Dane antropometryczne - Emilia Jarosz

Pełen tekst

(1)INSTYTUT WZORNICTWA PRZEMYS£OWEGO. Praceii Materia³y - Nr 6. Emilia Jarosz. Dane antropometryczne populacji osób doros³ych wybranych krajów Unii Europejskiej i Polski dla potrzeb projektowania. Warszawa - 2003.

(2) SPIS TREŚCI 1.. WPROWADZENIE I CEL PRACY ............................................................................. 3. 2.. CHARAKTERYSTYKA DEMOGRAFICZNA KRAJÓW CZŁONKOWSKICH UNII EUROPEJSKIEJ ORAZ KRAJÓW KANDYDUJĄCYCH DO UE ............... 5. 3.. MATERIAŁ I METODY ............................................................................................... 8. 4.. DANE ANTROPOMETRYCZNE POPULACJI POLSKI I WYBRANYCH KRAJÓW EUROPEJSKICH ...................................................................................... 11. 5.. DANE ANTROPOMETRYCZNE POPULACJI REGIONÓW GEOGRAFICZNYCH EUROPY ............................................................................... 41. 6.. UNIWERSALNE DANE ANTROPOMETRYCZNE ............................................... 45. 7.. DYSKUSJA I ANALIZA MIĘDZYNARODOWYCH DANYCH ANTROPOMETRYCZNYCH .................................................................................... 50. 8.. PIŚMIENNICTWO ...................................................................................................... 62. © Copyright by Instytut Wzornictwa Przemysłowego.

(3) 1.. WPROWADZENIE I CEL PRACY. Ergonomiczne kształtowanie środowiska życia i pracy człowieka wymaga uwzględnienia wymiarów i kształtu ciała ludzkiego oraz zakresu ruchów poszczególnych jego części. Pomiarami i opracowywaniem odpowiednich danych liczbowych zajmuje się antropometria ergonomiczna (inżynieryjna). W Polsce wiodącą rolę w tej dziedzinie odgrywają dwa ośrodki naukowe: Zakład Antropologii Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu oraz Zakład Badań Ergonomicznych Instytutu Wzornictwa Przemysłowego. Instytut, począwszy od lat sześćdziesiątych prowadzi badania antropometryczne różnych grup wiekowych populacji polskiej na potrzeby przemysłu. W IWP opracowano i opublikowano charakterystyki somatyczne: – dzieci w wieku 0-3 lat, – dzieci i młodzieży w wieku 4-18 lat, – ludności dorosłej w wieku produkcyjnym (trzy kolejne wydania atlasu antropometrycznego), – osób starszych, – osób niepełnosprawnych korzystających z wózka inwalidzkiego, IWP jest również autorem kilku norm: PN-75/N-08000   Dane ergonomiczne do projektowania. Wymiary ciała ludzkiego. PN-90/N-08000  PN-80/N-08001 Dane ergonomiczne do projektowania. Granice zasięgu rąk, wymiary. PN-81/N-08002 Dane ergonomiczne do projektowania. Granice ruchu stopy. Wymiary kątowe. PN-91/N-08003 Dane ergonomiczne do projektowania. Przestrzeń dla ręki obejmującej. uchwyt. Wymiary. Podobnie jak w Polsce w wielu innych krajach Europy prowadzone były badania antropometryczne miejscowych populacji. W obecnych czasach coraz bardziej nasila się przemieszczanie ludzi pomiędzy krajami, a także kontynentami, jak również wzrasta ilość eksportowanych towarów i rozszerzają się rynki ich eksportu. Państwa wysoko rozwinięte wykorzystują napływ taniej siły roboczej z krajów o niższym poziomie gospodarczym lub tworzą filie swoich fabryk w tych krajach, zatrudniając tubylców. W Szwajcarii ponad 25% siły roboczej to cudzoziemcy. Niemcy już w latach osiemdziesiątych uwzględnili w krajowej normie antropometrycznej, oprócz danych dla Niemców, wymiary obcokrajowców: Włochów, Jugosłowian i Turków [3]. Philips z zarządem w Holandii, posiada zakłady produkcyjne w ponad 80 krajach świata.. 3.

(4) Powstawanie wieloetnicznych załóg pracowniczych jak również poszerzenie rynków eksportu i importu, wymaga znajomości zakresu zmienności wymiarów ciała zarówno użytkowników stanowisk roboczych jak też potencjalnych użytkowników produkowanych wyrobów. Stosowanie w projektowaniu niewłaściwych danych antropometrycznych wpływa negatywnie na warunki pracy, a także obniża komfort użytkowania produktów, ale przede wszystkim zwiększa ryzyko wypadków zarówno dla pracowników jak i dla konsumentów. Postępujące procesy integracji europejskiej jak również globalizacji i związany z tym swobodny przepływ ludzi i towarów stawiają nowe zadanie przed antropometrią ergonomiczną. Oprócz antropometrycznych standardów krajowych opracowuje się normy międzynarodowe o zasięgu europejskim, a nawet światowym. Zgodnie z powyższymi trendami, w pierwszym etapie realizacji tematu obejmującym dorosłą ludność w wieku produkcyjnym, opracowano kolejno zbiory danych antropometrycznych populacji wybranych krajów Unii Europejskiej, następnie populacji regionów geograficznych Europy i wreszcie populacji ogólnoeuropejskiej oraz ogólnoświatowej. Celem tak szerokiego ujęcia tematu było dostarczenie kompleksowego zbioru danych antropometrycznych na potrzeby projektowania i oceny ergonomicznej wyrobów przeznaczonych na różnorodne rynki eksportu, a także do wykorzystania w tworzonym w IWP banku danych ergonomicznych.. 4.

(5) 2.. CHARAKTERYSTYKA DEMOGRAFICZNA KRAJÓW CZŁONKOWSKICH UNII EUROPEJSKIEJ ORAZ KRAJÓW KANDYDUJĄCYCH DO UE. Ludność krajów Piętnastki wynosi 376,7 milionów. Najpotężniejszym liczebnościowo krajem są zdecydowanie Niemcy (82 mln), a następnie kolejno: Francja i Wlk. Brytania (po 59,5 mln), Włochy (57,5 mln) i Hiszpania (39,9 mln). Interesująca nas ludność dorosła w wieku aktywności zawodowej oscyluje w granicach od 56,6% (Irlandia) do 62,6% (Niemcy). Najwyższy udział osób w wieku poprodukcyjnym wykazują: Szwecja i Włochy (17,4%), Belgia (16,65%), Hiszpania (16,4%), Grecja (16,8%). Najwyższym wskaźnikiem feminizacji odznaczają się Portugalia (108), Włochy (106), najniższym Dania, Holandia, Szwecja (102) – tabl. 1. Tablica 1. Populacja osób dorosłych w krajach Unii Europejskiej – stan w 2001 roku. Opracowanie własne na podstawie danych GUS [7] Lp.. Kraj. Ludność w mln. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.. Austria Belgia Dania Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Luksemburg Niemcy Portugalia Szwecja Wielka Brytania Włochy. 8,1 10,3 5,3 5,2 59,5 10,6 39,9 15,9 3,7 0,4 82,0 10,0 8,8 59,5 57,5. % ludności w wieku produkcyjnym 61,5 59,6 61,6 60,4 58,6 61,0 61,3 62,1 56,6 – 62,6 60,9 59,2 58,9 62,4. poprodukcyjnym 15,5 16,6 14,9 14,7 15,8 16,8 16,4 13,5 11,3 – 15,8 15,2 17,4 15,7 17,4. Kobiety na 100 mężczyzn 106 105 102 105 105 103 104 102 – – 105 108 102 103 106. Spośród dziesięciu krajów kandydujących do UE, ludność Polski jest zdecydowanie najliczniejsza (38,7 mln – tabl. 2). Feminizacja krajów nadbałtyckich (Łotwa, Estonia, Litwa) jest bardzo wysoka i wynosi od 116 do 112. Ludność krajów kandydujących jest generalnie młodsza niż krajów unijnych, najwyższy odsetek osób w wieku poprodukcyjnym wynosi 14,5% (Łotwa, Estonia) – tabl. 2.. 5.

(6) Tablica 2. Populacja osób dorosłych w krajach kandydujących do Unii Europejskiej – stan na 2001 rok. Opracowanie własne na podstawie danych GUS [7] Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.. Kraj Czechy Cypr Estonia Litwa Łotwa Malta Polska Słowacja Słowenia Węgry. Ludność w mln 10,3 0,8 1,4 3,7 2,4 0,4 38,7 5,4 2,0 10,0. % ludności w wieku produkcyjnym poprodukcyjnym 62,1 13,7 59,8 14,4 59,4 13,0 59,8 14,5 – – 59,2 11,8 59,8 11,3 62,5 13,6 61,4 14,5. Kobiety na 100 mężczyzn 106 115 112 116 – 106 110 98 109. W krajach Unii Europejskiej obserwuje się wzrost migracji zagranicznych ludności. Według definicji rekomendowanych przez ONZ i Unię Europejską migracje zagraniczne ludności są to wyjazdy poza granice kraju miejsca zamieszkania na okres poniżej 1 roku (migracje krótkookresowe) oraz na 1 rok i dłużej (migracje długookresowe). Przyczyny migracji bywają różne: polityczne, religijne, najczęściej jednak – ekonomiczne, a wielkość migracji zależy od tworzonych przez dany kraj warunków sprzyjających lub przeciwdziałających migracjom (tabl. 3). Ruch migracyjny w krajach UE nasila się, wzrasta zarówno liczba emigrantów jak i imigrantów, przy czym w ostatnich latach liczba imigrantów przewyższa liczbę emigrantów. Do rekordzistów należą Niemcy, gdzie w 1993 roku liczba imigrantów przekroczyła milion, a saldo między emigrantami i imigrantami wynosiło 500 tys. Tablica 3. Migracje zagraniczne ludności w krajach Unii Europejskiej [7] Lp.. Kraj. 1. Austria 2. Belgia 3. Dania 4. Finlandia 5. Francja 6. Grecja 7. Hiszpania 8. Holandia 9. Irlandia. Rok 1980 1998 1980 1998 1983 1998 1980 1998 1980 1998 – – 1980 1997 1980 1998 – –. Emigracji. Imigracja. w tysiącach – – 41,3 48,8 14,5 40,3 14,8 10,8 1098,9 – – – 17,4 – 48,0 60,4 – –. 7,3 – 54,7 61,5 16,7 51,4 13,6 14,2 1228,8 – – – 21,0 – 103,2 122,3 – –. Saldo + 7,3 + 4,5 + 13,4 + 12,7 + 2,2 + 11,1 - 1,2 + 3,4 + 129,9 + 40,0 – – + 3,6 + 57,9 + 55,2 + 61,9 – –. 6.

