Osady międzymorenowe w okolicy Mikorzyna na Wysoczyźnie Konińskiej

Przeglqd Geologiczny, vot. 44, nr 9, 1996

Osady

mi~dzymorenowe

w okolicy Mikorzyna na Wysoczyinie Koninskiej

Zbigniew Kozydra*, Sylwester Skompski*

Interglacial sediments in the vicinity of Mikorzyn in

Konin region (Central Poland)

Summary. About 3 km to the south of Slesin (Fig. 1), in the brown coal mine, there are exposed interglacial sediments situated between the till layers of Middle- and North Polish Glaciations (Figs 2, 3). In these sediments were found 45 species of molluscs, some fIsh remains and remains of Rodentia.

During the accumulation of sediments containing molluscs, the paleo-ecological conditions were varying from land conditions in the lower part of the section, to lake conditions - in the upper part of the geological proffie.

W okolicy Mikorzyna (ok. 3 km na poludnie od Slesina, ryc. 1) w wyniku eksploatacji w~gla brunatnego zostal odsloni~ty -niejako okazyjnie - gruby kompleks utwor6w mi~dzymoreno­ wych z dobrze rozwini~t:ll seri'! osad6w organogenicznych. Z osadami tymi jest zwi'!zane wyst~powanie najbogatszego gatun-kowo- ze znanych dotychczas w Polsce- zespolu mi~czak6w interglacjalnych (tab. 1). Jui samo to decyduje, ze osady te zasluguj,! na uwag~. Ponadto dost~pne tutaj proftle uzupelniaj,! w znacznym stopniu wiadomosci 0 budowie i rozwoju geologi-cznym plejstocenu w regionie koniIiskim.

Historia badan tego obiektu jest bardzo kr6tka. Wpraw-dzie juz w latach pi~edziesi'!tych naszego stulecia przewier-cono tutaj osady wspomnianej serii, lecz poszukiwawczy charakter prowadzonyeh w6wezas prac nie sprzyjal doklad-niejszemu zbadaniu osad6w plejstocetiskieh. Pierwsze, zre-szt'! bardzo og61ne, i dotyehezas jedyne wzmianki 0 wyst~powaniu w okoliey Mikorzyna osad6w interglaejal-nych, podal dopiero niedawno (Stankowski & Krzyszko-wski, 1991; Stankowski i in., 1995).

W niniejszym artykule przedstawiono charakterystyk~ faunistyezn,! stanowiska w Mikorzynie, z nawi'lZaniem do geologieznych warunk6w wys~powania tamtejszych utwo-r6w mi~dzymorenowych. Podano tez niekt6re wnioski i spo-strzezenia, kt6re wylonily sk przy opracowaniu artykulu.

Warunki geologiczne

W ob~bie opisywanego stanowiska profil plejstocenu rozpo-ezyna u dolu poziom gliny morenowej (rye. 3, warstwa 5), szarej, zwi~zlej, 0 mi<ti:szosci licZ'lcej w pelnym rozwoju ok. 20-25 m. Powstanie tej gliny wi<ti:emy z l,!dolodem warciatiskim.

Wspomniana glina morenowa wyst~puje erozyjnie nie-zgodnie, z wyrain,!luk,! stratygrafiezn'!, obejmuj,!e,! nizsze pi~tra plejstoeenu, na osadach trzeciorz~dowyeh (rye. 2, warstwa 1), reprezentowanyeh w stropie przez ily poznati-skie oraz nizej lez'!cy w~giel brunatny i piaski podw~glowe. Mi'!zszose H6w, zwykle zaburzonych glacitektonicznie, wa-ha si~ od kilku do kilkunastu metr6w, w~gla natomiast, lez'!cego plasko, bez zaburzeti, wynosi zazwyezaj 4--8 m.

