Badania i dokumentacje geologiczno-in¿ynierskie
w pracach Komisji Dokumentacji Geologiczno-In¿ynierskich
przy Ministrze Œrodowiska
Andrzej Dr¹gowski*
Komisja Dokumentacji Geologiczno-In¿ynierskich, dzia³aj¹ca najpierw przy Centralnym Urzêdzie Geologii (CUG), po jego likwidacji przy Ministrze Ochro-ny Œrodowiska, Zasobów NaturalOchro-nych i Leœnictwa (MOŒZNiL), a obecnie przy Ministrze Œrodowiska (MŒ), obchodzi 50-lecie istnienia.
W dniu 21 grudnia 1955 r. prezes Centralnego Urzêdu Geologicznego prof. Andrzej Bolewski powo³a³ Komisjê Dokumentacji Hydrogeologicznych (KDH) i Komisjê Doku-mentacji Geologiczno-In¿ynierskich (KDGI). Zarz¹dzenie powo³uj¹ce obie komisje uregulowa³o jednoczeœnie dzia³al-noœæ istniej¹cej ju¿ od 1951 r. Komisji Zasobów Kopalin.
Regulamin komisji zosta³ opracowany przez nowo powsta³y wówczas Departament Hydrogeologii i Geologii In¿ynierskiej CUG i okreœla³ ramy organizacyjne, zakres dzia³ania i sk³ad komisji.
W pierwszym okresie istnienia Komisja Dokumentacji Geologiczno-In¿ynierskich by³a miêdzyresortowa. W sk³ad komisji wchodzi³ przewodnicz¹cy, powo³ywany przez pre-zesa Rady Ministrów na wniosek prepre-zesa Centralnego Urzê-du Geologii, oraz cz³onkowie, powo³ywani przez prezesa CUG. Spoœród nich wyznaczani byli zastêpcy przewod-nicz¹cego. Cz³onkami komisji byli reprezentanci istotnych resortów gospodarczych, a tak¿e przedstawiciele Komisji Planowania Gospodarczego przy Radzie Ministrów, Wy¿-szego Urzêdu Górniczego, Centralnego Urzêdu Geologii, sekretarza naukowego Polskiej Akademii Nauk, Minister-stwa Szkolnictwa Wy¿szego, przewodnicz¹cego Komitetu Budownictwa, Urbanistyki i Architektury oraz prezesa Urzê-du Gospodarki Wodnej.
Komisja dzia³a³a w zespo³ach roboczych, których sk³ad ka¿dorazowo ustala³ przewodnicz¹cy. Posiedzenie zespo³u roboczego odbywa³o siê zawsze w obecnoœci przedstawi-ciela resortu przedk³adaj¹cego opracowanie do zaopinio-wania, autora opracowania i opiniuj¹cego rzeczoznawcy. Pozytywna ocena zespo³u by³a przedstawiana komisji, która w obecnoœci 2/3 sk³adu osobowego podejmowa³a odpowiedni¹ uchwa³ê, bêd¹c¹ podstaw¹ do wydania orze-czenia przez przewodnicz¹cego KDGI.
Pierwszym przewodnicz¹cym KDGI by³ prof. Józef Galanka, powo³any na to stanowisko w sierpniu 1956 r.
Wydane 23 maja 1963 r. przez prezesa Rady Ministrów zarz¹dzenie nr 74 zmieni³o zasady pracy komisji, okreœlaj¹c miêdzy innymi, ¿e prezes CUG podpisuje opinie komisji stwierdzaj¹ce prawid³owoœæ ustalania warunków geologicz-no-in¿ynierskich oraz wydaje na podstawie opinii komisji decyzje zatwierdzaj¹ce zakres badañ niezbêdny do pra-wid³owego ustalenia warunków geologicznych istotnych dla posadowienia obiektów budowlanych. W zarz¹dzeniu jednoznacznie okreœlono rolê przewodnicz¹cego komisji.