(7) Lp.. Kraj. 10. Luksemburg 11. Niemcy 12. Portugalia 13. Szwecja 14. Wielka Brytania 15. Włochy. Emigracji Imigracja w tysiącach – – – – 597,8 1097,8 746,9 840,6 – – – – 29,8 39,4 39,1 44,7 229,1 173,7 224,5 284,6 62,6 49,0 – –. Rok – – 1993 1998 – – 1980 1997 1980 1997 1983 1997. Saldo – – + 500,0 + 93,7 – – + 9,6 + 5,6 - 55,4 + 60,1 - 3,5 + 125,2. Migrują zarówno mężczyźni jak i kobiety, często nawet liczniej kobiety (tabl. 4). Np.: w 1999 roku kobiety stanowiły połowę lub więcej niż połowę ogólnej liczby imigrantów w takich krajach UE jak: Belgia (50,7%), Finlandia (50,3%), Francja (52,8%), Grecja (56,8%), Hiszpania (50,1%), Szwecja (51,6%), Wlk. Brytania (50,6%). Większość rozwiniętych państw świata stała się wieloetnicznymi społeczeństwami, a te które nie osiągnęły stadium wieloetniczności osiągną go wkrótce [13]. Np.: w Niemczech w 1999 roku żyło 7,3 milionów cudzoziemców, co stanowiło 8,9% całej populacji. Największą społeczność wśród obcokrajowców tworzyli Turcy (28%), następnie Jugosłowianie (10%), Włosi (8,4%), Grecy (5%) i Polacy (4%) [13]. Migracje międzynarodowe to sposób nie tylko na pozyskiwanie siły roboczej, ale także źródło ludności służące zapobieganiu depopulacji [13]. Tablica 4. Udział kobiet w imigracji do krajów Unii Europejskiej w 1999 roku (odsetek całości) – wg danych OECD [18] Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.. Kraj Austria Belgia Dania Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Luksemburg Niemcy Portugalia Szwecja Wielka Brytania Włochy. % kobiet w całości imigracji 46,5 50,7 49,7 50,3 52,8 56,8 50,1 49,1 46,4 41,3 48,6 51,6 50,6. 7.

(8) 3.. MATERIAŁ I METODY. W opracowaniu zastosowano klasyfikację, nazewnictwo i opis cech antropometrycznych zgodnie z projektem normy PN-EN-ISO 7250 „Podstawowe pomiary ciała ludzkiego do projektowania technicznego”. Norma ta jest tłumaczeniem – bez jakichkolwiek zmian – angielskiej normy europejskiej EN-ISO 7250:1997, a ta z kolei stanowi wprowadzenie bez jakichkolwiek zmian – normy międzynarodowej ISO 7250:1996. Norma wyróżnia cztery grupy pomiarów podstawowych: I. Pomiary wykonywane na osobie badanej w pozycji stojącej (12 cech) II. Pomiary wykonywane na osobie badanej w pozycji siedzącej (17 cech) III. Pomiary poszczególnych części ciała (14 cech) IV. Pomiary funkcjonalne (13 cech) Przewiduje się, że w swoich różnych zastosowaniach podstawowa lista będzie uzupełniana dodatkowymi pomiarami specyficznymi. Realizacja etapu I tematu obejmuje pełnosprawną populację osób dorosłych w wieku produkcyjnym. Ta grupa społeczna stanowi bowiem przeważającą część ludności (tabl. 1). W związku z tym projektowanie przestrzeni pracy i życia człowieka, a także produktów powszechnego użytku dotyczy w głównej mierze tej właśnie grupy wiekowej. Praca zawiera trzy zbiory danych antropometrycznych. W pierwszym zbiorze zestawiono wymiary ciała populacji Polski oraz następujących krajów Unii Europejskiej: Wielkiej Brytanii, Francji, Holandii, Niemiec, Szwecji i Włoch. Dodatkowo uwzględniono w zbiorze dane antropometryczne populacji norweskiej. Norwegia nie jest wprawdzie członkiem UE, ani krajem stowarzyszonym, ale cytowane dane były opracowane na podstawie badań zleconych przez CEN, którego Norwegia jest członkiem. Są one bardzo aktualne, pochodzą bowiem z 2001 roku. Opracowano zestaw 30 cech antropometrycznych dla ww. populacji, numeracja cech zgodna z PN-EN-ISO 7250: I. Pomiary na osobie w pozycji stojącej 4.1.1. Masa ciała 4.1.2. Wysokość ciała 4.1.3. Wysokość oczna 4.1.4. Wysokość barkowa 4.1.5. Wysokość łokciowa 4.1.12. Szerokość biodrowa. 8.

(9) II. Pomiary na osobie siedzącej 4.2.1. Wysokość siedzeniowa 4.2.2. Wysokość oczna 4.2.4. Wysokość barkowa 4.2.5. Wysokość łokciowa 4.2.8. Szerokość barkowa (od wyrostka barkowego do wyrostka barkowego 4.2.9. Szerokość barkowa (szerokość górna ciała) 4.2.11. Szerokość biodrowa 4.2.12. Długość podudzia (wysokość podkolanowa) 4.2.13. Prześwit udowy 4.2.14. Wysokość nadkolanowa 4.2.16. Głębokość klatki piersiowej 4.2.17. Głębokość pośladek - brzuch III. Pomiary poszczególnych części ciała 4.3.1. Długość ręki 4.3.3. Szerokość ręki w śródręczu 4.3.7. Długość stopy 4.3.8. Szerokość stopy 4.3.9. Długość głowy 4.3.10. Szerokość głowy IV. Pomiary funkcjonalne 4.4.2. Zasięg chwytu przedni – Zasięg chwytu górny stojąc 4.4.4. Wysokość pięści stojąc – Zasięg chwytu górny siedząc 4.4.6. Długość pośladek - dół podkolanowy (głębokość siedzeniowa) 4.4.7. Długość pośladek - kolano Są to wymiary mające zastosowanie w projektowaniu i ocenie ergonomicznej różnorodnych struktur przestrzennych, z którymi człowiek styka się bezpośrednio w procesie pracy lub użytkowania. Do struktur tych należą poza maszynami, urządzeniami i stanowiskami pracy także środki transportu publicznego, wnętrza i wyposażenie budynków użyteczności publicznej i budynków mieszkalnych, a także artykuły powszechnego użytku. Konwencja pierwszego zbioru danych antropometrycznych jest następująca: poszczególne cechy prezentowane są oddzielnie, każda zawiera nazwę cechy, numer, rysunek i opis zgodny z PN-EN-ISO 7250 oraz tabelę wartości 5., 50., 95. centyla dla poszczególnych krajów, oddzielnie dla mężczyzn i kobiet. W części drugiej opracowania zamieszczono tablice antropometryczne dla regionów geograficznych Europy: Europy Północnej, Centralnej, Wschodniej, Południowo-Wschodniej, Francji i Półwyspu Iberyjskiego. Tablice zawierają wartości 5., 50. i 95. centyla wymiarów, od-. 9.

(10) dzielnie dla mężczyzn i kobiet. Nazwy i numerację cech antropometrycznych podano zgodnie z EN-ISO 7250. Natomiast trzecia część opracowania obejmuje tablice danych uniwersalnych dla populacji europejskiej, a także dla populacji ogólnoświatowej. Zostały one opracowane na podstawie danych zawartych w projekcie normy DIN-EN-ISO 15537, który jest jednocześnie projektem normy europejskiej EN-ISO 15537. Norma europejska i światowa podaje wymiary ciała dla mieszanej populacji mężczyzn i kobiet. Konsekwentne podawanie we wszystkich tabelach opracowania numerów cech zgodnych z normą EN-ISO 7250 pozwala jednoznacznie zidentyfikować cechę, ułatwia porównywanie wartości i wprowadzanie danych do bazy „Ergodesign”. Dane liczbowe dotyczące wymiarów ludności Polski pochodzą z „Atlasu antropometrycznego populacji polskiej” opublikowanego przez Instytut Wzornictwa Przemysłowego w 2000 roku. Są to dane mężczyzn w wieku 19-65 lat i kobiet w wieku 19-60 lat, prognozowane do 2010 roku. Brakujące cechy uzupełniono z „Atlasu miar człowieka” wydanego przez Centralny Instytut Ochrony Pracy w 2001 roku. Są to również bardzo aktualne dane, bo prognozowane na 2000 rok. Dane zagraniczne zaczerpnięto z literatury bądź norm zagranicznych.. 10.

(11) 4.. DANE ANTROPOMETRYCZNE POPULACJI POLSKI I WYBRANYCH KRAJÓW EUROPEJSKICH. POZYCJA STOJĄCA. MASA CIAŁA (kg). Cecha Nr 4.1.1. w PN-EN ISO 7250. Kraj. Płeć. Tablica 5 Centyle 5. 50. 95. POLSKA. M K. 61 45. 76 66. 98 87. Wielka Brytania. M K. 58 45. 80 67. 101 88. Francja. M K. 58 47. 73 58. 95 78. Holandia. M K. 60 49. 76 75. 92 81. Szwecja. M K. – 48. – 59. – 70. Włochy. M K. 60 46. 74 57. 92 73. Norwegia. M K. 60,1 48,1. 78,2 63,4. 96,3 78,7. Opis: Całkowita masa (ciężar) ciała Sposób: Osoba badana stoi na wadze Przyrząd: Waga. 11.

(12) POZYCJA STOJĄCA. WYSOKOŚĆ CIAŁA (mm). Cecha Nr 4.1.2. w PN-EN ISO 7250. Kraj POLSKA Wielka Brytania Francja Holandia Niemcy Szwecja Włochy Norwegia. Płeć. Tablica 6 Centyle 5. 50. 95. M. 1660. 1778. 1890. K. 1536. 1634. 1740. M. 1641. 1775. 1869. K. 1514. 1620. 1726. M. 1607. 1719. 1830. K. 1507. 1604. 1705. M. 1690. 1795. 1900. K. 1545. 1650. 1755. M. 1629. 1733. 1841. K. 1510. 1619. 1725. M. 1630. 1740. 1850. K. 1540. 1640. 1740. M. 1604. 1728. 1847. K. 1500. 1610. 1710. M. 1688. 1796. 1904. K. 1561. 1661. 1761. Opis:. Pionowa odległość od podłogi do najwyższego punktu głowy (szczyt czaszki) Sposób: Osoba badana stoi całkowicie wyprostowana ze złączonymi stopami. Głowa jest ustawiona w płaszczyźnie frankfurckiej. Przyrząd: Antropometr. 12.

(13) POZYCJA STOJĄCA. WYSOKOŚĆ OCZNA (mm). Cecha Nr 4.1.3. w PN-EN ISO 7250. Kraj POLSKA Wielka Brytania Francja Holandia Niemcy Szwecja Włochy. Płeć. Tablica 7 Centyle 5. 50. 95. M. 1582. 1684. 1775. K. 1492. 1561. 1630. M. 1525. 1638. 1751. K. 1409. 1511. 1613. M. 1450. 1560. 1670. K. 1400. 1500. 1600. M. 1575. 1670. 1765. K. 1435. 1530. 1625. M. 1509. 1613. 1720. K. 1402. 1502. 1596. M. 1520. 1630. 1740. K. 1435. 1535. 1635. M. 1487. 1580. 1671. K. 1325. 1430. 1533. Opis: Sposób:. Pionowa odległość od podłogi do zewnętrznego kąta oka. Osoba badana stoi całkowicie wyprostowana ze złączonymi stopami. Głowa jest ustawiona w płaszczyźnie frankfurckiej. Przyrząd: Antropometr. 13.

(14) POZYCJA STOJĄCA. WYSOKOŚĆ BARKOWA (mm). Cecha Nr 4.1.4. w PN-EN ISO 7250. Kraj POLSKA Wielka Brytania Francja Holandia Niemcy Szwecja Włochy Norwegia. Płeć. Tablica 8 Centyle 5. 50. 95. M. 1438. 1514. 1591. K. 1329. 1397. 1465. M. 1351. 1455. 1560. K. 1230. 1331. 1431. M. 1300. 1405. 1510. K. 1210. 1305. 1400. M. 1400. 1495. 1590. K. 1265. 1365. 1465. M. 1349. 1445. 1542. K. 1234. 1339. 1436. M. 1345. 1445. 1545. K. 1255. 1355. 1455. M. 1307. 1414. 1522. K. 1218. 1312. 1400. M. 1369. 1469. 1569. K. 1267. 1357. 1448. Opis: Sposób:. Pionowa odległość od podłogi do wyrostka barkowego. Osoba badana stoi całkowicie wyprostowana ze złączonymi stopami. Barki są rozluźnione, kończyny górne swobodnie opuszczone. Przyrząd: Antropometr. 14.