Sytuacja taka ma miejsce na znaeznym obszarze polo-zonym na zaeh6d od Mikorzyna. Natomiast w okoliey sa-mego Mikorzyna i na wseh6d od niego, wyst~puje przedwareianska dolina erozyjna 0 gl~bokosei przekraczaj,!cej

*Panstwowy Instytut Geo!ogiczny, 00-975 Warszawa, ul. Rakowiecka 4

100 m, wypelniona starszymi, niezbadanymi jeszcze do-kladnie utworami plejstocetiskimi, gl6wnie glinami more-nowymi.

W stropie gliny warciatiskiej zaznacza si~ r6wniez wyrainie obnizenie erozyjne, ehoe juz znaeznie plytsze, 0 gl~bokosei si~gaj,!cej kilkunastu metr6w. Wypelnione jest utworami dw6ch r6znych serii osadowych, a to: serii osa-d6w mineralnyeh oraz serii osad6w organogenieznych.

Seria osad6w mineralnych wyst~puje w poludniowej cz~sei

obniZenia. Skladaj'! si~ na ni'! - od dolu ku g6rze - piaski i zwiry wodnolodowcowe (rye. 3, warstwa 6a), osady zastoiskowe (warwowe - warstwa 6b) oraz piaski i zwiry rzeeznolodoweo-we (rye. 3, 5, 6, warstwa 6c), a w kotieu - piaski i mulki rzeczne (rye. 3, warstwa 7). Mi<ti:szose tyeh osad6w osi<tga 7--'13 m.

Opisane osady s,! sei~te i przykryte seri,! utwor6w orga-nogenieznyeh (rye. 3, 4), kt6re przekraezaj'! p6lnoen'!, a takze zaehodni,! kraw~di obnizenia i wyst~puj,! juz tam bezposrednio na glinie warciatiskiej (np. rye. 2). Seria orga-nogeniezna sklada si~ z naprzemianleglyeh warstw (lawie) gytii piaszezystej i ilastej, osad6w mulkowyeh i mulkowo-piaszezystyeh bogatyeh w zw~glony detryt roslinny (rye. 3, warstwa 7a), oraz z torf6w (rye. 3, warstwa 7b) 0 r6znym stopniu "zdiagenezowania" (zlupkowania), niekiedy

zblizo-o

0,5

I ,

,,-- - " przyblizony zasi~g wyst~powania

( .... -_..J

organicznej serii mi~dzymorenowej

3:J

stan

odsloni~cia

w czasie opr6bowania

• miejsce pobrania pr6bek z faunq

o

profil geologiczny datowany metodq TL A:---=:B linia przekroju geologicznego

Rye. 1. Szkic sytuacyjny okolic Mikorzyna Fig. 1. Location sketch of the Mikorzyn area

Przeglqd Geologiczny, vol. 44, nr 9, 1996 A

W

mn.p.m. 100 90 70 60 50 40 30 20

1

100 I • ~ 4 pr6bka z malakofaunq i nr pr6bki

11

Mikorzyn

5

B

E

mn.p.m. 100 90 80 70 60 50 40 30 20

Rye. 2. Schematyczny przekr6j geologiczny przez strefc: wystc:powania serii osad6w organogenicznych w okolicy Mikorzyna. Trzeciorzc:d: 1 - ily poznanskie, niiej wc:giel brunatny i piaski kwarcowe. Czwartorzc:d. Plejstocen. Zlodowacenia poludniowopolskie: 2 - gliny morenowe. Zlodowacenia srodkowopolskie: 3 - glina morenowa starsza (odrzanska), 4a - piaski i iwiry, 4b - mulki, 4c - piaski drobnoziarniste, 5 - glina morenowa mlodsza (warciariska), 6a - piaski roinoziarniste, rniejscami ze iwirem, 6b - mulki zastoiskowe, 6c - piaski rzecznolodowcowe. Interglacjal eemski: 7 - piaski i mulki rzeczne, 7 a - osady organogeniczne: gytie, mulki i piaski przewainie drobnoziarniste z mniejszym lub wic:kszym udzialem zwc:glonych szcz'!tk6w roslinnych, 7b - poziom z grubszyrni przewarstwieniami torfu i lupk6w biturnicznych, 7c - poziom z przewag'! piask6w rOinoziarnistych, 7d - poziom wc:glanowo-mar-twicowy z bogat'! faun'!, 7 e -lupki biturniczne, 8 - piaski i zwiry rzeczne. Zlodowacenia p61nocnopolskie: 9 - piaski i mulki jeziorne, lokalnie rzeczne i piaski r6inoziarniste rzeczne ijeziorne, 10 - mulki i piaski silnie peryglacjalnie zaburzone, II-piaski r6inoziarniste, lokalnie ze iwirami, rzeczne i rzecznolodowcowe, 12 - glina morenowa starsza (leszczynska), lokalnie z fmmami peryglacjalnyrni w stropie, 13 - glina morenowa mlodsza (poznanska) 14 - mulki piaszczyste, 15 - piaski r6znoziarniste i piaski ze iwirami, rzecznolodowcowe; I, 11 - odslonic:cia z faun'!