Na nowego przewodnicz¹cego, w dniu 4 lipca 1963 r., zosta³ powo³any prof. Witold Cezariusz Kowalski, który funkcjê tê pe³ni³ przez 28 lat, do roku 1991, nastêpnie zosta³ na to stanowisko mianowany przez premier Hannê Suchock¹ prof. Andrzej Dr¹gowski.
Przewodnictwo prof. W.C. Kowalskiego wp³ynê³o na ukierunkowanie prac komisji. Zyskiwa³a ona coraz wiêk-sze znaczenie i wp³yw na jakoœæ opracowywanych projek-tów prac geologicznych i dokumentacji geologiczno-in¿y-nierskich i ustanawia³a standardy dokumentowania warun-ków geologiczno-in¿ynierskich. W tym okresie du¿a czêœæ wykonywanych w kraju opracowañ geologiczno-in¿ynier-skich, projektów i dokumentacji by³a rozpatrywana przez KDGI, przez co komisja mog³a wp³ywaæ na ci¹g³e dosko-nalenie geologiczno-in¿ynierskich metod badawczych i wzrost poziomu opracowañ.
Nowe przepisy ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. — Prawa
geologicznego i górniczego — wprowadzi³y zmiany w
zakresie prac komisji, w zwi¹zku z przekazaniem ca³oœci spraw dotycz¹cych geologii do ówczesnego Ministerstwa Ochrony Œrodowiska, Zasobów Naturalnych i Leœnictwa. Komisja z miêdzyresortowej sta³a siê komisj¹ opiniodawcz¹ Ministra OŒZNiL. W nowych uwarunkowaniach przewod-nicz¹cego, zastêpców i cz³onków komisji pierwszy raz powo³a³ minister, decyzj¹ z dnia 27 wrzeœnia 1994 r.
Zarz¹dzeniem nr 44 w sprawie powo³ania Komisji Do-kumentacji Geologiczno-In¿ynierskich oraz decyzj¹ nr 22 z dnia 25 lipca 2000 r. w sprawie ustalenia sk³adu osobowe-go Komisji Dokumentacji Geologiczno-In¿ynierskich minis-ter œrodowiska wyznaczy³ sk³ad komisji poprzedniej kaden-cji. W myœl zarz¹dzenia komisja zajmuje siê ocen¹ projek-tów, dokumentacji oraz innych opracowañ geologicznych dotycz¹cych prawid³owoœci ustalania warunków geologicz-no-in¿ynierskich dla potrzeb budownictwa.
Sk³ad KDGI w latach 2000–2005 by³ nastêpuj¹cy: Przewodnicz¹cy:
Prof. dr hab. Andrzej Dr¹gowski
Zastêpcy przewodnicz¹cego:
Prof. dr hab. Witold Cezariusz Kowalski
Dr Zbigniew Frankowski
Sekretarz:
Mgr Anna Szymañska
Cz³onkowie:
Prof. dr hab. Józef Ba¿yñski
Dr hab. Pawe³ Dobak
Prof. dr hab. in¿. Zygmunt Glazer
Prof. dr hab. Ryszard Kaczyñski
Prof. dr hab. Jerzy Liszkowski
Prof. dr hab. in¿. Joanna Piniñska
Prof. dr hab. in¿. Stanis³aw Rybicki
Prof. dr hab. Wies³aw Subotowicz
Mgr Ma³gorzata Trochimczuk
Prof. dr hab. in¿. Wojciech Wolski
Dr Jacek Wróblewski
Prof. dr hab. in¿. Lech Wysokiñski 272
Przegl¹d Geologiczny, vol. 54, nr 4, 2006
*Przewodnicz¹cy Komisji Dokumentacji Geologiczno-In¿y-nierskich, Ministerstwo Œrodowiska, ul. Wawelska 52/54, 00-922 Warszawa
Z g³êbokim ¿alem informujê, ¿e w czasie kadencji odeszli od nas nieod¿a³owani, wybitni uczeni, specjaliœci z zakresu geologii in¿ynierskiej:
Prof. dr hab. Witold Cezariusz Kowalski —
d³ugo-letni przewodnicz¹cy komisji, a potem zastêpca przewodnicz¹cego, nestor geologii in¿ynierskiej, twórca warszawskiej szko³y geologii in¿ynierskiej;
Prof. dr hab. Józef Ba¿yñski — wybitny specjalista, d³ugoletni, aktywny cz³onek komisji, profesor Pañstwowego Instytutu Geologicznego;
Prof. dr hab. Jerzy Liszkowski — cz³onek komisji,
profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, wieloletni przewodnicz¹cy IAEG. Sk³ad komisji w nowej kadencji zosta³ og³oszony przez ministra œrodowiska w decyzji nr 10 z dnia 21 lutego 2006 r.:
Przewodnicz¹cy:
Prof. dr hab. Andrzej Dr¹gowski
Zastêpca Przewodnicz¹cego:
Dr Zbigniew Frankowski
Sekretarz:
Mgr Anna Szymañska
Cz³onkowie:
Dr hab. Pawe³ Dobak
Prof. dr hab. in¿. Zygmunt Glazer
Prof. dr hab. Ryszard Kaczyñski
Dr Ewa Koszela-Marek
Prof. dr hab. in¿. Joanna Piniñska
Prof. dr hab. in¿. Stanis³aw Rybicki
Prof. dr hab. Wies³aw Subotowicz
Mgr Ma³gorzata Trochimczuk
Prof. dr hab. in¿. Wojciech Wolski
Dr Jacek Wróblewski
Prof. dr hab. in¿. Lech Wysokiñski
Problematyka rozpatrywanych i ocenianych przez KDGI opracowañ odzwierciedla g³ówne kierunki prac geologicz-no-in¿ynierskich. Rozwój kraju, nowe przedsiêwziêcia zwi¹-zane z rozwojem miast i osiedli, jak równie¿ infrastruktury przesy³owej i komunikacyjnej, spowodowa³ wyj¹tkowo dynamiczny rozwój tej stosowanej dziedziny geologii. Problematyka badawcza stale siê poszerza ze wzglêdu na stosowanie coraz nowszych technik i technologii, a tak¿e rozwój problematyki oddzia³ywania przedsiêwziêæ na œro-dowisko, a szczególnie stosowania w praktyce zasad zrównowa¿onego rozwoju. Badania geologiczno-in¿ynier-skie, którym patronuje komisja, umo¿liwiaj¹ rozpoznanie i diagnozê czynników decyduj¹cych o optymalnym wyko-rzystaniu technik in¿ynierskich, z jednoczesnym zminima-lizowaniem ujemnego wp³ywu przedsiêwziêæ na œrodowisko geologiczne. Zadania komisji jako organu doradczego ministra œrodowiska okreœla ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. — Prawo geologiczne i górnicze z póŸniejszymi zmianami oraz przepisy szczegó³owe.
G³ówne kierunki prac komisji dotycz¹: — zagospodarowania przestrzennego kraju;
— ochrony œrodowiska geologicznego i przekszta³ceñ antropogenicznych;
— rozpoznania warunków eksploatacji z³ó¿ surowców kraju;
— realizacji inwestycji budowlanych, a zw³aszcza negatywnego oddzia³ywania na œrodowisko.
W zakresie ochrony œrodowiska mieszcz¹ siê miêdzy innymi zagadnienia sk³adowania odpadów i substancji w górotworze. S¹ one podejmowane we wspó³pracy z Komi-sj¹ Dokumentacji Hydrogeologicznych.
Nale¿y przy tym stwierdziæ, ¿e wspó³praca z Komisj¹ Dokumentacji Hydrogeologicznych i Komisj¹ Zasobów Kopalin uk³ada siê bardzo dobrze.