(15) POZYCJA STOJĄCA. WYSOKOŚĆ ŁOKCIOWA (mm). Cecha Nr 4.1.5. w PN-EN ISO 7250. Kraj. Płeć. Tablica 9 Centyle 5. 50. 95. POLSKA. M K. 1027 1012. 1098 1017. 1207 1124. Wielka Brytania. M K. 1014 918. 1096 996. 1178 1075. Francja. M K. 995 925. 1080 1000. 1165 1075. Holandia. M K. 1055 980. 1135 1050. 1215 1120. Niemcy. M K. 1021 957. 1096 1030. 1179 1100. Szwecja. M K. 1020 905. 1100 1025. 1180 1145. Włochy. M K. 973 896. 1050 973. 1125 1048. Norwegia. M K. 1021 946. 1099 1024. 1177 1103. Opis:. Pionowa odległość od podłogi do najniższego kostnego punktu zgiętego łokcia. Sposób: Osoba badana stoi całkowicie wyprostowana ze złączonymi stopami. Ramię swobodnie opuszczone w dół, przedramię zgięte pod kątem prostym do niego. Przyrząd: Antropometr. 15.

(16) POZYCJA STOJĄCA. SZEROKOŚĆ BIODROWA (mm). Cecha Nr 4.1.12. w PN-EN ISO 7250. Kraj POLSKA Wielka Brytania Francja Holandia Niemcy Szwecja Norwegia Opis:. Maksymalna pozioma odległość w poprzek bioder.. Sposób:. Osoba badana stoi całkowicie wyprostowana ze złączonymi stopami. Pomiar jest dokonywany bez uciskania bioder.. Płeć. Tablica 10 Centyle. 5. 50. 95. M. 311. 345. 380. K. 319. 358. 388. M. 316. 363. 411. K. 332. 390. 448. M. 330. 370. 410. K. 330. 380. 430. M. 340. 375. 410. K. 340. 395. 450. M. 310. 344. 368. K. 314. 358. 405. M. 310. 360. 410. K. 315. 365. 415. M. 293. 331. 368. K. 291. 334. 377. Przyrząd: Antropometr (duży suwak antropometryczny), duży cyrkiel kabłąkowy.. 16.

(17) POZYCJA SIEDZĄCA. WYSOKOŚĆ SIEDZENIOWA (mm). Cecha Nr 4.2.1. w PN-EN ISO 7250. Kraj. Płeć. Tablica 11 Centyle 5. 50. 95. POLSKA. M K. 833 792. 907 861. 980 916. Wielka Brytania. M K. 860 803. 920 858. 980 912. Francja. M K. 851 810. 911 861. 968 912. Holandia. M K. 885 820. 940 875. 995 930. Niemcy. M K. 849 805. 907 857. 962 914. Szwecja. M K. 830 805. 900 860. 970 915. Włochy. M K. 836 794. 894 852. 959 904. Norwegia. M K. 877 821. 933 872. 988 923. Opis:. Pionowa odległość od poziomej powierzchni siedzenia do najwyższego punktu głowy (szczytu czaszki). Sposób: Osoba badana siedzi całkowicie wyprostowana z udami całkowicie podpartymi. Podudzia swobodnie opuszczone. Głowa jest ustawiona w płaszczyźnie frankfurckiej. Przyrząd: Antropometr.. 17.

(18) POZYCJA SIEDZĄCA. WYSOKOŚĆ OCZNA (mm). Cecha Nr 4.2.2. w PN-EN ISO 7250. Kraj POLSKA Wielka Brytania Francja Holandia Niemcy Szwecja Włochy Norwegia. Płeć. Tablica 12 Centyle 5. 50. 95. M. 711. 779. 840. K. 691. 732. 781. M. 743. 803. 864. K. 688. 742. 796. M. 740. 796. 851. K. 703. 751. 801. M. 770. 820. 875. K. 695. 750. 805. M. 739. 790. 844. K. 680. 735. 785. M. 715. 785. 855. K. 705. 755. 805. M. 722. 775. 827. K. 649. 700. 750. M. 749. 805. 861. K. 706. 753. 800. Opis:. Pionowa odległość od poziomej powierzchni siedzenia do zewnętrznego kąta oka. Sposób: Osoba badana siedzi całkowicie wyprostowana z udami całkowicie podpartymi. Podudzia swobodnie opuszczone. Głowa jest ustawiona w płaszczyźnie frankfurckiej. Przyrząd: Antropometr.. 18.

(19) POZYCJA SIEDZĄCA. WYSOKOŚĆ BARKOWA (mm). Cecha Nr 4.2.4. w PN-EN ISO 7250. Kraj POLSKA Wielka Brytania Francja Holandia Niemcy. Szwecja. Płeć. Tablica 13 Centyle 5. 50. 95. M. 547. 596. 668. K. 515. 566. 625. M. 558. 610. 661. K. 523. 573. 622. M. 570. 620. 671. K. 535. 581. 624. M. 570. 620. 670. K. 515. 565. 615. M. 561. 610. 655. K. 538. 585. 631. M. 545. 600. 655. K. 525. 575. 625. Opis:. Pionowa odległość od poziomej powierzchni siedzenia do wyrostka barkowego. Sposób: Osoba badana siedzi całkowicie wyprostowana z udami całkowicie podpartymi. Podudzia swobodnie opuszczone. Barki są rozluźnione, ramiona swobodnie opuszczone. Przyrząd: Antropometr.. 19.

(20) POZYCJA SIEDZĄCA. WYSOKOŚĆ ŁOKCIOWA (mm). Cecha Nr 4.2.5. w PN-EN ISO 7250. Kraj. Płeć. Tablica 14 Centyle 5. 50. 95. POLSKA. M K. 194 198. 225 240. 301 292. Wielka Brytania. M K. 199 191. 244 232. 288 273. Francja. M K. 190 185. 240 230. 290 275. Holandia. M K. 195 200. 240 240. 280 280. Niemcy. M K. 193 191. 230 233. 280 278. Szwecja. M K. 175 165. 225 215. 275 265. Włochy. M K. 196 203. 248 248. 301 288. Norwegia. M K. 195. 235. 275. Opis:. Pionowa odległość od poziomej powierzchni siedzenia do najniższego kostnego punktu łokcia zgiętego pod kątem prostym Przedramię w pozycji poziomej. Sposób: Osoba badana siedzi całkowicie wyprostowana z udami całkowicie podpartymi. Podudzia swobodnie opuszczone. Ramiona swobodnie opuszczone w dół. Przedramiona w pozycji poziomej. Przyrząd: Antropometr.. 20.

(21) POZYCJA SIEDZĄCA. SZEROKOŚĆ BARKOWA (mm) (od wyrostka barkowego do wyrostka barkowego). Cecha Nr 4.2.8. w PN-EN ISO 7250. Kraj. Płeć. Tablica 15. Centyle 5. 50. 95. POLSKA. M K. 376 332. 410 372. 445 416. Wielka Brytania. M K. 376 338. 412 368. 447 394. Francja. M K. 360 325. 395 355. 430 385. Holandia. M K. 385 330. 410 360. 445 390. Niemcy. M K. 367 323. 398 355. 428 388. Szwecja. M K. 365 325. 400 350. 435 375. Włochy. M K. 334 301. 378 338. 424 367. Norwegia. M K. 369 335. 408 364. 446 393. Opis:. Odległość w linii prostej od wyrostka barkowego do wyrostka barkowego. Sposób: Osoba badana siedzi lub stoi całkowicie wyprostowana. Barki rozluźnione. Przyrząd: Duży suwak antropometryczny.. 21.

(22) POZYCJA SIEDZĄCA. SZEROKOŚĆ BARKOWA (mm) (szerokość górna ciała). Cecha Nr 4.2.9. w PN-EN ISO 7250. Kraj POLSKA Wielka Brytania Francja Holandia Szwecja Włochy Norwegia. Płeć. Tablica 16. Centyle 5. 50. 95. M. 456. 518. 588. K. 395. 453. 525. M. 450. 497. 544. K. 402. 458. 514. M. 430. 469. 514. K. 386. 421. 473. M. 430. 475. 520. K. 355. 400. 445. M. 420. 465. 510. K. 355. 390. 425. M. 420. 456. 496. K. 366. 401. 447. M. 417. 462. 507. K. 371. 410. 448. Opis:. Odległość w poprzek maksymalnych bocznych wypukłości prawych i lewych mięśni naramiennych. Sposób: Osoba badana siedzi lub stoi całkowicie wyprostowana. Barki rozluźnione. Przyrząd: Duży suwak antropometryczny lub duży cyrkiel kabłąkowy.. 22.

(23) POZYCJA SIEDZĄCA. SZEROKOŚĆ BIODROWA (mm). Cecha Nr 4.2.11. w PN-EN ISO 7250. Kraj POLSKA Wielka Brytania Francja Holandia Niemcy Szwecja Włochy Norwegia. Płeć. Tablica 17 Centyle. 5. 50. 95. M. 319. 353. 392. K. 325. 365. 410. M. 342. 393. 443. K. 343. 412. 478. M. 333. 367. 410. K. 334. 375. 432. M. 340. 375. 410. K. 340. 395. 450. M. 325. 362. 391. K. 340. 387. 451. M. 310. 360. 410. K. 315. 365. 415. M. 296. 340. 388. K. 302. 342. 393. M. 305. 353. 402. K. 296. 364. 432. Opis: Sposób:. Szerokość ciała mierzona w najszerszej części bioder. Osoba badana siedzi z udami całkowicie podpartymi. Podudzia opuszczone swobodnie. Pomiar dokonywany jest bez wciskania w biodra. Przyrząd: Duży cyrkiel kabłąkowy.. 23.

(24) POZYCJA SIEDZĄCA. DŁUGOŚĆ PODUDZIA (mm) (wysokość podkolanowa). Cecha Nr 4.2.12. w PN-EN ISO 7250. Kraj. Płeć. Tablica 18 Centyle. 5. 50. 95. POLSKA. M K. 388 361. 428 402. 488 448. Wielka Brytania. M K. 404 398. 449 356. 494 440. Francja. M K. 383 354. 426 393. 464 432. Holandia. M K. 415 370. 455 405. 495 445. Niemcy. M K. 399 351. 442 395. 480 434. Szwecja. M K. 385 350. 430 400. 475 450. Włochy. M K. 425 380. 473 431. 521 481. Norwegia. M K. 398 358. 437 395. 477 433. Opis:. Pionowa odległość od powierzchni oparcia stopy do niższej powierzchni uda bezpośrednio za kolanem zgiętym pod kątem prostym. Sposób: W czasie pomiaru osoba badana trzyma udo i podudzie pod kątem prostym. Osoba badana może siedzieć lub stać ze stopą opartą o podwyższony podest. Ruchome ramię narzędzia pomiarowego jest lekko popchnięte do ścięgna rozluźnionego mięśnia dwugłowego. Przyrząd: Antropometr. 24.

(25) POZYCJA SIEDZĄCA. PRZEŚWIT UDOWY (mm). Cecha Nr 4.2.13. w PN-EN ISO 7250. Kraj POLSKA Wielka Brytania Francja Holandia Niemcy Szwecja Włochy Norwegia. Płeć. Tablica 19 Centyle. 5. 50. 95. M. 115. 146. 171. K. 115. 139. 169. M. 136. 167. 198. K. 117. 154. 191. M. 155. 181. 211. K. 141. 164. 195. M. 120. 140. 160. K. 125. 150. 175. M. 117. 136. 157. K. 118. 144. 173. M. 120. 152. 180. K. 130. 155. 180. M. 115. 136. 157. K. 106. 130. 155. M. 132. 156. 180. K. 124. 145. 167. Opis:. Pionowa odległość od powierzchni siedzenia do najwyższego punktu uda. Sposób: Osoba badana siedzi wyprostowana z kolanami zgiętymi pod kątem prostym. Stopy oparte są płasko o podłogę. Przyrząd: Antropometr.. 25.