Fig. 2. Geological section AB in Mikorzyn. Tertiary: 1 - Poznari clay with brown coal below and quartz-sands. Quaternary. Pleistocene: South Polish Glaciation: 2 - tiUs. Central Polish Glaciation: 3 - older tiII (Odranian), 4a - sands and gravel, 4b - silts, 4c - fine grained sands,S - younger tiII (Wartanian), 6a - vari-size grained sands and 10caIIy sands with gravel, 6b - silts of ice-dammed lake, 6c - sands-fluvioglacial; Eernian Interglacial: 7 - fluvial sands and silts, 7a - organogenic sediments: gyttja, silts and sands (mainly fine-grained sands with carbonized plants), 7b - layers with peat intercalations and bituminous shales, 7c - layers with prevailing vari-size grained sands, 7d - calcareous tufa layer with abundant fauna, 7e - bituminous shales, 8 - fluvial sand and gravel; North Polish Glaciation: 9 - !imnic, locaUy-fluvial, sands and silts, fluvial and limnic, vari-size grained sands , 10 - silts and sands with periglacial disturbances, 11 - vari-size grained sands, 10caUy with gravel fluvial and fluvioglacial, 12 - older till (Leszno phase) locally with periglacial forms, 13 - younger till (Poznan phase), 14 - sandy silts, 15 - vari-size grained sands and sands with gravel-fluvioglacial; I, 11 - outcrops with fauna

nyeh do niemalze typowyeh lupk6w bitumieznyeh (rye. 4, warstwa 7e, tab. 2). Jest znamienne, ze na znaeznyeh ode in-kaeh sedymentaej~ typowo wodnyeh osad6w jeziomyeh i jeziorno-bagiennyeh poprzedza stosunkowo eienka

war-stwa (zwykle 0,1-0,3 m) utwor6w silnie w~glanowyeh, martwieowyeh**, powstalyeh - jak na to wskazuje rodzaj fauny - w warunkaeh typowo lqdowyeh (rye. 2, warstwa

7d, tab. 1). Og6lna miqzszosc serii organogenieznej ween-tralnej, dotyehezas odsloni~tej e~sei zbiornika, wskazuje iz jej maksymalna miqzszosc doehodzi do ok. 30 m (rye. 2)

**Jest to rodzaj luinej martwicy powstaj,!cej w dolinach rze-cznych, zawieraj,!cej dornieszkc: piasku i okreslanej nazw'! "dauch" (Lozek, 1964).

m n.p.m. wiek pr6bki w ka 90,0 -,--,~-=-=,....,-~,,-, oznaczony metodq TL 86,0 82,0 78,0 74,0 70,0 66,0 62,0 FUrn[fi'ilQ-7b

-..v_'¥I.\,I_ >.k"""''V>.V/- 'vY V/-\1 .. »A.v/7 aV/WM\¥ --w...v. - \d"IMIl>oV/-'-VI 7b ..,.- -tv'!NtA ~-.WMt 7a , ... 7b

~

_~ ... ~--~~"'""~~-~~--~. 182,9±27,4 _7b (UG 2417) V/""",V/ V/WNNt 142 7±21 4 (UG 2416) ~~7~ ~ , , "

":.,

...

