Biuletyn liturgiczny

Bogusław Nadolski, Tadeusz

Rybak, Józef Glemp

Biuletyn liturgiczny

Collectanea Theologica 63/4, 125-134

Z a w a r to ś ć : I. W IE N IE C A D W E N T O W Y . II. R A M O W Y S T A T U T D IE C E ­ Z J A L N E J K O M IS J I DO S P R A W L IT U R G II I D U S Z P A S T E R S T W A L IT U R ­ G IC Z N E G O . II I. O M Ö W IE N IA . 1. G e s t e p ik le ty c z n y czy w s k a z u ją c y , czy je d n o c z ą c y ? — 2. M ię d z y n a ro d o w a S e s ja N a u k o w a W y k ła d o w c ó w L itu r g ik i O b s z a ru J ę z y k a N ie m ie c k ie g o w B rix e n . — 3. C ie k a w a in ic ja ty w a . — 4. In m e m o ria m p ro f. W a lte r D iirig *.

I. W IE N IE C A D W E N T O W Y W ie n ie c a d w e n to w y — z jo d ły lu b so sn y u p le c io n y w ie n ie c , z a w ie s z a n y w k o śc io ła c h i d o m a c h ro d z in n y c h w o k r e s ie a d w e n tu , z c z te re m a św ie c a m i i k o k a r d ą fio le to w o -c z e rw o n ą . Z w y c z a j z a w ie s z a n ia w ie ń c a a d w e n to w e g o p o w o li u p o w s z e c h n ia s ię ta k ż e w P o lsc e . S p ró b u jm y o d p o w ie d z ie ć n a p y ta ­ n ie d o ty c z ą c e p o c z ą tk ó w te g o z w y c z a ju i je g o sy m b o lik i. P o c h o d z e n ie z w y c z a ju

T e n p ię k n y z w y c z a j j e s t s to s u n k o w o m ło d y . P is z ę sto s u n k o w o p o n ie w a ż w s k a z u je się w p r a w d z ie n a d a tę je g o p o w s ta n ia i p o d a je n a w e t d o k ła d n ą lic z b ę l a t (w 1993 r. „ u p ły n ę ło m u ” 160 la t), w ła ś c iw e jegk> k o r z e n ie s ię g a ją je d n a k z n a c z n ie g łę b ie j. I to w ła ś n ie s p r a w ia , że n a jn o w s z e p u b li k a c je o d ­ w a ż a ją się n a tw ie r d z e n ie , iż p o w s ta n ie w ie ń c a a d w e n to w e g o n ie j e s t d o k o ń c a w y ja ś n io n e к P o tw ie r d z o n y j e s t fa k t, że w ie n ie c a d w e n to w y p o r a z p ie r w s z y p o ja w ił się w D o m u O p ie k i d la o p u sz c z o n y c h dzieci z w a n y m

R a u h e n H a u s n a p rz e d m ie ś c ia c h H a m b u rg a . D o m te n p ro w a d z ił e w a n g e ­

lic k i te o lo g i sp o łe c z n ik p a s to r J o h a n n H in r ic h W i e h e r n ( t 7 .04.1881) z n a n y in ic ja to r tzw . „ w e w n ę trz n e j m i s j i” z m ie rz a ją c e j d o o d n o w ie n ia c h r z e ­ ś c ija ń s tw a w X I X s tu le c iu n a b a z ie r e a liz a c ji w y m a g a ń sp o łe c z n y c h . P r o ­ w a d z o n y p rz e z e ń d o m , a r a c z e j ro d z a j „ w io sk i d z ie c i” b y ł ta k ż e te g o w y ­ ra z e m . O k a z y w a n ie o p u sz c z o n e j m ło d z ie ż y n ie u w a r u n k o w a n e j, b e z in te re s o w ­ n e j m iło śc i p r z e z u c z e n ie je j zarwodu o b e jm o w a ło ta k ż e d z ie d z in ę d u c h a . C h c ą c p rz y g o to w a ć m ło d z ie ż n a B o że N a ro d z e n ie W ie h e rn w p ro w a d z ił w o k r e s ie a d w e n tu s p e c ja ln e n a b o ż e ń s tw a . O godz. 16 -tej 1833 r . p rz e d p ie r w ­ sz ą n ie d z ie lą a d w e n tu w s p e c ja ln e j sa li, w k tó r e j g ro m a d z iła się m ło d z ie ż n a m o d litw ę , k ie r o w n i k z a p a lił p ie r w s z ą św ie c ę n a w ie lk im ś w ie c z n ik u z d rz e w a p rz y g o to w a n y m p rz e z je g o p rz y ja c ie la . M ło d zież n a to m ia s t p r z y ­ s tr o iła ś c ia n y p o m ie s z c z e n ia g a łą z k a m i z jo d ły . O b o k ś w ie c z n ik a u ło ż y ła ró w n ie ż g a łą z k i jo d ły w fo r m ie k rz y ż a . N a b o ż e ń s tw a a d w e n to w e o d b y w a ły się c o d z ie n n ie i k a ż d e g o d n ia z a p a la n o k o le jn ą św ieczk ę. W n ie d z ie lę b y ła to św ie c a o in n y c h w y m ia r a c h . N a b o ż e ń s tw o o b e jm o w a ło : le k t u r ę sło w a B ożego, w y ja ś n i a n ie go, śp ie w p ie ś n i a d w e n to w y c h , re f le k s ję , m o d litw ę . W p o s z u k iw a n iu g en e z y w ieńca· a d w e n to w e g o s ię g n ą ć tr z e b a d o in n e g o je szcze z ja w is k a . J e s t n im n ie m ie c k i r u c h m ło d z ie ż o w y , k tó r y w ty m c z a sie m ia ł ce c h y ro m a n ty z m u , s e n ty m e n ta ln e g o z w h o tu k u n a tu r z e (z a p a la n ie * R e d a k to r e m b iu le ty n u je s t k s. B o g u sła w N a d o l s k i T C h r., W a r ­ szaw a. 1 H. A u f D e r M a u r , F e ie r n im R h y th m u s d e r Z e it, R e g e n s b u rg 1983, 184. (P r a c a ta s ta n o w i 5. część p o d rę c z n ik a li tu r g ik i w y d a w a n e g o p o d k ie ­ r u n k ie m B. M e y e r, G o tte s d ie n s t d e r K ir c h e .)

o g n is k w d n ia c h z m ia n y p ó r ro k u ). W ty m r u c h u p o ja w iło się o p e ro w a n ie b u k ie ta m i, w ie ń c e m , św ie c a m i i to w k a ż d e j p o rz e ro k u . O czy w iście, ż e te b u k ie ty czy w ie ń c e n ie s ta n o w iły w ie ń c a a d w e n to w e g o . A le te g o ty p u t r e n d p rz y g o to w a ł p o w s ta n ie 1 p rz y ję c ie w ie ń c a z w ią z a n e g o z a d w e n te m . Z k o le i t a k i c h a r a k t e r r u c h u m ło d zieżo w eg o w ią z a ł s ię z in n y m i z ja w is k a m i i t e n ­ d e n c ja m i w k u ltu r z e , ta k i m i j a k w y c h o w a n ie m u z y c z n e z o rie n to w a n e n a ry tm y n a tu r a ln e g o życia, j a k ró w n ie ż w y c h o w a n ie a rty s ty c z n e z a k c e n te m n a tw ó rc z o ś ć a r ty s ty c z n ą (K u n s tg e w e r b e , p o w s ta n ie sz k ó ł ozdób k w ia ta m i

B lu m e n s c h m u c k , s z tu k a d e k o ra ty w n a ) .

