JERZY TRAMMER, KRYSTYNA ZAWIDZK.A 11nlw'eraytet Wal'l'lzaWBkl
KORELACJA
JEDNOSTEK-
'
LITOSTRATYGRAFICZNYCB WAPIENIA MUSZLOWEGO
.
GOR
SWIĘT~KRZYSKICHI
SLĄSKAORAZ ICH POZYCJA CHRONOSTRATYGRAFICZNA
Zagadnienie korelacji profllów wapienia muszlo-wego Sląska i Gór Swlętokirzysklich. należy do naj-Ważniejszych . problemów . stratygraf.ti środkowego
triaSu
Polski. PrÓby takiej korelaCji podejmowano dotychczas gł6wrui.e na podstaWie kryteriów litostra-tygrafiaznych . (4, 5 i 7). . . .. . Obecnie;. gdy
w
prófHach <lbu rejonów oooale-zlano' pozionlY ikonodontowe .() ip<mSZechnym znacze-mu.stratygraficznym (8, 9), zaistniała możliwość po-r6wnilOia sChematów lltostratygra:ficznych Sląska . iQól-, SW1~h mi. podstawie kryteriów
bio-~tYgiiifteznych. .WsPomniane.
poziomy
konooonto-we
~i;mją' r6Wtnłeż::w utworacą1lriasualpejskie-go. W tej-"'sytuacji jest takźe' m&liwe wydzielenie
VI waptemu muszlowym' Polski pięter ' i podplęter alpejskich; !które są standardoWymi 'ec;l.I).Q'$tka.-mi
474
UKD 6lI1.'l61.2.0U.214:M.Ol6.3(ł.'ł8.13:28 . Góry. Świętokrzyskie .
+
śląSk) chronostra<tygratlcznymi obowiązu'jącymi na całym Ś"W'iecie.Granrea między anizyidem dolnym i pe1sonem przeb'l.ega w G6rach S\VJ.ętokrzyskkh w górnej czę ści warstw łuk-owskich,a na Ślą.u w obrębie naj-wyższej części warstw gogolińskich (ryc. 1). Gra-nicę tę wyznaczono w miejscu pojawienia się
kOIKI-donta NeospathoduB kockeli (T a t g e), kitóry w całej Europie jest przewodn! dla pe!sonu.
. Granica między pelsonem i ił1YTem biegnie w naj-wyższej części wamw z
Lima striata
i w dolnej cźEiścł warstw karchoW:icldch. Znajduje się ona. w miejscu zaniku formy N. kockeZi. Spąg fassanu u-miejscowiony ja<!tw
górnym wapieniu muszlowym: w GQrach Święf;ok>rzys:kkh w obrębie górnej częściczę-~lĄSK >- . :z er. DODZlAt -o CUOONOSTOA TYGQA~ICZNV <!l >-~ o ::..:
=
' 0 >-co. ~ <n O - ''"
en :::> :i:: .z: L..I >- Co :z < - ' 3 ' d50m
<::) Io'arsl-:y'-~N.ANlZv\( ret ·0 "jKciTelacja jednoste/c litostT'atygT'aficznych wapienia
muszZowego SZąska i Gór Swiętokr%Yskich oraz ich
pozycja ch ronostratllcrraficzna.
COT'rezation 01 lithostratigraphic units 01 the
Mus-chelkaZk ot Silesia. and HoZll CT'ossMts and .their
chronostrattgraphic posttion.
ści waTStw wilkowdckich. Spąg fassanu wyznaczono
w miejsCU pojawienil;l się konodonta GondoleUa
ex-centTica (B u d U r o v et S t e f a n o v), kt6ry w Buł
garii jestprzevrodni dla fassanu dolnego.
Cka.ndca między fassanem a langobaroem biegnie
w G(n-ach Swiętoklrzyskich blisko granicy' wapienia
musz.lowego z !kajprem,a na Sląsku w najwyższej
części. ,warstw bOl."USZowickich. . W miejscach" tych
obsEll'WlJje się ewolucyjne przejście formy GondoleUa haslachensis T a t g e w" CeZsigondoleHa watznaueri
(K o z U !r). Takie' same formy przejściowe są ooecne
w· strefie,gramczne} między fassanem ,j langobardem
na Węgrzech i Sardynii ..
