Józef Wiesław Rosłon
"Genesis 12-50", Josef Scharbert,
Würzburg 1986 : [recenzja]
Collectanea Theologica 57/3, 190-191
19 0 R E C E N Z JE
c o w a n ia p o ls k ie Z d z is ła w a K ę p iń sk ie g o i T a d e u s z a C h r z a n o w s k ie g o 5 n ie m o g ą n a w e t w części k o n k u r o w a ć z p o z io m e m e d y to r s tw a z a p re z e n to w a n e g o w te j k siążce. K o lo ro w e z d ję c ia u k a z u ją w n ę tr z e k o śc io ła z o łta rz e m , o łta rz z z a m k n ię ty m i i o tw a r ty m i s k rz y d ła m i, p o szczeg ó ln e k w a te r y o ra z w ie le w y b r a n y c h szczeg ó łó w . I l u s t r a c j e c z a rn o b ia łe z n a jd u j ą się w ty c h c z ę śc ia c h k s ią ż k i, k tó r e n ie d o ty c z ą b e z p o śre d n io o łta rz a .
K s ią ż k a p o d z ie lo n a je s t n a tr z y części. P ie r w s z a i tr z e c ia (s tro n 26 i 14) s ta n o w ią o g ó ln e w p ro w a d z e n ie w ż y c io ry s M istrz a , w p r o b le m a ty k ę z a le ż n o ści fo r m a ln y c h jeg o s z tu k i o ra z o m ó w ie n ie in n y c h dzieł. N a jw ię c e j m ie js c a p o ś w ię c ił a u to r o czy w iście s a m e m u o łta rz o w i (80 s tro n ). P o k r ó tk o z a p re z e n to w a n e j h is to r ii o b ie k tu n a s tę p u je szczegółow e o m ó w ie n ie jeg o k o le jn y c h czę śc i: p re d e lli, k w a te r z a m k n ię te g o i o tw a rte g o o łta rz a , sc e n ś ro d k o w e j sz a fy o raz z w ie ń c z e n ia . W o p a rc iu o lic z n ie c y to w a n e te k s ty b ib lijn e i a p o k r y f ic z n e a u to r d o k ła d n ie tłu m a c z y ik o n o g r a fię p o szczeg ó ln y ch p r z e d s ta w ie ń . N ie je s t to s u c h y w y k ła d w y ja ś n ia ją c y ic h z n a c z e n ie , a le w ro z b u d o w a n y , n ie m a l e p ic k i sp o só b u k a z y w a n e są n ie ty lk o w y d a rz e n ia , a le ta k ż e ic h g łę b o k i te o lo g ic z n y sen s, r o la i z n a c z e n ie M a r y i w d z ie ja c h z b a w ie n ia . W y ja ś n ie n ia t e m a ją z p e w n o ś c ią w ię k s z e z n a c z e n ie n a te r e n ie n ie m ie c k im k a to lic k im i p r o te s ta n c k im n iż w P o lsce.
N a k o ń c u k s ią ż k i z a m ie sz c z o n y z o s ta ł sto s u n k o w o n ie w ie lk i sp is l i t e r a tu r y , k tó r ą F u n k w y k o r z y s ta ł w p rz y g o to w a n iu w ła sn e g o te k s tu . W śró d ty c h p o z y c ji z n a jd u je się je d n a p o ls k a Z. K ę p iń sk ie g o , p r z e tłu m a c z o n a ró w n ie ż n a n ie m ie c k i. Z p e w n o ś c ią k s ią ż k a t a b y ła g łó w n y m ź ró d łe m , z k tó r e g o c z e rp a ł F u n k , p rz e d s ta w io n a b o w ie m p rz e z n ie g o in t e r p r e ta c ja ik o n o g ra fic z n a o łta r z a je s t n ie ty lk o w tr e ś c i, a le i w m e to d z ie z g o d n a z z a p re z e n to w a n ą p rz e z K ę p iń sk ie g o w sw y m p o m n ik o w y m d ziele. N a le ż y ż a ło w a ć , że F u n k n ie u w z g lę d n ił n o w a to rs k ie g o s tu d iu m P . S k u b is z e w s k ie g o o s ty lu W ita S tw o sz a , ja k ie u k a z a ło się po r a z p ie rw s z y po n ie m ie c k u w 1978 ro k u , n ie z a z n a jo m ił się ró w n ie ż z p r a c ą M. Ł o d y ń s k ie j-K o s iń s k ie j z 1981 r o k u , o b s z e r n ie s tre s z c z o n e j w ję z y k u fr a n c u s k im , w o d k ry w c z y sp o só b u k a z u ją c e j p r o b le m a ty k ę ik o n o g r a fic z n ą o łta rz a . J e s te ś m y je d n a k b a rd z ie j w y ro z u m ia li w o b e c ty c h b ra k ó w , g d y u ś w ia d o m im y so b ie, że k s ią ż k a F u n k a m a n a c e lu u p o w s z e c h n ie n ie w k r a j a c h ję z y k a n ie m ie c k ie g o z n a jo m o śc i je d n e g o z a r c y d z ie ł s z tu k i p ó ź n o śre d n io w ie c z n e j.