:

.:.:

.

.

:::: ... :,'.' .. ... ; .. : ... . .' ... ·.6~.··· .. ' ... ' 140,0±21,0 (UG 2415) 17,5~~~~~ 18,0~~~~ 18,3 28,0

:t::;::;::;::;::=:::i

28,3 29,0 Opisanq seri,<, ku

g6rze wyrainie zubo-zalq w material orga-niczny, przykrywajq naprzemianlegle

mulki i piaski 0

og6l-nej miqzszosci

docho-146,8±22,0 (UG 2414) dzqcej do kilku "e"'~7"""I metr6w. Powstaly one

o S o w rozleglyrn zbiorniku

10 ;; <> 151,5±22,7 (UG 2413) wodnym, 0 zmiennym,

t--",-_ -,-,_ .::J

zwykle powolnym, ale me tylko, reZimie przeplywu (ryc. 3, warstwa 9).

Ponad nimi, wyrainie niezgodnie, wyst,<puje staly

po-ziom 0 miqzszosci 1-2 m szarozielonawych mulk6w rnniej

lub bardziej piaszczystych, silnie zaburzonych w warunkach

peryglacjalnych, z dobrze zazwyczaj rozwini,<tymi

struktu-rami klinowymi i wa1cowymi, wypelnionymi jasniejszym piaskiem (ryc. 3, 7, warstwa 10).

Poziom ze strukturami peryglacjalnymi przykrywajq

piaski i piaski ze zwirami, zapewne wodnolodowcowe 0

miqzszosci 1-2 m (ryc. 3, warstwa 11).

Wreszcie profil plejstocenu na zach6d od Mikorzyna,

zamykajq od g6ry dwa wyraine, choc cienkie, lokalnie wyklinowujqce si,<, poziomy glin zwalowych. Poziom niZszy tworZq gliny piaszczyste, z pojedynczymi glazami, z6!tobrqzowe

Rye. 5. Mikorzyn. Piaski rzecznolodowcowe (6c) pod seriq

orga-nogenicznq; fot. Z. Kozydra.

Fig. 5. Mikorzyn. Fluvioglacial sands (6c) under the organogenic

deposits

Przeglqd Geologiczny, vo!. 44, nr 9, 1996

Rye. 3. (lewa) Profil geologiczny III z wynikami datowan metodq

TL; objasnienia przy ryc. 2

Fig.3. (left) Geologic profile III with TL datings; explanations as

given in Fig. 2

Rye. 4. (prawa) Profil geologiczny II; objasnienia przy ryc. 2 Fig. 4. (right) Geologic profile II; explanations as given in Fig. 2

Rye. 6. Mikorzyn. Seria organogeniczna na piaskach

rzecznolo-dowcowych (6c); fot. Z. Kozydra

Fig. 6. Mikorzyn. Organogenic deposits on fluvioglacial sands (6c)

Rye. 7. Mikorzyn. Mulki i piaski jeziorne z zaburzeniami

perygla-cjalnymi (10) (widok od p6luocy); fot. W. Gogolek

Fig. 7. Mikorzyn. Limnic sands and silts with periglacial di-sturbances (10) (visible from the north side)

Rye. 8. Mikorzyn. Nachylenie warstw organogenicznych (widok od poludnia); fot. W. Gogolek

Fig. 8. Mikorzyn. Inclination of the organogenic deposits (visible

Przeglqd Geologiezny, vol. 44, nr 9, 1996

Tab. 1. Sklad jakosciowy i iIosciowy mi~czak6w z Mikorzyna

Pr6b-ka 211 311 41II Srodo-nr l/I

Nazwa gatunkowa

GI~bokosc w metrach wisko 11,0 12,0 12,5

17,5-18,0 Slimaki (Gastropoda)

