System decyzyjny w Unii Europejskiej w ujęciu przekrojowym

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr 734. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. 2006. Helena Tendera-Właszczuk Katedra Europejskiej Integracji Gospodarczej. Magdalena Zajączkowska Katedra Europejskiej Integracji Gospodarczej. System decyzyjny w Unii Europejskiej w ujęciu przekrojowym 1. Wprowadzenie System decyzyjny Unii Europejskiej oparty jest na przyznanych unijnym instytucjom kompetencjach, na których podstawie wydawane są różnego rodzaju akty prawne. Na szczeblu Unii Europejskiej w procesie tym uczestniczą przede wszystkim następujące instytucje: – Komisja Europejska, – Parlament Europejski, – Rada Unii Europejskiej. Projekty aktów prawnych składa przede wszystkim Komisja. Jej propozycje przekazywane są następnie Radzie UE. Komisja przedstawia bowiem propozycje aktów prawnych, ale w zakresie jej kompetencji nie leży przyjmowanie tych aktów – jest to zarezerwowane dla Rady. Należy jednak podkreślić, że Rada nie może przyjąć danego aktu prawnego, jeżeli nie został zaproponowany bezpośrednio przez Komisję. Funkcja ustawodawcza leży w gestii Rady UE oraz Parlamentu Europejskiego. Pewną rolę – w ograniczonym jednak zakresie i w niektórych tylko obszarach – odgrywają także pozostałe instytucje. Zasady i procedury systemu decyzyjnego UE określone są w traktatach stanowiących jej prawo pierwotne. Najważniejsze postanowienia i zmiany w systemie decyzyjnym wprowadził traktat amsterdamski (będzie o tym mowa w dalszej części pracy). Poszczególne artykuły traktatów stanowią tym samym podstawę prawną dla wydawanych aktów prawnych.. Buk.indb 101. 1/16/08 2:38:15 PM.

(2) Helena Tendera-Właszczuk, Magdalena Zajączkowska. 102. Mając na uwadze kompetencje poszczególnych instytucji wspólnotowych wyróżnia się następujące procedury uchwalania nowych aktów prawnych w Unii Europejskiej: – procedurę konsultacji, – procedurę współpracy, – procedurę zgody, – procedurę współdecydowania. Istnieją także procedury komitologii, które stanowią istotny element w systemie decyzyjnym UE. Są to wewnętrzne procedury regulujące zakres działania Komisji podczas uchwalania aktów wykonawczych przy udziale tzw. komitetów. W skład komitetów wchodzą przedstawiciele państw członkowskich UE, a przewodniczy im reprezentant Komisji. Procedury komitologii zostały określone w decyzji Rady 1999/468/WE, która zawiera następujące tryby postępowania: doradczy, zarządzający, regulacyjny i ochronny. Zastosowanie poszczególnych procedur zależy od treści upoważnienia do wydania aktu wykonawczego. Podstawowa różnica pomiędzy procedurą współdecydowania, współpracy, konsultacji oraz zgody polega na sposobie współdziałania pomiędzy Radą UE a Parlamentem. Uczestnicząc w procedurze konsultacji, Parlament przedstawia jedynie swoje stanowisko, a rzeczywiste dzielenie władzy z Radą UE następuje w przypadku procedury współdecydowania. Podejmując decyzję co do wyboru procedury, Komisja Europejska bada prawną podstawę traktatową. Ma to związek z zakresem kompetencji dotyczącym regulowanej problematyki. 2. Procedura konsultacji Procedura konsultacji została wprowadzona do systemu prawnego Unii Europejskiej traktatem rzymskim. Jest ona również zwana procedurą opiniowania i polega na przyjęciu stanowiska przez Parlament. W ramach tej procedury Komisja przekazuje propozycję aktu prawnego Radzie i Parlamentowi, ale to Rada oficjalnie kontaktuje się z Parlamentem i innymi organami (np. Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i Komitetem Regionów). System ten stracił obecnie na znaczeniu, jednakże istnieją zapisy wymagające zastosowania omawianej procedury. Traktat ustanawiający konstytucję dla Europy utrzymuje w większości obecnie przewidzianych obszarów wymóg kon . Prawo integracji w pytaniach i odpowiedziach, LexisNexis, Warszawa 2005, s. 57. OJ L 184/23, 17.07.1999.. M.in. art. 13 TWE, art. 19 ust. 2 TWE, art. 22 TWE, art. 37 ust. 2, art. 52 ust. 1, art. 67 ust. 1 TWE, art. 83 ust. 1, art. 89 TWE, art. 93 TWE, art. 128 ust. 2, art. 133 ust. 5, art. 137 ust. 3, art. 172, art. 175 ust. 2, art. 308 TWE. . Buk.indb 102. 1/16/08 2:38:15 PM.

