2 1 0 R ecen zje
D o sta ły się rów nież d o k siążk i b łędy, m ające c h y b a sw e ź ró d ło w zm ęczeniu A u to ra p ra c ą n a d k siążk ą . O to n a s. 123 zn ajd u je się rzeczow y opis p rz y p a d k u zła m an ia nogi p rzez K ru p iń sk ie g o n a n a rta c h w 1939 ro k u n a G u b a łó w ce . Z d arz en ie to A u to r p rz y p o m n iał k ilk a k ro tn ie . M im o to n a s. 243 z ap isa ł: „C zu je się zd ró w , p o za o k resow ym i bó lam i złam an ej przez S S -m an ó w nogi, nic m u nie d o le g a ” . R aczej jes t to fałsz, choć w d ro d z e z W eim aru d o B uch en w ald u K ru p iń sk i zo sta ł w rzeczyw istości sk a to w a n y i niem al c u d em ocalał z p o g ro m u .
M yślę, że m o ż n a b y ło u n ik n ąć n a stęp u jąc y c h b łęd ó w : Sosnow iec nie m ó g ł być b ru k o w a n y d rew n em (s. 49), gdyż d re w n o b y ło w Z agłębiu to w a rem re g la m e n to w a n y m . N ie by ło k o lei iw an o g ro d zk iej (s. 48), ty lk o iw a n d ro d z k a (d ęb liń sk a). S łow a „szy szk a", ja k o o so b a w ażna '( s . 58) nie u ży w an o p rzed I w o jn ą św iato w ą. W y staw io n o sztu k ę „ D o m o tw a rty ” , a nie „ G ru b e ry b y ” (s. 63). K o p a ln ie „Je rz y ” i „ M o d rz e jó w ” n ie z o stały p o łąc zo n e w 1926 r. (s. 73), gdyż były z b y t odległe od siebie. „ O d b u d o w a ” i „ o b u d o w a ” (s. 74— 75) — to zu p ełn ie ró ż n e term in y górnicze. K ru p iń sk i nie był n aczelnym inżynierem w N iw ce (s. 82). gdyż b ył nim D o b o rz y ń sk i. zaś H elen a K ru p iń s k a nie była n au czy cielk ą (s. 82), a szk o ła w k tó re j m iała uczyć (s. 83) w D a n k ó w c e b y ła szk o łą sta rą . N ie było d o m ó w p odległych K ru p iń sk ie m u (s. 84), gdyż były ty lk o d o m y jeg o sąsiad ó w . W N iw ce nie było s ta d io n u (s. 97), n a k tó ry m m ia n o żeg n ać K ru p iń sk ie g o przed w yjazdem d o
Rybnika.-Błędy ściśle geologiczne (np. łupliw ość u sk o k ó w — s. 87) p o m ijam . P rag n ę je d n a k n a d m ien ić, iż ob serw acje K ru p iń sk ie g o n a d tzw. z a m u łk ą nie były w pełn i o ry g in aln e, gdyż tym się u p rz ed n io interesow ał D o b o rz y ń sk i. W ażniejsze jest jed n ak , że nie B udryk k o rzy stał z do św iad czeń K ru p iń sk ie g o (s. 75), a n a o d w ró t. W o góle B udryk był d u sz ą p o czy n ań n au k o w y ch k a d ry inżynieryjnej, p ra cu jąc ej w k o p a ln ia c h n a Ś ląsk u i w Z ag łęb iu . R zecz z ro zu m ia ła, że w yw ierał znaczny w pływ n a tych, z- k tó ry m i się przyjaźnił. D o n ich należał n iew ątp liw ie K ru p iń sk i.
M im o tych k ry ty czn y ch uw ag szczegółow ych p rag n ę jeszcze raz p o d k reślić , że k sią żk a J a ro c k ie g o o K ru p iń sk im je s t ciekaw ym d o k u m e n te m . A u to r należy b ow iem d o nielicznych lite rató w , p o d ejm u jąc y ch św iad o m ą p ró b ę o p ra co w a n ia w m iarę uściślonej biografii u czo n eg o i d ziałacza ad m in istrac ji p aństw ow ej. Z am ierzen ie to u d a ło m u się zrealizow ać ty lk o częściow o. F a k te m jest jed n a k , że b o g a to y k o rz y stan a d o k u m e n ta c ja (teksty n a g ra ń , cy taty z a rty k u łó w K ru p iń sk ie g o o ra z w sp o m n ień o K ru p iń sk im ) nie przekreśliły — ja k się o k a za ło — czy sto literackiej w arto ści o p ra co w a n ia. Je st to n iew ątpliw ie w ażne. N a to m ia st błęd y z o sta n ą p o p ra w ione w w y d an iu n astęp n y m , k tó re z pew nością u k a że się niebaw em .
Z bigniew J. W ójcik (Warszawa)
N O T A T K I B I B L I O G R A F I C Z N E
H isto ry o f P hysiology (E d. E. S chultheisz). A dvances in Physiological Science. V ol. 21. B u d a p est 1980. P erg am o n Press, O x fo rd — A k a d em iai K ia d o 208 s. o p r. il.