Acanthinula aculeata (Miiller) I Lw

Acicula polita (Hartmann) 26 Lw

Acroloxus lacustris (Linnaeus) 19 48 3 S

AegopineUa cf. nitens (Michaud) 8 L

Anisus contortus (Linnaeus) 2 SB

Anisus vortex (Linnaeus) k SB

Anisus vorticulus (Troschel) 19 126 S

Arion sp. I L

Armiger crista cristatus (Drapamaud) II I S

Anniger crista nautileus (Linnaeus) 260 77 4 15 S

Bithynia tentaculata (Linnaeus) 88 71 12 SP

(52) (42) (14)

Bradybaenafruticum (Miiller) d Lw

Carychium minimum Miiller I 9? L

Carychium tridentatum (Risso) 60 132 L

Capaea sp. k L

Clausiliidae 33+d Lw

Cochlicopa sp. d L

Discus rotundatus (Miiller) 300 L

Helicidae 56 L

Gyraulus albus (Miiller) 41 4 3 S(P)

Gyraulus laevis (Alder) 35 44 S

Lymnaea auricularia (Linnaeus) I S

Lymnaea palustris (Miiller) I 3 S

Lymnaea peregra (MUller) 52 4 II SP

Lymnaea stagnalis (Linnaeus) 5 k S

Lymnaea truncatula (Miiller) I 7 6 SB

Milax rustic us (Millet) I L

Monachoides incarnata (Miiller) d Lw

Pagodulina pagodula? (Desmoulins) I Lw

Perpolita radiatula (Alder) 15+d L

Perpolita sp. I L

Physafontinalis (Linnaeus) 4 S(P)

Planorbis planorbis (Linnaeus) 57 4+d B

Punctum pygmaeum (Drapamaud) I L

Segmentina nitida (Miiller) 18 12 I SB

Succinea putris-elegans 2 12 k L

Trichia? k L

Vallonia costata (Miiller) 5 L

Vallonia pulchella (Miiller) I 3 Lo

Vallonia sp. 32 L

Valvata cristata Miiller 78 359 86+k 80 SB

Valvata piscinalis (Miiller) 674 72 3 690 SP

Valvata piscinalis antiqua Sowerby 124 7 40 S

Vertigo angustior Jeffreys 6 3 L

Vertigo antivertigo (Drapamaud) 26 I L

Vertigo pusiUa Miiller 2 Lw

MaIZe (Bivalvia)

Anodonta sp. I 1 SP

Pisidium pseudosphaerium II 9 90 II B Benthem Jutting et Kuiper

Sphaerium corneum (Linnaeus) k S(P)

Sphaerium rivicola? (Lamarck) k PS

f-Objasnienia do tab. 1. Srodowisko: B - bagienne, L - l~dowe, Lo -l~dowe otwartego krajobrazu, Lw -l~dowe lesne, P - w6d

stoj~cych; d - detrus muszli, k - kilka okruch6w, 26 -liczba

muszli slimak6w lub skorupek (klap) matt6w, w nawiasach pod

a-no liczb~ wieczek (przy gatunku Bithynia tentaeulata) I? - ozna-czenie niepewne

(ryc. 3, warstwa 12), 0 miqzszosci 0,5-2,5 m, lokalnie w

og61e zanikajqce. Poziom g6my (ryc. 3, warstwa 13), bar-dziej staly, 0 grubosci 1-3 rn, tworzq gliny dose plastyczne, o charakterystycznym, intensywnym brqzowym zabarwie-niu. Powstanie opisanych poziom6w glin morenowych na-lezy wiqzae z fazami leszczynskq i poznanskq zlodowacenia

baltyckiego.

Ku wschodowi na glinie wyzszej lezq piaski i zwiry (ryc.

3, warstwa 15), genetycznie zwiqzane z rynnq lodowcowq jezior Mikorzynskiego i Wqsoskiego.

