Martyna Milewska,Piotr
Chmielewski
Działdowo, woj. ciechanowskie
Informator Archeologiczny : badania 22, 123-124
Inform ator A rcheologiczny 1088
123
doc. d r Je rz e g o K mlec Ińs kiego. F in a n s o w a ł IHKM ΡΛΝ, P ierw szy sezo n b a d a ń . M iasto śred n io w ieczn e.
B a d a n ia m iały n a c e lu w s tę p n e ro zp o zn an ie s y tu a c ji terenow ej. Z ało żo n o trz y w ykopy b ad aw czo o łącz n ej p o w ierzch n i 6 1 ,5 m 2 1 głęb o k o ści ok. 2 m. lo k alizu jąc Je w b e z p o śre d n im są sie d z tw ie Z e sp o łu S zkól L icealn y ch w C h o jn ic a c h , czyli z a b u d o w a ń d aw n eg o K olegium Je z u ic k ie g o . W w ykopie n a jb a rd z ie j w y su n ię ty m w k ie r u n k u półn o cn y m , w k ie r u n k u północ- n o w sc h o d n le g o n a ro ż n ik a obw o d u m u ró w m iejsk ich n a tra fio n o n a re lik ty m u r u z cegły g o ty c kiej. M ateria ł zab y tk o w y był całkow icie p rz e m ie sz a n y , głów nie now ożytny 1 w sp ó łczesn y .
B a d a n i· b ę d ą k o n ty n u o w a n e .
B a d a n ia p ro w ad zi zesp ó ł P raco w n i B a d a ń A rc h ite k tu ry M urow anej pod k ie ru n k ie m doc. d r h ab . T a d e u sz a Poklew sklego. F in a n s o w a n ie w r a m a c h R esortow ego P ro g ra m u B a d a ń P o d staw o w y ch “G ru n w a ld ". D rugi, od 1980 r., se z o n b a d a ń . A glom eracja m ie js k a od XIV w. do 19 4 5 r. W n a s tę p s tw ie so n d ażo w y ch b a d a ń rozp o zn aw czy ch z 1980 r. b a d a n ia szero k o p ła s z czyznow e s k u p io n e w d w óch p u n k ta c h m ia s ta : w połu d n io w y m b lo k u p rzy ry n k o w y m o raz W p ó łn o c n y m n a ro ż n ik u b lo k u w m ie js c u daw nego barokow ego p a ła c u von F in e k e n s telnów , tra d y c y jn ie w ią z a n y m z krzy żack im z a m k ie m w ójtow skim . W m ie js c u zam k o w y m o tw arto w ykopy n a łącz n ej p o w ierzch n i 6 ,2 5 arów , n a to m ia s t w b lo k u p rzyrynkow ym n a pow ierzchni 1,75 a r a . W ykopy d o p ro w ad zo n o do c a lc a n a niew ielkich p o w ierzch n iach , co w ystarczyło Je d n a k , by g e n e ra ln ie ro z p o z n a ć s tra ty g ra fię o b u b a d a n y c h rejonów .