(26) POZYCJA SIEDZĄCA. WYSOKOŚĆ NADKOLANOWA (mm). Cecha Nr 4.2.14. w PN-EN ISO 7250. Kraj POLSKA Wielka Brytania Francja Holandia Niemcy Szwecja Włochy. Płeć. Tablica 20 Centyle. 5. 50. 95. M. 500. 544. 606. K. 471. 517. 567. M. 498. 544. 591. K. 450. 494. 537. M. 491. 535. 576. K. 458. 496. 537. M. 520. 565. 610. K. 450. 505. 560. M. 493. 535. 574. K. 462. 500. 542. M. 480. 530. 580. K. 455. 500. 545. M. 494. 541. 590. K. 450. 493. 547. Opis:. Pionowa odległość od podłogi do najwyższego punktu granicy rzepki. Sposób: Osoba badana siedzi wyprostowana z kolanami zgiętymi pod kątem prostym. Stopy oparte są płasko o podłogę. Przyrząd: Antropometr.. 26.

(27) POZYCJA SIEDZĄCA. GŁĘBOKOŚĆ KLATKI PIERSIOWEJ (mm) (na wysokości brodawek piersiowych). Cecha Nr 4.2.16. w PN-EN ISO 7250. Kraj POLSKA Wielka Brytania Francja Holandia Szwecja. Włochy. Płeć. Tablica 21. Centyle 5. 50. 95. M. 214. 242. 280. K. 228. 263. 321. M. 212. 254. 296. K. 219. 272. 325. M. 226. 263. 305. K. 215. 246. 301. M. 240. 285. 330. K. 230. 290. 350. M. 185. 220. 255. K. 185. 241. 300. M. 180. 215. 259. K. 148. 177. 226. Opis:. Maksymalna głębokość klatki piersiowej na poziomie brodawek piersiowych. Sposób: Osoba badana siedzi lub stoi całkowicie wyprostowana. Kończyny górne swobodnie opuszczone w dół. Kobiety mają na sobie swój zwykły biustonosz. Przyrząd: Antropometr (duży suwak antropometryczny). 27.

(28) POZYCJA SIEDZĄCA. GŁĘBOKOŚĆ POŚLADEK-BRZUCH (mm). Cecha Nr 4.2.17. w PN-EN ISO 7250. Kraj POLSKA Wielka Brytania Francja Holandia Szwecja. Norwegia. Płeć. Tablica 22 Centyle. 5. 50. 95. M. 230. 284. 344. K. 197. 256. 343. M. 217. 280. 344. K. 193. 270. 347. M. 227. 270. 334. K. 203. 236. 311. M. 245. 310. 375. K. 230. 295. 360. M. 190. 240. 290. K. 180. 245. 310. M. 186. 232. 279. K. 174. 223. 272. Opis:. Maksymalna głębokość dolnej części tułowia między skrajnymi maksymalnej przedniej wypukłości brzucha i maksymalnej tylnej wypukłości pośladka. Sposób: Osoba badana siedzi całkowicie wyprostowana z udami całkowicie podpartymi. Podudzia opuszczone swobodnie. Najbardziej tylny punkt pośladków dotyka powierzchni pionowej płyty. Odległość jest mierzona od pionowej płyty do maksymalnie przedniej wypukłości brzucha. Przyrząd: Antropometr.. 28.

(29) DŁUGOŚĆ RĘKI (mm). Cecha Nr 4.3.1. w PN-EN ISO 7250. Kraj. Płeć. Tablica 23 Centyle 5. 50. 95. POLSKA. M K. 165 152. 180 167. 196 182. Wielka Brytania. M K. 174 159. 190 175. 206 191. Francja. M K. 170 160. 185 175. 200 190. Holandia. M K. 180 160. 195 175. 210 190. Niemcy. M K. 170 159. 186 174. 201 190. Szwecja. M K. 175 165. 190 180. 205 195. Włochy. M K. 175 166. 190 176. 205 190. Norwegia. M K. 179 163. 195 177. 210 191. Opis:. Odległość mierzona prostopadle od linii wykreślnej między wyrostkami rylcowymi a czubkiem środkowego palca. Sposób: Osoba trzyma przedramię w pozycji poziomej. Ręka jest wyciągnięta na płasko, dłonią do góry. Punkt pomiaru przy wyrostku rylcowym odpowiada mniej więcej środkowej bruździe skóry nadgarstka. Przyrząd: Suwak antropometryczny.. 29.

(30) SZEROKOŚĆ RĘKI W ŚRÓDRĘCZU (mm). Cecha Nr 4.3.3. w PN-EN ISO 7250. Kraj. Płeć. Tablica 24 Centyle 5. 50. 95. POLSKA. M K. 81 69. 87 79. 96 89. Wielka Brytania. M K. 79 71. 87 77. 95 84. Francja. M K. 75 70. 85 75. 95 80. Holandia. M K. 80 70. 90 80. 100 90. Niemcy. M K. 78 72. 85 80. 93 85. Szwecja. M K. 75 70. 85 75. 95 80. Włochy. M K. 76 69. 85 75. 90 83. Norwegia. M K. 76 68. 86 77. 97 86. Opis:. Odległość między punktami skrajnymi po stronie promieniowej i łokciowej na poziomie drugiej do piątej główki kości śródręcznych. Sposób: Osoba badana trzyma przedramię w pozycji poziomej. Ręka jest wyciągnięta płasko dłonią do góry. Przyrząd: Suwak antropometryczny.. 30.

(31) DŁUGOŚĆ STOPY (mm). Cecha Nr 4.3.7. w PN-EN ISO 7250. Kraj POLSKA Wielka Brytania Francja Holandia Niemcy Szwecja Włochy Norwegia. Płeć. Tablica 25 Centyle 5. 50. 95. M. 250. 267. 284. K. 221. 239. 257. M. 245. 267. 288. K. 220. 241. 262. M. 235. 260. 285. K. 215. 235. 255. M. 255. 275. 295. K. 220. 240. 260. M. 240. 260. 281. K. 221. 242. 264. M. 240. 265. 290. K. 225. 245. 265. M. 243. 263. 283. K. 220. 237. 256. M. 243. 264. 285. K. 223. 242. 261. Opis:. Maksymalna odległość od tyłu pięty do czubka najdłuższego (pierwszego lub drugiego) palca u nogi, mierzona równolegle do podłużnej osi stopy. Sposób: Osoba badana stoi, przy czym jej ciężar ciała jest równo rozłożony na obie stopy. Przyrząd: Suwak antropometryczny.. 31.

(32) SZEROKOŚĆ STOPY (mm). Cecha Nr 4.3.8. w PN-EN ISO 7250. Kraj POLSKA Wielka Brytania Francja Holandia Niemcy Szwecja Włochy Norwegia. Płeć. Tablica 26 Centyle 5. 50. 95. M. 88. 98. 108. K. 82. 90. 97. M. 93. 102. 110. K. 85. 95. 104. M. 85. 95. 105. K. 80. 90. 100. M. 90. 100. 110. K. 80. 90. 100. M. 93. 100. 107. K. 90. 97. 107. M. 85. 95. 105. K. 85. 95. 105. M. 87. 98. 108. K. 80. 89. 99. M. 89. 101. 112. K. 83. 92. 101. Opis:. Maksymalna odległość między przyśrodkową a boczną powierzchnią stopy prostopadłą do podłużnej osi stopy. Sposób: Osoba badana stoi, przy czym jej ciężar ciała jest równo rozłożony na obie stopy. Przyrząd: Cyrkiel kabłąkowy.. 32.

(33) DŁUGOŚĆ GŁOWY (mm). Cecha Nr 4.3.9. w PN-EN ISO 7250. Kraj POLSKA Wielka Brytania Francja Holandia Niemcy Szwecja Włochy Norwegia. Płeć. Tablica 27 Centyle 5. 50. 95. M. 179. 190. 201. K. 171. 180. 189. M. 188. 200. 213. K. 172. 184. 197. M. 175. 190. 205. K. 170. 180. 190. M. 190. 200. 210. K. 175. 185. 195. M. 182. 193. 205. K. 165. 180. 194. M. 185. 195. 205. K. 170. 180. 190. M. 182. 194. 203. K. 173. 183. 193. M. 181. 194. 207. K. 173. 185. 196. Opis:. Odległość wzdłuż linii prostej między gładzizną a punktem położonym najbardziej z tyłu czaszki. Sposób: Położenie głowy nie ma żadnego wpływu na pomiar. Przyrząd: Cyrkiel kabłąkowy.. 33.

(34) SZEROKOŚĆ GŁOWY (mm). Cecha Nr 4.3.10. w PN-EN ISO 7250. Kraj POLSKA Wielka Brytania Francja Holandia Niemcy Szwecja Włochy Norwegia. Płeć. Tablica 28 Centyle. 5. 50. 95. M. 150. 167. 169. K. 142. 159. 177. M. 145. 156. 167. K. 137. 147. 158. M. 140. 150. 160. K. 130. 140. 150. M. 150. 160. 170. K. 140. 150. 160. M. 146. 156. 167. K. 138. 149. 159. M. 145. 155. 165. K. 135. 145. 155. M. 146. 155. 165. K. 138. 148. 158. M. 136. 148. 161. K. 133. 143. 153. Opis:. Maksymalna szerokość głowy nad uszami, mierzona prostopadle do płaszczyzny środkowo-strzałkowej. Sposób: Położenie głowy nie ma żadnego wpływu na pomiar. Przyrząd: Cyrkiel kabłąkowy.. 34.

(35) POZYCJA STOJĄCA. ZASIĘG CHWYTU PRZEDNI (mm). Cecha Nr 4.4.2. w PN-EN ISO 7250. Kraj. Płeć. Tablica 29 Centyle 5. 50. 95. POLSKA. M K. 736 687. 836 772. 898 836. Wielka Brytania. M K. 670 618. 737 682. 805 745. Francja. M K. 713 650. 770 702. 826 758. Holandia. M K. 680 635. 745 705. 810 780. Niemcy. M K. 662 616. 722 690. 787 762. Szwecja. M K. 725 665. 780 715. 835 765. Włochy. M K. 631 620. 699 676. 766 731. Norwegia. M K. 688 629. 753 686. 819 743. Opis:. Pozioma odległość od pionowej powierzchni do osi chwytu ręki, gdy osoba badana opiera się obiema łopatkami o tę powierzchnię. Sposób: Osoba badana stoi całkowicie wyprostowana, z łopatkami i pośladkami mocno opartymi o pionową powierzchnię; kończyna górna całkowicie wyciągnięta poziomo. W ręce trzyma pręt pomiarowy, oś chwytu jest w położeniu pionowym. Przyrząd: Antropometr, pręt pomiarowy φ 20 mm do określenia osi chwytu.. 35.

(36) POZYCJA STOJĄCA. ZASIĘG CHWYTU GÓRNY (mm). Tablica 30. Kraj POLSKA Wielka Brytania Francja Holandia Niemcy Szwecja Włochy. Płeć. Centyle 5. 50. 95. M. 2053. 2127. 2304. K. 1849. 2004. 2121. M. 1942. 2093. 2245. K. 1825. 1944. 2064. M. 1900. 2030. 2160. K. 1780. 1895. 2010. M. 2000. 2125. 2250. K. 1780. 1905. 2055. M. 1910. 2051. 2210. K. 1748. 1970. 2000. M. 1930. 2060. 2190. K. 1825. 1940. 2055. M. 1835. 1983. 2079. K. 1649. 1796. 1940. Opis: Sposób:. Pionowa odległość od podłogi do osi chwytu ręki. Osoba badana stoi całkowicie wyprostowana, kończyna górna uniesiona maksymalnie w górę. W ręce trzyma pręt pomiarowy, w płaszczyźnie strzałkowej, oś chwytu jest pozioma. Przyrząd: Antropometr, pręt o średnicy 20 mm.. 36.