W obr~bie wyst~powania opisanych utwor6w mi~dzymo­ renowych nie zaobserwowano wyrainiejszych zaburzen glaci-tektonicznych. N atomiast warstwy i lawice serii organogenicznej

rnajq stosunkowo dui:e i zmienne (od kilkunastu do ok. 35°)

nachylenie (ryc. 8), kt6re zdaje si~ przekraczae normalny kqt nachylenia warstw w zbiornikach jeziomych. Odzwierciedlajq one zatem wyraine ruchy obruzajqce srodkowq parti~ zbiomika, kt6rych przyczynq mogla bye wypadkowa niestatecznose serii skalnych zwiqzana z jednej strony z kompakcjq w~gla brunatne-go wyst~pujqcego w podloZu plejstocenu, a z drugiej zaS z ostro zarysowanq skarpq gl~bokiej doliny kopalnej ograniczajqcej od wschodu omawiany obszar.

Traktujqc odslonkcie w okolicy Mikorzyna, jako jeden z reperowych profili plejstocenu w regionie Konina, wykona-no tez oznaczenia wieku bezwzgl~ego metodq 1L wybra-nych osad6w charakteryzujqcych to stanowisko***. Wyniki oznaczen podano na ryc. 3. Komentujqc je mozna powiedziee, ze Sq one charakterystyczne dla zastosowanej metody TL. Na og6l Sq one zgodne z wnioskarni geologicznymi, niemniej inwersja czasowa mi~dzy wiekiem osad6w serii mineralnej, a serii organicznej nie pozwala uznae tych wynik6w za w pelni przekonywujqce. Pozostaje wi~c niejako koniecznose dokona -nia wyboru: czy bardziej zbliZone do rzeczywistosci Sq wyniki dotyczqce osad6w serii mineralnej, czy serii organogenicznej? J ak wspomniano wczesniej, wnioski z obserwacji geologicznych przernawiajq nakorzyse pierwszej z podanych koncepcji. A wi~ glin~ dolnq nadallqczylibysrny z lqdolodem warciaIiskim, a z

jego regresjq nalei:y lqczye powstanie osad6w serii mineralnej. W tym ukladzie wyi:ej lei:qce osady serii organogenicznej nale-Zalyby do eemu, niezalezme od wynik6w oznaczen TL, kt6re postarzajqje 0 kilkadziesiqt tysi~cy lat.

Badania

fauuistyczne

Badaniom poddano 3 pr6bki osad6w interglacjalnych z pro-fIlu I i jednq pr6bk~ z profilu IT (ryc. 1, tab. 2). Obj~tose pr6bek byla stosunkowo mala (130-500 cm\ a mimo to liczba gatun-k6w byla nadspodziewanie dui:a; 45 gatungatun-k6w mi~czak6w

(gl6wnie slimak6w) i 22 gatunki malZoraczk6w. Stan zachowa-nia muszli mi~zak6w byl na og6l zly. Wi~kszose muszli byla uszkodzona. Najlepiej przetrwaly muszle male np. Vertigo,

Ca-rychium, Acicula. Z powodu zlego stanu zachowania nie udalo

si~ oznaczye kilku gatunk6w z rodziny Clausiliidae i Helicidae,

***Badania te wykonali dr dr S. Fedorowicz i I. Olszak z

a w obr~bie gatunku Valvata piscilUllis nie wydzielono wszy-stkich egzemplarzy formy antiqua. Opr6cz rni~zak6w i malZo-raczk6w znaleziono r6wniez szczqtki rybich rusek (w pr6bce 4) oraz szczqtki z~b6w gryzoni (Rodentia) - w pr6bce 3.

Sldad gatunkowy zespolu slimak6w z Mikorzyna jest bardzo

podobny do zespolu wykrytego w stanowisku interglacjalu eem-skiego w Ruszk6wku (Kozydra & Skompski, 1995) i w

Bogda-nowie k. Obornik Wlkp. (Skompski, 1994). Na daleko idqce

podobieristwa stanowisk malakologicmych z interglacjalu

eem-skiego, zwraca uwag~ Alexandrowicz (1994), w swoim syntety-cznym uj~iu coraz liczniejszych stanowisk z zachodniej Polski.