Z w y c z a j z a w ie s z a n ia w ie ń c a s z y b k o p r z y ją ł się w k rę g a c h p r o t e s ta n ­ ck ic h . P r z y k ła d z m ia s ta H a n z y „ ś w ię to w a n ia c z a su p rz e d B o ży m N a ro d z e ­ n ie m p o d w ie ń c e m ze św ie c a m i” 2 p o d ją ł D o m d la s ie r o t w B e rlin ie - T e g e l. W ie n ie c p r z y jm u j e fo r m ę k o ła , ś w ie c e z o s ta ją z r e d u k o w a n e d o c z te re c h . W la ta c h tr z y d z ie s ty c h i c z te rd z ie s ty c h n a s z e g o s tu le c ia z y s k a ł d u ż ą p o p u ­ la r n o ś ć ta k ż e w ś r ó d k a to lik ó w n ie m ie c k ic h i a u s tria c k ic h . W e W ro c ła w iu je g o o b e c n o ść o d n o to w a n a je s t w 1925 r. Z m ło d z ie ż o w y c h w s p ó ln o t „ Q u ic k ­ b o r n ” p r z y ją ł się w r o d z i n a c h 3. Z d a n ie m n a to m ia s t R. К r i s s 4 p ie r w s z y a d w e n to w y w ie n ie c z a w is ł w k o śc ie le św . S y lw e s tr a w M o n a c h iu m w 1930 lu b 1931 ro k u . O d 1937 r. b ło g o s ła w io n o w M o n a c h iu m w ie ń c e a d w e n to w e p r z y n ie s io n e p rz e z ro d z in y . C e re m o n ia o d b y w a ła s ię w s o b o tę p rz e d I n ie ­ d z ie lą a d w e n tu . W re s z c ie n i é b e z w p ły w u n a ro z s z e rz e n ie s ię z w y c z a ju w ie ń c a a d w e n to w e g o b y ła s y tu a c ja z w ią z a n a z e s k u tk a m i p ie r w s z e j w o jn y ś w ia to w e j. W ie ń c e a d w e n to w e s p o ty k a ły s ię z p o z y ty w n y m p rz y ję c ie m w s z p ita la c h g ro m a d z ą c y c h lu d z i z ró ż n y c h k r a jó w j a k i ró ż n y c h re lig ii. N ie w c h o d z ą c w szczeg ó ło w y a tl a s g e o g ra fic z n e g o z a s ię g u p r z e s tr z e n n e g o o m a ­ w ia n e g o z w y c z a ju 5, n a jo g ó ln ie j s tw ie rd z ić tr z e b a , że p ó łn o c n e te r e n y N ie ­ m ie c z d e c y d o w a n ie p o z y ty w n ie u s to s u n k o w a ły się d o n o w e g o z w y c z a ju , z r e z e r w ą z aś p o łu d n ie k r a j u . P r z e d e w s z y s tk im je d n a k tr z e b a p o d k re ś lić , ż e w ie n ie c a d w e n to w y w s z e d ł i z a k o rz e n ił s ię w ro d z in a c h . S ta ł s ię tr w a ły m e le m e n te m a d w e n to w e j litu r g ii r o d z in n e j. W w ie c z o ry p o p rz e d z a ją c e B o że N a ro d z e n ie g ro m a d z ili się d o m o w n ic y , b y p r z y w ie ń c u o z d o b io n y m ś w ie c a m i ro z w a ż a ć sło w o B oże, p o s łu c h a ć go, śp ie w a ć p ie ś n i a d w e n to w e , (śp iew p o ­ p rz e d z a n o u w a g a m i o p o w s ta n iu d a n e j p ie ś n i), a ta k ż e z w ią z a n e z B o ż y m N a ro d z e n ie m . P o m y s ło w o ść i w ia r a g o sp o d y ń w p ły w a ły n a p ię k n o d e k o r a c ji w ie ń c a (n ie k ie d y u m ie s z c z a n o w d o m a c h tzw . a d w e n to w ą ró ż ę (A d v e n tr o s e ) z je d w a b iu ) . T o n a b o ż e ń s tw o a d w e n to w e k o ń c z y ło się o b o w ią z k o w o w s p ó l­ n y m w y p ic ie m m a łe j c z a rn e j.

E tn o g ra f o w ie je d n a k w w ię k s z o ś c i s ą z d a n ia , ż e w ie n ie c a d w e n to w y m im o sw e j „ m ło d o śc i” p o s ia d a ta k ż e s w o ją p re h is to r ię . J e d n i w s k a z u ją n a z w y c z a j w B a w a r ii tz w . P a ra d e is i tj . b u d o w a n ia p ir a m id y ze ś w i e c 6. I n n i s ię g a ją do z n a n e g o w h is to r ii r e lig ii d rz e w a ja k o s y m b o lu lu d z k ie g o ż y c i a 7, czy g a łą z e k , k tó r e w z im ie w s k u te k d o m o w e g o c ie p ła ro z k w ita ły , w z g lę d n ie te ż p o z o s ta w a ły s t a le zielo n e. W y d a je się, ż e p o w y ż sz e s ta n o w is k o j e s t w y ­ r a z e m n a s t a w i e n ia w y ra ż a ją c e g o się w p o tr z e b ie in t e le k tu a ln e g o w y ja ś n ie ­ n i a w s z y s tk ic h z ja w is k i to w szczeg ó łach . Z w y c z a j n a to m ia s t z c a łą p e w ­ n o ś c ią w y m y k a się ta k i m u s iło w a n io m . M a w so b ie coś z n u r t u p o d ś w ia ­ d o m o śc i i k i e r u j e się b a rd z ie j „ w ie d z ą s e r c a ” n iż p r a w a m i lo g ik i a r y s to - te le s o w s k ie j. 2 F. F e g e l e r , 150 ja h r e A d v e n tk r a n z , „ D e u tsc h e s A llg e m e in e S o n n ta g s ­ b l a t t ” 50; 1983, 24. 3 J. K l a p p e r , S c h le s ic h e V o lk s k u n d e , B re s la u 925, 281. 4 S itte u n d B r a u c h im B e r c h te s g a d e n e r L a n d , B e rc h te s g a d e n 1963, 36. 5 Zob. w te j m a te r ii H. B a u s i n g e r , A d v e n tk r a n z , w : E th n o lo g in B a v a r ic a , W u e rz b u r g 1977, 16— 26. “ A. B i c h l e r , W ie 's in B a y e r n d e r B r a u c h , P f a f f e n h o f e n 1964, 127. 7 H. К i r h о f f, U r s y m b o le , M u e n c h e n 1982.