(3) System decyzyjny w Unii Europejskiej…. 103. sultacji z Parlamentem. Z uwagi na to, że rola Parlamentu Europejskiego wzmocniła się w Traktacie ustanawiającym konstytucję dla Europy, w niektórych przypadkach, w których obecnie wymagane jest zachowanie procedury konsultacji, konieczne będzie uzyskanie zgody Parlamentu. Istnieją przypadki, w których procedura konsultacji jest obowiązkowa, gdyż jest to wymagane przepisami TWE. W takiej sytuacji proponowany przez Komisję akt nie może stać się obowiązującym aktem prawnym, jeśli Parlament nie wyda pozytywnej opinii. W pozostałych przypadkach procedura konsultacji nie jest obligatoryjna, a Komisja sugeruje, by Rada skonsultowała się z Parlamentem. Tak więc zajęcie stanowiska przez Parlament nie wiąże prawnie Rady, jednakże zaniechanie podjęcia konsultacji z Parlamentem lub wydanie aktu prawnego bez zachowania tej procedury może prowadzić do nieważności aktu ze względu na wady proceduralne. Zachowanie omawianej procedury ma również duże znaczenie polityczne. We wszystkich przypadkach Parlament może: – zatwierdzić wniosek Komisji, – odrzucić go, – wnioskować o wprowadzenie zmian do projektu. W sytuacji zaproponowania przez Parlament zmian do aktu prawnego, Komisja rozważa wszystkie zaproponowane uwagi i w momencie ich akceptacji wniosek zostaje zmieniony i przesłany Radzie. Rada, zapoznając się ze zmienionym wnioskiem aktu, przyjmuje go w obecnej formie, wprowadza kolejne zmiany lub odrzuca w całości. Decyzję o odrzuceniu wniosku Rada musi podjąć jednomyślnie. Do obszarów objętych procedurą konsultacji należą: – współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych, – rewizja traktatów, – dyskryminacja ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, religię lub przekonania polityczne, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną, – obywatelstwo UE, – rolnictwo, – polityka wizowa, azylowa i imigracyjna oraz inne dotyczące swobodnego przepływu osób, – transport (jeśli istnieje prawdopodobieństwo, że akt prawny będzie miał znaczny wpływ na pewne regiony), – zasady konkurencji, . Prawo integracji…, s. 57.. A. Przyborowska-Klimczak, E. Skrzydło-Tefelska, Dokumenty europejskie, t. III, Morpol, Lublin 1999. . . Buk.indb 103. Ibidem.. 1/16/08 2:38:15 PM.