Analiza rni~czak6w wykrytych w poszczeg6Jnych

pr6b-kach z Mikorzyna pozwala na postawienie dwojakiego rodzaju wniosk6w dotyczqcych zar6wno warunk6w

paleoekologicz-nych, w kt6rych tworzyly si~ osady z faunq, jak i paleoklimatu.

Tab. 2. Odstoni~cie 11 (rzutowane na przekroj geologiczny A-B)

Gt~bokosc Opis Iitolol(iczno-I(enetyczny

16,0-17,5 gytia brunatnoszara, miejscami torfiasta

17,5-18,0 gytia oliwkowoszara z detrytysem roslin z licznymi

mllszlami gl6wnie Valvata piscinalis, a w stropie

Sphaerium corneum

18,0-18,3 Illpek bitllmiczny g6rny

18,3-19,8 gytia brunatna

19,8-20,1 torf brunatny sprasowany

20,1-20,2 lupek bitllmiczny dolny

20,2-20,5 piaski r6znoziamiste z domieszk'l zwiru

20,5-21,0 mulek szarozielony

21,0-28,0 glina zwalowa

28,0-28,3 piasek drobnoziarnisty bezowosiwy

Charakterystyka warunkow paleoekologicznych Z tab. 1 wyrainie wynika,:le w pr6bkach 1,2 i 4 przewa:i:ajq gatunki wodne, a liczba egzemplarzy w obr~bie poszczeg6Jnych gatunk6wosiqgamacmewartoSci:Annigercrista-271egz.(pr6bka 1), Valvata piscinalis - 798 (pr6bka 1) i 730 egz. (pr6bka 4), Valvata cristata - 359 egz. (pr6bka 2). Natorniast w pr6bce 3 dominujq

gatunki lqdowe; wSroo 33 gatunk6w Slimak6w w tej pr6bce aZ 22 gatunki nale:i:qdo Slimak6w lqdowych,aliczbaegzemplarzyw obr~bie niekt6rych gatunk6w lqdowych jest znacma: Carychiwn tridenlatum

- 132 egz.,

Dis

cus

rotundatus

-

300 egz.

W pr6bce 1 wsr6d 19 gatunk6w slimak6w tylko 4 nalezq

do lqdowych. Zmiana srodowiska od warunk6w lqdowych w dolnej cz~sci profIlu I (pr6bka 3) do warunk6w wodnych w g6mej cz~sci profilu (pr6bka 1) zaznaczyla si~ takZe w ilosci egzemplarzy przy poszczeg6lnych gatunkach wodnych:

Val-vata piscinalis, Gyraulus albus, Armiger crista (tab. 1). Ocena paleoklimatu

Wnioski dotycz'lce paleoklimatu panuj'lcego w czasie akumu-lacji osad6w z faun'l wynikaj'l przede wszystkim z obecnoSci w tych osadach gatunk6w lqdowych, kt6re S'l bardziej wrazliwe na

zmiany klimatu niz gatunki wodne. Do najbardziej cieplolubnych gatunk6w nalezq: Acanthinula aculeata, Aciculapolita,

Monachoi-des incarnata, Discus rotunda/us (300 egz.! - tab. 1, pr6bka 3),

okreslone jako gatunki interglacjalne (Lozek, 1964).

Do wamych gatunk6w wskainikowych pod tym wzgl~dem na-lezy tez Carychium triden/atum, kt6rego stosunek ilosciowy do

Cary-chium minimum pozwala okreslac optimum klimatyczne w badanych

profilach geologicznych (Fuhrmann, 1973; Skompski, 1991). Swojego rodzaju osobliwosciq w tym zespole jest obecnosc

Przeglqd Geologiczny, vo!. 44, nr 9, 1996

przedstawiciela slimak6w nagich (w postaci szczqtkowej muszli)

- reliktowego gatunku Milax rusticus, wyst~puj'lcego dzis tylko w SW Polsce, gdzie przetrwal z cieplejszych niz obecnie faz klimatycznych (Wiktor, 1973).