T y tu ł k siążki zw raca uw agę w cześniej niż spis rzeczy b ąd ź uw agi w stępne, ty tu ł jes t w abikiem i k ieru n k o w sk az e m . Z te k stu n a o k ład c e czytelnik d o w ia d u je się, że m a przed so b ą k olejny to m p o stę p ó w n a u k fizjologicznych. Jeżeli zn a ch o ciażb y w ielo to m o w e d zieło M a rce la F lo rk in a A H isto ry o f B iochem istry, stan o w iące część o b szern ej pracy zb io ro w ej C om prehensive B io ch em istry, będzie i tu o czekiw ać z b io ru u sy stem aty zo w an y c h m ate ria łó w z sąsiedniej dziedziny. Spis rzeczy u k aże m u je d n a k p rz y p ad k o w o ść d o b o ru a rty k u łó w ; ze W stępu (J. S z e n ta g o th ai) d ow ie się, że p u b lik a cję należy p o tra k to w a ć w łaśnie ja k o luźny zestaw m ate ria łó w , p o c h o d zą cy c h z 28 M ię d zy n a ro d o w e g o K o n g re su N a u k F izjologicznych (B u d ap eszt, r. 1980), z im prezy zatem z zało żen ia w ieło tem ato w ej. N a leż a ło to c h y b a u w id o czn ić w ty tu le , d o d a ją c „selected c h a p te rs ” .
R ecenzje
T o m ro z p o cz y n ają uw agi o p rzejęciu p rzez Islam dzieł A ry sto te le sa , H ip p o k ra te s a i G a le n a (C h a n d le r M cC . B ro o k s); p o n ich zn alazł się tek st o m aw iający p o c zą tk i r o z u m o w a n ia ilościow ego w m edycynie — w o p a rciu o d zieło M ik o ła ja K u z a ń c z y k a (E m il S ch u lth eisz); n a stęp n y jes t p o św ięcony p o w iązan io m m edycyny klinicznej i p o z ak lin ic zn ej — w n aw iąz an iu d o T h o m a sa S y d e n h a m a (Jeffrey Boss). K o le jn y tek st o m aw ia dzieje fizjo logii p o rów naw czej (M . F o u ta in e ), p o nim n a stęp u je o m ów ienie ro zw o ju h isto ry czn eg o psychofizjologii (F . J. M c G u ig a n ), k ilk a słów o sp u ściźn ie A w icenny (B. D . P etrov), n a stę p n ie przegląd ro zw o ju a n ato m ii i fizjologii p ło d u o ra z łoży sk a p ro się cia (A la stair A . M a c d o n ald ) dalej — po jęcia fizjologiczne w sta ro ży tn ej i średniow iecznej n a u c e w In d iac h (A shis S in h a) — z d o łączo n y m 3 -stronicow ym słow nikiem . Jó z se f A n tall i K a ro ly K a p ro n cz a y om ów ili d zia łaln o ść J a n a N e p o m u k a C z e rm a k a na W ęg rzech : A risz tid G . B. K o v a c h i Emil S ch u lth eisz prz ed staw ili w stępne uw agi o pierw szym w ęgierskim p o d ręczn ik u fizjologii. C iąg dalszy k siążk i (od stro n icy 89) sta n o w ią ro zd ziały w y b ra n e z w s p o m n ia n eg o p o d rę cz n ik a S am u ela R acza z r. 1789. T ek st w jęz y k u w ęgierskim , z o ry g in aln y m i ry cin am i, k o re sp o n d u je z p rzek ład em n a języ k angielski (E . K o v a cs i Sc. S zab o ). Z n ajd u jem y tu pełn y spis rzeczy pięciu części p o d rę c z n ik a o ra z d w ó c h ro zd ziałó w u zu p ełn iający ch . P rzek ład ó w sta n o w i n ajb a rd zie j cen n y frag m e n t o m aw ian eg o to m u . C zytelnik b ęd zie m ógł z o rie n to w ać się, ja k w y g ląd a recepcja dzieła H a lle ra, gdy n ie zaszły jeszcze w iększe zm ian y w sp o so b ie ro z u m o w an ia fizjologicznego.
D ziew ięć p ierw szych tek stó w m o ż n a p o tra k to w a ć ja k o część pierw szą, o s t a t n i — ja k o d ru g ą , zupełnie o d d z ie ln ą część to m u .
M ateriały sy m p o zjaln e byłyby z pew nością ciekaw sze, gdyby d o łą c z o n o w ypow iedzi ' d y skusyjne.
T ak ja k o m aw ian y to m nie jes t — w brew tytu ło w i — h isto rią fizjologii, o cen a nin iejsza — w brew tytu ło w i — nie jes t ocen ą w k o n w e n cjo n aln y m ro z u m ien iu , lecz zaled w ie zasy g n alizo w a niem teg o , co k sią żk a zaw iera. Z a in te re so w a n i poszczególnym i tem a ta m i z n a jd ą w n ie k tó ry c h — ch o ć nie w szystkich te k s ta c h — ciekaw e, m iejscam i b a rd z o s ta ra n n ie o p ra c o w a n e przypisy (np. ro zd ział p ió ra M a c d o n a ld a i M c G u ig an a).
R o m u a ld W . G utt (Szczecin)