W bloku zam kow ym o d k o p an o sto p ę fu n d am en to w ą północno-zachodniego sk rzy d ła daw nego p a ła c u o raz m iejsce d o b u d o w a n ia do niego skrzydła poprzecznego. Nie rozpoznaw ano trzeciego s k r z y d ti południow o-w schodniego. Stw ierdzono, że p ó łnocno-zachodnia p a rtia p a ła c u J e s t n a j s ta rs z a . a jej fu n d a m e n ty p rzecinają się przez pozostałości spalonej budow li drew n ian ej p ro sto k ą tn e j, k tó rą n a p odstaw ie zaw arto ści m o żn a um ieszczać najpóźniej w 1 połowic XVI w. Ta za w a rto ść to u łam k i n aczy ń g lin ian y ch toczonych na kole I w y p alan y ch przed e w szystkim w atm o sferze redukcyjnej o form ach zc sc h y łk u XV w. 1 p o czątk u XVI w., plom ba ołow iana z n a p is e m w o to k u "C / ? / MT /U R EI RAI /N /" , w ykonanym m a ju sk u łą typow ą d ta o sta tn ie j ćw ierci XV w. I połow y XVI w., z p odobizną d rzew a liściastego w o to k u i tarczą h erb o w ą póżnogotycką 1 h erb cm -k ro k lew k ą w po śro d k u . Chodzi niew ątpliw ie o pieczęć k o m tu ra R ynu, a w ięc o zabytek, który pow stał przed 1525 r. Poza ty m w sz c z ą tk a c h budow li znaleziono k a m ie n n e p alen isk o o tw arte o ra z 3 g lin ian e grzędzldla do sieci rybackich. M am y zate m te rm in u s p o s t q u e m d la budow y n a js ta rs z e j części m urow anego p ałac u : окЫо 1550 r. W szystkie s t r u k tu r y m u ro w a n e znalezione w obrębie bloku zam kow ego s ą m łodsze 1 w iążą się z now ożytnym p ałacem . P ałac u staw io n y Je s t fro n tem do ulicy w iodącej od b ra m y m iejskiej (B ram a N iemiecka). O d kopano kolejne n aw ierzch n ie ulicy prow adzącej do b ra m y od m ia sta . S ą to n aw ierzch n ie b ru k o w an e now ożytne I śred n io w ieczn a b ita w żwirze rzecznym . S p a lo n a b udow la d rew n ian a, z XV/XVI w. przecięta fu n d a m e n ta m i p a ła c u , sto i szczytem do u licy 1 nie Je s t od niej oddzielona Jakim kolw iek u rz ą d z e n ie m o bronnym . To sa m o od n o si się do sta rs z y c h od niej sp alo n y ch budow li średniow ie cznych, k tó ry ch szczątk i odkryto fragm entarycznie pod p o sad zk am i piw nic p a ła c u . W nioskujem y s tą d o tym , że w m iejscu , n a k tó ry m z b u d o w an o w XVII w. p a ła c von F lnckcnstelnów , nic było średniow iecznego z a m k u krzyżackiego, a e w en tu aln y dw ó r w ójtow ski m u siałb y być n lco b ro n n y 1 ch ro n io n y tylko przez o b w aro w an ia m iejskie.
W b lo k u p rzy ry n k o w y m o d sło n ięto z a b u d o w ę je d n e j działk i m iejskiej 1 o k re ślo n o rozwój tej z a b u d o w y w c ią g u czasó w n o w o ży tn y ch - od zap ew n e XVI w. do 1Э45 г., czyli do o sta tn ie g o p o ż a ru m ia sta .
P o d staw o w a m a s a ru c h o m y c h zabytków , k tó re zn alezio n o to p rz e d m io ty lu b fra g m e n ty p rzed m io tó w s ta n o w ią c y c h ru c h o m o ś c i dom ów m ie sz c z a ń s k ic h w 1945 r.
S ą J e d n a k w re lik ta c h zab y tk i ru c h o m e s ta rs z e , przed e w sz y stk im ceram iczn e. B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e .
I D ębczyno, woj. k o sz a liń sk ie , st. 5 3 - p a trz w czesn e średniow iecze. D z ia łd o w a ,
w o j, c lc c h » n o w » k le
PP P raco w n ie K o n serw acji Z ab y tk ó w P ra c o w n ia A rc h e o lo g ic z n o -K o n se r w a to rs k a O d d ział w W arszaw ie
P o lsk a A k ad em ia N a u k I n s ty tu t H i sto rii K u ltu ry M a te ria ln e j Z ak ład A r cheologii P o lsk i Ś ro d k o w ej w Łodzi
124
PÓŹNE ŚREDNIOWIECZEC hm ielew skiego. F in a n s o w a ł WKZ w C iech an o w ie. Ó sm y sezo n b a d a ń . Z am ek śre d n io w ie c z n y (od p o c z ą tk u XIV w. ).
P ra c e w y k o p alisk o w e k o n c e n tro w a ły e lę we w n ę trz u b a s z ty p o łu d n io w o -zach o d n iej (k o n ty n u a c ja b a d a ń , p o d c z a s k tó ry c h stw ie rd z o n o w baszcie Istn ie n ie d w ó ch k o n d y g n acji piw nic), w e w sc h o d n ie j części p o d zam c za o ra z n a s to k u w zgórza zam kow ego w rejo n ie D o m u D użego.
