Stanisław Jodłowski
Biuletyn Polonistyczny 23/1-2 (75-76), 132-135
ZMARLI
STANISŁAW JODŁOWSKI (14 XII 1902 - 12 II 1979)
Stan isław Jodłowski urodził się 1Ą grudnia 1902 r . w T am aw ce pow. dobrom ilskiego, w rodzinie ch łopskiej. W latach 1912-1922 (z dwu letnią p rzerw ą w c z a sie 1 wojny) był uczniem gimnazjum klasycznego w P rzem yślu.
Studia uniw ersyteckie na Wydziale Humanistycznym "Uniwersytetu Ja na K azim ierza we Lwowie podjął w r . 1925 i ukończył je uzysku jąc w roku 1929 stopień doktora filozofii na podstawie p racy "Rozw ój polskich określników c e lu ". W r . 1930, po uzupełnieniu dwu egzaminów, o trz y mał tytuł m ag istra filologii p o lsk ie j.
W roku akad. 1928/29 rozpoczął Stanisław Jodłowski p ra c ę zawodo wą i naukową jako asysten t p ro f. p ro f. Henryka G aertn era i Witolda T aszyck iego w katedrach Języka P olskiego i Filo logii Słow iańskiej Uni w ersytetu Jana K azim ierza. W latach 1932-1936 był redaktorem wydaw nictwa lwowskiego K sią ż n ic a -A tlas.
Rok 1936 z a ś - to początek nie przerw anej już aż do o k resu eme rytalnego p racy n au czycielsk iej w szkołach podstawowych i średnich
(w c z a sie wojny w tajnym nauczaniu) o raz w szkołach w yższych: w Wyż sze j Szkole P edagogicznej w Katowicach i Krakow ie, od r . 1968 na Uni w ersytecie Jagiellońskim . Docentem zo stał mianowany Stan isław Jodłow ski w r . 1954-, profesorem nadzwyczajnym - w 1964, a w 1973 - p ro fe sorem zwyczajnym.
D ziałaln ość p ro f. Jodłowskiego w Wyższych Szkołach Pedagogicznych zazn aczyła się trw ale i owocnie - dzięki niej bowiem powołano w tych uczelniach katedry języka polsk iego , które stały się zaczątkiem silnych d z iś ośrodków naukowych. Katedry owe, których Jodłowski był kierow ni kiem, o taczał on prawdziwą opieką, k sz ta łc ił pieczołow icie młodą kadrę
swoich katedr z a p ra sz a ł najw ybitniejszych językoznawców krakow skich. W ten sposób wychował zastęp młodszych lingwistów, których nazw iska liczą się d z iś w św iecie nauki.
Obok funkcji kierownika katedry pełnił p rof. Jodłowski w WSP funk cję dziekana (1950-1956) i p ro rek to ra (1956-1962). W U niw ersytecie Jagiellońskim był kierownikiem Zakładu Dydaktyki L ite ratu ry i Języka P olskiego Instytutu Filologii P o lsk ie j.
D ziałalność naukowa p ro f. Jodłowskiego zaznaczyła się natom iast w następujących instytucjach naukowych: w Komitecie O rtograficznym PAU (1934-1936), w Komisji Językowej PAU, a następnie w Kom isji Językoznawstwa Oddziału Krakow skiego PAN, od r . 196l w Kom isji Kultury Języka P olskiego PAN, od r . 1966 w Komitecie Językoznawstwa PAN.
Badania naukowe P ro fe so ra skupiały się głównie na op isie w spół czesn ego języka p olsk iego , poszerzonym o tło teoretyczne, a w s z c z e gólności dotyczyły o rto g rafii o raz interpunkcji, m orfologii i składni. N ajw cześn iejsze były p race z zak resu o rto g rafii, a w iązały się z d zia łaln o ścią w Komitecie O rtograficznym . Owocem je j stał się podręcznik, wydany wspólnie z Witoldem T aszyckim : "Z a sa d y pisowni p o lsk ie j i in terpunkcji ze słownikiem ortograficznym " z r . 1936. L iczb a przedw ojen nych i powojennych jego wydań w raz z w ersjam i szkolnymi p rz e k ra c za 30. Nie trzeb a p o d k re ślać, w jakim stopniu p ra c a ta p rzyczyn iła się do norm alizacji i utrw alenia w całych pokoleniach pisowni stw orzonej z takim trudem po odzyskaniu n iepodległości.
Zagadnieniu m orfologii, a zw łaszcza słowotw órstw a, pośw ięcił p ro f. Jodłowski liczne artykuły, z których wymienimy trzy n ajw ażn iejsze : "W yrazy z przedrostkam i a tzw. zro sty i złożenia" (1931) , " P o d sta wowe zagadnienia metodologiczne słowotw órstwa" ("P orad n ik Językowy'^ 1954-) , "Z estaw ien ia bliźn iacze" ("Biuletyn P olskiego T ow arzystw a Językoznawczego", 1962). Podejmuje w nich istotne zagadnienia teo rii kompozitów albo problemy metodologiczno-term inologiczne ważne dla dy daktyki słow otw órstw a, w prow adzające ład w niespokojne ów czesne po
lemiki między różnymi szkołami słowotwórczymi.