Om6wiona korelacja dokonana na pOdstawie
ko-nodontów znajduje także pC1twierdzenie w zasięgach
innych, grup fauny. I tak np. przewodni dla pelsonu ramieDlionóg DecurteZlC! decurlata (G i r a r d) jest znany w Górach. SWięt<tkrzyslGich z warstw z "Lima
striata,
a
naśląekuz
'wamw górat.dżańskich,tere-bratulowych i 'karehowickich,' a więc z jednostek,
w których występuje przewodni dla pelsonu
kono-dont 'N eÓ8pathodus ·kockeli. -- ..
. W tym miejscu nałeży sprostować :nieporozumie':'
nie związane z rzekomym' 'v,;ymępowaniem w
war-stwa'ch góratdżańskich ceratyt a
Paraceratitestrino-dosus. Gatunek ten jest przewodni dla Ulyru i dla-tego warstwy ·górażdżańsk.i.e· !Zaliczano do tego
pod-piętra (5, 2). 'Jednak okaz zilustrowany przez
Ass-manna (1) stanowi nieoznaczalną fOrmę ·młodocianą.
Według Schmidta (6) O'kaz Assma:nna jest
prawdo-podobnie' młodocianą' formą ParaceT'atites binodosus.
Kozur (3) powątpiewa, czy' omawiany amonit w ugó
-le . należy do rodzaju' Paraceratites. . . ' " .
. Następna 'grupatriasowych fórm przewodnich.
diplopory, nIe jest na ŚląSku dostatecznie rozp&zn"
a-n
·
a.
Wydaje' Soię, że dopiero po dokonaniu".nOW~fI-nego opracowania d~p1oPor śląskiego wapienia
musz-lowego można lbęd7Ji.e wyGtarzyBtać je w stratygrafii .
... 'Przedstawiona . korelacja'. (ryc. '1)' scbematu: cbrono-stratygraficznego' (alpejękiego) :z lltoSitratygraf:icznymi
schemątam~ wapienia lIluszlowego Polski il"ómi się
znacznie od 'lrore1acji 'przyjmowanych do tej pory (5). Jest to wynlik zastosowania do korelacji &t~unkowo
precyzyjnych poziomów ' konodontowych obecnych
Z8!"ównQ w obrębie . .triasu prowincji gel"IIlańsld.ej, jak
i alpejskiej (8, 9). . _ . " .
Konsekwentnie, porównanie jednostek lito9traty-graficznych wapienia muszlowego Śląska i Gór Swię
tokrzyskich przeprowadzone na podstawie fauny
konodontów (rY'!. 1) dało inne wyniki niż korelacje
u~ględniające kryteria litologiczne (por. 4),
wyka-zując istn!l.en[e ob~nych zmian facjalnych ł
niejed-lakowej szybkości sedymentacji w obu
roLPMrywa-lych !rejonach. I tak np. warstwomgog~kim (bez
ch. Iuijwy?meJ eięści) odpowiadają C'ZaSOwo warstwy
\To1~c1de, seria faHsta oraz dolna d środkowa część
N'arstw łulwwskich.
Prawie identyozne pod względem litOlogicznym
warstwy łukoWSkie i góraźdżańskie powstawały w
różnym czasie. Warstwy łukowskie odpowiadają
wie-kowo g6rnęj części . wa~w: gogollń6kieh i· . ·dolnej warstw. g6rażdżański.cl;1. Facja wapieni pelltoWY,ch
przeławiconych wapieniami ziarnistymi decydująca
o ha}jit;utrle wa;rstw łukowskich i ,gór8ŻdżańSkieh jest
więc w waJ)ieniu 'muszlowym PoIskli sLlil:lle diachro-niczna; na S1ąsJru facja ta trwa dużo dłużej: n!iż· w
G6rach Świętokr.l:yskich, gdzie wyższej części warstw
góra!dżańskich· odpowiadają już różne facjalne
war-stwy z Lima BtTiata. Wyższa część tyeh-'W!U'6tw jest
tęgo samego wieku co warstWy terebratulo-we i
dol-na -część warstw karchowli.ckich .
. W, popnedniCh eehematach kOl'elacyjnych'
przyJ-mowano U>or. 4), że warstwy· gogolińsk!l.e pGowstilłY
w tym samym czMie' co warstwY wO'licltie ł seria falista, warstwy g6rażdżańskie zostały osadzone
ró-wnocześnie z warstwami łUltowsikimi i wreszcie, że
warstwy terebratulowe 1 ikarchowiclkie' są . równo-wiekowe z warstwami z Lima striata, .