R ozpoczęto e k sp lo ra c ję dolnej piw nicy b a sz ty , z której now ożytnego z a s y p ls k a w ydobyto o prócz In n y c h z n a le z isk d u ż e frag m en ty jej zarw an eg o sk le p ie n ia . E k sp lo ra c ję p rz e rw a n o m n iej w ięcej w połow ie w ysokości piw nicy, niem n iej w y k o n a n y so n d a ż , w k tó ry m n a tra fio n o n a b e lk ę podłogow ą o raz n ie lic z n e u ła m k i n a c z y ń p ó źn o śred n io w ieczn y ch , pozw olił n a u s ta le n ie p ełn ej je j w ysokości. W ynosi o n a 3 ,7 m, czyli an alo g ic z n ie J a k w ysokość piw n icy g ó rn ej. D o k o ń czen ie p r a c e k sp lo ra c y jn y c h p rzew id zian e J e s t n a rok przyszły.
W w ykopie zało żo n y m w fosie zam kow ej n a ze w n ą trz m u r u o b ro n n e g o w sc h o d n ie j części p o d z a m c z a n a tra fio n o n a frag m en ty n o w o ży tn y ch k o n s tru k c ji d re w n ia n y c h o n iero z p o z n a n e j n a o b e c n y m e ta p ie b a d a ń fu n k cji. O d sło n ięto tu ta k ż e k a m ie n n e u m o c n ie n ia d n a fosy o ta c z ającej zam e k .
B a d a n ia s to k u w zgórza zam kow ego pod fu rtą w o d n ą w D o m u d u ż y m n ie p rzy n io sły n ie s te ty s p e łn ie n ia oczekiw ań w p o s ta c i ro z p o z n a n ia pierw o tn eg o p o zio m u p rz e ja z d u w furcie. Z o sta ł o n zn isz c z o n y p o d c z a s p ra c re m o n to w y c h I p o rząd k o w y ch w y k o n y w an y ch n a z a m k u n a p o c z ą tk u n aszeg o w iek u . U chw ycono n a to m ia s t w ew n ętrzn y s k r a j fosy zam kow ej od s tro n y w sc h o d n ie j o raz po tw ierd zo n o w cześn iejsze s p o s trz e ż e n ia o s z tu c z n y m n a s y p y w a n lu w zgórza zam kow ego, k tó reg o sk ło n w b a d a n y m rejo n ie u m o c n io n y był p ła szczem k a m ie n n y m .
K o n ty n u o w an o ta k ż e b a d a n ia ś m ie tn is k a k u c h e n n e g o pod p ó łn o c n ą ś c ia n ą D o m u D użego. P ra c e te p rzy n io sły k ilk a n a śc ie tysięcy frag m en tó w p ó ź n o śred n io w ieczn y ch n a c z y ń g lin ia n y c h o ra z o rg a n ic z n y c h o d p ad k ó w k u c h e n n y c h . Z p o zo stały ch w ykopów u z y sk a n o z n a le z is k a no w o ż y tn e w p o s ta c i licznych u ła m k ó w n a c z y ń g lin ia n y c h , kafli, s tłu c z k i sz k la n e j, p rzedm iotów m etalo w y ch , k a m ie n n y c h k u l a rm a tn ic h o ra z frag m en tó w fajek.
Z n a le z isk a l d o k u m e n ta c ja b a d a ń z n a jd u ją się w P raco w n i A rch eo lo g iczn o -K o n serw ato r sk iej PP PKZ P /W a rsz a w a .
B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e
-E lb lą g , S t a r e M la a to PP P raco w n ic K o n serw acji Z ab y tk ó w P raco w n ia A rcheologii M iast O d d z ia ł w G d a ń s k u
B a d a n ia prow adzili m gr m gr G ra ż y n a N aw rolska, A ndrzej G ołębiew ski, L eszek K u c h a rs k i pod k ie ru n k ie m T a d e u sz a N aw rolsklego (a u to r s p r a w ozdania). F in a n s o w a ł WKZ w E lb ląg u . D ziew iąty s e z o n b a d a ń . M iasto śred n io w ieczn e 1 now o ży tn e ( 1237 - 1945].