W okresie ostatnich 5 lat, podobnie jak w latach poprzed-nich, komisja pracowa³a g³ównie w zespo³ach roboczych. W okresie tym odby³y siê tylko 2 posiedzenia plenarne. W zwi¹zku z tym, ¿e w sk³ad komisji wchodz¹ najwybit-niejsi specjaliœci, reprezentuj¹cy ró¿ne oœrodki naukowe i instytucje, dobór cz³onków zespo³ów roboczych by³ mo¿li-wy tak, aby pod wzglêdem przygotowania merytorycznego zapewniæ pe³n¹ obiektywnoœæ w ka¿dej rozpatrywanej przez zespó³ sprawie. Zgodnie z tymi kryteriami sk³ad zespo³ów ustala³ przewodnicz¹cy, a pod jego nieobecnoœæ zastêpca przewodnicz¹cego. Opiniowanie przedk³adanych opraco-wañ przewodnicz¹cy powierza³ specjalistom zajmuj¹cym siê problematyk¹ zbli¿on¹ do rozpatrywanej. Merytoryczn¹ i administracyjn¹ obs³ugê komisji z ramienia Departamen-tu Geologii i Koncesji Geologicznych Ministerstwa Œrodo-wiska zapewnia mgr Anna Szymañska. Pracê tê wykonuje odpowiedzialnie i z du¿ym zaanga¿owaniem. Nale¿¹ siê Jej najserdeczniejsze podziêkowania i uznanie. Poprzednio, za co te¿ bardzo dziêkujê, funkcjê tê pe³ni³y: mgr Zofia Æwiertniewska, in¿. Barbara Komendarczyk-Jagielska, mgr Halina Radzikowska i mgr Maria Ulman-Bortnowska.
W latach 2000–2005 rozpatrzono ponad 80 opracowañ — projektów prac geologicznych i dokumentacji geologicz-no-in¿ynierskich. Liczba posiedzeñ zespo³ów roboczych jest znacznie wiêksza od liczby opiniowanych przez KDGI opracowañ, gdy¿ w znacznej czêœci przedk³adane opraco-wania wymaga³y gruntownych poprawek lub uzupe³nieñ, co z kolei wymaga³o ponownego ich rozpatrywania.
Powa¿nym wyzwaniem dla komisji by³y projekty prac geologicznych i dokumentacje geologiczno-in¿ynierskie wykonywane dla wiêkszoœci odcinków autostrad A1, A2 i A4. Szczególnie intensywnie dokumentowano w latach 1999–2004. Wymagany cel badañ i zakres opracowañ dla autostrad oraz zastosowanie okreœlonych rozwi¹zañ badawczych do projektów wstêpnych inwestycji zosta³y uzgodnione odpowiednio wczeœniej z Agencj¹ Budowy i Eksploatacji Autostrad jako generalnym inwestorem.
Przyjête wysokie wymagania, stawiane projektom prac i dokumentacjom, by³y stopniowo i konsekwentnie wdra-¿ane. Wymaga³o to dopracowania metodyki badañ, zakre-su i sposobu przedstawiania wyników badañ, szczególnie w formie graficznej i kartograficznej, dla obiektów o d³ugoœci wielu kilometrów. W pierwszym okresie wiele opracowañ wymaga³o poprawy lub uzupe³nienia. W miarê up³ywu czasu liczba ta wyraŸnie siê zmniejszy³a. Osi¹gniêto dobry poziom dokumentowania warunków geologiczno-in¿ynier-skich autostrad, a tak¿e innych dróg krajowych. Na rycinie 1. przedstawiono odcinki autostrad, których dokumentacje geologiczno-in¿ynierskie by³y rozpatrywane przez KDGI. Inne obiekty liniowe, których dokumentacje rozpatrywa³a komisja, to drogi krajowe E7, 717, 8 i 18 (8 opracowañ) oraz ruroci¹g ropy naftowej i gazoci¹g PrzyjaŸñ. Licznie reprezentowane by³y opracowania dla sztucznych zbior-ników wodnych (20 opracowañ). By³y to przede wszystkim zbiorniki o niewielkiej pojemnoœci, z wyj¹tkiem zbiornika wyrównawczego Nieszawa–Ciechocinek na Wiœle, a tak¿e Kamieniec Z¹bkowicki. Komisja rozpatrywa³a równie¿ kil-ka opracowañ dla Elektrociep³owni Zielona Góra, Elek-trowni Gazowej Ratoszyn, bloków energetycznych £agisza i Be³chatów oraz Elektrowni Wiatrowej na Morzu Ba³tyckim
Jastrzêbia Góra–Dêbki. Sk³adowaniem odpadów p³ynnych
w górotworze zajmowano siê rozpatruj¹c lokalizacjê w strukturach: Borzêcin i Otyñ.
