Sałuda, Bronisław
"Szturm Kenigsbierga", całość
zestawił K. H. Miedwiediew,
Kaliningrad 1966 : [recenzja]
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3, 424-425
t r u d n y c h d n i, p o k a z u ją c r ó ż n o ro d n e k o n flik ty , k tó r e to w a rz y sz y ły tw o rz e n iu s ię n o w e g o sp o łe c z e ń stw a w O ls z ty ń s k ie m i lik w id o w a n iu ró ż n o ro d n y c h s k u t k ó w w o jn y . W te j c zęści w sp o m n ie ń c zęsto sto so w a n y k ro n ik a rs k i sty l, z w ięz ła r e la c ja , p o d a w a n ie n a d m ie rn ie w ie lu d ro b n y c h fa k tó w , n a z w is k , n ie w y sz ło k s ią ż c e n a d o b re , k tó r a s tr a c i ła c h a r a k t e r s u b ie k ty w n y c h w sp o m n ie ń , n a b ie r a ją c fo rm s p ra w o z d a w c z y c h . N a leż y je sz c z e w y ra z ić ż al za p rz y p a d k o w y d o b ó r ilu s tra c ji. W cało ści o s ta t n ia k s ią ż k a Z ie n ta r y - M a le w s k ie j w z b u d zi n a p e w n o s z e ro k ie z a in te r e s o w a n ie i p rz y c z y n i się do s p o p u la r y z o w a n ia t r a d y c ji p o ls k ic h n a z ie m ia c h p ó łn o c n y c h .
W o jc ie c h W r z e s iń s k i
S Z T U R M K E N IG S B I E R G A , K a lin in g ra d s k o je K n iż n o je Iz d a tie ls tw o , K a li
n in g ra d 1966, ss. 253 + 53 fo to g ra fie , 3 sz k ic e s y tu a c y jn e w te k śc ie . C ało ść z e s ta w ił K .H . M i e d w i e d i e w , w y d . 2.
D ru g ie w y d a n ie k s ią ż k i w p o ró w n a n iu z p o p rz e d n im (1959) je s t w z b o g ac o n e 0 w y p o w ie d ź m a rs z a łk a Z w ią z k u R ad z ie c k ieg o , A .M . W asile w sk ieg o , k tó r y po ś m ie rc i g e n e r a ł a a r m ii I.D . C z e rn ia c h o w sk ie g o w o k o lic a ch P ie n ię ż n a , od 20 lu te g o 1945 r. d o w o d z ił w o js k a m i I I I B ia ło ru s k ie g o F r o n tu , a po d n iu 24 lu te g o ta k ż e w o js k a m i w c h o d z ą c y m i w s k ła d I F r o n tu P r z y b a łty c k ie g o .
K ilk u n a s to s tr o n ic o w a r o z p r a w a A.M . W a s ile w sk ie g o s ta n o w i d la h is to ry k a , j a k i d la k a żd e g o , k to in te r e s u je s ię h is to rią , n a jw a r to ś c io w s z ą część k sią ż k i. Z a w a r ta w n ie j a n a liz a o p e ra c ji w s c h o d n io p r u s k ie j, z g ro m a d z o n e d a n e lic z b o w e o ra z c h ro n o lo g ia w y d a rz e ń w ja s n y i s y n te ty c z n y sp o só b z a p o z n a ją c z y te ln ik a z z a ło ż e n ia m i ta k ty c z n y m i d o w ó d z tw a A r m ii C z e rw o n e j, p o c z y n a ją c od p rz y g o to w a ń do w ie lk ie j o fe n s y w y w k o ń c u 1944 r, aż p o d zień 25 k w ie tn ia 1945 r., k ie d y to p a d ła P iła w a — o s ta t n i p u n k t o p o ru h itle r o w có w n a te r e n ie P r u s W sc h o d n ic h .
Z a s a d n ic z y m c elem o p e ra c ji w s c h o d n io p r u s k ie j, ja k c z y ta m y w w y p o w ie d z i m a rs z a łk a W asile w sk ieg o , b y ło o d c ię cie g łó w n y c h części n ie m ie c k ie j a r m ii „ C e n tr” od p o z o sta ły c h s ił n ie p rz y ja c ie ls k ic h , ro z c z ło n k o w a n ie ty c h sił 1 z n isz c z en ie po z e p c h n ię c iu k u m o rz u . P o m y ś ln a r e a liz a c ja te g o z a m ia r u lik w id o w a ła ró w n o c z e ś n ie n ie b e z p ie c z e ń s tw o u d e r z e n ia p rz e z h itle ro w c ó w z f la n k i n a g łó w n e siły A rm ii C z e rw o n e j d z ia ła ją c e j n a sz la k u b e rliń s k im .
