"Paweł Edmund Strzelecki", Wacław Słabczyński, Warszawa 1957; "Nowa Południowa Walia", Paweł Edmund Strzelecki, Warszawa 1958; "Pisma wybrane", Paweł Edmund Strzelecki, Warszawa 1960 : [recenzja]

324

Wacław S ł a b c z y ń s k a, Paweł Edmund, Strzelecki, Państwowe Wydarwnictwo Naukowe, Warszawa 1957, s. 327.

Paweł Edmund S t r z e l e c k i , Nowa Południowa Walia. Państwowe Wydaw­ nictwo Naukowe, Warszawa 1958, s. 371.

Paweł Edmund S t r z e l e c k i , Pisma wybrane. Zebrał i opracował Wacław Słabczyński. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1960, s. 270.

Wielka luka, jaka istniała w naszej literaturze geograficznej wobec braku po­ ważniejszej pozycji o polskim badaczu i odkrywcy Pawle Strzeleckim, została wypeł­ niona dopiero w ciągu ostatn ich czterech lat dzięki trzem wymienionym w nagłówku

publikacjom.

Solidna praca o Strzeleckim była od dawna oczekiwana. Znakomity ten podróż­ nik, stojący w szeregu najwybitniejszych badaczy swego czasu, zapisany zaszczytnie w dziejach światowej historii odkryć geograficznych, dokonał pionierskiego dzieła zbadania Australii, wnosząc tym samym wielki wkład do kultury kontynentu i naiuki światowej. Gdy w roku 1839 stawiał sitopy na ziemi australijskiej, % yła ona praw­ dziwą terra incognita. W ciągu wielu spędzonych na niej lat Strzelecki nie tylko odkrył największe jej skarby: złoto i srebro, ale wskazał również drogi jej gospo­ darczego wykorzystania w dalekiej perspektywie. W dziele o N ow ej Południowej Walii dał wszechstronny i głęboki — jak na owe -czasy — obraz przyrody i człowieka, obraz, który był wspaniałym punktem wyjścia dla dalszych badaczy. Strzelecki, jak twierdzą nawet Anglosasi, „więcej uczynił dla naukowego poznania Australii i Ta­ smanii, niż wszyscy inni -badacze”.

Wobec braku gruntowego dzieła o tej miary odkrywcy i badaczu zrozumiałe jest zadowolenie z jego ukazania się. Jest nim wydana w 1957 r. monografia Wacława Słabczyńskiego: Paweł Edmund Strzelecki. Ukazuje ona możliwie dokładnie pocho­ dzenie, młodość, podróże, badania, działalność naukową i... aiureolę sławy wielkiego Polaka. To co uczynił jej autor, przeszło wszel-kie oczekiwania. Nie zadowalając się dochowanymi do dziś resztkami akt w kraju, przeprowadził sumienne, a trwające lata poszukiwania archiwalne obejmujące niemal całą ziemię, by na gruncie zdu­ miewającego wprost materiału ukazać pełny obraz życia i działalności polskiego ba­ dacza i podróżnika. Postać jego została szczegółowo oświetlona od strony środowiska ¡rodzinnego, kontaktu z bliskimi mu osobami i z ówczesnym światem naiuki. Z duże­ go materiału źródłowego (-przytaczanego często w większych wyjątkach) wyłania się metoda pracy autora •—- metoda sumiennych badań źródłowych •— która nadaje war­ tość tej cennej publikacji.

Z tych samych względów źródłowych godna uwagi jest wydana w rok później w przekładzie Jana Plisa Nowa Południowa Walia. Wydanie tego dzieła (nagrodzo­ nego przez Royal Geographical Society) w Londynie w 1845 r. umożliwiło Strzeleckiemu społeczeństwo Tasmanii, wręczając mu na pożegnanie po długim po­ bycie w tym kraju subskrypcję wysokości 400 funitów. Jest to dzieło o charakterze monograficznym, zawierające całość zagadnień opisywanego kraju: od magnetyzmu ziemskiego, geologii, mineralogii, klimatu, botaniki i zoologii aż po charakterystykę człowieka i jego działalności gospodarczej.

Podobną wartość źródłową posiadają wydane w ubiegłym roku Pisma wybrane. Zawierają one szereg interesujących, a dotychczas rozproszonych prac oraz kore- spandendję Strzeleckiego, w której świetle ukazuje się on jafco badacz i człowiek znany szeroko ze swych zasług już za życia.

