ger & James, 1978; Tucker & Wright, 1994; Schmitz, 1986; Smith & Sandwell, 1997). Nadal jednak brakuje komplekso-wych opracowañ dotycz¹cych wp³ywu na lityfikacjê osadów takich czynników, jak niska temperatura wód oceanicznych, du¿e ciœnienie hydrostatyczne, podwy¿szony stopieñ geo-termiczny, zjawiska hydrotermalne czy obecnoœæ w osa-dzie materia³u wulkanogenicznego. W procesie tym istotn¹ rolê odgrywa obecnoœæ wyj¹tkowo niestabilnego chemicznie szkliwa wulkanicznego, które ulegaj¹c rozk³adowi powodu-je zmianê chemizmu wód porowych i powstawanie nowych faz mineralnych. Ponadto interesuj¹ce mog¹ siê okazaæ zale¿-noœci miêdzy typem litologicznym osadu a jego wiekiem oraz ró¿nice i podobieñstwa w wykszta³ceniu osadu w zale¿-noœci od wieku skorupy oceanicznej i typu wulkanizmu (hot spots, strefa spreadingu).
Na wstêpnym etapie badañ wykonano podstawow¹ ana-lizê petrograficzn¹ osadu, tzn. oznaczono jakoœciowo i iloœ-ciowo jego sk³adniki oraz, pos³uguj¹c siê mikroskopem polaryzacyjnym, rozpoznano œlady procesów diagenetycz-nych — g³ównie rozpuszczania i wtórnej mineralizacji. Nastêpnie próbki zosta³y poddane analizie na dyfraktome-trze rentgenowskim (XRD) i spektromedyfraktome-trze
rentgenoflu-orescencyjnym (XRF). Zmiennoœæ sk³adu chemicznego poszczególnych minera³ów w mikroobszarze okreœlono za pomoc¹ mikrosondy elektronowej (EPMA-WDS). W celu dok³adniejszego zbadania sposobu wykszta³cenia cementów i skutków rozpuszczania pierwotnych sk³adników wykorzy-stano skaningowy mikroskop elektronowy z przystawk¹ do mikroanalizy rentgenowskiej (SEM-EDS).
Literatura
CRUISE REPORT SO-100 — The Foundation Seamount Chain (1995), Geol-Palaont. Inst. Univ. Kiel, nr 75.
MAMMERIX J. 1992 — The Foundation Seamounts: Tectonic setting of a newly discovered seamount chain in the South Pacific. Earth Pla-net. Sci. Letts., 113: 293–306.
SCHLAGER W. & JAMES N.P. 1978 — Low-magnesian Calcite lime-stones forming at the deep sea floor, Tongue of the ocean, Bahamas. Sedimentology, 25: 675–702.
SMITH W.H.F. & SANDWELL D.T. 1997 — Global Sea Floor Topo-graphy from Satellite Altimetry and Ship Depth Soundings. Science Magazine, 277: 1956–1962.
SCHMITZ W. 1986 — Sediment accumulation Rates in the Southwe-stern Pacific Basin and Aitutaki Passage. Marine Geology, 73: 181–190.
TUCKER M.E. & WRIGHT P.V. 1994 — Carbonate Sedimentology. Blackwell Sci. Publ. Oxford.
Badania geologiczno-kartograficzne
jako pod³o¿e analizy mineralogiczno-geochemiczno-petrograficznej
Leszek Jankowski*, Katarzyna Jarmo³owicz-Szulc**, Irena Matyasik***
Ostatnie lata przynios³y odkrycie na terenie Karpat zewnêtrznych wielu kompleksów chaotycznych o ró¿nej genezie. W dotychczasowych opracowaniach kartograficz-nych nie by³y one zaznaczane. Oprócz kompleksów cha-otycznych o genezie sedymentacyjnej — typu zeœlizgów, sp³ywów czy debrytów — odkryto tak¿e kompleksy melan-¿y tektonicznych.
Badania terenowe, polegaj¹ce m.in. na wykartowaniu stref melan¿u, przeprowadzono na znacznym obszarze po³udniowo-wschodnich Karpat polskich i Karpat ukraiñ-skich. Obserwacje rozpoczêto w rejonie gorlickim oraz w rejonie bieszczadzkim, w dalszej kolejnoœci rozszerzo-no je na obszar Beskidu Niskiego, w koñcu na przygra-niczn¹ strefê Karpat ukraiñskich.
Strefy melan¿u ods³aniaj¹ siê w wielu miejscach, w wy-chodniach o zmiennej szerokoœci. Jak wynika z obserwacji terenowych, strefy te uk³adaj¹ siê pasowo i s¹ rozci¹gniête na znacznym obszarze. Stosunkowo dobrze ods³oniêta strefa melan¿u jest widoczna w obszarze przygranicznym Karpat ukraiñskich, a jej przed³u¿enie widzimy na po³udnie od pasma Bieszczadów, po polskiej stronie. Jej ods³oniêcia s¹ widoczne w rejonie Ustrzyk Górnych, a kontynuacjê tej
strefy mo¿na obserwowaæ tak¿e w lewym dop³ywie potoku Prowcza. Dalsze dobre ods³oniêcia widzimy w górnym biegu Wetlinki oraz w Smereku. Id¹c dalej ku zachodowi strefa melan¿u ukazuje siê w Kalnicy oraz Do³¿ycy (w pra-wym brzegu Solinki), jednak¿e ci¹g naj³adniejszych ods³oniêæ strefy melan¿u w strefie bieszczadzkiej widzimy w rejonie Jab³onek. Strefa ta ci¹gnie siê dalej poprzez Ko³onice, widoczna jest w potoku Rabskim i przechodz¹c ku zachodowi poprzez Huczwice ods³ania siê w Kalnicy. W ostatnim okresie wykartowano jej kontynuacjê w kierun-ku zachodnim.
Ods³oniêcia w rejonie Jab³onek i Ko³onic ukazuj¹ typo-wy melan¿ powsta³y w typo-wyniku tektonicznej deformacji o cechach podatnych. Dobrze wykszta³cone s¹ tu struktury typu c i typu s, widoczne s¹ te¿ rotowane klasty. Wstêpne wyniki badañ wskazuj¹ na zmiennoœæ kierunków transpor-tu tektonicznego w tej strefie. Choæ w rejonie bieszczadz-kim melan¿ ma genezê czysto tektoniczn¹, ku zachodowi zdaje siê mieæ w niektórych miejscach cechy kompleksu cha-otycznego o bardziej z³o¿onej, byæ mo¿e czêœciowo sp³ywowej genezie. Melan¿e w tym rejonie Karpat s¹ najprawdopo-dobniej wynikiem wtórnej deformacji Karpat i s¹ zwi¹zane z tzw. etapem œciêæ pozasekwencyjnych (ang. out-of-sequence thrust).
Strefy melan¿u mog¹ byæ otwartym b¹dŸ zamkniêtym systemem geochemicznym, a w zale¿noœci od stopnia defragmentacji warstw mog¹ byæ miejscem przep³ywu flu-idów, miejscem krystalizacji minera³ów oraz stref¹ migra-cji wêglowodorów i wód zmineralizowanych.
290
Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 4, 2007
*Pañstwowy Instytut Geologiczny, Oddzia³ Karpacki, ul. Skrzatów 1, 31-560 Kraków; leszek.jankowski@pgi.gov.pl;
**Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; katarzyna.jarmolowicz-szulc@pgi.gov.pl;
***Instytut Nafty i Gazu, ul. Lubicz 25 A, 31-503 Kraków; irena.matyasik@aim.com