S u k c e sy w P r u s a c h W sc h o d n ic h , p o za z n a c z e n ie m s tra te g ic z n y m , m ia ły ta k ż e p o w a ż n e z n a c z e n ie m o ra ln e . N ie p o w o d z e n ia n ie m ie c k ie w ty m re jo n ie w y w ie ra ły b o w ie m u je m n y w p ły w n a p o s ta w ę n ie m ie c k ic h ż o łn ie rz y i s z ta bów , n a c ały d a lsz y p rz e b ie g d z ia ła ń w o je n n y c h w 1945 r. N a p o c z ą tk u o p e ra c ji II i I I I B ia ło ru s k i F r o n t d y sp o n o w a ł c z te r n a s to m a o g ó ln o w o jsk o w y m i, je d n ą czo łg o w ą o ra z d w ie m a a rm ia m i p o w ie trz n y m i. P o z a ty m w s k ła d z g ru p o w a n ia , k t ó r e p rz e z n a c z o n e b y ło do z n isz c z e n ia sił n ie m ie c k ic h w P r u s a c h W sc h o d n ic h w c h o d ziło część czo łg o w y ch , z m e c h a n iz o w a n y c h i k a w a le ry j s k ic h k o rp u s ó w . O g ó łem lic z e b n o ść s ił ra d z ie c k ic h w ty m re jo n ie w y n o siła 1 670 ty s ię c y ż o łn ie rz y , k tó rz y b y li u z b r o je n i w 28 360 d z ia ł i m io ta c z y m in , około 3 300 czo łg ó w i d z ia ł s a m o b ie ż n y c h o ra z 3 000 sam o lo tó w . N a o d c in k u w sc h o d n io p ru s k im i w p ó łn o c n e j c zęści P o ls k i w o js k a A rm ii C z e rw o n e j w 1945 r. p rz e w y ż s z a ły p rz e c iw n ik a w s ile lu d z k ie j 2,8, w a r ty l e r i i 3,4, w czo łg ac h 4,7, a w s a m o lo ta c h 5,8 ra z y .
M im o te j z d e c y d o w a n e j p rz e w a g i, m im o p o p ra w n ie s k o n s tr u o w a n e g o p la n u o p e ra c ji, b o je n a t e r e n ie P r u s W sc h o d n ic h b y ły d łu g o tr w a łe i o d z n a c z a ły się w y ją tk o w ą z ac ię to ścią . W y n ik a ło to z d e te r m in a c j i w ro g a o ra z s tą d , ż e n ie m ie c k a o b ro n a d z ia ła ła n a o b sza rz e , k t ó r y o d d z ie s ią tk ó w l a t b y ł f o r ty fik o
w a n y , p rz y czy m u m o c n ie n ia b y ły p o łą c z o n e w je d n o lity s y s te m i p o w a ż n ie ro z b u d o w a n e w o s ta tn ic h la ta c h .
M im o ż e k s ią ż k a o m a w ia p rz e d e w s z y s tk im s p r a w y z w ią z a n e ze z d o b y ciem K ró le w c a , ja k i o b s z a ró w w c h o d z ą c y c h d ziś w s k ła d o b w o d u k a lin in g ra d z k ie g o , w w y p o w ie d z i m a r s z a łk a W a sile w sk ie g o o ra z w a rty k u ła c h in n y c h s p e c ja lis tó w w o js k o w y c h c z y te ln ik o ls z ty ń sk i z n a jd z ie sp o ro m a te ria łó w d o ty c z ą c y c h p rz e b ie g u d z ia ła ń w o je n n y c h n a te r y to r ia c h , k t ó r e w c h o d zą w s k ła d p a ń s tw a p o lsk ie g o i z n a j d u ją s ię w g ra n ic a c h w o je w ó d z tw a o l sz ty ń sk ie g o . P o z a w y p o w ie d z ia m i d o w ó d c ó w k ie r u ją c y c h w a lk a m i w P r u s a c h W sc h o d n ic h , k s ią ż k a S z t u r m K e n ig sb ie r g a z a w ie ra w s p o m n ie n ia o só b n iż e j p o s ta w io n y c h w h i e r a r c h ii w o js k o w e j, ja k ró w n ie ż re la c je re p o r te r ó w p r z e d r u k o w a n e z fr o n to w y c h g a z e t. P o d a w a li o n i n a g o rą c o to , co w ła s n y m i oczy m a w id z ie li w P r u s a c h W sc h o d n ic h p o d c z a s to c z ą c y c h sią d z ia ła ń w o je n n y c h . O so b n y d z ia ł o m a w ia n e g o w y d a w n ic tw a s ta n o w ią ro z rz u c o n e w te k śc ie , lecz w y ra ź n ie g ra fic z n ie w y o d rę b n io n e d o k u m e n ty w p o s ta c i ro z k a z ó w g łó w n eg o d o w ó d z tw a A rm ii C z e rw o n e j i k o m u n ik a tó w ra d z ie c k ie g o B iu r a I n f o r m a c y jn e g o .
