isk i H isto ry c z n e , t. X X IV , 1958— 1959, ss. 107— 108) i K. J a - s i ń s k i (S tu d ia Ż ró d ło zn aw cze, t. V I, 1961, ss. 180— 182); B d. IV szczegółow o o ce n iła M. P o l l a k ó w n a (Z ap isk i H isto ry c z n e , t. X X V II, 1962, ss. 233— 237).
O p u b lik o w a n y w n in ie js z y m to m ie m a te ria ł ź ró d ło w y d o ty c z y p rz e d e w sz y s tk im d z ie jó w g o sp o d arcz y c h p a ń s tw a zak o n n e g o . S k o ry g o w a n a w p o lem ice n a u k o w e j d a ta w y b o ru W in ry c h a v o n K n ip ro d e n a u rz ą d w ie lk ie g o m is trz a k rz y ż a c k ie g o o tw ie ra o k re s s ta b iliz a c ji g o sp o d arcz e j Z a k o n u . D la te g o n a jw ię k s z ą g ru p ę m a te ria łu źró d ło w eg o s ta n o w ią n a d a n ia p r a w d la w s i i m ia st, d la k a rc z e m i m ły n ó w , n a d a n ia d ó b r d la d u c h o w n y c h i ś w ie c k ic h o ra z u z u p e łn ie n ia ty c h n a d a ń . R o z p a tr u ją c te d o k u m e n ty m o ż n a so b ie w y ro b ić z d a n ie o p o lity c e Z a k o n u w o b e c P o m o rz a G d a ń s k ieg o po p o k o ju k a lis k im 1343 r. T r u d n o je d n a k p o g odzić się z tw ie rd z e n ie m K la u sa C o n ra d a z a w a rty m w p rz e d m o w ie , że m a te r ia ł źró d ło w y P re u ssisc h e s U r-
k u n d e n b u c h je s t d o w o d e m h is to ry c z n e j je d n o śc i całego ó w czesn eg o te r y to r iu m
P r u s W sch o d n ich i Z a c h o d n ic h (s. II : W ie s e h r d a s G e b ie t d a m a ls e in e h is to risc h e
E in h e it b ild e te , e r w e is t sich a u s d e m U r k u n d e n b u c h selb st). P o w ie d z ia łb y m ra c z e j,
że w te d y d o p ie ro Z a k o n z n a la z ł się w o k re sie , k ie d y bez ż a d n y c h p rz e sz k ó d m ó g ł p la n o w o re a liz o w a ć ta k ą p o lity k ę a d m in is tra c y jn ą , g o s p o d arcz o -o sa d n icz ą i n a ro d o w o ścio w ą, k tó r a p ro w a d z iła do p e łn e j in te g ra c ji te r e n ó w p ru s k ic h z P o m o rze m G d a ń sk im , z ie m ią b e z p ra w n ie w y d a r tą P o lsce. W y d a w c a z b y t p o c h o p n ie i p rz e d w c ze śn ie p o s ta w ił te z ę o o w ej in te g ra c ji ja k o fa k c ie u d o k u m e n to w a n y m źró d ło w o i ju ż w ó w czas d o k o n a n y m . A ty m c z a s e m w ie m y s k ą d in ą d , że K rz y ż ac y ta k ą p o lity k ę c h c ie li i m u s ie li sto so w a ć , p o n ie w a ż w c z e ś n ie jsz e p ro c e sy P o lsk i z Z a k o n e m 0 z ie m ię p o m o rs k ą za W ła d y sła w a Ł o k ie tk a i K a z im ie rz a W ielk ieg o o ra z w o jn a z l a t 1327— 1332, w p ły n ę ły ożyw czo n a b u d z e n ie się św iad o m o śc i n a ro d o w e j s p o łe c z e ń s tw a p o lsk ie g o i p o m o rsk ie g o , a ta k ż e n a u m o c n ie n ie p o c zu c ia je d n o śc i 1 n ie ro z e rw a ln o śc i P o m o rz a G d a ń sk ie g o z K ró le s tw e m P o lsk im . Z a k o n K rz y ż ac k i p rz e ła m y w a ł te te n d e n c je , z ac z y n a ł d o p ie ro k s z ta łto w a ć w a r u n k i p r a w n e i sto su n k i s p o łec z n o -g o sp o d arcz e n a te re n ie sw eg o p a ń s tw a ta k , b y o r g a n iz a c y jn ie i g o sp o d arczo zw iąz a ć w sz y s tk ie z a ję te z ie m ie w ra z z ich lu d n o ś c ią w je d n o litą całość. O ta k im w ła ś n ie p o s tę p o w a n iu K rz y ż a k ó w św iad c z y fa k t, iż z p rz e sz ło p ię c iu se t w sz y s tk ic h p rz e k a z ó w ź ró d ło w y c h u ję ty c h w k o d e k sie , aż 1/3 d o k u m e n tó w do ty czy o b sz a ró w w y d a rty c h P o lsc e n a p o c z ą tk u X IV w ie k u . T w ie rd z e n ie K la u s a C o n ra d a, w sk a z u ją c e n a „ h isto ry c z n ą je d n o ś ć ” ziem z a k o n n y c h w p ie rw s z y c h la ta c h p a n o w a n ia W in ry c h a v o n K n ip ro d e n ie p o s ia d a w ięc c h a r a k t e r u n a u k o w eg o , lecz u ż y te zostało, ja k się d o m y śla m , d la u z a s a d n ie n ia re w iz jo n is ty c z n y c h p o c z y n a ń p a tro n u ją c e j w y d a w n ic tw u H is to ris c h e K o m m is s io n f ü r ost — u n d w e stp re u ssżsc h e L a n d e s fo r
