CZYNNIKI ZJADLIWOŚCI
BAKTERII
JOANNA KĄDZIELSKA
KATEDRA MIKROBIOLOGII LEKARSKIEJ WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY
BAKTERIE CHOROBOTWÓRCZE DLA CZŁOWIEKA
•
BAKTERIE BEZWZGLĘDNIE CHOROBOTWÓRCZE (PATOGENY)• Wyposażone w zespół czynników związanych z komórką oraz wydzielanych poza nią, które powodują stałą lub przejściową destrukcję struktur komórkowych ważnych dla prawidłowego funkcjonowania makroorganizmu. Wywołują zawsze chorobę, jeśli tylko osiągną odpowiedni poziom skolonizowania organizmu.
•
BAKTERIE OPORTUNISTYCZE• Warunkowo chorobotwórcze, mogą być czynnikiem etiologicznym zakażeń
oportunistycznych. Stanowią składnik naturalnej mikroflory człowieka lub występują w środowisku, ale w stanach zaburzenia równowagi flory lub obniżenia odporności
organizmu mogą wywołać infekcje. Mogą też wywołać infekcję po dostaniu się do przestrzeni jałowych (inwazyjne zabiegi diagnostyczne czy lecznicze).
CECHY PATOGENNEGO DROBNOUSTROJU
•
WIĄZANIE DO KOMÓREK GOSPODARZA•
UNIKANIE MECHANIZMÓW OBRONNYCH MAKROORGANIZMU•
UZYSKIWANIE ŻELAZA I INNYCH NIEZBĘDNYCH SKŁADNIKÓW•
POWODOWANIE OBJAWÓWPATOGENEZA ZAKAŻEŃ BAKTERYJNYCH SCHEMAT OGÓLNY
• KONTAKT Z DROBNOUSTROJEM • ADHEZJA (skóra, błony śluzowe) • INWAZJA (inwazyny)
• KOLONIZACJA I WZROST DROBNOUSTROJU (produkcja czynników zjadliwości) • PRODUKCJA TOKSYN (działanie miejscowe lub uogólnione) LUB INWAZJA
namnażanie w miejscu zakażenia oraz w innych częściach ciała)
• USZKODZENIE TKANEK LUB NARZĄDÓW-
CHOROBA
CZYNNIKI ZJADLIWOŚCI (WIRULENCJI) BAKTERIE GRAM-DODATNIE • PEPTYDOGLIKAN • BIAŁKA POWIERZCHNOWE • OTOCZKA • EGZOTOKSYNY • SPORY (PRZETRWALNIKI)
CZYNNIKI ZJADLIWOŚCI (WIRULENCJI) BAKTERIE GRAM-UJEMNE
•
LIPOPOLISACHARYD (LPS) = ENDOTOKSYNA•
FIMBRIE (PILE)•
BIAŁKA BŁONY ZEWNĘTRZNEJ (OMP)•
OTOCZKA•
EGZOTOKSYNY•
RZĘSKI•
SIDEROFORYOTOCZKA
• OKRYWA ŚCIANĘ KOMÓRKOWĄ • NAJCZĘŚCIEJ POLISACHARYDOWA
• OCHRONA PRZED FAGOCYTOZĄ UKŁADU IMMUNOLOGICZNEGO CZŁOWIEKA
• BAKTERIE
GRAM-DODATNIE I GRAM-UJEMNE
EGZOTOKSYNY
• TOKSYNY BIAŁKOWE BAKTERII GRAM-DODATNICH I GRAM-UJEMNYCH • WYDZIELANE ZEWNĄTRZKOMÓRKOWO, O TYPOWYM DLA KAŻDEJ
TOKSYNY MECHANIZMIE DZIAŁANIA
• WIAŻĄ SIĘ ZE SWOISTYMI RECEPTORAMI NA KOMÓRCE I MAJĄ OKREŚLONE DZIAŁANIE W STOSUNKU DO TKANEK
• WIELE Z NICH MA DZIAŁANIE LETALNE
• MOGĄ BYĆ JEDYNĄ PRZYCZYNĄ CHOROBY LUB NALEŻEĆ DO SZEROKIEGO WACHLARZA CZYNNIKÓW ZJADLIWOŚCI
• WIĘKSZOŚĆ KODOWANA NA PLAZMIDACH LUB BAKTERIOFAGACH
ROLA TOKSYN W CHOROBIE
• Choroba powodowana przez S. aureus w żywności • Zatrucie jadem kiełbasianym
• Tężec • Błonica
SIDEROFORY
• NISKOCZĄSTECZKOWE SILNE CHELATORY Fe3+ SYNTETYZOWANE PRZEZ
LICZNE BAKTERIE, W WARUNKACH NIEDOBORU ŻELAZA W ŚRODOWISKU.
• ZA ICH POŚREDNICTWEM BAKTERIA MOŻE W AKTYWNY SPOSÓB
POZYSKIWAĆ ŻELAZO ZE ŹRÓDEŁ USTROJOWYCH (NP.. LAKTOFERYNY, TRANSFERYNY, HEMOGLOBINY)
• UŁATWIAJĄ KOLONIZACJĘ I NAMNAŻANIE W ORGANIZMIE ZAKAŻONYM
BIOFILM BAKTERYJNY
• SKŁADAJĄCE SIĘ Z WIELU WARSTW POPULACJE BAKTERII,OTOCZONE
MATRIKS POLISACHARYDOWĄ, PRZYCZEPIONE DO JAKIEJŚ POWIERZCHNI (NP.PLASTIKOWY IMPLANT)
• BŁONY BIOLOGICZNE NA PLASTIKOWYCH IMPLANTACH (NP. ZASTAWKACH
SERCA) SĄ PRAWIE NIEMOŻLIWE DO USUNIĘCIA PRZY POMOCY ANTYBIOTYKÓW CO POWODUJE KONIECZNOŚĆ CHIRURGICZNEGO USUNIĘCIA IMPLANTU
• PŁYTKA NAZĘBNA POWSTAJE Z BIOFILMU, KTÓRY PÓŹNIEJ ULEGA
ZWAPNIENIU
PRZETRWALNIKI (SPORY) BAKTERII GRAM-DODATNICH
DIPIKOLINIAN WAPNIA, WARSTWA GĘSTO UPAKOWANEJ MUREINY I BIAŁKA
• BACILLUS (WĄGLIK- BIOTERRORYZM !!!!)
• CLOSTRIDIUM (TĘŻEC, BOTULIZM, ZGORZEL GAZOWA)
• PRZEŻYWAJĄ KILKADZIESIĄT LAT W ŚRODOWISKU (NP.W ZIEMI) –
ODPORNE NA WYSYCHANIE
• PRZEŻYWAJĄ GOTOWANIE, DZIAŁANIE ŚRODKÓW DEZYNFEKCYJNYCH,
DZIAŁANIE UV
UKŁAD IMMUNOLOGICZNY CZŁOWIEKA OBRONA SWOISTA PRZECIWCIAŁA 3 LIMFOCYTY B i T
OBRONA NIESWOISTA FAGOCYTY 2 (NK KOMÓRKI,
GRANULOCYTY, MAKROFAGI)
SKÓRA, BLONY ŚLUZOWE, ENZYMY, 1 NATURALNA MIKROFLORA,
BIAŁKA DOPEŁNIACZA
SKĄD WZIĘŁY SIĘ PATOGENNE DROBNOUSTROJE?