N a le ż y t a k i e w s p o m n ie ć , ż e r o z b u d o w y w a n a w s p ó łc z e ś n ie e s c h a ty c z n a s y m b o lik a w ie ń c a , (o k tó r e j p o n iż e j), z a z n a c z a n ie „ n ie u s ta n n ie tr w a ją c e g o a d w e n tu ” , p r o p o n u je n ie c o in n e u k s z ta łto w a n ie w ie ń c a . O b o k św iec s u g e ­ r u j e isię s k o m p o n o w a n ie c z te re c h m a ły c h w ie ż , k tó r e sy m b o liz o w a ły b y Ś w ię te M iasto . H . K i r c h h o f f w s p o m in a n a to m ia s t o s p e c ja ln e j „ k o m p o z y c ji” w i e ń c a 8 n a k a n w ie 21 ro z d z ia łu A p o k a lip s y św . J a n a . O d n a jd u je m y n a n im o b o k c z te re c h św iec, d w a n a ś c ie b ra m , (c z te ry z n ic h s k ie ro w a n e s ą z g o d n ie ze s tr o n a m i ś w ia ta ). W s k a z u ją o n e c z te re c h w ie lk ic h p ro ro k ó w ja k o „ S tró ż ó w ś w ię te g o M ia s ta ” , n o sz ą n a so b ie im io n a d w u n a s tu p o k o le ń I z r a ­ ela. W s a m e j k o n s t r u k c ji b r a m p r o p o n u je się n a w ią z a n ie d o p rz e b o g a te j s y m b o lik i r o m a ń s k ic h p o r ta li, (n a d p r o ż e j a k o a x is m u n d i, ty m p a n o n z sy m ­ b o le m C h ry s tu s a , p ta k i, ry b y ). J e s t to n ie w ą tp liw ie u b o g a c e n ie s y m b o lik i, a le ró w n o c z e ś n ie m o ż e sp o w o d o w a ć p o m n ie js z e n ie się z a się g u z w y c z a ju , u c z y n ić go e lita r n y m , w z g lę d n ie in te r e s u ją c y m e le m e n te m d e k o ra c y jn y m . W y d a je się, ż e t a k a p r o p o z y c ja n ie z n a jd z ie o d d ź w ię k u w k rę g a c h r o d z in ­ n y c h c h o ć b y z e w z g lę d u n a c z a so c h ło n n o ść . P o b ło g o s ła w ie n ie w ie ń c a Z o b a c z m y n a j p i e r w co p r o p o n u je k r a j , w k tó r y m z ro d z ił s i ę .t e n z w y c z a j. P o b ło g o s ła w ie n ie m o ż e o d b y ć się a lb o w r a m a c h M szy ś w ię te j, n a p o ­ c z ą tk u M szy (p o m ię d z y K y r ie i K o le k tą ), ja k s u g e r u je F r. S c h n e i d e r 9, lu b p o E w a n g e l i i 10 a lb o p o d c z a s w ie c z o rn e g o n a b o ż e ń s tw a sło w a B o żeg o z o rg a n iz o w a n e g o n a p o c z ą tk u a d w e n tu . M oże s ię o n o d o k o n a ć w k o ś c ie le lu b w d o m u ro d z in n y m . K I. R i c h t e r (prof. lit. w M u e n s te r) i A. G e r ­ h a r d (prof, li tu r g ik i n a u n iw e r s y te c ie w B o c h u m ) p r o p o n u ją p rz e p r o w a ­ d z e n ie b ło g o s ła w ie n ia w ie ń c ó w p o d c z a s s p e c ja ln y c h n ie s z p o ró w — L u c e r ­ n a r i u m u . A g e n d a o p o ls k a 12, k tó r a p ie r w s z a w y s tą p iła w P o ls c e z ta k ą „ p ro p o z y c ją ” , p o d a je o b rz ę d p o b ło g o s ła w ie n ia w r a m a c h s p e c ja ln e g o n a b o ­ ż e ń s tw a w p ie r w s z ą n ie d z ie lę a d w e n tu . N a b o ż e ń s tw o to łą c z y w so b ie e le ­ m e n ty m o d litw y w ie c z o rn e j K o śc io ła (n ie sz p o ry ) — śp ie w p s a lm ó w , i n a ­ b o ż e ń s tw a s ło w a B ożego. P o z a ty m w r a m a c h te g o n a b o ż e ń s tw a p r z e w i­ d z ia n e je s t p o b ło g o s ła w ie n ie o p ró cz w ie ń c a ta k ż e św iec, la m p a d w e n to ­ w y c h i o p ła tk ó w . W y d a je się, że ta k i e łą c z e n ie e le m e n tó w n ie j e s t z b y t sz c z ę śliw e . K się g a b ło g o s ła w ie ń s tw w r e d a k c j i p o ls k ie j p o d a je zw ięzły o b rz ę d p o b ło g o s ła w ie n ia (rozdz. 42). P r z e w id z ia n e j e s t o n o a lb o w c z a sie M szy w I n ie d z ie lę a d w e n tu (po h o m ilii), a lb o p o d c z a s s p e c ja ln e g o n a b o ż e ń s tw a , k tó r e się o d p r a w ia w e d łu g z w y c z a jó w d ie c e z ja ln y c h . O b rz ę d p r z e w id u j e m o d litw ę b ło g o s ła w ie n ia d o ty c z ą c ą w ie ń c a i św ie c , o ra z o d d z ie ln ą , g d y b ło g o s ła w i się ty lk o św ie c e (la m p io n y ). O d s tro n y lite r a c k ie j f o r m u ły n a ­ w ią z u ją d o b e r a k a t h ż y d o w sk ic h w y s ła w ia ją c B o g a — K r ó la w ie k ó w . B y ć m o że, ż e ta „ w s tr z e m ię ź liw o ś ć ” te k s tó w (bez c z y ta ń i p sa lm ó w ) p o d y k to ­ w a n a je s t z je d n e j s tro n y je s z c z e s to s u n k o w o w ą s k im g e o g ra fic z n ie r o z ­ p r z e s tr z e n ie n ie m z w y c z a ju w ie ń c a a d w e n to w e g o w P o lsc e , a z d ru g ie j p r o ­ p o z y c ją b ło g o s ła w ie n ia p o d c z a s M szy n ie d z ie ln e j, w k tó r e j p r z e w id z ia n a je s t litu r g ia sło w a. S z k o d a , w y d a je się, że n ie z a m ie s z c z a n o a n a lo g ic z n e g o o b rz ę d u p rz e w id z ia n e g o w k r ę g u ro d z in y . 8 C h r is tlis c h e s B r a u c h tu m , M u e n c h e n 1984, 22— 23. 9 D er A d v e n t k r a n z a ls v o r w e ih n a c h tlic h e s S y m b o l in K ir c h e u n d H a u s, w : A. H e i n z , H. R e n n i n g s (H rsg ), H e u te S e g n e n , F r e i b u r g 1987,153— 181. 10 J e s t to p r o p o z y c ja T h. M a a s - E w e r d , H u ld ig u n g a n d e n K o m ­ m e n d e n , „ K le r u s b la t t” 67 (1987), 308. 11 N e u e n V e s p e r g o tte s d ie n s te n , F r e ib u r g 1986, 18—21. 12 A g e n d a litu r g ic z n a , O p o le 1981, 52— 57.

S y m b o lik a w ień ca

J e s t o n a w ie lo w a rs tw o w a , p o lifo n ic z n a j a k k a ż d a s y m b o lik a . Ś w ia tło c z te re c h św ie c u m ie sz c z o n y c h n a w ie ń c u w s k a z u je n a sto p n io w e z b liż a n ie s ię d o P r a w d z iw e j Ś w ia tło ś c i B o żeg o N a ro d z e n ia . Z ie lo n e g a łą z k i o z n a c z a ją ży c ie i w s p ó ln o tę . W ie n ie c a d w e n to w y je s t z n a k i e m n a d z ie i, ż e z w y ­ c ię s tw o n a le ż y n ie d o c ie m n o śc i i ś m ie rc i, le c z do ży cia. J e s t z n a k ie m w s p ó ln o ty c h rz e ś c ija ń s k ie j c z u w a ją c e j, w m o d litw ie i ra d o ś c i o c z e k u ją c e j Z b a w ic ie la . Z n a k ie m czci d la tego, k tó r y m a p r z y j ś ć ls. T o p r z y jś c ie m a n a u w a d z e n ie ty lk o B oże N a ro d z e n ie , a le ta k ż e p a ru z ję , d r u g ie p rz y jś c ie n a k o ń c u czasó w . Z a w s z e z ie lo n e g a łą z k i e w o k u ją n ie k o ń c z ą c e s ię ży cie w ś w ie c ie B o g a z lu d ź m i ja k o r e a liz a c j a o s ta te c z n e g o z w y c ię s tw a n a d g rz e ­ c h e m i ś m i e r c i ą 14. P r z y c z e p ia n e d o w ie ń c a w s tę g i c z e rw o n o f io le to w e w y ­ r a ż a j ą z je d n e j s tr o n y ra d o ś ć o c z e k iw a n ia , o c z e k iw a n ia K r ó la w ie k ó w , z d ru g ie j z a ś fio le t w s k a z u je n a k o n ie c z n o ść o d p o w ie d n ie g o p rz y g o to w a n ia s ię m o r a ln e g o n a O c z e k iw a n e g o , ro b ie n ia „ m ie js c a ” d la P rz y c h o d z ą c e g o . T rz e b a ta k ż e w s k a z a ć n a s y m b o lik ę w ie ń c a w ś w ie tle te k s tó w b i b l i j­ n y c h i e u c h o lo g ijn y c h to w a rz y s z ą c y c h b ło g o s ła w ie n iu . P ro p o n o w a n y n p . w A g e n d z ie o p o ls k ie j te k s t z k się g i Iz a ja s z a (9,1— 6) p o d k re ś la m o ty w ś w ia tła . Z a p o w ia d a n e p rz e z p ro r o k a p rz y jś c ie D z ie c ię c ia , P rz e d z iw n e g o D o ra d c y b ę ­ d z ie ś w ia tło ś c ią d la n a ro d ó w , ro z p ro s z e n ie m m ro k ó w ciem n o ści. P r o b le m a ­ ty k ę m o r a ln ą , o d rz u c e n ia u c z y n k ó w c ie m n o śc i i p o s tę p o w a n ia ja k o sy n o w ie św ia tło ś c i p o d e jm u je ta k ż e d r u g i e c z y ta n ie (do w y b o ru ) z L is tu d o R z y m ia n (13,11— 4), z a c h o d z ą c e z re s z tą w li tu r g ii sło w a w o k r e s ie a d w e n tu . N a te j s a m e j lin ii p la s u je się in n e p r o p o n o w a n e (do w y b o ru ) c z y ta n ie z E f 5,8— 14 z a c h ę c a ją c e do s trz e ż e n ia n o w e j (C h ry s tu s o w e j) ś w ia tło śc i. O z n a c z a to, że g łó w n y a k c e n t p o ło żo n y je s t n a p o g łę b io n e p rz e ż y c ie a d w e n tu . P o b ło g o s ła ­ w ie n ie w ie ń c a s ta n o w i sw o is tą o k a z ję d o m is ta g o g ii te g o b o g a te g o o k re s u w r o k u litu r g ic z n y m .