(4) Helena Tendera-Właszczuk, Magdalena Zajączkowska. 104. – przepisy podatkowe, – polityka gospodarcza, – „ściślejsza współpraca”. Istnieją obszary, w których Rada musi podjąć decyzję jednomyślnie, np. podatki. 3. Procedura współpracy Procedura współpracy została wprowadzona do wspólnotowego systemu prawnego Jednolitym aktem europejskim, a jej unormowanie jest obecnie zawarte w art. 252 TWE. Znaczenie tej procedury miało polegać na podniesieniu rangi Parlamentu w tworzeniu prawa, a nie tylko na niewiążącym udzielaniu konsultacji. Zapisy traktatu amsterdamskiego wprowadziły jednak znaczne zmiany na rzecz procedury współdecydowania, czyniąc tym samym procedurę współpracy mniej istotną w systemie decyzyjnym UE i zwiększając znaczenie Parlamentu Europejskiego. Zapisy Traktatu ustanawiającego konstytucję dla Europy marginalizują znaczenie omawianej procedury, konsekwentnie podnosząc wagę procedury współdecydowania. Obecnie procedura współpracy jest jednak stosowana we wszystkich dziedzinach polityki gospodarczej i społecznej. Procedura współpracy składa się z sześciu etapów i rozpoczyna ją sporządzenie projektu aktu prawnego przez Komisję (por. rys. 1). W drugim etapie projekt jest przekazywany Parlamentowi Europejskiemu, w którym odbywa się pierwsze czytanie. Trzeci etap stanowi przesłanie projektu do Rady, która uchwala w pierwszym czytaniu, kwalifikowaną większością głosów, wspólne stanowisko. W czwartym etapie wspólne stanowisko jest przesyłane Parlamentowi i podlega drugiemu czytaniu. Do przesyłanego dokumentu dołącza się informacje na temat powodów przyjęcia wspólnego stanowiska oraz samego stanowiska Komisji. Rada może przyjąć przedmiotowy akt zgodnie ze wspólnym stanowiskiem po aprobacie Parlamentu lub po trzech miesiącach od czasu przesłania Parlamentowi aktu, gdy ten nie podejmie stanowiska. Na tym etapie procedura może zakończyć się pomyślnie przez wydanie aktu prawnego. W sytuacji odrzucenia przez Parlament wspólnego stanowiska absolutną większością głosów, Rada może przyjąć dany akt tylko jednomyślnie. Parlament może także przedłożyć – decyzją absolutnej większości głosów – w terminie trzech miesięcy zmiany do wspólnego stanowiska. W tym przypadku (co stanowi piąty etap) Komisja Europejska rozpatruje swój projekt, będący podstawą wspólnego stanowiska, uwzględniając poprawki Parlamentu. . Buk.indb 104. Załącznik 4.. 1/16/08 2:38:16 PM.

(5) System decyzyjny w Unii Europejskiej…. 105. Propozycja Komisji dla Rady. Opinia Parlamentu Europejskiego. Rada przyjmuje wspólne stanowisko większością kwalifikowaną; działa jednomyślnie, gdy wprowadza poprawki do propozycji Komisji. Parlament rozpatruje wspólne stanowisko Rady. Parlament zatwierdza wspólne stanowisko lub nie wypowiada się. Parlament odrzuca wspólne stanowisko większością bezwzględną. Parlament wprowadza poprawki większością bezwzględną. Rada przyjmuje akt zgodnie ze wspólnym stanowiskiem. Komisja przesyła Radzie swój ponownie rozpatrzony projekt. Komisja przesyła Radzie swój ponownie rozpatrzony projekt oraz poprawki Parlamentu, których nie zaakceptowała. Przyjęcie przez Radę wymaga jednomyślności. Rada przyjmuje większością kwalifikowaną ponownie rozpatrzony projekt. Rada jednomyślnie wprowadza poprawki do ponownie rozpatrzonego projektu lub przyjmuje poprawki wprowadzone przez Parlament, a nie uwzględnione przez Komisję, i przyjmuje akt. Rada nie podejmuje decyzji: projekt uważa się za nieprzyjęty. Rys. 1. Procedura współpracy Źródło: opracowanie własne.. Buk.indb 105. 1/16/08 2:38:17 PM.