P o ls k ie g o c z y te ln ik a m oże ra z ić , że ty lk o w m a ło z n a c z ą c y c h w z m ia n k a c h w s p o m n ia n o o in n y c h p o w s ta ły c h w P o ls c e d z ie ła c h W ita S tw o sz a , p o d czas g d y s to su n k o w o o b sz e rn ie o m ó w io n o te , k tó r e w y k o n a ł n a te r e n ie N iem iec. T y m c z a s e m n ie m a l w sz y sc y b a d a c z e tw ó rc z o ś c i M is trz a są zg o d n i, że n a j w s p a n ia ls z y o k re s jeg o tw ó rc z o ś c i p r z y p a d a n a czas p o b y tu w K ra k o w ie , g d y ż a n i w c z e śn ie j, a n i p ó ź n ie j n ie s tw o r z y ł on d z ie ł im d o ró w n u ją c y c h . Z b ig n ie w B a n ia , W ars, a w a 1 S. D e t t ł o f f , W it S tw o s z , W ro c ła w 1961. 2 Z. K ę p i ń s k i , W it S tw o s z , W a rs z a w a 1981. 3 P . S k u b i s z e w s k i , D er S til d e s V e it S to s s , Z e its c h r if t f ü r K u n s t g e s c h ic h te 41 (1978). T łu m a c z e n ie p o ls k ie w : W it S tw o s z . S tu d ia o s z tu c e i r e c e p c ji, W a rs z a w a -P o z n a ń 1986. 4 M. Ł o d y ń s k a - K o s i ń s k a , „ In g e n iu m e t L a b o r ”. U w a g i o c e c h a c h n o w a to r s k ic h o łta rza M a ria c k ie g o W ita S tw o s z a , B iu le ty n H is to rii
S z tu k i 43 (1981).
s T. C h r z a n o w s k i , O łta r z M a r ia c k i W ita S tw o s z a , W a rs z a w a 1985.
J o s e f S C H A R B E R T , G e n e sis 12— 50, W ü rz b u r g 1986, E c h te r V e rla g , s. 121— 308 (D ie N e u e E c h te r B ib e l. K o m m e n ta r z u m A lt e n T e s ta m e n t, w y d . b p d r J o s e f G. P l ö g e r i p ro f. d r J o s e f S c h r e i n e r , z. 16).
R E C E N Z JE
N in ie js z y to m s ta n o w i d a ls z y c ią g k o m e n ta r z a do K się g i R o d z a ju , k tó re g o p ie r w s z a część, ja k o G e n e sis 1— 11, u k a z a ła się w 1983 r. i s ta n o w i w se r ii z. 5. B y ła w s p o m n ia n a w k r ó tk ie j r e c e n z ji w C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 54 (1984) z. 3, 179— 180. P rz y p o m n ie ć m o ż n a , że N e u e E c h te r B ib e l p r z y ję ła te k s t w s p ó ln y e k u m e n ic z n y B ib lii z tłu m a c z e n ia u je d n o lic o n e g o ( E in h e its ü b e r
se tz u n g ), k tó r y z o s ta ł w p ro w a d z o n y do li tu r g ii m s z a ln e j i b re w ia r z o w e j, le k -
c jo n a r z y i b ib lii s z k o ln y c h , d la te g o te ż i ja k o k o m e n ta r z s ta n o w i d u ż ą p o m o c d la w s z y s tk ic h p r a c u ją c y c h w o p a rc iu o z n o rm a liz o w a n y i u je d n o lic o n y p rz e k ła d . Z g o d n ie z z a ło ż e n ie m te n k a to lic k i k o m e n ta rz do S ta r e g o T e s ta m e n tu m a n a s ta w ie n ie d u s z p a s te rs k ie i p ra k ty c z n e , co w y ra ż a się w p o m ija n iu d y s k u s ji n a u k o w y c h , p o ło ż e n iu w ię k sz e g o n a c is k u n a z ro z u m ie n ie tr e ś c i te o lo g ic z n e j te k s tu i u k a z a n ie jeg o k e ry g m y . J e d n o c z e ś n ie je d n a k te n z w ię z ły a tr e ś c iw y k o m e n ta rz in f o r m u je o w sp ó łc z e s n y m s ta n ie egzegezy, w p r o w ad za, g d zie tr z e b a , w ia d o m o ś c i z n a u k p o m o c n ic z y c h d la z ro z u m ie n ia te k s tu p r z y d a tn e , a p rz e d e w s z y s tk im in f o r m u je w c ią ż o r e la c ja c h m ię d z y p o szcze g ó ln y m i tr a d y c ja m i i o p ra c o w a n ia m i re d a k c y jn y m i ty c h tr a d y c ji , o w ła ś c i w y c h d la p o sz c z e g ó ln y c h tr a d y c ji w y r a ż e n ia c h i ic h i n t e r p r e ta c ji , o p o w tó r k a c h , p rz e r w a c h , w tr ę t a c h i n a w ią z a n ia c h w ą tk u . J e d n y m sło w e m , c z y ta ją c y te k s t b ib lijn y je s t p rz e z k o m e n ta rz u s ta w ic z n ie p ro w a d z o n y p rz e z m e a n d r y k r y t y k i li te r a c k ie j i w sw o im czasie m o że się sp o d z ie w a ć p o m o c y ze s tro n y w ie d z y b ib lijn e j w je j d z is ie js z e j n a jn o w s z e j b ro n i. T a k ż e n ie b r a k p o w ią z a ń z te o lo g ią ż y d o w s k ą i c h rz e ś c ija ń s k ą , n ie m ó w ią c o N o w y m T e s ta m e n c ie , lecz o O jc a c h i te o lo g a c h K o ścio ła, n p . w zw dązku z o f ia r ą I z a a k a , z p o d s tę p n y m o tr z y m a n ie m b ło g o s ła w ie ń s tw a p rz e z J a k u b a czy in n e m ie js c a . K r y ty k a te k s tu p o ja w ia się b a rd z o o szczęd n ie, z w y k le d la u z a s a d n ie n ia p r z e k ła d u .