W s p o m n ia n e n a p o c z ą tk u e le m e n ty s y m b o lik i w ie ń c a p o w r a c a ją w f o r ­ m u ła c h o b rz ę d u b ło g o s ła w ie n ia w p o ls k ie j K s ię d z e b ło g o s ła w ie ń s tw . B ło g o ­ s ła w io n e w ie ń c e w in n y p rz y p o m in a ć , ż e B ó g t r w a n a w ie k i i ż y je w n i e ­ d o s tę p n e j św ia tło ś c i. S u g e r u ją ta k i e k o r z y s ta n ie z św ia tło ś c i (n a u k i) C h r y ­ s tu s a , k tó r e o d p o w ie d n io p rz y g o to w u je na· s p o tk a n ie z e Z b a w ic ie le m i u tw ie r d z a n a d z ie ję z b a w ie n ia . C zas a d w e n tu je s t s to s u n k o w o k r ó tk im o k re s e m i szy b k o n a b ie r a k o lo ­ r y t u b o ż o n a ro d z e n io w e g o . W ie n ie c p rz e c h o d z i w ja k iś sp o só b w t a k c e n io n ą w n a s z y c h ro d z in a c h c h o in k ę . P o s ta w ić m o ż n a p y ta n ie o g łó w n y a k c e n t z w ią z a n y z o m a w ia n y m w ie ń c e m . Czy p re f e r o w a ć p o b ło g o s ła w ie n ie w k o ś ­ c ie le czy d a w a ć p ie r w s z e ń s tw o te m u o b rz ę d o w i w ro d z in ie . C zy d o k o n y w a ­ n ie b ło g o s ła w ie n ia w ro d z in ie p o łą c z o n e z ro z m o w ą z d z ie ć m i, z w y ja ś n i e ­ n ie m c z y ta n e g o sło w a j a k i s y m b o lik i w ie ń c a , z e ś p ie w e m p ie ś n i a d w e n ­ to w y c h , n ie sta n o w iło b y e le m e n tu p o g łę b ie n ia ż y c ia re lig ijn e g o ro d z in . C e le ­ b r a n s e m b y łb y o jc ie c ro d z in y . N ie w y k lu c z a to d o k o n y w a n ia te g o o b rz ę d u p rz e z k a p ła n ó w . B y ła b y to p o p r o s tu k o lę d a . W m o im o s o b is ty m p r z e k o ­ n a n iu d a w a łb y m p ie r w s z e ń s tw o p o g łę b ie n iu p rz e ż y o ia a d w e n tu p rz e z ,g r o ­ m a d z e n ie ” ro d z in y w o k ó ł w ie ń c a " a d w e n to w e g o . B y łb y to ró w n o c z e ś n ie p o w ró t d o h is to ry c z n y c h w z o rc ó w ta k ie g o p rz e ż y w a n ia a d w e n tu . ks. B o g u s ła w N a d o ls k i T C h r., W a r s z a w a 18 T h. S c h n i t z l e r , K ir c h e n ja h r u n d B r a u c h tu m n e u e n td e c k t, F r e i ­ b u r g 1977, w y d . 2, 7. 14 T e n e s c h a ty c z n y w y m ia r s y m b o lik i p o d k re ś la m o c n o m . in . T h. M a a β- E w e r d , D er P a r u s ie g e d a n k e i n d e r L itu r g ie d es A d v e n ts . „ B ib e l u n d L itu r g ie ” 36 (1962/63), 62— 77.

II. R A M O W Y S T A T U T D IE C E Z J A L N E J K O M IS J I DO S P R A W L IT U R G II I D U S Z P A S T E R S T W A L IT U R G IC Z N E G O

1. W w y n ik u p o s ta n o w ie ń so b o ro w e j K o n s ty tu c ji L itu rg ic z n e j (a rt. 44— 45) o ra z P is m a A p o sto lsk ie g o p a p ie ż a P a w ła V I z 25.01.1964 r o k u b is k u p i w s w o ic h d ie c e z ja c h p o w o ła li D ie c e z ja ln e K o m is je L itu rg ic z n e . C e le m o ży ­ w ie n ia ic h d z ia ła ln o ś c i K o n f e r e n c ja P le n a r n a E p is k o p a tu P o ls k i z a tw ie r d z iła w d n iu 24 s ty c z n ia 1968 r o k u o g ó ln o p o lsk i p r o j e k t s t a tu t u . W p o szczeg ó l­ n y c h d ie c e z ja c h p r a c e K o m is ji k o n c e n tr o w a ły s ię p r z e d e w s z y s tk im n a w p r o w a d z e n iu w ż y c ie p o so b o ro w y c h k s ią g litu r g ic z n y c h . W z m ie n ia ją c y c h s ię o b e c n ie w a r u n k a c h z a c h o d z i k o n ie c z n o ść p o n o w n e g o o ż y w ie n ia d z ia ła l­ n o śc i K o m is ji L itu rg ic z n y c h w p o szc z e g ó ln y c h d ie c e z ja c h . D otyczy to z w ła ­ szcza p o g łę b io n y c h f o r m p r a c y f o r m a c y jn e j o ra z d u s z p a s te r s tw a litu r g ic z ­ n ego. M a ją c to n a u w a d z e K o n f e r e n c ja P le n a r n a E p is k o p a tu P o ls k i o b r a ­ d u ją c a w Ł o d z i w d n ia c h 21— 22 c z e rw c a 1991 r. p o s ta n o w iła d o k o n a ć r e ­ w iz ji d o ty c h c z a so w e g o s t a tu t u i z a tw ie rd z ić n in ie js z y „ R a m o w y S ta t u t D ie ­ c e z ja ln e j K o m is ji do S p r a w L itu r g ii i D u s z p a s te rs tw a L itu rg ic z n e g o ” . C harakter K om isji 2. D ie c e z ja ln a K o m is ja d o S p ra w L itu r g ii i D u s z p a s te rs tw a L itu rg ic z ­ n e g o j e s t o r g a n e m d o ra d c z y m i w y k o n a w c z y m B is k u p a D ie c e z ja ln e g o . C e­ le m je j je s t p o m a g a n ie w sz e rz e n iu i u m a c n ia n iu ż y c ia litu r g ic z n e g o w d ie ­ ce z ji, w y d a w a n ie o p in ii w s p r a w a c h litu r g ic z n y c h , p rz y c z y n ia n ie się d o w y c h o w a n ia litu r g ic z n e g o d u c h o w ie ń s tw a i w ie r n y c h o ra z p o m a g a n ie w r o z ­ w ija n i u d u s z p a s te r s tw a litu rg ic z n e g o . S k ład K om isji 3. Do D ie c e z ja ln e j K o m is ji d o S p r a w L itu r g ii i D u s z p a s te rs tw a L i t u r ­ g iczn e g o n a m o cy n o m in a c ji B is k u p a D ie c e z ja ln e g o w c h o d z ą : a) R e f e r e n t K u r ii d o s p r a w litu r g ic z n y c h

b) W y k ła d o w c y ‘ li tu r g ik i w s e m in a r ia c h lu b W y d z ia ła c h T eo lo g iczn y ch , c) P rz e w o d n ic z ą c y lu b p r z e d s ta w ic ie l D ie c e z ja ln e j K o m is ji d o S p ra w M u z y k i K o ś c ie ln e j, a lb o p ro f e s o r ś p ie w u w s e m in a r iu m d u c h o w n y m , d) P r z e d s ta w ic ie l W y d z ia łu D u s z p a s te rs k ie g o K u r ii lu b R a d y D u s z p a s te rs k ie j, e) P r z e d s ta w ic ie l D ie c e z ja ln e j K o m is ji d o S p ra w S z tu k i i B u d o w n ic tw a S a ­ k ra ln e g o , f) W y k ła d o w c a te o lo g ii p a s to r a ln e j w s e m in a r iu m d u c h o w n y m , g) R e f e r e n t K u r ii d o s p r a w n a u c z a n ia re lig ii, h) R e f e r e n t d u s z p a s te r s tw a s łu ż b y litu r g ic z n e j,

i) J e d e n lu b k ilk u k a p ła n ó w o d z n a c z a ją c y c h się d o b rą z n a jo m o ś c ią litu r g ii, z w ła s z c z a sp o ś ró d p ro b o s z c z ó w p ro w a d z ą c y c h w z o ro w o d u s z p a s te rs tw o litu rg ic z n e ,

j) P r z e d s ta w ic ie le d u c h o w ie ń s tw a z a k o n n e g o , k) P r z e d s ta w ic ie l la ik a tu .