273
Istotne miejsce w pracach komisji mia³y tematy zleca-ne przez Ministerstwo Œrodowiska, ze œrodków Narodowe-go Funduszu Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej. By³ to Atlas geologiczno-in¿ynierski Warszawy i Atlas
geo-logiczno-in¿ynierski aglomeracji katowickiej. Oba
wyko-nane w systemie cyfrowym GIS. Doœwiadczenia zdobyte podczas rozpatrywania tych dwóch atlasów pos³u¿¹ do oceny nastêpnych, bêd¹cych ju¿ w realizacji atlasów geolo-giczno-in¿ynierskich — Krakowa i Trójmiasta, a w przysz³oœci innych miast. Do komisji wp³ynê³y te¿ dwa du¿e opraco-wania wykonane w technikach komputerowych, podobnie jak poprzednie, zlecone przez Ministerstwo Œrodowiska, ale w odró¿nieniu od nich, poœwiêcone specyficznej tematy-ce zagro¿eñ geologicznych w ujêciu regionalnym — pierw-sze, Rejestracja i inwentaryzacja naturalnych zagro¿eñ
geo-logicznych na terenie ca³ego kraju ze szczególnym uwzglêd-nieniem osuwisk oraz innych zjawisk geodynamicznych,
opracowane przez AGH (dostêpne na stronie internetowej www.geozagrozenia.agh.edu.pl), drugie, Rejestracja
osu-wisk na terenie Karpat (monitoring zdarzeñ katastrofalnych na obszarze polskich Karpat fliszowych), opracowane przez
PIG. Oba tematy maj¹ ogromne znaczenie dla zagospodaro-wania kraju, a szczególnie wybranych regionów i bêd¹ kontynuowane.
Cz³onkowie komisji dwukrotnie brali udzia³ w opraco-waniu Za³o¿eñ polityki resortu w dziedzinie geologii
in¿y-nierskiej. Dokumenty te po rozpatrzeniu przez KDGI sta³y
siê podstaw¹ dalszych procedur, pozwalaj¹cych na przyjê-cie przez kierownictwo ministerstwa w 1996 r. dokumentu
Polityka resortu w dziedzinie geologii in¿ynierskiej do roku 2002 oraz w 2003 r. dokumentu Priorytetowe kierunki badañ geologicznych w zakresie geologii in¿ynierskiej z
uwzglêdnieniem prac geologicznych zamawianych przez Ministerstwo Œrodowiska na lata 2003–2010. W
dokumen-cie tym, którego autorem by³ zastêpca przewodnicz¹cego KDGI dr Zbigniew Frankowski, a korekt i uzupe³nieñ z ramienia Rady Geologicznej dokonali prof. dr hab. in¿. Jo-anna Piniñska, mgr in¿. El¿bieta Rosicka i mgr in¿. Ryszard Wróbel, dokonano oceny dotychczasowych realizacji tematu w latach 1996–2002 i wykazano, ¿e pod wzglêdem finansowym wartoœæ ta wynosi 48%.