Monografia Strzeleckim i wybór jego pism są rezultatem długoletniej pracy Wacława Słabczyńskiego, który biorąc pod uwagę rozległość podróży i kontaktów naukowych wielkiego Polaka przeprowadził kwerendę w przeszło 200 bibliotekach i instytucjach naukowych Europy, Ameryki, Australii i Azji. Nie jest to oczywiście

Recenzje'

■wszjwBćD,' cpegty^pcaenąłbyl historyk < g e e g a ^ v 7 M « ^ r k e a i# « tt^ ^ 6 iift pSśSSfiKiaSpa mo wszystko luki trudne obecnie do uzupełnienia. Nignsątitiffiiswasfejrięoisgiańi iwy®^- bytéi i ocemiomei zasługi SitÉfeeleBlMK^BtatawsJitikr^r'treiâitipdrt^^

le<^o-ekonomiiiczriycto; Sp^ńieniertog®'fostełatea w y m a g a m m g & > t y p itb à d a n ^ - ana­ litycznych- ibariań .porównaiT^czych, ¡W

Strzelakiego do współczesnej s i ^ i n a ^ M ïîïâ ^ '-ir to s ^ ^

a ówczesńymi waiumkariïir^fiffioÈliwïÈdteiiai.oW^^toeféepi-âfey'iSlàBiê^iâsIM^iô'îtnéâfiifr' do tegé przedsięwzięcia w

m ei zebeał V

rloxv-’ioxinixDWQS'rai.àq v t o îs ib q s i (stsrw a ia i ,-ie b sï) ioèowiliota^sD jjafetoa^'W w M i n U b

- s o t :

esocr.ą

^^~*fJ&żef\BŚbicz

£■ 4 4 7 . . w ô i o i f i T s n s s

- .-oü .14 .>1 sosiq ea fcüoiniiiqusLi' ijciiTO;4iriJanorf-oiCK>imfoaJ ijwsiqsoT: v.nt aT - > z £ s m & k i

dzieckiej Akademii.. Nauk ^ ż n ą nęyfa^ ^ e ę ,¡^ a g ^ r p g ^ g tę n ^ .z ^ ^ ^ o .Æ y ^ lu artyT: kułów „ Ż y c i a g ^ g ^ j y ’;, a nawiąwjąeym^do dzie*

szcze­ gólnie interesujący-b ^ ry k p W ' techni^ rfônfoqa pjisr ,łfoi bo ^ v ^ x o o q -...Rozycją radiotechniki i W^$xteaosij$W;;?icnigj,MęktrojiM>t^h®àçgiieà;¿esfrro„hi­ storii techniki zupełnie wyjątkowa. Dzieje jej liczą niewiede więcej niź,;$0:lati;które wystarczyły, by wyrosła <Mła; /ia : jedną z podstawowych dseiedwi /techniki, o ogrom­ nych perspektywach TOZWdjowych lir^yLdi^'ïBa.id^M ï^Jpgtogyâ^yi^s'^-iimaç^®»«:, W kw cji X IX ;w . będąca îM'zedmioiiem zainteresowań małej g r ^ y ü^kiW .. »tanowi dziś elektronika w swych, rrozlicznyeh gałęaiach podsfew.ę kierowanej : bczcsł autanja- tyzacjęsfcęwołticji przemysłowej. Stworzyła ona zupełnie mowy system łączności i ste­ rowania w wynalazkach radiofonii, telewizji, radaru; maszyn liczących i układów automàtyranychv st*jąir.®ę'.duTn4^hakMii£.techsjifei: X3£>fifejîi:-'ob i iaèonitsiBte O .wól

''^ ^ ® isto ^ .> Tadi4toKdtekd^"tfe pafijoiiujący lemat dla- badii<»oa zwisjjjków nauki i techniki w dobie współczesnej, dla badacza żąaaaaśóir?i w si^ł^eźnośctf róimych dziedfeiff' 'tèchM'?^ f !>w&-aszicie dla śledzącego dalsze, ale najistotniejsze związki ¡roz­ woju techniki z ogólnym rozwojem społecznym i ekonomicznym.

Autorzy omawianej publikacji doskonale zdają sobie sprawę z ważności tematu, j j j j f î . 'ï â à c ç : S iraàO L .i&bUlùCC. JJairet. usiłŁjMa'ii _-iSajaa±a.tm._.L. _niK«i?.___ łu naukowcow. Dis

m ’ m

Hfàtâfiîêtriiei' pracy « «M £ •'HrX^X f4rMffłT'

owj u-ui »wowjęnLfiri .Q , r * 3 \ j

atetgo me usiłują om tworzyć jaikiegotkoltoieiK syn(tety<iznegos efe^a-}-ień. ..Wnoszą tylko pięć cząstkowych, rozpraw o podstawowym dla początkowej fazy prac nad historią ra d io te c i^ ^ .z n ą c ?^5Li.jr,ę0-, Autor (rozprawy pierwszej, poświęconej rozwojowi techniki odbioru radiowego, BirSgSS&tte w ydżieice^i^rdzieja^ft^-oatapyęiceitap <Tpi*rwszj*:aisbitgsffetapjifld&hego

typtraEjołiei&MSwoi :4s>¡«tofeadbi^mffifei ubbhbWk:® '^s»eB®wanie

t^cfthikriafńp. ełektóon<w yeh^axW ^.^rz«ii^'4tfnw piK )W a(fetóe^'fel^e^w półpSe-^ ó d ń ffipółpSe-^ y półpSe-^ s półpSe-^ a półpSe-^ r ą g jiipółpSe-^ ft -g półpSe-^ je półpSe-^¡CitóPpółpSe-^fa ''M e ipółpSe-^ in ? i# o a S i« ® l« j# y ® 2 -te fid półpSe-^ 3 i $ e n m m & v & rt$ m sm k B # ® sl «ssg t^ ą ?

w A r t o ! # « r t r y c h

faktów, bezs.troçBgï