(37) POZYCJA STOJĄCA. WYSOKOŚĆ PIĘŚCI (mm) (do osi chwytu). Cecha Nr 4.4.4. w PN-EN ISO 7250. Kraj POLSKA Wielka Brytania Niemcy Włochy. Norwegia. Płeć. Tablica 31 Centyle 5. 50. 95. M. 675. 768. 846. K. 653. 722. 785. M. 701. 770. 839. K. 660. 723. 785. M. 728. 767. 828. K. 664. 738. 803. M. 647. 742. 835. K. 652. 708. 763. M. 732. 797. 861. K. 690. 750. 810. Opis: Sposób:. Pionowa odległość od podłogi do osi chwytu pięści. Osoba badana stoi całkowicie wyprostowana ze złączonymi stopami. Barki rozluźnione, kończyny górne swobodnie opuszczone w dół. W ręce trzyma pręt pomiarowy, w płaszczyźnie strzałkowej, oś chwytu jest pozioma. Przyrząd: Antropometr, pręt o średnicy 20 mm.. 37.

(38) POZYCJA SIEDZĄCA. ZASIĘG CHWYTU GÓRNY (mm). Tablica 32. Kraj POLSKA Wielka Brytania Francja Holandia. Szwecja. Płeć. Centyle 5. 50. 95. M. 1181. 1212. 1382. K. 1097. 1177. 1278. M. 1231. 1318. 1404. K. 1135. 1216. 1296. M. 1130. 1225. 1320. K. 1060. 1145. 1230. M. 1190. 1280. 1890. K. 1085. 1175. 1265. M. 1150. 1245. 1340. K. 1090. 1175. 1260. Opis: Sposób:. Pionowa odległość od powierzchni siedzenia do osi chwytu ręki. Osoba badana siedzi całkowicie wyprostowana, kończyna górna uniesiona maksymalnie w górę. W ręce trzyma pręt pomiarowy, w płaszczyźnie strzałkowej, oś chwytu jest pozioma. Przyrząd: Antropometr, pręt o średnicy 20 mm.. 38.

(39) POZYCJA SIEDZĄCA. DŁUGOŚĆ POŚLADEK-DÓŁ PODKOLANOWY (głębokość siedzeniowa) (mm). Cecha Nr 4.4.6. w PN-EN ISO 7250. Kraj POLSKA Wielka Brytania Francja Holandia Niemcy Szwecja Włochy Norwegia. Płeć. Tablica 33 Centyle 5. 50. 95. M K M K M K M K M K M K M K. 480 441 460 435 438 422 470 440 452 426 430 430 429 425. 536 486 517 495 482 458 520 495 500 484 480 485 479 474. 588 552 575 555 523 507 570 550 552 532 530 540 531 522. M K. 458 441. 506 487. 553 532. Opis:. Odległość pozioma od dołu podkolanowego do punktu pośladka położonego najbardziej z tyłu. Sposób: Osoba badana siedzi całkowicie wyprostowana z udami całkowicie podpartymi. Powierzchnia siedzenia sięga jak najdalej do dołu podkolanowego. Podudzia opuszczone swobodnie. Najbardziej z tyłu położony punkt pośladka jest pionowo rzutowany na powierzchnię siedziska przy pomocy kostki pomiarowej, która dotyka pośladków. Odległość mierzona jest od kostki pomiarowej do przedniej krawędzi powierzchni siedziska. Przyrząd: Antropometr, kostka pomiarowa.. 39.

(40) POZYCJA SIEDZĄCA. DŁUGOŚĆ POŚLADEK- KOLANO (mm). Cecha Nr 4.4.7. w PN-EN ISO 7250. Kraj. Płeć. Tablica 34 Centyle 5. 50. 95. POLSKA. M K. 554 532. 601 578. 646 624. Wielka Brytania. M K. 552 521. 613 589. 673 656. Francja. M K. 551 521. 595 564. 642 613. Holandia. M K. 575 550. 620 600. 665. Niemcy. M K. 554 530. 599 587. 645. Szwecja. M K. 545 525. 595 585. 645. Norwegia. M K. 556 535. 610 582. 661. 650 631 645 630. Opis:. Odległość pozioma od położonego najbardziej z przodu punktu rzepki do punktu pośladka położonego najbardziej z tyłu. Sposób: Osoba badana siedzi całkowicie wyprostowana z udami całkowicie podpartymi. Podudzia opuszczone swobodnie. Najbardziej z tyłu położony punkt pośladka jest pionowo rzutowany na powierzchnię siedziska przy pomocy kostki pomiarowej, która dotyka pośladków. Odległość mierzona jest od kostki pomiarowej do punku rzepki położonego najbardziej z przodu. Przyrząd: Antropometr, kostka pomiarowa.. 40.

(41) 5.. DANE ANTROPOMETRYCZNE POPULACJI REGIONÓW GEOGRAFICZNYCH EUROPY. Produkcja na skalę masową wyrobów oferowanych na rynkach międzynarodowych wymaga znajomości wymiarów i proporcji ciała populacji użytkowników, do których są one adresowane. Korzystanie dla celów projektowych z niewłaściwych danych antropometrycznych, dotyczących populacji innych krajów czy regionów geograficznych, niż te dla których przeznaczona jest produkcja pociąga za sobą negatywne konsekwencje zarówno dla konsumentów jak i producentów. Jeżeli bowiem znaczna część populacji nie może korzystać z dostępnych w handlu produktów bądź użytkowanie ich wiąże się z dyskomfortem lub zagrożeniem bezpieczeństwa, rynek eliminuje takie wyroby, a producenci ponoszą straty ekonomiczne. Świadomość tych zagadnień jest ciągle jeszcze niewystarczająca zarówno w odniesieniu do rynków wewnętrznych, jak i towarów eksportowanych i importowanych. Nadal często mamy do czynienia z wyrobami opartymi na mniej lub bardziej przypadkowej mieszaninie danych antropometrycznych z różnych krajów. Próbę uporządkowania tego problemu podjęli Niemcy, z uwagi na szeroką i różnorodną naturę swoich powiązań międzynarodowych. Instytut Ochrony Pracy w Dortmundzie dokonał międzynarodowego przeglądu istotnych dla ergonomii wymiarów ciała oraz ich rozkładu wśród różnych populacji świata [10]. Ludność świata została podzielona na 20 regionalnych grup, z których 6 obejmuje obszar Europy (zgodnie z aktualnym wówczas podziałem politycznym Europy). Były to następujące regiony: 1. Europa Północna (Dania, Finlandia, Federalna Republika Niemiecka, Islandia, Irlandia, Holandia, Norwegia, Szwecja). Populacja tego regionu liczyła 102 miliony. 2. Europa Centralna (Austria, Belgia, Czechosłowacja, Luksemburg, Niemiecka Republika Demokratyczna, Szwajcaria, Wielka Brytania). Populacja tego regionu liczyła 106 milionów. 3. Europa Wschodnia (Polska, Związek Radziecki – część europejska). Populacja tego regionu liczyła 226 milionów. 4 Europa Południowo-Wschodnia (Bułgaria, Grecja, Izrael, Jugosławia, Malta, Rumunia, Węgry, Włochy). Populacja tego regionu liczyła 137 milionów. 5. Francja. Populacja tego regionu liczyła 55 milionów. 6 Półwysep Iberyjski (Hiszpania i Portugalia). Populacja tego regionu liczyła 49 milionów. Na podstawie dostępnych w literaturze światowej danych antropometrycznych populacji różnych krajów opracowano dla każdego z 20 regionów tablice antropometryczne zawierające wymiary ciała (wartości 5., 50. i 95 centyla) oddzielnie dla mężczyzn i kobiet. Dane powyższe dla regionów europejskich zawierają przytoczone tablice nr 35-40.. 41.

(42) Tablica: 35. Dane antropometryczne dla regionu: Europa Północna Nr cechy* 4.1.1. 4.1.12. 4.2.1. 4.2.2. 4.2.9. 4.2.11. 4.2.12. 4.2.14. 4.3.1. 4.3.3. 4.3.7. 4.3.9. 4.3.10. 4.3.12. 4.4.2. 4.4.7.. Nazwa cechy Wysokość ciała stojąc Szerokość biodrowa stojąc Wysokość siedzeniowa Wysokość oczna siedząc Szerokość barkowa (szerokość górna ciała) Szerokość biodrowa siedząc Długość podudzia (wysokość podkolanowa) Wysokość nadkolanowa Długość ręki Szerokość ręki Długość stopy Długość głowy Szerokość głowy Obwód głowy Zasięg przedni (palce wyprostowane) Długość pośladek-kolano. Mężczyźni (centyle). Kobiety (centyle). 5 1710 310 900 770. 50 1810 340 950 820. 95 1910 370 1000 870. 5 1580 315 840 710. 50 1690 350 900 760. 95 1790 405 950 820. 425. 460. 500. 365. 400. 430. 320. 350. 390. 325. 375. 630. 415. 455. 505. 370. 410. 450. 505 185 80 240 185 145 550 820 580. 550 195 90 260 195 155 580 870 630. 600 205 95 280 205 170 600 930 670. 460 160 70 230 170 140 520 740 540. 500 175 80 250 180 150 550 810 590. 550 195 85 275 195 160 580 870 450. Tablica: 36. Dane antropometryczne dla regionu: Europa Centralna Nr cechy* 4.1.1. 4.1.12. 4.2.1. 4.2.2. 4.2.9. 4.2.11. 4.2.12. 4.2.14. 4.3.1. 4.3.3. 4.3.7. 4.3.9. 4.3.10. 4.3.12. 4.4.2. 4.4.7.. Nazwa cechy Wysokość ciała stojąc Szerokość biodrowa stojąc Wysokość siedzeniowa Wysokość oczna siedząc Szerokość barkowa (szerokość górna ciała) Szerokość biodrowa siedząc Długość podudzia (wysokość podkolanowa) Wysokość nadkolanowa Długość ręki Szerokość ręki Długość stopy Długość głowy Szerokość głowy Obwód głowy Zasięg przedni (palce wyprostowane) Długość pośladek-kolano. Mężczyźni (centyle). Kobiety (centyle). 5 1670 310 880 740. 50 1770 350 940 800. 95 1860 375 980 850. 5 1550 315 820 700. 50 1660 360 880 750. 95 1750 410 930 810. 420. 460. 490. 365. 420. 455. 310. 365. 390. 330. 400. 440. 420. 465. 500. 390. 425. 460. 495 175 80 240 180 145 540 800 550. 550 190 90 265 190 155 575 850 610. 595 205 95 285 200 165 600 890 660. 460 160 70 220 170 135 520 740 530. 500 175 75 240 180 145 550 800 580. 540 190 85 260 190 155 590 840 630. 42.