N ajw ięcej jednak p a sji naukowej, dociekliw ości i odkryw czości wy k azał w badaniach nad polsk ą składnią i wiążącym się z nią problemem te o rii c z ę ś c i mowy. Im to pośw ięcił wiele artykułów, rozpraw i stu diów, które znalazły ukoronowanie w p o staci czterech podstawowych d zie ł uczonego: "Su bstan tyw izacja przymiotników w języku polskim "
(W rocław 1964), "S tu d ia nad częściam i mowy" (W arszaw a 1 9 7 1 ), "Ogól- nojęzykoznaw cza ch arak terystyk a zaimka" (W rocław 1973), "Podstaw y p o lsk ie j składni" (W arszaw a 1976). W szystkie te p ra c e , oparte na r o z ległym m ateriale przykładowym, p rzed staw iają wzorowe opracow anie m onograficzne. Dwie pierw sze poświęcone są głównie kontekstowemu i
słownikowemu kwalifikowaniu c z ę śc i mowy, k siąż k a o zaimku daje jego ch arak tery sty k ę semantyczną i składniową jako c z ę śc i mowy o funkcji niemnemicznej (niesym bolicznej) , która polega na wywołanym p rz e z z a i mek pośrednictw ie wiodącego do desygmentu układu sytuacyjnego, o w ar to śc i słownikowej ram ow o-kluczow ej. "Podstaw y p o lsk ie j składni" p rz y n o szą z a ś szczegółow y opis polskich zjaw isk składniowych, stanowią wprowadzenie w problematykę analizy składniow ej, ukazują założen ia i kierunki w spółczesnych badań składniowych. Autor wyzyskuje w tym d z ie le cały polsk i dorobek składniowy, dodając wiele sp o strzeże ń , opisów i u staleń nowych, które przyczyn iają się do lep szeg o , p e łn ie jszeg o niż dotąd opisu polskiego zdania. Do tych n ależą np. tzw. modyfikatory składnio we lub czasow niki n ieflek syjn e, czy w reszcie elementy obudowy wypo w iedzenia, tzw. modulanty.
Uniw ersytecki podręcznik składni je s t ostatnim dziełem p ro f. Jodłow skiego w długim ciągu jego tw órczości podręcznikow ej, zapoczątkowanej je s z c z e w o k resie lwowskim, w c z a sie nauczania w szkołach podstaw o wych i średn ich ; był bowiem autorem wielu podręczników , z których p ie rw szy ukazał się w r . 1934 p t. "Ć w iczenia gram atyczne, o rto g ra fic z ne i słownikowe dla k lasy III szkoły podstaw ow ej".
Jak widać - p rzez całe życie tow arzyszyło p ro f. Jodłowskiemu z a angażowanie w spraw y nauczan ia. Ono skierow ało go też ku d ziałaln ości organ izacy jn ej na polu nauki i ośw iaty. P iastow ał wiele godn ości, był np. p rz e z wiele lat członkiem Rady Głównej Szkolnictw a W yższego oraz
gramów Studiów Wyższych Szkół N auczycielskich.
Obok tego prow adził żywą działaln ość społeczno-polityczną: w l a tach 1965-1972 był posłem na sejm z ram ienia Stronnictw a Demokraty cznego o raz znanym w Krakowie radnym i działaczem Frontu Jedności N arodu.
Dorobek życia p ro f. Jodłowskiego przedstaw ia się bogato i różn orod n ie ; do ostatnich lat system atycznie i pracow icie pomnażany i ro zw ija ny, służy młodszym pokoleniom.
Był p ro f. Stanisław Jodłowski człowiekiem w ielkiej dobroci i ła godności. Życzliwy i opiekuńczy wobec młodszych kolegów i uczniów, zach ęcał ich do p racy słowami i własnym przykładem . Zaw sze sp ra w ie dliwy, stw arzał w kierowanych p rzez siebie placówkach atm osferę sp o koju i p rzy jaźn i, tak bardzo p racy sp rz y ja ją c ą . Z ap isał się trw ale w pam ięci tych, którzy go zn ali.
P ro f. dr Zofia Kurzowa
KAREL KREJČÍ
(20 VIII 1904 - 26 VI 1979)
S tr a ta , jaką w raz ze zgonem K aro la K rejčego poniosła humanistyka c z e sk a , je s t i dla nas szczególnie bo lesn a. Zmarły c ie sz y ł się w s fe rach międzynarodowych dużym uznaniem jako badacz lite ratu r słow iań skich, a p rzy tym zdobył sobie opinię czołowego polonisty zagran iczn e go. Toteż w niniejszym wspomnieniu wypada przede wszystkim uw zględ nić polonistyczny aspekt jego d ziałaln o ści.