sch u n g . R ew iz jo n isty c zn e g o k u r s u d o p a try w a ć się m o ż e m y ró w n ie ż w fo rso w a n iu
a n a c h ro n ic z n e g o ju ż dziś, n ie m ie c k ie g o n a z e w n ic tw a lo k a ln e g o w o d n ie sie n iu do ziem z ac h o d n ic h i p ó łn o c n y c h P o ls k i o ra z o b w o d u k a lin in g ra d z k ie g o R FSR R . U d e rz a k o n s e k w e n c ja w y d a w c ó w , k tó rz y n ie zw aż a li n a u w a g i re c e n z e n tó w p o l s k i c h 4, p o s tu lu ją c y c h c h o ćb y d o łą c ze n ie do p o w o je n n y c h to m ó w k o d e k su w y k a z u m ie jsco w o śc i o b e cn ie p o lsk ic h i ro s y js k ic h o ra z ich o d p o w ie d n ik ó w n ie m ie ck ich . O ile teg o ro d z a ju p o s tę p o w a n ie m o żem y o k re ślić m ia n e m re w iz jo n iz m u , to w w y p a d k u u ż y cia n a z e w n ic tw a g e o g ra fic z n eg o p o lsk ieg o s ty k a m y s ię z p rz y k ła d a m i w ie lu n ie k o n se k w e n c ji: I ta k np.: ob o k u ż y ty c h p o p ra w n ie n a z w m ie jsco w o śc i p o lsk ic h , ta k ic h j a k K w ie cisz ó w (s. 265, n r 277), R a c ią ż e k (s. 160, n r 289; s. 192, n r 341), U n ie jó w (s. 265, n r 277) i in n e , z n a jd u je m y n ie m ie ck ie n a z w y n a sz y c h m ia s t: G n e se n — z a m ia s t G n ie zn o (s. 134, n r 242), K ra k a u — z a m ia s t K ra k ó w (s. 197, n r 349), L e s la u — z a m ia s t W ło c ław e k (s. 74, n r 127). P o w y ższe u w a g i, n ie je d n o k ro tn ie b y ć m oże d y s k u sy jn e , n ie p r z e k r e ś la ją b y n a jm n ie j w y so k iej r a n g i n a u k o w e j w y d a w n ic tw a . P re u ssisc h e s U rk u n d e n b u c h 4 P o r. re c e n z ję P re u ssisch e s U rk u n d e n b u c h , Bd. IV , M. P o l l a k ó w n y (Za p is k i H isto ry c z n e , t. X X V II, 1962, s. 237).
478 R E C E N Z J E I O M Ó W IE N I A
le g ity m o w a ł s ię zaw sz e w y so k im p o zio m em e d y to rs k im , s u m ie n n y m o p ra c o w a n ie m a p a r a t u n a u k o w eg o o ra z s ta r a n n y m w y k o rz y sta n ie m lite r a t u r y p rz e d m io tu . K la u s C o n ra d p o d ty m w z g lęd e m d o ró w n a ł z p e w n o śc ią , o ile n ie p rz e w y ższ y ł, sw o ich p o p rz e d n ik ó w . D zięk i z a s to s o w a n iu n o w e j fo rm y w y d a w n ic z e j i k o n s e k w e n tn e m u je j p rz e s trz e g a n iu w y d a w n ic tw o m a w sz e lk ie s za n se u d o s tę p n ić n a u c e m a te ria ł ź ró d ło w y (oby ja k n a jsz y b c ie j) d o 1382 r., lu b j a k ch ce w y d a w c a — do 1398 r. K o n ie cz n e je s t je d n a k w n a jb liż sz e j p rz y szło śc i w y e lim in o w a n ie u s te r e k , k tó re n ie p o trz e b n ie ś c ią g a ją n a w y d a w c ę z a rz u ty n ie o b ie k ty w n e j i n te r p r e ta c ji h is to rii p o d w p ły w e m p o lity k i re w iz jo n is ty c z n e j N ie m ie c Z a c h o d n ic h . P r u s k i k o d e k s d y p lo m a ty c z n y b ę d zie m ó g ł w te d y słu ży ć z jeszcze w ię k sz y m n iż d o ty c h c za s p o ż y tk ie m p o lsk ie j n a u c e h is to ry c z n e j.