O p u b lik o w a n e fo to g ra m y , dziś, po d w ó c h d z ie s ią tk a c h la t, u ła tw ia ją w c zu c ie się w a tm o s fe rę i p a to s ta m ty c h d n i. W y p a d a z a p is a ć n a p lu s r e d a k to ro m k s ią ż k i, ż e s ię g n ę li do z d ję ć n ie z b y t e fe k to w n y c h , lecz p o s ia d a ją c y c h p rz e d e w sz y s tk im w a rto ś ć d o k u m e n tu . T eg o r o d z a ju f o to g r a f ie c h y b a w sp o só b n a js u g e s ty w n ie js z y m ó w ią o ty m , co się d z ia ło w ó w cz a s n a ty c h te re n a c h .
B r o n is ła w SałućLo.
T u je s t m ó j d o m . P a m ię tn ik i z z iem z a c h o d n ic h i p ó łn o c n y c h . W s tę p J ó z e fa
C h a ł a s i ń s k i e g o . W y b o ru d o k o n a li i p rz y g o to w a li d o d ru k u : J ó z e f C h a ł a s i ń s к i, B ro n is ła w G o ł ę b i o w s k i , E u g e n ia Ł y s i o w a i F ra n c is z e k J a k u b c z a k , W a rs z a w a 1965, ss. 702.
W 1961 r. Z w ią z e k M ło d zieży W ie js k ie j p r z y w s p ó łu d z ia le P o ls k ie j A k a d e m ii N a u k i L u d o w e j S p ó łd z ie ln i W y d a w n ic z e j o g ło sił k o n k u r s n a p a m ię tn ik i m ło d ego p o k o le n ia w s i P o ls k i L u d o w e j. K o n k u rs w z b u d z ił d u ż e z a in te r e s o w a n ie . N a p ły n ę ło 5475 p a m ię tn ik ó w , w ty m 223 z w o je w ó d z tw a o ls z ty ń sk ie g o . O p r a c o w a n iu te g o b o g a te g o p lo n u p a tr o n o w a ł K o m ite t B a d a ń n a d K u l t u r ą W sp ó ł c ze sn ą P o ls k ie j A k a d a m ii N a u k , zaś L u d o w a S p ó łd z ie ln ia W y d a w n ic z a p o d ję ła się w y d a n ia 6 to m ó w z p a m ię tn ik a m i. D o ty c h c z a s ogło szo n o tr z y to m y . D ru g i z n ic h p o św ięc o n o p a m ię tn ik o m z z ie m z a c h o d n ic h i p ó łn o c n y c h . T o m p o d z ie lo n o n a d w ie części: 1. F o r m o w a n ie s ię n o w e g o s p o łe c z e ń s tw a ; 2. M ło d e p o k o le n ie . Z b ió r p o p rz e d z a o b s z e rn y w s tę p , a w ła śc iw ie k ry ty c z n e s tu d iu m p ro f, d r a J . C h a ł a s i ń s k i e g o . W stę p s ta w ia p rz e d so b ą p o d w ó jn e z a d a n ie . Z je d n e j s tro n y c h a r a k t e r y z u je m a te r ia ł p a m ię tn ik a r s k i i to n ie ty lk o z am iesz cz o n y w o m a w ia n y m to m ie , a le z w ią z a n y te m a ty c z n ie , ch o ciaż o p u b lik o w a n y w in n y c h w y d a w n ic tw a c h . Z d ru g ie j, c h cą c p rz y b liż y ć c z y te ln ik o w i p ro c e s y p o ru s z a n e p rz e z p a m ię tn ik a rz y , a u to r s t a r a ł s ię s c h a r a k te r y z o w a ć g łó w n e p ro c e sy lu d n o ś c io w e n a z ie m ia c h z a c h o d n ic h i p ó łn o c n y c h p rz e d e w s z y s tk im w p ie rw s z y c h la ta c h po w y z w o le n iu . T a k w ię c w s tę p je s t p ie rw s z ą w l i t e r a t u r z e p o ls k ie j t a k w y c z e r p u ją c ą c h a r a k t e r y s ty k ą m a te r ia łu p a m ię tn i k a rs k ie g o , p o św ięc o n e g o p ro b le m a ty c e w si ziem z a c h o d n ic h i p ó łn o c n y c h .