K iero w n ictw o K om isji

4. S p o ś ró d c z ło n k ó w K o m is ji B is k u p D ie c e z ja ln y m i a n u je p rz e w o d n ic z ą ­ cego K o m is ji; je g o z a s tę p c ę i s e k r e ta r z a w y b ie r a K o m is ja . 5. P rz e w o d n ic z ą c y z w o łu je z e b r a n ia K o m is ji i im p rz e w o d n ic z y , k ie r u je c a łą d z ia ła ln o ś c ią K o m is ji i r e p r e z e n tu j e K o m is ję w je j p ra c y o r a z w w y ­ s tą p ie n ia c h z e w n ę trz n y c h . Z a s tę p u je go w r a z ie p o tr z e b y i n a z le c e n ie p r z e ­ w o d n ic z ą c e g o je g o z a s tę p c a . ? — C ollectanea Theologica

6. S e k r e t a r z s p o rz ą d z a p ro to k ó ł z k a ż d e g o z e b r a n ia i p ro w a d z i k o r e s ­ p o n d e n c ję K o m is ji, k tó r e j p is m a p o d p is u je p rz e w o d n ic z ą c y i s e k r e ta rz . Do s e k r e ta r z a n a le ż y ró w n ie ż p ro w a d z e n ie a r c h iw u m i b ib lio te k i K o m is ji. A k ta s p r a w d e f in ity w n ie z a ła tw io n y c h p r z e k a z u je s ię d o a r c h iw u m K u rii.

K ad en cja K om isji

7. C zas tr w a n i a w a ż n o ś c i n o m in a c ji, t a k p o szcz e g ó ln y c h c z ło n k ó w K o ­ m is ji, ja k i je j k ie r o w n ic tw a (p rz e w o d n ic z ą c y , z a stę p c a , s e k r e ta rz ) w y n o s i p ię ć la t, lic z ą c od d a ty n o m in a c ji. B is k u p D ie c e z ja ln y m o ż e z w o ln ić p rz e d u p ły w e m te g o te r m in u , t a k p o sz c z e g ó ln y c h c z ło n k ó w , ja k i c a łą K o m is ję lu b je j k ie r o w n ic tw o . C i z aś c z ło n k o w ie K o m is ji, k tó r z y d o n ie j n a le ż ą ze w z g lę d u n a z a jm o w a n e sta n o w is k o , j a k p ro fe s o ro w ie , p rz e w o d n ic z ą c y lu b c z ło n k o w ie p o k re w n y c h k o m is ji, r e f e r e n c i k u r i a ln i , p r z e s ta j ą b y ć c z ło n k a m i D ie c e z ja ln e j K o m is ji d o S p ra w L itu rg ii, g d y o p u s z c z a ją sta n o w isk o .

8. P rz e w o d n ic z ą c y D ie c e z ja ln e j K o m is ji p r z e d w y g a ś n ię c ie m k a d e n c ji K o m is ji m a p o w ia d o m ić o ty m B is k u p a D ie c e z ja ln e g o n a m ie s ią c p rz e d u p ły w e m p ię c io le c ia , a b y b e z z w ło k i m o g ła n a s tą p ić n o w a n o m in a c ja . W w y ­ p a d k u b r a k u n o w e j n o m in a c ji k a d e n c ja K o m is ji z o s ta je ty m sa m y m p r z e ­ d łu ż o n a n a k o le jn e p ię c io le c ie .

U ch w a ły i op racow an ia K om isji

9. W sz e lk ie u c h w a ły i p o s ta n o w ie n ia p o d e jm u je K o m is ja w ię k s z o ś c ią g ło só w w g ło s o w a n iu ta jn y m .

10. W s p r a w a c h , k tó r e u ję te s ą w y r a ź n y m i p rz e p is a m i litu r g ic z n y m i, a lb o z o sta ły w y c z e rp u ją c o o m ó w io n e w d z ie ła c h a u to r ó w , z a jm u ją c y c h się s p r a w a m i litu r g ic z n y m i, a ta k ż e w s p r a w a c h o m n ie js z y m z n a c z e n iu , m o że u d z ie lić w y ja ś n ie ń p rz e w o d n ic z ą c y w r a z z s e k r e ta rz e m . 11. U c h w a ły i p o s ta n o w ie n ia K o m is ji u z y s k u ją m o c o b o w ią z u ją c ą p o z a tw ie r d z e n iu ic h p rz e z B is k u p a D ie c e z ja ln e g o . N a d w y k o n a n ie m ic h czu ­ w a K u r ia ln y R e f e r a t d o S p ra w L itu rg ic z n y c h , k tó r e g o w s p ó łp r a c ę z K o m is ją L itu r g ic z n ą o k re ś la B is k u p D ie c e z ja ln y . 12. Z a rz ą d z e n ia K u rii, z w ła sz c z a p o szc z e g ó ln y c h r e f e r a tó w d u s z p a s te r ­ s k ic h , g d y d o ty c z ą s p r a w o w a n ia litu r g ii, n a b o ż e ń s tw i in n y c h s p r a w l i t u r ­ g ic z n y c h , p o w in n y b y ć w y d a w a n e p o u z g o d n ie n iu z D ie c e z ja ln ą K o m is ją d o S p r a w L itu r g ii i D u s z p a s te r s tw a L itu rg ic z n e g o . Z eb ran ia K om isji 13. Z w y c z a jn e z e b r a n ia K o m is ji L itu rg ic z n e j p o w in n y się o d b y w a ć p rz y ­ n a jm n ie j d w a ra z y w ro k u . Z e b r a n ie z w o łu je i p rz e w o d n ic z y m u p rz e w o d ­ n ic z ą c y K o m is ji lu b w y z n a c z a n y p r z e z n ie g o z a stę p c a . 14. J e ż e li o k o lic z n o śc i ja k ie jś s p r a w y b ę d ą te g o w y m a g a ły , a lb o g dy B is k u p D ie c e z ja ln y z w ró c i się d o K o m is ji o w y ra ż e n ia o p in ii, czy te ż o w y ­ k o n a n ie p iln e g o z le c e n ia , p rz e w o d n ic z ą c y z w o ła K o m is ję n a p o s ie d z e n ia n a d ­ z w y c z a jn e c e le m z a ła tw ie n ia ty c h s p r a w .

O bow iązki i zadania K om isji

15. W m y ś l p o s ta n o w ie ń so b o ro w e j K o m is ji L itu rg ic z n e j (n. 45—46) o ra z I n s tr u k c j i K o n g re g a c ji O b rz ę d ó w z d n ia 26 w r z e ś n ia 1964 ro k u K o m is ja m a w y p e łn ia ć n a s tę p u ją c e z a d a n ia :

a) P o z n a w a ć s ta n d u s z p a s te r s tw a litu r g ic z n e g o w d iece zji.

b) P rz y g o to w y w a ć d o p rz e d ło ż e n ia B is k u p o w i D ie c e z ja ln e m u o d p o w ie d ­ n ie w n io s k i, m a ją c e słu ż y ć d o w p r o w a d z e n ia w ż y c ie te g o , co p o s ta n o w iła k o m p e t e n tn a w ła d z a k o ś c ie ln a w d z ie d z in ie litu r g ic z n e j.

c ie ln y c h i s t a r a ć s ię w p ro w a d z a ć to, co m o że p rz y c z y n ić się do o ż y w ie n ia ż y c ia litu r g ic z n e g o lu b słu ży ć p o m o c ą k a p ła n o m p r a c u ją c y m n a te r e n ie d ie ­ cezji.

d) O p ra c o w a ć p la n y p r a c y d u s z p a s te r s tw a litu r g ic z n e g o w c a łe j d ie c e z ji o ra z , w m i a r ę p o trz e b y , ró w n ie ż w p o sz c z e g ó ln y c h r e jo n a c h d u s z p a s te r s k ic h lu b d e k a n a ta c h .