J ó z e f J u d z iń s k i
W ilh e lm N o b e l , M ic h a e l K iic h m e is te r H o c h m e is te r d e s D e u tsc h e n O rd e n s
1414— 1422, Q u e lle n u n d S tu d ie n z u r G e sc h ic h te d es D e u tsc h e n O rd e n s, B d. 5,
G o d e sb e rg 1969, ss. X , 158.
W se rii „ Ź ró d e ł i s tu d ió w do h is to rii z a k o n u n ie m ie c k ie g o ” u k a z a ła się k o le jn a r o z p ra w a p ió ra m ło d e g o h is to ry k a z a c h o d n io n ie m ie c k ie g o W ilh e lm a N o b la, p o św ię co n a ży ciu i tw ó rc z o śc i w ie lk ie g o m is trz a M ich a ła K iic h m e istr a . Z te m a ty k ą o m a w ia n ą w te j p ra c y z e tk n ą ł s ię N o b el ju ż w c ze śn iej p u b lik u ją c w 1968 r . 1 n ie w ie lk i a r ty k u ł o o rg a n iz o w a n iu w ó jto s tw a k rz y ż a c k ie g o n a Ż m u d zi, p rz y k tó ry m p o w a żn ą p rz e c ie ż ro lę o d e g ra ł p rz y s z ły w ie lk i m istrz .
P r a c a s k ła d a s ię ze w stę p u , p ię c iu ro z d z ia łó w , w n io sk ó w k o ń c o w y ch , d o d a tk ó w z a w ie ra ją c y c h itin e r a r iu m w . m is trz a M ic h a ła K iic h m e istra , sp isu d o sto jn ik ó w k rz y ż a c k ic h z czasó w je g o rz ą d ó w , w y c iąg u ź ró d e ł i lite r a tu r y , in d e k su m ie jsc o w ości i osób. a p o p rz e d z a j ą sp is tre ś c i o ra z z e s ta w ie n ie sk ró tó w .
P o d s ta w ę do o p ra c o w a n ia z a g a d n ie n ia sta n o w iły d o k u m e n ty , lis ty i in n e m a te ria ły ź ró d ło w e z a ró w n o n ie d ru k o w a n e , p o ch o d zące w o g ro m n e j w ię k sz o ści ze S ta a tlic h e s A r c h iv la g e r w G e ty n d z e i w p e w n e j m ie rz e z D e u tsc h o r d e n s Z e n tr a l
a r c h iv w W ie d n iu , j a k i d ru k o w a n e z k o d e k só w d y p lo m a ty c zn y c h .
W ro z d z ia le p ie rw s z y m , w całości p o św ięc o n y m p ró b ie u s ta le n ia p o w ią za ń ro d z in n y c h M ic h a ła K iic h m e is tra i je g o p o c h o d ze n ia , ro z p a tr u je N o b el trz y p o d s ta w o w e m o żliw o ści, k tó re b r a ła p o d u w a g ę ta k ż e w c ze śn iejsz a h is to rio g ra fia n ie m ie ck a . K a żd a z n ic h w ią że ro d z in ę M ich a ła K iic h m e istr a z in n y m te ry to riu m , m ia n o w ic ie z F r a n c ją , M o ra w a m i i Ś lą sk ie m , n ie d a ją c je d n a k ż a d n y c h p rz e k o n y w u ją c y c h a rg u m e n tó w . A u to r z d a je s ię b y ć s k ło n n y w ią za ć o so b ę w ie lk ie g o m is trz a M ich a ła K iic h m e is tra z ro d z in ą „ K iic h m e iste r v o n S te r n b e r g ”, p rz y czym p rz e s ła n k ę lo g iczn ą u p r a w n ia ją c ą d o w y su n ię c ia teg o p rz y p u s z c z e n ia w id zi w e le m e n ta c h rz e ź b y n a p ie c z ę tn e j o d c isk u pieczęci M ich a ła ja k o w ie lk ie g o m is trz a , g d z ie p o d o b n o — je g o z d a n ie m — w y s tę p u ją g w iazd y . A u to r z a s trz e g a się w p ra w d z ie , że te n e le m e n t h e ra ld y c z n y je s t często s p o ty k a n y n a śre d n io w ie c z n y c h h e rb a c h , ale ty m n ie m n ie j je s t s k ło n n y go u z n ać , obok in n y c h ró w n ie w ą tp liw y c h p u n k tó w zac z e p ien ia , ja k o d o w ó d fa k ty c z n ie n a ś w ie tla ją c y z w iąz k i ro d z in n e M ich a ła K iic h m e istra . N a leż y tu jeszcze s tw ie rd z ić , że u osób ta k z n an y c h , j a k w ie lk i m is trz M ich a ł K iic h m e iste r, n ie z n ajo m o ść ro d u m u s i b u d z ić u z a s a d n io n e p o d e jrz e n ia , iż n ie
1 W N o b e l , D as P r o b le m d e r E in ric h tu n g d e r O rd e n s v o g te i S a m a ite n , Z e its c h rift f ü r O stfo rsc h u n g , B d. 17, 1968, ss. 692— 697.