Wnioski

1. Odsloni~te ostatnio w okolicy Mikorzyna utwory mi~­

dzymorenowe obejmujq ogniwa litologiczno-genetyczne

pra-wie kompletnego profilu osad6w rozwini~tych mi~dzy

zlodowaceniami: srodkowopolskim a p6lnocnopolskim.

2. Szczeg6lnie interesujqca w obr~bie tego profilu jest

miqzsza seria osadow organogenicznych z bogatym zespolem

fauny, reprezentujqca, zdaniem autor6w, interglacjal eemski. 3. Stanowisko fauny plejstoceiiskiej w Mikorzynie za-wiera najbogatszy gatunkowo zesp61 mi~czak6w

intergla-cjalnych w Polsce (45 gatunk6w).

4. W czasie powstawania osad6w z faunq zachodzila

ewo-lucja warunk6w paleoekologicmych zarejestrowana w

rozwo-ju gatunkowym mi~czak6w; od zespolu z przewagq gatunk6w

lqdowych w dolnej cz~sci profilu geologicznego, do zespolu

jeziomego - w stropowych partiach tego profIlu.

5. Obecnose w badanych osadach cieplolubnych gatunk6w

mi~czak6w, pozwala okreslie te osady jako interglacjalne.

6. Geologiczno-stratygraficzna sytuacja oraz analogia

paleontologiczna stanowiska w Mikorzynie z interglacjalem

z Ruszk6wka, Bogdanowa i innych stanowisk w Polsce (

Skom-pski, 1991) pozwala uznae interglacjal z Mikorzyna rowniez

jako interglacjal eemski.

7. Wyniki oznaczeii wieku metodq TL (ryc. 3) wykazaly

inwersj~ czasu powstania osad6w serii mineralnej (dolnej) i

osad6w serii organogenicznej (wyzszej). Przyjmujemy za

bardziej realne wyniki uzyskane dla serii dolnej, i one

wlas-nie naszym zdaniem, choe niejako tylko posrednio, wplywa-jq na okreslenie wieku osad6w organogenicznych.

W przypadku natomiast uznania za pewniejsze wynik6w oznaczeii TL uzyskanych bezposrednio dla serii organogeni-cznej, nalezaloby przyjqe nowe dla regionu koniiiskiego zalo-zenie, w literaturze dotychczas nie uwzgl~dniane, a mianowicie, iz seria ta powstalaby w okresie ocieplenia

luba-wskiego, a wi~c jeszcze w okresie zlodowacenia srodkowopol-skiego. Takie rozwiqzanie podajemy jako przyldad roznej

mozliwosci interpretacji wynik6w uzyskanych metodq TL, a zwlaszcza w przypadku, gdyby ograniczaly si~ one jedynie do samej serii organogenicznej.

Literatura

ALEXANDROWICZ S.W. 1994 - Folia Quater., 65: 129-141. FUHRMANN R. 1973 - Freiberg. Forschungsh., C 278 PaHiontologie: 5-121.

KOZYDRA Z. & SKOMPSKl S. 1995 - Prz. Geol., 43: 572-575. L02EK V. 1964 - Rozpr. Ustr. Ust. Geol., 31: 1-374.

SKOMPSKI S. 1991 - Fauna czwartorz~dowa Polski. Bezkr~­

gowce. Wyd. Uniw. Warszawskiego.

SKOMPSKl S. 1994 - Folia Quater., 65: 285-301.

STANKOWSKlW. & KRZYSZKOWSKID. 1991-Przemi

a-ny srodowiska geograficznego obszaru Konin-Turek. Wyniki re-alizacji programu RR.II.14 w okresie 1986-1990. Inst. Bad. Czwart. UAM, Poznan: 11-31.

STANKOWSKl W., BIEDROWSKl Z., STANKOWSKA A., KOLODZIEJ G., WIDERA M. & WILKOSZ P. 1995 - Prz. Geol., 43: 559-564.

WIKTOR A. 1973 - Die Nacktschnecken Polens. Monografie fauny Polski. T. I. Zaldad Zoologii Systematycznej i Doswiad-czalnej PAN. Wyd. PWN.