Priorytetowe kierunki polityki resortu w zakresie geo-logii in¿ynierskiej na lata 2003–2010, okreœlone na podsta-wie dyskusji plenarnej cz³onków Komisji Dokumentacji Geologiczno-In¿ynierskich oraz Rady Geologicznej, zosta³y przyjête do realizacji w 5 zasadniczych kierunkach:
1. Informatyzacja — likwidacja zaleg³oœci w archiwi-zowaniu danych geologiczno-in¿ynierskich, rozbudowa centralnych i regionalnych baz danych, co powinno umo¿-liwiæ monitoring dynamiki zmian przestrzeni geologicznej istotnych dla celów planowania przestrzennego.
2. Oceny i prognozy zmian warunków geologiczno- in¿y-nierskich, maj¹ce na celu wyznaczenie terenów zagro¿eñ geologicznych — naturalnych i antropogenicznych.
3. Syntetyczne oceny parametrów ska³ i gruntów na tle regionalnej budowy geologicznej Polski.
4. Edukacja — szkolenie, instrukcje, opracowania me-todyczne itp.
5. Regulacje prawne, dotycz¹ce miêdzy innymi popraw-noœci dokumentowania, oraz umocnienie geologii in¿ynier-skiej w strukturach administracji rz¹dowej i samorz¹dowej z odpowiednimi s³u¿bami Unii Europejskiej.
KDGI zamierza uczestniczyæ w realizacji tych badañ, dokonuj¹c ocen wykonywanych tematów i przedstawiaj¹c propozycje dalszych realizacji.
274
Przegl¹d Geologiczny, vol. 54, nr 4, 2006
28 29 12 11 31 20 21 19 18 21* 30 22 13 2 4 1 14 15 16 17 27 26 25 24 10 23 5 6 7 8 9 3 A2 A4 A1 A4 A18 A2 A6 A1 A8 E28 3 20 10 22 26 23 E65 24 32 3 29 32 33 8 E67 3 46 41 39 5 34 E261 5 15 15 10 25 21 E28 22 55 7 25 E261 55 56 80 25 62 25 25 92 83 14 42 8 E67 45 43 38 69 81 52 E77 1 49 47 87 75 75 73 73 74 74 78 79 19 9 E371 9 28 84 77 77 17 74 17 74 12 17 82 79 63 63 62 17 76 48 E373 E372 12 7 9 E371 42 48 79 7 50 50 8 62 8 57 53 63 50 60 7 53 51 E77 58 58 E67 65 8 E67 8 19 65 64 66 63 19 16 8 63 65 59 51 57 16 7 E77 2254 6710 62 14 74 M o rz e B a ³t y c k i e Bia³oruœ L i twa R o s j a Niemcy C ze c hy S ³ o w a c j a Ukraina
projekty prac geologicznych dokumentacje geologiczno-in¿ynierskie Projektowana realizacja poszczególnych odcinków Wg GDDKiA (zmienione) 1 do roku 2007 91 km 2 do roku 2008 61 km 3 2010-2011 141 km 4 2006-2008 40 km 5 istniej¹ce 18 km 6 2006-2008 83 km 7 2007-2008 57 km 8 2009-2011 41 km 9 2006-2008 23 km 10 2005-2007 27 km Autostrada A1 582 km Autostrada A2 610 km 11 2005-2007 105 km 12 istniej¹ca 51 km 13 istniej¹ca 97 km 14 2004-2005 85 km 15 2004-2005 18 km 16 2006-2008 94 km 17 2010-2013 160 km Autostrada A4 768 km 18 istniej¹ca 2 km 19 2005-2007 50 km 20 istniej¹ca 17 km 21 2002-2006 92 km 21* istniej¹ca 92 km 22 istniej¹ca 143 km 23 2003-2005 19 km 24 istniej¹ca 16 km 25 istniej¹ca 94 km 26 2005-2008 77 km 27 2009-2013 166 km Autostrada A6 28 km 28 istniej¹ca 20 km 29 2004-2006 8 km Autostrada A8 27 km 30 2005-2008 27 km Autostrada A18 70 km 31 2004-2006 70 km
Ryc. 1. Opracowania geologiczno-in¿ynierskie (projekty i dokumentacje) dla poszczególnych odcinków autostrad, rozpatrywane przez