(43) Tablica: 37. Dane antropometryczne dla regionu: Europa Wschodnia Nr cechy* 4.1.1. 4.1.12. 4.2.1. 4.2.2. 4.2.9. 4.2.11. 4.2.12. 4.2.14. 4.3.1. 4.3.3. 4.3.7. 4.3.9. 4.3.10. 4.3.12. 4.4.2. 4.4.7.. Nazwa cechy Wysokość ciała stojąc Szerokość biodrowa stojąc Wysokość siedzeniowa Wysokość oczna siedząc Szerokość barkowa (szerokość górna ciała) Szerokość biodrowa siedząc Długość podudzia (wysokość podkolanowa) Wysokość nadkolanowa Długość ręki Szerokość ręki Długość stopy Długość głowy Szerokość głowy Obwód głowy Zasięg przedni (palce wyprostowane) Długość pośladek-kolano. Mężczyźni (centyle). Kobiety (centyle). 5 1660 305 860 730. 50 1750 345 910 790. 95 1850 385 960 850. 5 1540 315 830 670. 50 1630 360 870 730. 95 1720 405 910 790. 410. 450. 490. 370. 410. 450. 310. 360. 400. 325. 380. 435. 395. 445. 490. 375. 405. 430. 490 175 80 245 180 150 540 800 550. 550 190 90 265 190 155 570 840 600. 590 205 100 285 200 165 600 890 650. 445 155 75 225 170 145 530 740 520. 510 175 80 245 180 150 550 780 570. 540 190 85 265 190 160 580 820 610. Tablica: 38. Dane antropometryczne dla regionu: Europa Południowo-Wschodnia Nr cechy* 4.1.1. 4.1.12. 4.2.1. 4.2.2. 4.2.9. 4.2.11. 4.2.12. 4.2.14. 4.3.1. 4.3.3. 4.3.7. 4.3.9. 4.3.10. 4.3.12. 4.4.2. 4.4.7.. Nazwa cechy Wysokość ciała stojąc Szerokość biodrowa stojąc Wysokość siedzeniowa Wysokość oczna siedząc Szerokość barkowa (szerokość górna ciała) Szerokość biodrowa siedząc Długość podudzia (wysokość podkolanowa) Wysokość nadkolanowa Długość ręki Szerokość ręki Długość stopy Długość głowy Szerokość głowy Obwód głowy Zasięg przedni (palce wyprostowane) Długość pośladek-kolano. Mężczyźni (centyle). Kobiety (centyle). 5 1640 310 860 740. 50 1730 340 900 790. 95 1830 370 960 840. 5 1530 315 800 680. 50 1620 350 860 730. 95 1720 400 900 780. 420. 450. 490. 365. 405. 430. 310. 355. 390. 320. 370. 430. 410. 455. 485. 340. 380. 420. 490 175 80 245 175 145 550 790 570. 535 190 90 265 190 155 570 830 600. 580 205 95 285 205 165 590 880 650. 425 160 70 220 160 140 530 740 530. 460 175 75 240 175 150 550 780 570. 495 190 85 260 190 160 570 830 610. 43.

(44) Tablica: 39. Dane antropometryczne dla regionu: Francja Nr cechy* 4.1.1. 4.1.12. 4.2.1. 4.2.2. 4.2.9. 4.2.11. 4.2.12. 4.2.14. 4.3.1. 4.3.3. 4.3.7. 4.3.9. 4.3.10. 4.3.12. 4.4.2. 4.4.7.. Nazwa cechy Wysokość ciała stojąc Szerokość biodrowa stojąc Wysokość siedzeniowa Wysokość oczna siedząc Szerokość barkowa (szerokość górna ciała) Szerokość biodrowa siedząc Długość podudzia (wysokość podkolanowa) Wysokość nadkolanowa Długość ręki Szerokość ręki Długość stopy Długość głowy Szerokość głowy Obwód głowy Zasięg przedni (palce wyprostowane) Długość pośladek-kolano. Mężczyźni (centyle). Kobiety (centyle). 5 1660 310 870 750. 50 1770 340 930 800. 95 1890 370 980 850. 5 1530 315 820 690. 50 1630 350 860 730. 95 1740 400 910 780. 410. 450. 490. 370. 410. 430. 315. 350. 380. 320. 375. 430. 390. 445. 490. 345. 385. 425. 495 180 80 245 180 145 540 800 560. 540 195 90 265 195 155 570 850 620. 580 210 95 285 205 165 600 910 660. 455 160 70 220 170 135 520 730 520. 490 170 75 235 180 140 550 780 570. 525 180 85 255 190 150 570 830 610. Tablica: 40. Dane antropometryczne dla regionu: Półwysep Iberyjski Nr cechy* 4.1.1. 4.1.12. 4.2.1. 4.2.2. 4.2.9. 4.2.11. 4.2.12. 4.2.14. 4.3.1. 4.3.3. 4.3.7. 4.3.9. 4.3.10. 4.3.12. 4.4.2. 4.4.7. *. Nazwa cechy Wysokość ciała stojąc Szerokość biodrowa stojąc Wysokość siedzeniowa Wysokość oczna siedząc Szerokość barkowa (szerokość górna ciała) Szerokość biodrowa siedząc Długość podudzia (wysokość podkolanowa) Wysokość nadkolanowa Długość ręki Szerokość ręki Długość stopy Długość głowy Szerokość głowy Obwód głowy Zasięg przedni (palce wyprostowane) Długość pośladek-kolano. Mężczyźni (centyle). Kobiety (centyle). 5 1580 295 830 720. 50 1710 340 890 790. 95 1830 370 950 850. 5 1510 300 800 680. 50 1600 350 850 740. 95 1700 400 900 810. 400. 440. 480. 350. 390. 430. 300. 345. 390. 310. 360. 425. 400. 440. 480. 340. 380. 420. 470 170 80 240 175 145 520 760 540. 520 185 85 270 185 155 565 820 590. 570 215 90 300 200 165 600 880 640. 445 155 70 215 165 140 505 720 510. 480 175 75 245 180 150 535 770 560. 520 200 80 280 190 160 565 820 600. Nr cechy w PN-EN ISO 7250. 44.

(45) 6.. UNIWERSALNE DANE ANTROPOMETRYCZNE. Postępujące procesy globalizacyjne stawiają przed antropometrią ergonomiczną zadania uniwersalizacji danych antropometrycznych. Obok istniejących w państwach europejskich standardów krajowych, Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN) opracowuje normy europejskie (EN), bądź wprowadza „in extenso” normy międzynarodowe (ISO). Zgodnie z wewnętrznymi przepisami, państwa których krajowe jednostki normalizacyjne są członkami CEN, są zobowiązane do nadawania normom europejskim statusu norm krajowych bez wprowadzania jakichkolwiek zmian. Członkami CEN, oprócz 15 państw unijnych są: Czechy, Islandia, Norwegia i Szwajcaria. Polska nie należy wprawdzie do CEN, ale współpracuje z nim i wprowadza normy europejskie (PN-EN) w wersji oryginalnej jako tzw. normy uznaniowe lub, po przetłumaczeniu, w wersji polskiej. W listopadzie 2002 roku został przekazany do ankiety powszechnej i adresowanej projekt normy PN-EN-ISO 7250, który systematyzuje nazewnictwo, opis i sposoby podstawowych wymiarów ciała ludzkiego do projektowania technicznego w skali międzynarodowej i służy jako podstawa do porównywania grup populacyjnych. Norma ta ma zastąpić dotychczasową normę PN-86/N-08012 „Ergonomia. Podstawowe pomiary ciała ludzkiego”. Norma europejska EN-ISO 7250:1997 jest zharmonizowana z dyrektywą nowego podejścia 98/37 Bezpieczeństwo maszyn. Odpowiednikiem krajowym jest Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3.07.2001 w sprawie wymagań zasadniczych dla maszyn i elementów bezpieczeństwa podlegających ocenie zgodności warunków i trybu dokonywania oceny zgodności oraz sposobu znakowania tych maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz. U. nr 127 z 2001 r., poz. 1391). W niniejszym opracowaniu zastosowano już klasyfikację, nazewnictwo i numerację cech zgodnie z projektem nowej normy. Przez Polski Komitet Normalizacyjny została również przetłumaczona na język polski i przyjęta norma EN 547 „Maszyny Bezpieczeństwo. Wymiary ciała ludzkiego”. Norma ta została opracowana przez CEN na zlecenie Komisji Europejskiej i Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) i jest zharmonizowana z Dyrektywami Unii Europejskiej. Norma PN-EN 547 – 2000 obejmuje 3 części: 1. Zasady określania wymiarów otworów umożliwiających dostęp całym ciałem do maszyny 2. Zasady określania wymiarów otworów umożliwiających dostęp 3. Dane antropometryczne. 45.

(46) Część trzecia normy zawiera dane antropometryczne z pomiarów przeprowadzonych na grupie reprezentatywnej dla populacji europejskiej o liczebności co najmniej trzech milionów osób (tablica 41). Pochodzą one z pomiarów statycznych nagich osób i nie uwzględniają ruchów ciała, ubrania, wyposażenia, warunków obsługi maszyny ani warunków środowiska. Dane są szacunkowymi wartościami dla 5., 95. lub 99. centyla mieszanej populacji kobiet i mężczyzn. Każda z wartości podanych w normie została oszacowana zgodnie z jedną z dwóch następujących metod: 1. W przypadku krajowych badań przeprowadzanych dla połączonej populacji kobiet i mężczyzn zostały zastosowane odpowiednie wartości 5., 95. i 99. centyla 2. W przypadku krajowych badań przeprowadzonych oddzielnie dla mężczyzn i kobiet zostały wyliczone wartości uśrednione dla mężczyzn i kobiet dla odpowiednio 5., 95. i 99. centyla. Dla wartości 5. centyla wybrano najniższą z obliczonych wartości, dla wartości 95. i 99. centyla najwyższą. Chociaż przedstawiony sposób nie jest pod względem statystycznym dokładny, aproksymacja danych jest wystarczająca z praktycznego punktu widzenia. Wymiary zamieszczone w tabeli z odsyłaczami są rezultatem dodawania lub odejmowania dwóch wymiarów wziętych z PN-EN-ISO 7250 lub wymnożenia wymiaru przez określony współczynnik. Stałe wartości są stosowane gdy zmienność wewnątrz rozpatrywanej populacji jest minimalna. Sposób wyliczania wymiarów oznaczonych odsyłaczami: 1. Długość ręki do kciuka: długość ręki (4.3.1) * współczynnik 0,58. 2. Maksymalna szerokość ręki z kciukiem: szerokość ręki w śródręczu (4.3.3) * współczynnik 1,25. 3. Średnica pięści: szerokość ręki w śródręczu (4.3.3) * współczynnik 1,25. 4. Głębokość głowy od czubka nosa: długość głowy (4.3.9) * stała wartość 30 mm. 5. Długość czynna kończyny górnej: zasięg chwytu przedniego (4.4.2) minus stała wartość 275 mm. 6. Zasięg przedramienia: długość łokieć-chwyt (4.4.3) minus stała wartość 121 mm. 7. Zasięg boczny ramienia: zasięg chwytu przedniego (4.4.2) minus stała wartość 120 mm. 8. Średnica przedramienia: szerokość ręki w śródręczu (4.3.3) * współczynnik 1,25. Tablica 41. Dane antropometryczne (w mm) z pomiarów przeprowadzonych na populacji europejskiej – opracowane na podstawie PN-EN-547:2000 Nr cechy wg PN-EN-ISO-7250. Centyle. Cecha. 5. 95. 99 1944. 4.1.2.. Wysokość ciała. 1881. 4.1.10.. Głębokość ciała. Stała wartość 342 mm. 4.2.10.. Szerokość między łokciami. 4.3.1.. 545. Długość ręki. 152 1/. Długość ręki do kciuka 4.3.3.. 576. 88. Szerokość ręki w śródręczu. 97 2/. Maksymalna szerokość ręki z kciukiem. 120. 46.