P row ad zo n o b a d a n ia w dw óch w y k o p ach o łącz n ej p o w ierzch n i 4 9 5 m a o raz p rzygotow ano te re n l częściow o w y ek sp lo ro w an o g ru z w n a s tę p n y m w ykopie o p o w ierzch n i 3 8 0 m .
Dwa w y kopy o w y m ia ra c h 3 4 ,5 x 1 0 m l I 0 x 15 m założono w o b rę b ie głów nej u licy S ta re g o M iasta, tj. S ta r y R ynek. D łu ższy z n ic h był u sy tu o w a n y m iędzy p re z b ite ria Iną częścią k o ścio ła św . M ikołaja a d o m n ie m a n ą Unią z a b u d o w y ratu szo w ej. C elem b a d a ń było u c h w y c e n ie kolej n y c h poziom ów u lic y o ra z to w arzy szącej Jej zab u d o w y , Jak o , żc u lic a S ta r y R ynek p e łn iła fu n k c ję w ydłużonego ta rg u . Je d n o c z e ś n ie Is tn ia ła m ożliw ość o d sło n ię c ia s ta rs z e j fazy kościoła św . M ikołaja, relik tó w b u d y n k ó w ra tu sz o w y c h o ra z p rzed p ro ży d o m ó w m ie sz c z a ń s k ic h .
W odległości 7 ,3 0 - 9 ,6 0 m n a w sc h ó d od k o ścio ła św . M ikołaja o d k ry to re lik ty d w u fazo w ych c e g la n o -k a m ie n n y c h kram ó w , k tó re o tacz ały kościół z trz e c h s tro n . Z arów no s ta rs z y (XVI w.), J a k 1 m ło d szy (XVIII w.) b u d y n e k k ra m u zajm ow ał tę s a m ą p o w ierzch n ię 1 w raz z o d c in k ie m k ram ó w w sc h o d n ic h u sy tu o w a n y by) s k o ś n ie do ko ścio ła, a le zgodnie z o siam i z a b u d o w y m ie sz c z a ń s k ie j. K ram y o szero k o ści 6 ,6 0 - 7 ,1 0 m były d w u tra k to w e , a głów ne p o m ieszczen ie znajdow ało się od s tro n y ko ścio ła. O d s tro n y ulicy, n a n iższy ch p o zio m ach u c h w y co n o re lik ty d w óch s ta rs z y c h k ram ó w d re w n ia n y c h (XIV w,), n ie s te ty o n ie o k re ślo n y c h w y m ia ra c h . D u ży m z a sk o c z e n ie m było o d sło n ięcie w o b rę b ie u lic y S ta r y R y n ek kolejnego ceg la n eg o b u d y n k u o sz e ro k o śc i 3 ,7 0 - 4 ,1 0 m w zniesionego za p e w n e w XV w.
T e re n m ięd zy ko ścio łem św . M ikołaja a k ra m a m i zajm o w a ł c m e n ta rz . Mimo zn a c z n e g o p rz e m ie sz c z e n ia w a rstw w yróżniono 4 poziom y po ch ó w k ó w szk ieleto w y ch w tr u m n a c h (łącznie 82 pochów ki). Z w raca u w a g ę łącz en ie tru m ie n d y b lam l d re w n ia n y m i I te c h n ik a m i ciesielsk im i b ez u ż y c ia gw oździ. C h a ra k te ry s ty c z n y J e s t też b ra k w y p o sażen ia w tr u m n a c h . Z aledw ie w k ilk u zn ale zio n o b u ty sk ó rz a n e , a w d w óch tr u m ie n k a c h d ziec ięcy ch z n ajd o w ały się rzeźbio n e łyżeczki I m isk i d re w n ia n e o ra z s k o r u p y orzechów laskow ych.
N iestety n ie u ch w y co n o s ta rs z y c h e le m e n tó w zw iązan y ch z kościołem . Z aró w n o p ro s to z a m k n ię te p re z b ite riu m . Jak I n a ro ż n a k a p lic a p o ch o d zą z je d n e j fazy b u d o w lan ej, k tó rą n ależ y d a to w a ć o rie n ta c y jn ie n a d ru g ą połow ę XIV w.