e) T ro sz c z y ć się, b y d u c h o w ie ń s tw o i w ie r n i m ie li d o s tę p do o d p o w ie d ­ n ic h p o m o cy litu r g ic z n y c h , taikich j a k : in s tr u k c j e i m a te r ia ły fo r m a c y jn e , p o m o c e u ła t w i a ją c e b a r d z ie j św ia d o m y i c z y n n y u d z ia ł w s p r a w o w a n e j l i ­ tu r g ii, m o d lite w n ik i i ś p ie w n ik i d ie c e z ja ln e , k a le n d a r z e litu r g ic z n e itp .

f) C z u w a ć , a b y ż y c ie litu r g ic z n e w d ie c e z ji r o z w ija ło s ię z g o d n ie z z a ­ r z ą d z e n ia m i i w y ty c z n y m i S to lic y A p o s to ls k ie j, K o n f e r e n c ji E p is k o p a tu i B is k u p a D ie c e z ja ln e g o .

g) C zu w ać, a b y te k s ty w m o d lite w n ik a c h i ś p ie w n ik a c h w y d a w a n y c h w d ie c e z ja c h , z g a d z a ły się z o b o w ią z u ją c y m i k s ię g a m i litu rg ic z n y m i.

h) O p in io w a ć p la n y b u d y n k ó w k o śc ie ln y c h , a z w ła sz c z a c zu w ać, a b y p rz e w id z ia n o w p r e z b i te r iu m o d p o w ie d n ie m ie js c e d la o łta rz a , t a b e r n a k u ­ lu m , li tu r g ii sło w a , d la p rz e w o d n ic z ą c e g o , k o n c e le b ra n s ó w , m in is tr a n tó w i sch o li. N a le ż y ró w n ie ż p rz e w id z ie ć k a p lic ę c h rz c ie ln ą , a ta k ż e w y g o d n y d o s tę p do ś w ią ty n i d la in w a lid ó w i w ó z k ó w z d zieć m i.

i) O rg a n iz o w a ć k u r s y d la n a d z w y c z a jn y c h s z a f a rz y E u c h a ry s tii o ra z in ­ n y c h p o słu g p r z e d ic h u p o w a ż n ie n ie m , a ta k ż e k u r s y i d n i s k u p ie n ia w r a ­ m a c h c ią g łe j f o r m a c ji ty c h sz a fa rz y . j) C z u w a ć , b y d o s p r a w o w a n ia E u c h a r y s tii i in n y c h s a k r a m e n tó w b y ła u ż y w a n a m a te r i a w a ż n a i g o d ziw a. k) W s p ó łp ra c o w a ć z D ie c e z ja ln ą K o m is ją d o S p r a w M u z y k i K o ś c ie ln e j p rz e z p o p ie r a n ie i p o m o c w f o r m a c ji m u z y k ó w k o śc ie ln y c h , zwła-szcza o r g a ­ n is tó w , z e sp o łó w śp ie w a c z y c h o ra z w ie rn y c h . K o n ie c z n a j e s t ró w n ie ż w s p ó ł­ p r a c a z W y d z ia łe m D u s z p a s te rs k im K u r ii i in n y m i p o k re w n y m i k o m is ja m i w ła s n e j d ie c e z ji. 1) W s p ó łp ra c o w a ć z K o m is ją E p is k o p a tu d o S p ra w L itu r g ii i D u s z p a ­ s te r s t w a L itu rg ic z n e g o i p rz e s y ła ć je j w n io s k i d o ty c z ą c e li tu r g ii i d u s z p a ­ s te r s tw a litu rg ic z n e g o . P o n a d to d z ie lić się d o ś w ia d c z e n ia m i i s p o s trz e ż e n ia m i w d z ie d z in ie d u s z p a s te r s tw a litu r g ic z n e g o z K o m is ja m i ds. L itu r g ii in n y c h d ie c e z ji.

ł) S k ła d a ć B is k u p o w i D ie c e z ja ln e m u co r o k u s p r a w o z d a n ie ze s w e j d z ia ­ ła ln o śc i.

Środ k i d zia ła n ia K om isji

16. D la s k u te c z n e g o w y k o n a n ia z le c o n y c h so b ie z a d a ń K o m is ja p o w in n a s ta r a ć s ię ' o u tr z y m a n ie b e z p o ś r e d n ie j i o ż y w ia n e j łą c z n o śc i z d u c h o w ie ń ­ s tw e m i ró ż n y m i g r u p a m i a p o s to la tu litu r g ic z n e g o w d iece zji.

17. Z a d a n ia w y z n a c z a n e K o m is ji m o g ą b y ć r e a liz o w a n e p rz e z n a s t ę p u ­ ją c e ś r o d k i d z ia ła n ia : a) U rz ą d z a n ie k u rs ó w litu r g ic z n y c h d la d u c h o w ie ń s tw a w n a jb a r d z ie j d o g o d n y c h o k r e s a c h ro k u . W k u r s a c h ty c h p o w in n i b r a ć u d z ia ł p rz e d e __ w s z y s tk im d e k a n a l n i r e f e r e n c i litu r g ic z n i. b) O rg a n iz o w a n ie d la w ie r n y c h „ D n i L itu rg ic z n y c h ” lu b in n y c h s p o tk a ń fo r m a c y jn y c h w ró ż n y c h m ie js c o w o ś c ia c h d ie c e z ji. c) U d z ia ł c z ło n k ó w K o m is ji w s y m p o z ja c h i w y k ła d a c h , j a k i e o d b y w a ją s ię n a W y d z ia ła c h i I n s ty tu t a c h P a s to r a ln o - L itu r g ic z n y c h , c e le m p o g łę b ie n ia w ła s n e j w ie d z y litu r g ic z n e j. d) U c z e s tn ic z e n ie p r z e d s ta w ic ie la K o m is ji w k o n f e r e n c ja c h d e k a n a ln y c h , a z w ła sz c z a w re jo n o w y c h k o n f e r e n c ja c h d u c h o w ie ń s tw a . e) T ro s k a o o d p o w ie d n ią ja k o ś ć p a r a m e n tó w litu r g ic z n y c h o ra z o r g a n iz o ­ w a n ie w y s ta w s z a t, s p r z ę tó w i u rz ą d z e ń litu rg ic z n y c h . 18. F o rm y f in a n s o w a n ia p r a c K o m is ji o k r e ś la B is k u p D ie c e z ja ln y .

D ek a n a ln i r eferen ci do sp ra w litu rg iczn y ch 19. D la s k u te c z n ie js z e g o ro z w o ju d u s z p a s te r s tw a litu r g ic z n e g o w s k a z a n e je s t, a b y w k a ż d y m d e k a n a c ie b y l re fe re n it d o s p r a w litu r g ic z n y c h , w y b r a n y w m i a r ę m o ż liw o śc i sp o ś ró d k się ż y p ro b o s z c z ó w p r a c u ją c y c h w d e k a n a c ie i z a tw ie rd z o n y p rz e z B is k u p a D ie c e z ja ln e g o . 20. D e k a n a ln y R e f e r a t d o S p r a w L itu rg ic z n y c h ja k o p o m o c n ik d z ie k a n a , p o z o s ta je w śc isłe j łą c z n o śc i z d ie c e z ja ln ą K o m is ją d o S p ra w L itu rg ii. M a o n w d e k a n a c ie z a jm o w a ć się s p r a w a m i litu r g ic z n y m i, c z u w a ć n a d p r a w id ł o ­ w y m ro z w o je m d u s z p a s te rs tw a litu r g ic z n e g o i r e g u l a r n i e p rz e d s ta w ia ć p r o ­ b le m a ty k ę litu r g ic z n ą na· k o n f e r e n c ja c h d e k a n a ln y c h . 21. D ie c e z ja ln a K o m is ja d o S p r a w L itu r g ii i D u s z p a s te rs tw a L itu r g ic z ­ n e g o p r z y n a jm n ie j r a z w r o k u u r z ą d z a s p o tk a n ie d la d e k a n a ln y c h r e f e r e n ­ tó w d o s p r a w litu rg ic z n y c h . + T A D E U S Z R Y B A K + JÖ Z E F K A R D . G L E M P p r z e w o d n ic z ą c y K o m is ji p r z e w o d n ic z ą c y E p is k o p a tu ds. L itu r g ii K o n fe r e n c ji E p is k o p a tu i D u szp . L itu rg ic zn e g o P o ls k i I I I . O M Ó W IE N IA