Miąższość osadów powstałyCh w n1ektórych
jed-nostkach chronostratygraNcznych jest z reguły
mniej-sza w Górach ŚwiętdkrzyskiCh niż· na Sląsk:u. Na
przykład w pelsonie, w Górach Swiętokrzyskich,
po-wstał pakiet osadów o miąższości około 20. m (ryc. 1);
w tym samym. czasie na Śląsku osadziły się utwory
o miąższości około 60 m. Fałd ten· WIiIkazuje na
kon-densację osadów wapien«a muszlowego Gór Swięto
krzyskich w stosun!ku do Sląska.
LITERATURA
1. A s s m a n
h
P. -
Revision der Fauna der Wir-oeUooen der oberschlesischen Trias; mit' einem Beitrag uber Spongien' von H. Rauff. Abh. PreuSs. Geol. ·''LandesanBt., N .. F., 19.37, H.20~. .2. 'G łazek J., Torammer J" Za wid zk a
K.-'-The " Alpillle inicrofacies with -Glorriospira deQ,sa
(pantić)
m
the Muschelkałk of Poland and Bomerelated paleogegraiphłcal and geOtectonic . prob-lems. Acta geol. pol., val. ~3, 1973, no. 3.': '.
3. K o z u'r H. - Biost1'atigraphie der 'germa.ńisehen
Mitlteltrias. ETeiberger Forschungsh.,C 280, 1974.
4. S e n k o w i c z () w a H. - Pa'I'aIeUzacja profilów
straty#afiez:nych waiplenia mu~lowego obszaru
śląsko-krakowskiego i G~ SwiętakrZYsk1ch. Prż.
geol., 1"959, nr 2. " . . ".. ' . .
5. Senkowiezowa H . . - . 'WPłYWy'. fauny"
al-pejffldej w ÓBadach :retili wapienda muSżlow~g()
na. obsza1'ach"
:Pol.sl1P"
Księga pan'liątkowa ku: c;ci Prof. Jana Sarilsoo6WiCża; 1962. . ' .
j). S c h m id t . M. ...:- Die Lebewelt unserm- Trias.
Nachtrag, 1"938. " .. .
7. ~ o kar s k i A. - Przewodni horyzont.
prople-. matyków . w wapien\u muszlowym Ziemi
Lubu-sk~ej. Acta geol. pol., vol. 19, 1969,. no. 4 ... . .
8, T 1" a m m
e
T J. '-. Stratigraphy and fac~eS" d.e.:-vel~ent' of. the M\1schelkalk in the' sou,th,;,
-western Hóly' Cross Mts. Ibidem;' vol. 25, 1975",
'.00. '2. ' . . .. " . . :... . .. " :::. ,.
9. Z a w i d
oz
ka
K.' - .ccinodont s\ratigrapby':-and . sedimentary environment of ihe MUBchelkalk-
fil
SUMMARY
Lithosbratigraphic units of the Muschelkalk trom the Sllesia and the Holy Cross Mts are corre1ated with Alpine chronostratigraphic scheme (Fig. l). M()1"eover, Muschelkalk profiles from the two re-glons are compared (Fig. 1). The corre1ations were made primarily on the basis of conodonł.6 (8, 9). The l"esults obtained differ from those obtained on the basis of lithostratig;raphical correłatlon (4, 5).
PE310ME
Ope.ącTaBJleHa (ąmr. l) KOppe~HIl JlH'l'OcorpaTH·'
rpaq,K'łeCXHX ropJi30HTOB paKOBHHHOro H3BeCTlUnCa
CHJIe3HH H CBeH'1'OIaIIHCEHX roP. c aJlhmdłcKoA> xpo-HOC'l'paTHl'paq,H'łeCKOA cxeKotł. KOppeJlHqHSl
npoBO-~. rJiIlBHbIM o6pa30K. no KOHO;OPHT8.K (8, 9).
OOJly-qeHH~ pe3yJlbTa~ OTJlH'łaxneH OT KOppeJlSqHtł,
oCHOBLma!O~HXCH Ha JlH'1'OCTpamrpaq,K'łecKHX