(47) Nr cechy wg PN-EN-ISO-7250. Centyle. Cecha. 4.3.4.. Długość palca wskazującego. 4.3.5.. Szerokość palca wskazującego. 5. 99. 59 23. Maksymalna grubość palców. Stała wartość 30 mm. Maksymalna grubość ręki. Stała wartość 35 mm. 3/. Średnica pięści 4.3.7.. Długość stopy. 4.3.8.. Szerokość stopy. 120 211. 285. 295. 113 4/. 4.3.9.. Głębokość głowy od czubka nosa. 4.4.2.. Zasięg chwytu przedniego. 240 615. 5/. Długość czynna kończyny górnej. 340. Zasięg przedramienia6/. 170 7/. Zasięg boczny ramienia Średnica ramienia 4.4.7.. 95. 820. 845. 170. 495 Stała wartość 121 mm. Średnica przedramienia8/. 120. Długość pośladek-kolano. 687. 725. Do wartości cech antropometrycznych zawartych w PN-EN 547-3 wszędzie tam, gdzie to jest zasadne powinny być dodane wartości naddatku wysokości lub szerokości, lub jednego i drugiego. Literą x oznaczono w normie naddatki wysokości np.: dla szybkiego chodzenia lub biegu 100 mm ciężkiego obuwia 40 mm środków ochrony indywidualnej 60 mm Literą y oznaczono naddatki szerokości np.: dla ubrania roboczego ciężkiego ubrania zimowego transportu osób rannych środków ochrony indywidualnej. 20 mm 100 mm 200 mm 100 mm. Niemiecki Instytut Normalizacji opracował w 2002 roku projekt normy DIN-EN-ISO 15537 dotyczący aspektów antropometrycznych produkcji i projektowania wyrobów przemysłowych, który stanowi jednocześnie projekt normy europejskiej (EN-ISO 15537). Projekt ten uwzględnia dwa zbiory danych antropometrycznych: 1. dla populacji europejskiej (tabl. 42) 2. dla populacji światowej (tabl.43). Dla tej populacji przyjęto w projekcie normy za Jürgensem [10] dwuwymiarową koncepcję antropometryczną, klasyfikując populację świata na dwie kategorie: „mniejszy typ” i „większy typ”.. 47.

(48) Tablica 42. Dane antropometryczne (w mm) populacji europejskiej (dla połączonej populacji mężczyzn i kobiet) w wieku 18-60 lat – opracowane na podstawie pr. DIN EN ISO-15537:2002 Nr cechy w. Centyle. Nazwa cechy. ISO 7250. 5. 50. 95. Wysokość ciała. 1530. 1719. 1881. Wysokość oczna Wysokość barkowa Wysokość łokciowa Wysokość krocza Wysokość kolanowa Głębokość klatki piersiowej Szerokość biodrowa Pozycja siedząca Szerokość barkowa (górna szerokość ciała) Szerokość łokieć-łokieć Szerokość biodrowa Wysokość nadkolanowa Głębokość pośladek-brzuch Długość ręki Szerokość ręki w śródręczu Długość stopy Szerokość stopy Długość głowy. 1420 1260 960 709 397 170 300. 1603 1424 1078 816 472 215 359. 1750 1570 1190 890 530 250 400. 395 390 333 460 195 152. 474 478 368 530 237. 485 540 440 602 350. Pozycja stojąca 4.1.2. 4.1.3. 4.1.4. 4.1.5. 4.1.7. 4.1.8. 4.1.9. 4.1.12. 4.2.9. 4.2.10. 4.2.11. 4.2.14. 4.2.15. 4.3.1. 4.3.3. 4.3.7. 4.3.8. 4.3.9.. 97 285 113 240. 211. Tablica 43. Dane antropometryczne populacji ogólnoświatowej (dla połączonej populacji mężczyzn i kobiet) w wieku 25-45 lat w podziale na dwie kategorie: typ mniejszy i typ większy – opracowano na podstawie pr. DIN EN ISO-15537:2002 Nr cechy w ISO 7250 4.1.1. 4.1.12. 4.2.1. 4.2.2. 4.2.8.. Mniejszy typ Nazwa cechy Wysokość ciała Szerokość biodrowa stojąc Wysokość siedzeniowa Wysokość oczna Szerokość barkowa (od wyrostka bark. do wyrostka bark.). 4.2.9.. Szerokość barkowa (szerokość górna ciała). 4.2.11. 4.2.12.. Szerokość biodrowa siedząc Długość podudzia (wysokość podkolanowa). 4.2.14. 4.3.1.. Wysokość nadkolanowa Długość ręki. Większy typ Centyle. 5 1390 260 740 620. 50 1520 300 800 690. 95/5 1650 335 870 750. 50 1780 375 935 815. 95 1910 410 1000 880. 285. 325. 360. 395. 430. 320. 365. 410. 455. 500. 260. 305. 350. 395. 440. 320. 365. 410. 460. 505. 405 140. 455 155. 505 170. 550 185. 600 200. 48.

(49) Nr cechy w ISO 7250 4.3.2. 4.3.7. 4.3.9. 4.3.10. 4.3.12. 4.4.2.. Mniejszy typ Nazwa cechy Szerokość ręki w śródręczu Długość stopy Długość głowy Szerokość głowy Obwód głowy Zasięg przedni (palce wyprostowane). 4.4.3. 4.4.7.. Długość łokieć-chwyt Długość pośladek-kolano. Większy typ Centyle. 5 65 200 160 120 475. 50 75 225 175 135 505. 95/5 90 250 185 145 540. 50 100 275 195 160 570. 95 110 300 205 170 600. 670. 740. 810. 880. 950. 270 450. 305 505. 340 560. 375 615. 410 670. 49.

(50) 7.. DYSKUSJA I ANALIZA MIĘDZYNARODOWYCH DANYCH ANTROPOMETRYCZNYCH.. 1.. Opracowywanie danych antropometrycznych dla potrzeb wzornictwa przemysłowego nie jest zadaniem łatwym do zrealizowania. Składa się na to kilka przyczyn: Różnice genetyczne (tzw. czynnik endogenny) oraz różnorodne wpływy środowiska zewnętrznego i trybu życia (tzw. czynniki egzogenne) prowadzą do bogatego zróżnicowania konstytucjonalnego między poszczególnymi ludźmi, zwanego zmiennością międzyosobniczą.. Rys. 1. Oddziaływanie czynników genetycznych i ekologicznych na sylwetkę człowieka [26]. 2.. 3.. Wiele cech antropometrycznych wykazuje wyraźne biogeograficzne (regionalne) zróżnicowanie uwarunkowane właściwościami genetycznymi charakteryzującymi poszczególne typy antropologiczne. Jest to tzw. zmienność międzypopulacyjna. Wewnątrz gatunku ludzkiego występuje zróżnicowanie rasowe na odmianę: białą, żółtą i czarną, które określa się zmiennością wewnątrzgatunkową.. 50.

(51) 4.. Większość cech antropometrycznych wykazuje zmiany związane z wiekiem. Przykładowe zmiany wysokości ciała w ciągu ontogenezy przedstawia tablica 44.. Tablica 44. Zmiany wysokości ciała z wiekiem [2] Wiek. Mężczyźni. Kobiety. *. +360. +360. 05-10. +250. +270. 10-15. +300. +220. +110. +70. 0. -10. 35-40. 0. -10. 40-50. -10. -10. 50-60. -10. -10. 60-70. -10. -10. 70-80. -10. -10. 80-90. -10. -10. 01-5. 15-20 20-35. * **. 5.. Zmiany (mm). **. średnia wysokość ciała dla wieku 1 rok: chłopcy 740 mm, dziewczynki 720 mm średnia wysokość ciała: mężczyźni 1760 mm, kobiety 1630 mm. W budowie ciała zaznaczają się wyraźne różnice między mężczyznami a kobietami tzw. dymorfizm płciowy. Najczęściej do wykazywania różnic wymiarowych mężczyzn i kobiet używa się cech: wysokość i masa ciała. Te dwie zmienne, lepiej niż jakakolwiek para innych wymiarów ciała, obrazuje dymorfizm płciowy cech morfologicznych człowieka – rys. 2.. Rys. 2. Rozkład wysokości i masy ciała mężczyzn i kobiet 6.. Wymiary i kształt ciała ludzkiego ulegają z pokolenia na pokolenie powolnym, lecz stałym zmianom zwanym tendencją przemian lub trendem sekularnym. Prowadzą one do 51.

(52) systematycznego zwiększania się wymiarów wysokości ciała, a także masy ciała i cech pochodnych. Ostatnio obserwuje się w krajach wysokorozwiniętych wygasanie trendu sekularnego wysokości ciała (tabl. 45), co oznaczałoby, że człowiek zbliża się do pułapu swoich możliwości genetycznych w tym zakresie. Tablica 45. Trend sekularny wysokości ciała poborowych w Norwegii i Szwecji wg [2] Wzrost w mm/dekadę. Rok. 7.. Norwegia. Szwecja. 1900-1920. 7,0. 6,8. 1920-1961. 14,1. 12,2. 1920-1970. 14,6. –. 1970-1980. 7,0. 10,0. 1980-1994. 2,9. 2,0. Narasta nowy problem cywilizacji industrialnej: otyłość. Zjawisko to występuje również w Polsce. Np.: w 1996 r. 27,7% ogółu ludności Polski wykazywało nadwagę obliczoną masa ciała na podstawie wskaźnika   BMI . [7] 2 wysokość ciała   W starszych grupach wieku odsetek ten był znacznie większy np.: w przedziale wieku 55-59 lat aż 42,5% mężczyzn i 49% kobiet charakteryzowała się nadwagą bądź dużą nadwagą (tabl. 46). Bez wielkiej przesady można stwierdzić, że co drugi Polak w tym wieku jest otyły.. Tablica 46. Odsetek ludności Polski w wieku 40-64 lata wykazującej nadwagę – opracowa-. no na podstawie danych GUS z 1996 r. [7] % danej grupy wieku z nadwagą z dużą nadwagą. M K M K. 40-44. 45-49. 50-54. 55-59. 60-64. 25,6 16,8 13,1 11,5. 27,4 19,5 15,7 19,2. 21,3 20,7 20,9 23,3. 25,4 22,7 17,1 26,3. 25,1 27,5 16,9 24,6. Uwzględniając wymienione zjawiska rozwoju osobniczego i zróżnicowania biologicznego człowieka antropometria ergonomiczna opracowuje na potrzeby projektowania różnorodne tablice i atlasy antropometryczne. Najogólniej możemy podzielić dostępne w literaturze ergonomicznej liczbowe dane populacyjne na: • Szczegółowe charakterystyki somatyczne populacji: – poszczególnych krajów, grup etnicznych, – poszczególnych grup wiekowych (dzieci i młodzież, dorośli w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym), – mężczyzn i kobiet, – osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności, 52.