1. G est ep ik lety czn y czy w sk a zu ją cy , czy jednoczący?

W a rto z a sy g n a liz o w a ć p o ja w ie n ie się n o w e g o e le m e n tu w te j d y s k u s ji. P r z y p o m n ijm y , że c h o d z i o g e st w y c ią g n ię c ia d ło n i p o d c z a s w y m a w ia n ia słó w k o n s e k r a c ji. D o ty c h c z a s z a ry s o w a ły się d w a s ta n o w is k a . C. V a g a g- g i n i k o n s e k w e n tn ie w w ie lu a r t y k u ła c h b r o n ił e p ik le ty c z n e g o z n a c z e n ia te g o g e stu , d o w o d z ą c , ż e w li tu r g ii rz y m s k ie j w y r a ż e n ia e x te n d e r e m a n u s : a d , v e rs u s, s u p e r o z n a c z a n a ło ż e n ie r ą k — w k o n s e k w e n c ji m a j ą w a lo r e p i­ k le ty c z n y . M a r t i m o r t z k o le i o p tu je za z n a c z e n ie m w s k a z u ją c y m w s p o m ­ n ia n e g o g e stu . T o m a sz K r o s n i c к i — w e r b is ta s p r ó b o w a ł z n a le ź ć te r ti u m q u id . J e g o z d a n ie m c h o d z i tu o g e s t je d n o c z ą c y — a u n it iv e g e stu re . S ta n o ­

w is k o srwoje w y ło ż y ł w E cclessia O ra n s V I I (1990, 61—67.: „M an u ... a d p a ­ n e m e t a d c a lic e m e x te n d a , a u n ii iv e g e s t u r ” . U z a s a d n ie n ie s w o je o p ie r a a u t o r n a 13 a r t R it u s S e r v a n d u s in C o n c e le b ra tio n e M issa e (1965 r.). W sp o m ­ n ia n y a r t y k u ł m ó w i o w y m a w ia n iu słó w u s ta n o w ie n ia , p o tr z e b n a j e s t w ty m m o m e n c ie : „ u n io v e r b o r u m m o r a lis ” . N a p o p a rc ie s ta n o w is k a o d w o łu je się ró w n ie ż d o o rz e c z e n ia P iu s a X I I d o ty c z ą c e g o is to tn y c h e le m e n tó w św ię c e ń p r e z b i te r a tu : „ e tia m ta c t u s m o r a lis a d S a c r a m e n tu m v a id e c o n fic ie n d u m s u f f ic i a t” .

A u to r ś w ia d o m y je s t w p r o w a d z e n ia n o w e j k a te g o r ii g e stu litu rg ic z n e g o . N ie m n ie j p rz e k o n a n y je s t, że w y r a ż a o n m o r a ln ą je d n o ś ć C h ry s tu s a — K o ś ­ c io ła i k o n c e le b ra n s ó w w a c tio c o n c e le b ra tio n is . M a n if e s tu je w s p ó ln ą s a k r a ­ m e n ta ln ą in t e n c ję w sło w ie i czy n ie . J e d n o c z y z o łta rz e m , z c e le b ra n s e m g łó w n y m i ze w s p ó łk o n c e le b ru ją c y m i. C h o c ia ż o p c jo n a ln y je s t o n je d n a k p ię k n y , w y m o w n y , e k s p re s y w n y , o b ja w ia ją c y w e w n ę t r z n ą w iz ję s p r a w o w a ­ n e j ta je m n ic y (m is te riu m ) C h ry s tu s a .

Ig n a s i M. P o s s a s w E c c le sia O ra n s z b ie ż ą c e g o ro k u (n r 201— 216) n a n o w o p r z y p o m in a d o ty c h c z a s o w ą d y s k u s ję i k o n k lu d u je , a b y n ie z a p o m in a ć , iż g e sty litu r g ic z n e s ą s y m b o la m i, k tó r e m a j ą m is ję o b ja w ia n ia , w y r a ż a n ia , o d s ła n ia n ia i u rz e c z y w is tn ia n ia rz e c z y w is to ś c i tr a n s c e n d e n tn e j, a w k o n ­ s e k w e n c ji p r z y c z y n ia ją się d o p e łn e g o u c z e s tn ic tw a w c e le b ra c ji. W a ż n e j e s t u n ik a n i e r u ty n y w ic h w y k o n y w a n iu , p o z y ty w n ie z a ś tr o s k a o ta k i sp o só b w y k o n y w a n ia , ' b y b y ły n a jp e łn ie j k o m u n ik a ty w n e .

2. M ięd zyn arod ow a S esja N au k ow a W y k ła d o w có w L itu rgii Obszaru Język a N iem ieck ieg o w B rix en

W u ro c z y m z a b y tk o w y m m ie ś c ie b is k u p a w B r ix e n (R re ssa n o n e ) w P o ­ łu d n io w y m T y ro lu , w d n ia c h o d 21 d o 25 w r z e ś n ia 1992 r. o d b y ła się k o le j­ n a S e s ja N aukorw a W y k ła d o w c ó w K a to lic k ie j l i t u r g i k i O b s z a ru J ę z y k a N ie ­ m ie c k ie g o (A K L — A r b e its g e m e in s c h a f t K a th o lis c h e r L itu rg ie d o z e n te n im d e u ts c h e n S p ra c h g e b ie t) . S e s ję z o rg a n iz o w a li w y k ła d o w c y li tu r g ik i z w y ż ­ szy ch u c z e ln i w A u s tr ii. Z o s ta li n a n ią z a p ro s z e n i ta k ż e w y k ła d o w c y l i t u r ­ g ik i sp o z a o b s z a r u ję z y k a n ie m ie c k ie g o , z C z e c h o sło w a c ji, z b y łe j J u g o s ła w ii, z L itw y , P o ls k i, W ę g ie r i W łoch. P o ls k ę r e p r e z e n to w a ł je d y n ie d e le g a t P a ­ p ie s k ie j A k a d e m ii T e o lo g ic z n e j w K ra k o w ie . S e s ja n a u k o w a , k tó r a o d b y w a ­ ła s i ę w K a r d in a l — N ik o la u s C u s a n u s —A k a d e m ie , k o n c e n tr o w a ła się w o k ó ł h a s ła : B e w e g u n g b r a u c h t B e w e g e r (R u c h p o tr z e b u je p o ru s zy c ie la ).

R e f e r a t in a u g u r a c y jn y T e r a ź n ie js z o ś ć w y w o d z ą c a się ze źró d ła . ( R e f l e k ­

sje n a d a k tu a ln o ś c ią te o lo g ii m is t e r y jn e j O do C asela) w y g ło sił p ro f. A rn o

S c h i l s o n z M o g u n c ji. O. p ro f. A n g e lu s H ä u s s l i n g O SB z o p a c tw a M a r ia L a a o h s t a r a ł s ię u d o k u m e n to w a ć tezę, w e d łu g k tó r e j ż y c ie r e lig ijn e i s tu d ia te o lo g ic z n e n a p r z e ła m ie X IX i X X w ie k u b y ły w y m o w n y m b o d ź c e m d o s f o rm u ło w a n ia te o lo g ii m is te r y jn e j. P a n i p ro f . T e re s a B e r g e r z D u r h a m (U SA ) — M ü n s te r (D) w r e f e r a c ie p t. R u c h litu r g ic z n y — r u c h e m k o b ie t,

n a w ią z a ła d o d z ia ła ln o ś c i O. C a se la , R. G u a rd in ie g o i P . P a rs c h a , z k tó r ą z w ią z a n y b y ł d ość lic z n y u d z ia ł k o b ie t w a p o s to la c ie litu rg ic z n y m . W p o zo ­ s ta ły c h r e f e r a t a c h p r z y p o m in a n o in n y c h p io n ie ró w o d n o w y litu r g ic z n e j z o b ­ s z a r u ję z y k a n ie m ie c k ie g o w o k r e s ie p rz e d s o b o ro w y m , j a k T h e o G u n k e la z L ipska· ( r e f e r a t w y g ło sił d y p l. teo l. A n d r e a s P o s c h m a n n z M ü n s te r ) ; Jo e e fa , A n d r e a s a J u n g m a n n a ( r e f e r a t d r a R u d o lfa P а с i к a z In n s b r u c k a ) ; H e in r ic h a v o n M e u r e s a ( r e f e r a t d y r e k to r a I n s ty tu t u L itu rg ic z n e g o w T r e w i- rz e p ro f. A n d r e a s a H e i n z a ) ; P iu s a P a r s c h a ( r e f e r a t d r a N o r b e r ta H ö s- l i n g e r a z K lo s te r n e u b u r g ) ; J o h a n n e s a P iń s k a ( r e f e r a t d r a E b e r h a r d a A m o n a z T y b in g i) o r a z J o s e fa T h o m é ( r e f e r a t p ro f. A lb e y ta G e r h a d s z B o n n ). O p r a c o w a n ie p t. R o z w ó j p r a w a litu r g ic z n e g o od u k a z a n ia się K o n ­