P o n ie w a ż , ja k c iąg ło ść p a g in a c ji to zaz n a c z a , m a m y do c z y n ie n ia z d a l szy m c ią g ie m k o m e n ta r z a z a k o ń c z o n e g o p rz e d p a ro m a la ta m i n a „ p r e h i s to r ii”, a u to r d a je ty lk o n a p o c z ą tk u k r ó t k ie (3 stro n y ) w p ro w a d z e n ie do d z ie jó w p a tr ia r c h ó w , o d w o łu ją c się do o b sz e rn ie jsz e g o W p r o w a d z e n ia do P ię c io k s ię g u w p o p rz e d n ie j części z a m ieszczo n eg o . W ty m s z k ic o w y m i o r ie n ta c y jn y m z a p o z n a n iu z d z ie ja m i p a tr ia r c h ó w d a je a u to r p o z n a ć m o żliw o ść o d tw o rz e n ia d z ie jó w d z isie jsz e g o o te k s tu z a ró w n o z u w z g lę d n ie n ie m p rz y jm o w a n y c h ź ró d e ł, tr a d y c ji, n a w a r s tw ie ń i r e d a k c ji, k tó r e d o p ro w a d z iły do o sta te c z n e g o u tr w a l e n ia fo r m y s p is a n e j ok. 4G0 r. p rz e d C h r., j a k i in n y c h d o c h o d z ą c y c h o s ta tn io do g ło s u k ie r u n k ó w b a d a n ia . P r z e d s ta w ia d y s k u s je o d n o śn ie do d a to w a n ia c z a su w ę d r ó w e k p a tr ia r c h ó w , j a k i ic h id e n ty f ik a c ji sp o łe c z n e j i g e o g ra fic z n e j, i e tn ic z n e j. O so b iście w k o m e n ta r z u p r z y jm u je u z n a w a n e p is m a ź ró d ło w e J , E, J e ( J e h o w is ta , cz y li J + E), P , a za o k re s , w k tó r y m d z ia ły się o p is a n e w y d a rz e n ia , b ie rz e czas m ię d z y 1500 a 1250 p rz e d C h r.
W p o d a n e j li te r a tu r z e n a jp i e r w p r z e d s ta w ia p u b lik a c je z a sa d n ic z e o d n o sz ą c e się do c a ły c h d z ie jó w p a tr ia r c h ó w , n a s tę p n ie po k o le i do A b ra h a m a , do I z a a k a , do J a k u b a i do J ó z e fa . S ą to d z ie ła i a r t y k u ły w ję z y k u n ie m ie c k im , a n g ie ls k im i fr a n c u s k im , z a s a d n ic z o z o s ta tn ie g o d w u d z ie sto le c ia , u w a ż a n e za b a rd z ie j p o d s ta w o w e lu b lic z ą c e się p o d w z g lę d e m n a u k o w o -o d - k ry w c z y m . S p is s k r ó tó w u m ie sz c z o n y z o s ta ł n a k o ń c u k sią ż k i.
o. J ó z e f W ie s ła w R o s ło n O F M C o n v., W a r sza w a
R u d o lf K IL IA N , J e s a ja 1— 12, W ü rz b u r g 1986, E c h te r V e rla g , s. 96 (D ie N e u e E c h te r B ib e l. K o m m e n ta r z u m A lt e n T e s ta m e n t, w y d . b p d r J o s e f P l ö g e r i p ro f. d r J o s e f S c h r e i n e r , z. 17). N a 13 s tr o n a c h w p ro w a d z e n ia do K się g i Iz a ja s z a o tr z y m u je m y b o g a ty m a te r i a ł h is to ry c z n y , te o lo g ic z n y i lite r a c k o - k r y ty c z n y o d n o śn ie c zasó w I z a ja sz a , je g o oso b y , o rę d z ia p ro ro c k ie g o , n a r a s t a n i a te o lo g ii k s ię g i Iz a ja s z a w r a z z p o w ię k s z a n ie m się i p r z e tw a r z a n ie m sam e g o d zieła, k tó r e m o ż n a p o