(53) – – •. poszczególnych grup zawodowych (np.: kierowców samochodowych, pilotów, szwaczek, pracowników biurowych, rolników, sportowców), dla konkretnych potrzeb projektowych np.: produkcji określonych wyrobów.. Uogólnione charakterystyki somatyczne populacji – różnych regionów geograficznych świata, – kontynentów np.: Europy, – ogólnoświatowej, – połączonych dla mężczyzn i kobiet.. Początkowo przy kształtowaniu środowiska pracy, stanowisk roboczych jak również produkcji towarów konsumpcyjnych korzystano w procesie projektowania ze średniej arytmetycznej wymiarów ciała. Punktem wyjścia była tzw. „przeciętna (średnia) osoba”, co powodowało, że projektowany obiekt mógł być dostosowany do niewielkiej liczby użytkowników o tych wymiarach. Tymczasem w technice cywilnej dąży się do zaspokojenia jak największej liczby potencjalnych użytkowników, których w atlasach antropometrycznych określają tzw. wymiary graniczne. Są to wymiary minimalne (5. centyl), których nie osiąga 5% populacji oraz wymiary maksymalne (95. centyl) obejmujące 95% populacji. Istnieje kilka sposobów adaptacji wyrobów do wymiarów ciała człowieka: 1. Projektowanie obiektów przeznaczonych dla ogółu użytkowników z uwzględnieniem wymiarów ekstremalnych: maksymalnych (95. centyl mężczyzn) – np.: wysokość drzwi, szerokość przejść, długość tapczanów i łóżek lub wymiarów minimalnych (C5 kobiet) np.: wysokość poręczy, wyłączników. 2. Projektowanie urządzeń regulowanych o zakresie regulacji równym różnicy C95-C5 danej populacji, co zapewnia dostosowanie do 90% użytkowników. Zaletą tego rozwiązania jest możliwość dostosowania wyrobu do indywidualnych wymiarów użytkownika, wadą podrożenie produkcji na skutek zastosowania mechanizmów regulujących. Przykładem mogą być fotele biurowe z regulacją wysokości i głębokości siedziska oraz kąta pochylenia siedziska i oparcia, a także tzw. mobilne przestrzennie meble kuchenne. 3. Jedną z możliwości dostosowania wyrobów do różniących się wymiarów i proporcji ciała użytkowników jest produkcja tych wyrobów w różnych rozmiarach. Jeżeli rozmiary są właściwe i produkowane w wystarczającej liczbie, mogą zaspokoić potrzeby wynikające ze wszystkich kombinacji wymiarów występujących w danej populacji. Takie rozwiązania stosuje się np.: w produkcji odzieży i obuwia. 4. Najgorszym rozwiązaniem z punktu widzenia ergonomii, a często zagrożeniem dla zdrowia, jest konieczność korzystania z obiektu technicznego o już ustalonym i niezmiennym wymiarze, w konsekwencji czego człowiek musi się dopasować do miejsca pracy (piloci, astronauci, załogi czołgów, łodzi podwodnych). Twórcy stanowisk pracy ciągle jeszcze zapominają o tym, że stanowisko niedopasowane do człowieka oraz zadania wymusza nieprawidłową postawę roboczą ciała, której następstwem są duże obciążenia statyczne. Skutki odczuwane są początkowo jako dyskomfort, następnie ból, a długotrwałe prowadzą do zmian patologicznych [19].. 53.

(54) Wśród dizajnerów spotyka się często pogląd, że wymiary 5. centyla mężczyzn są ekwiwalentne z wymiarami 50. centyla kobiet lub, że wartości 50. centyla mężczyzn są równoważne z wartościami 95. centyla kobiet. Taka generalizacja mogłaby się jednak okazać niebezpieczna w praktyce projektowej. W USA dokonano porównania wartości centylowych 100 różnych wymiarów kobiet (personelu armii) z odpowiednimi wartościami 5. i 50. centyla mężczyzn (żołnierzy). Jeżeli bazą odniesienia była wartość 5. centyla cech u mężczyzn, rozpiętość wartości centylowych analogicznych cech u kobiet wynosiła od 1. do 97. centyla, jeżeli 95. centyl – od 25. do 99. centyla [1]. Dla przykładu podane w tabl. 47 wartości centylowe cech potrzebnych do projektowania stanowisk pracy dla kobiet równoważne wartościom 5. i 50. centyla u mężczyzn. Tablica 47. Wartości centylowe wymiarów kobiet równoważne C5 i C50 mężczyzn – wg [1] Cecha. Wartości centylowe kobiet równoważne C5 mężczyzn. C50 mężczyzn. Szerokość bioder. 4. 40. Wysokość łokciowa. 8. 60. Wysokość prześwitu udowego. 10. 65. Długość pośladek-dół podkolanowy. 10. 70. Długość pośladek-kolano. 20. 79. Szerokość łokieć-łokieć. 24. 72. Masa. 32. 81. Wysokość kolanowa siedząc. 40. 94. Wysokość podkolanowa. 42. 93. Wysokość siedzeniowa. 43. 95. Wysokość ciała. 59. 98. Ostatnio w związku z postępującym rozszerzaniem się rynków zbytu producenci i nabywcy ubiegają się o opracowywanie antropometrycznych norm międzynarodowych dla określonego wyrobu lub grupy wyrobów. Przykład może stanowić przyjęta przez kraje zrzeszone w CEN norma EN-ISO 3411:1999, dotycząca urządzeń mechanicznych do prac ziemnych. Norma ta zawiera tabele wymiarów operatorów tych urządzeń (tzw. małego, średniego i dużego) w pozycji stojącej (tabl. 48) oraz w pozycji siedzącej (tabl. 49).. 54.

(55) Tablica 48. Wymiary ciała (w mm) operatorów urządzeń mechanicznych do prac ziemnych (pozycja stojąca) opracowane na podstawie EN-ISO 3411:1999 Nr cechy w ISO 7250. Centyle. Nazwa cechy. 50. 95. C95 w ubraniu z polara. 76,6. 98. 109. 4.1.1.. Masa ciała (kg). 55. 4.1.2.. Wysokość ciała. 1550. 1715. 1880. 1920. 4.1.9.. Głębokość klatki piersiowej. 210. 245. 280. 355. 4.1.10.. Głębokość ciała. 210. 255. 300. 400. 4.3.9.. Długość głowy. 170. 188. 205. 255. Szerokość głowy. 140. 152. 165. 265. Długość buta. 250. 285. 320. 345. 95. 105. 115. 140. 1900. 2100. 2300. 2325. 1585. 1750. 1920. 1960. 850. 950. 1050. 1125. 4.3.10.. Szerokość buta Zasięg górny. *. Rozpiętość kończyn górnych Rozpiętość łokciowa *. 5. *. *. palce rąk wyprostowane. Tablica 49. Wymiary ciała (w mm) operatorów urządzeń mechanicznych do prac ziemnych (pozycja siedząca) opracowane na podstawie EN-ISO 3411:1999 Nr cechy w ISO 7250. Nazwa cechy. 4.2.1. 4.2.2. 4.2.4. 4.2.5. 4.2.9. 4.2.10. 4.2.11. 4.2.12. 4.2.13. 4.2.14. 4.3.1. 4.3.3. 4.4.2. 4.4.5. 4.4.7.. Wysokość ciała Wysokość oczna Wysokość barkowa Wysokość łokciowa Szerokość barkowa (szerokość górna ciała) Szerokość łokieć-łokieć Szerokość biodrowa Wysokość podkolanowa Prześwit udowy Wysokość nadkolanowa Długość ręki Szerokość ręki w śródręczu Zasięg przedni Długość przedramię-palce Długość pośladek-kolano. C95 w ubraniu z polara. Centyle 5 800 690 530 200 380 385 320 400 120 500 170 80 750 410 530. 50 880 765 590 235 440 450 365 445 145 560 188 86 825 460 590. 95 960 840 650 270 500 515 410 490 170 620 205 95 900 510 650. 990 850 680 260 540 635 450 490 200 640 210 105 915 535 680. Przyjmując do porównań między populacją polską, a populacją ogólnoeuropejską jako wskaźnik wysokość ciała, stwierdzamy że wartości minimalne (C5 kobiet) i maksymalne (C95 mężczyzn) dla Polski są prawie takie same jak wartości C5 i C 95 określone w normie europejskiej dla obu płci łącznie (tabl. 50).. 55.

(56) Wynika z tego, że wymiary ciała Polaków prognozowane na 2010 rok odpowiadają wartościom przyjętym przez normę dla populacji ogólnoeuropejskiej. Różnice wzrostu między wymiarami granicznymi dla obu populacji jest podobna (354 i 351 mm). Jeżeli jednak porównamy populacje poszczególnych regionów Europy, okazuje się, że wartość C95 wysokości ciała mężczyzn Europy Północnej jest o 30 mm wyższa niż wartość C95 przyjęta przez normę europejską, a dla mężczyzn Europy Południowo-Wschodniej i Półwyspu Iberyjskiego jest niższa o 50 mm (tabl. 51, rys. 3). Również wartość C5 wysokości ciała kobiet niektórych regionów jest większa niż C5 określone dla populacji europejskiej (np.: w Europie Północnej o 50 mm) bądź mniejsza (np.: na Półwyspie Iberyjskim o 20 mm) – tabl. 51, rys. 4. Znacznie większe rozbieżności zaznaczają się przy porównaniu wysokości ciała analizowanych populacji z normą światową. Typ mniejszy nie ma wogóle zastosowania w Europie, jego wymiary graniczne są niższe od granic wymiarowych normy europejskiej, w przypadku C5 o 140 mm, C95 o 231 mm (tabl. 50). Typ większy również znajduje ograniczone zastosowanie w odniesieniu do populacji europejskich. Maksymalna wartość wysokości ciała w typie większym przewyższa zarówno wartość maksymalną w normie europejskiej jak i wartości C95 mężczyzn z wszystkich regionów Europy (z wyjątkiem Europy Północnej, dla której jest taka sama) – rys. 3. Natomiast wartości minimalne wysokości ciała kobiet europejskich leżą daleko poniżej wartości C5 przyjętej dla typu większego populacji ogólnoświatowej. Różnice wynoszą dla kobiet polskich – 114 mm, kobiet Europy Północnej – 70 mm, hiszpańskich i portugalskich – 140 mm (tabl. 50, 51, rys. 4). W ten sposób wymiary określone przez normę światową wyłączają dużą część europejskiej populacji kobiet. W procesie projektowania urządzeń i produktów przemysłowych ważna jest również znajomość proporcji ciała potencjalnych użytkowników. Na podstawie dolnych i górnych wymiarów granicznych populacji polskiej i ogólnoeuropejskiej wykreślono liniowe modele antropometryczne pozycji stojącej, zaznaczając wysokościowe wymiary ciała (wysokość ciała, wysokość barkową, wysokość łokciową, wysokość krocza i wysokość kolanową) – rys. 5. Interpretacja graficzna unaocznia, że mimo podobnych wymiarów wysokości ciała, występują między porównywanymi populacjami różnice w proporcjach ciała. Populacja polska charakteryzuje się w porównaniu z ogólnoeuropejską dłuższym odcinkiem głowy z szyją, krótszym tułowiem, a dłuższymi kończynami dolnymi (głównie udami). Długością ręki obie populacje nie różnią się, natomiast populacja polska wykazuje większą wartość 5. centyla długości stopy – tabl. 50. Polscy mężczyźni wykazują większe wymiary maksymalne szerokości barkowej i mniejsze szerokości biodrowej w pozycji stojącej – tabl. 50. Zestawienie wartości maksymalnych (95. centyla) i minimalnych (5. centyla cech charakteryzujących proporcje ciała analizowanych populacji)a także różnic między nim zawierają tablice 50 i 51.. 56.

(57) Tablica 50. Porównanie wymiarów somatycznych populacji polskiej, ogólnoeuropejskiej i ogólnoświatowej. Nr cechy w ISO 7250 4.1.2. 4.1.12. 4.2.1. 4.2.9. 4.2.12.. Nazwa cechy. Populacja polska. Populacja światowa. Populacja europejska. Typ mniejszy. Typ większy. C5 K. C95M. Różnica. C5. C95. Różnica. C5. C95. Różnica. C5. C95. Różnica. 1536. 1890. 354. 1530. 1881. 351. 1390. 1650. 260. 1650. 1910. 260. Szerokość biodrowa stojąc. 311. 388. 77. 300. 400. 100. 260. 335. 75. 335. 410. 75. Wysokość siedzeniowa. 792. 980. 188. 790. 1000. 210. 740. 870. 130. 870. 1000. 130. Szerokość barkowa. 395. 588. 193. 395. 485. 90. 320. 410. 90. 410. 500. 90. 361. 488. 127. 380. 495. 115. 320. 410. 90. 410. 505. 95. –. 140. 170. 30. 170. 200. 30. Wysokość ciała. (szerokość górna ciała). Długość podudzia (wysokość podkolanowa). 4.3.1.. Długość ręki. 152. 196. 44. 152. –. 4.3.7.. Długość stopy. 221. 284. 63. 211. 285. 74. 200. 250. 50. 250. 300. 50. 4.4.2.. Zasięg przedni. 687. 898. 211. 615. 845. 230. 670. 810. 140. 810. 950. 140. 4.4.6.. Długość pośladek-kolano. 532. 646. 114. –. 687. –. 450. 560. 110. 560. 670. 110. 57.