s ty tu c j i o ś w ię te j litu r g ii, p ro f . F r a n z a N i k o l a s c h a z S a lz b u rg a , p r z y ­

c z y n ił s ię d o o ż y w io n e j i d łu g ie j d y s k u s ji. P ro f. H e r b e r t M u c k z W ie d n ia p rz e d s ta w ił w p ły w te o lo g ii li tu r g ii J u n g m a n n a n a s t r u k t u r ę i fu n k c y jn o ś ć a r c h i te k t u r y k o ś c io ła i w n ę tr z a s a k r a ln e g o , a p ro f. H a in s-C h risto p h S c h m i d t - L a u b e r z W ie d n ia z p u n k tu w id z e n ia te o lo g a K o śc io ła e w a n g e lic k ie g o n a ś w ie tlił a s p e k t e k u m e n ic z n y r u c h u o d n o w y litu r g ic z n e j. P o w y ż sz a se s ja n a u k o w a n ie ty lk o p rz y p o m n ia ła n ie k tó ry c h w ie lk ic h in ic ja to ró w o d n o w y litu r g ic z n e j w X X w ie k u , le c z d a ła n o w e b o d ź c e d o k o n s e k w e n tn e g o k o n ­ ty n u o w a n ia w c ie la n ia w ż y c ie u c h w a ł S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II. ks. J ó z e f W a c ła w B o g u n io w s k i S O S 3. C iekaw a in icja ty w a

K u r ia B is k u p ia w H ild e s h e im o p u b lik o w a ła s p e c ja ln e p is m o d o ty c z ą c e o d p o w ie d z ia ln o ś c i w ie r n y c h z a s p r a w o w a n ie litu r g ii. S p r a w a d o ty czy k o n ­ k r e t n ie z a a n g a ż o w a n ia lu d z i d o ro s ły c h w p o s łu g i: m in is tr a n t a , k a n to r a , le k ­ to r a i p o m o c n ik a w u d z ie la n iu K o m u n ii ś w ię te j. T e p ie r w s z e p o słu g i l i t u r ­ g ic z n e z le c a m y z w y k le o so b o m m ło d y m czy b a r d z o m ło d y m . T y m c z a s e m h is ­ to r ia li tu r g ii z a ś w ia d c z a , że t e f u n k c j e p e łn ili lu d z ie d o ro ś li, bo ty lk o czło ­ w ie k d o jr z a ły m o ż e w e w ła ś c iw y sp o só b k o m u n ik o w a ć (p rzez c z y ta n ie ) sło ­ w o B oże, o d d a ć d o m in a n tę ś p ie w u litu rg ic z n e g o , d o b ra ć o d p o w ie d n ią m e lo ­ d ię , o d p o w ie d z ia ln ie p e łn ić in n e z a d a n ia . N ie k ie d y o d n o si s ię w ra ż e n ie j a k ­ b y p e łn ie n ie f u n k c j i litu r g ic z n y c h o d g ry w a ło r o lę „ z a ję c ia ” d zieci, b y n ie b y ło z n im i p ro b le m ó w . P is m o p a s te r z a z H ild e s h e im w y z n a c z a g ra n ic ę w p r o w a d z a n ia w p o słu g ę le k t o r a : „ n ie m ło d sz y n iż 18 le t n i” .

S ta n o w is k o p o w y ż sz e je s t ta k ż e f o r m ą a k ty w iz a c ji la ik a tu , s p r a w ia , że le k to r z y tw o r z ą zesp ó ł, w k tó r y m d o k o n u je się i d o k s z ta łc e n ie r e lig ijn e , a ta k ż e „ te c h n ic z n e ” (w z a je m n a k o r e k ta , d o s k o n a le n ie a rs le g e n d i itp .), o d c ią ż a to w d u ż y m s to p n iu d u s z p a s te rz a .

In i c ja ty w a p o w y ż sz a je s t z re a liz o w a n ie m z a le c e ń S o b o ru T ry d e n c k ie g o . R o z p a tr y w a ł o n s p r a w ę w y p e łn ia n ia tzw . ś w ię c e ń n iż s z y c h (m . i. le k to r a t, a k o lita t) . F u n k c je t e s ta ły się „ n u d a n o m in a ” w „ d r a b in ie ” p ro w a d z ą c e j do p r e z b i te r a tu . D y s k u s ja sz ła w d w ó c h k ie r u n k a c h . J e d n i d o m a g a li się p o sz e ­ r z e n i a „ z a ję ć ” p o szc z e g ó ln y c h f u n k c ji, p o w ie rz e n ie im n p . tr o s k i o c m e n ta ­ rz e , k a te c h iz a c ję itp . D ru g a g r u p a o p o w ia d a ła się za z n ie s ie n ie m „ św ię c e ń n iż s z y c h ” . O s ta te c z n ie w d n iu 15 lip c a 1563 r. p rz e g ło s o w a n o d e k r e t n r 17. S ta n o w i on o z a c h o w a n iu tzw . św ię c e ń n iż s z y c h , ró w n o c z e ś n ie o p o w ia d a się z a p o w ie rz a n ie m ty c h f u n k c ji o so b o m św ie c k im , ż o n a ty m (e tia m c o n iu n g a ti v it a e p r o b a ta e , d u m m o d o n o n b ig a m i, a d e a m u n ia o b e u n d a id o n e i). I n i c j a ­ ty w a z H ild e s h e im w a r t a je s t n a ś la d o w a n ia .

ks. B o g u s ła w N a d o ls k i T C h r., W a r s z a w a 4. In m em oriam prof. W alter D iirig

W 1 p a ź d z ie r n ik a 1992 r. P a n p rz e n ió s ł d o ż y c ia w ie c z n e g o p ro f, l i t u r ­ g ik i n a u n iw e r s y te c ie w M o n a c h iu m W a lte r a D ü rig a . J e g o ży cie b y ło n ie ­ z w y k le b o g a te i a k ty w n e . U ro d z ił s ię w e W ro c ła w iu 1 s i e r p n ia 1913 r. J e ­ go s tu d ia p r z y p a d a ły n a czas w o jn y . P rz e z p e w ie n o k r e s cza'su b y ł p r e f e k ­ te m W y ższeg o S e m in a r iu m D u c h o w n e g o w e W ro c ła w iu (M a ria n u m ), w ic e ­ r e k to r e m , a n a s t ę p n ie re g e n s e m G e o rg ia n u m . L itu r g is to m z n a n y j e s t p r z e d e w s z y s tk im z p ra c y h a b ilita c y jn e j (1948) p t : «Im ago». E in B e itr a g z u r T e r m i ­

n o lo g ie u n d T h e o lo g ie d e r r ö m is c h e n L itu r g ie . P r o w a d z ił w y k ła d y n a u n i­

w e r s y te c ie w M o n a c h iu m , a ta k ż e w R e g e n s b u rg u i F r e ib u r g u i. B ., n a s t ę p n ie p o w ró c ił z n o w u d o sto lic y B a w a r ii — M o n a c h iu m .

J e g o d o ro b e k n a u k o w y to ta k ż e p r a c a : P ie tr a s litu r g ic a — s tu d iu m d o ­ ty c z ą c e r o z u m ie n ia p o b o ż n o śc i (F r ö m m ig k e itb e g r iff) i p r z e d s ta w ie n ia B o g a w z a c h o d n ie j litu r g ii. W a rto ta k ż e w z m ia n k o w a ć n ie w ie lk ą b ro s z u rę o m a ­ w ia ją c ą s e n s i z n a c z e n ie c h rz e ś c ija ń s k ie g o św ię ta . N o si o n a ty t u ł: D as c h r i­

s tlic h e F e s t u n d se in e F eier, S t. O ttilie n 1974.

W p a m ię c i s tu d e n tó w z a p is a ł się ja k o c z ło w ie k m iłu ją c y E u c h a ry s tię . ks. B o g u s ła w N a d o ls k i T C h r., W a r s z a w a