(6) Helena Tendera-Właszczuk, Magdalena Zajączkowska. 106. Poprawki te Komisja może zaakceptować lub nie. Następnie komisja przekazuje Radzie projekt aktu, który może być zmodyfikowany z uwzględnieniem poprawek Parlamentu. Przekazując Radzie projekt, Komisja przedstawia także poprawki Parlamentu, których nie uwzględniła wraz ze swoją opinią. Szósty etap procedury stanowi drugie czytanie w Radzie. Jeśli Komisja uwzględniła zmiany zaproponowane przez Parlament, Rada może przyjąć zmieniony projekt kwalifikowaną większością głosów albo jednogłośnie go zmienić i w tej formie uchwalić. Jeśli Komisja nie uwzględniła w swoim projekcie poprawek Parlamentu, Rada może przyjąć jednogłośnie projekt wraz z poprawkami Parlamentu, które nie zostały uwzględnione przez Komisję. Zablokowanie procedury i tym samym niewydanie aktu prawnego nastąpi w momencie niepodjęcia uchwały przez Radę w terminie trzech miesięcy. Analizując „pozycję przetargową” każdej z instytucji, należy podkreślić znaczącą rolę Rady, która – nie aprobując propozycji Komisji lub Parlamentu – może zablokować wydanie aktu. W procedurze współpracy decydujące stanowisko posiada Rada, a jedynym utrudnieniem jest podjęcie uchwały jednogłośnie w przypadku rozbieżności zdań Parlamentu lub Komisji. 4. Procedura zgody Procedura zgody została wprowadzona do systemu prawnego UE przez Jednolity akt europejski. W przeciwieństwie do procedury współdecydowania i współpracy procedura zgody nie jest jednolicie unormowana. Istotą tej procedury jest konieczność (obowiązek) uzyskania przez Radę zgody Parlamentu przed podjęciem bardzo ważnych decyzji. Procedura ta przebiega tak samo, jak procedura konsultacji. Parlament nie może jednak zmieniać wniosku aktu prawnego: musi albo go przyjąć, albo odrzucić. Oznacza to, że nie może zgłaszać poprawek i spełnia jedynie rolę organu nadzorczego (por. rys. 2). Ponieważ przepisy traktatowe nie określają terminu wyrażenia zgody przez Parlament, przeprowadza się w praktyce konsultacje w odpowiednio wcześniejszym terminie tak, by uniknąć niebezpieczeństwa odmówienia wyrażenia zgody. Akceptacja jest wyrażana głosowaniem i koniecznością uzyskania bezwzględnej większości głosów. Do obszarów objętych procedurą zgody należą: – szczególne zadania Europejskiego Banku Centralnego, Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, red. J. Barcz, PiPG, Warszawa 2002, s. 209 i nast. . Buk.indb 106. A. Przyborowska-Klimczak, E. Skrzydło-Tefelska, op.cit.. 1/16/08 2:38:17 PM.

(7) System decyzyjny w Unii Europejskiej…. 107. – zmiana statutów Europejskiego Systemu Banków Centralnych/Europejskiego Banku Centralnego, – fundusze strukturalne i Fundusze Spójności, – jednolita procedura wyborcza do Parlamentu Europejskiego, – niektóre umowy międzynarodowe, – przystąpienie nowych członków do Unii Europejskiej. Uchwalenie aktu prawnego, pomimo braku akceptacji Parlamentu, może prowadzić do unieważnienia przyjętego dokumentu przez naruszenie istotnych wymogów proceduralnych. Propozycja Komisji dla Parlamentu Europejskiego. Parlament wyraża zgodę bezwzględną większością głosów. Parlament odrzuca propozycję Komisji. Rada przyjmuje akt prawny jednomyślnie. Akt nieprzyjęty. Rys. 2. Procedura zgody. Źródło: opracowanie własne.. System decyzyjny Unii Europejskiej zmieniał się przez ponad pół wieku i był modyfikowany w poszczególnych traktatach. Początkowo jednak był zaprojektowany dla zaledwie sześciu państw. Kolejne poszerzenia UE ujawniały konieczność modernizacji systemu decyzyjnego tak, by nowe państwa członkowskie od samego początku mogły mieć wpływ na kierunek działań Unii oraz by zapobiec ewentualnemu paraliżowi jej funkcjonowania. Mając na uwadze wejście w struktury UE w najbliższym okresie dwóch kolejnych krajów, należy szczególnie zadbać o kolejną modernizację systemu decyzyjnego UE – co czyni Traktat ustanawiający konstytucję dla Europy, będący w trakcie procesu ratyfikacji. Bardzo ważnymi zagadnieniami związanymi z problematyką systemu decyzyjnego, częściowo uregulowanymi w Traktacie ustanawiającym konstytucję dla Europy są pytania o obszary objęte wspólną polityką, o zakres spraw rozstrzyganych na szczeblu UE oraz na szczeblach krajowych (lub regionalnych) oraz o rolę parlamentów narodowych w systemie decyzyjnym UE.. Buk.indb 107. 1/16/08 2:38:18 PM.

(8) Helena Tendera-Właszczuk, Magdalena Zajączkowska. 108. 5. Procedura współdecydowania Procedura współdecydowania została wprowadzona do wspólnotowego systemu prawnego traktatem z Maastricht. Obejmowała wtedy jedynie 15 obszarów działania Wspólnoty, m.in.10: swobodny przepływ pracowników, swobody przedsiębiorczości, wzajemne uznawanie dyplomów, świadectw oraz innych dowodów kwalifikacji zawodowych czy wieloletnie programy ramowe. Traktat amsterdamski rozszerzył zakres stosowania procedury na kolejne obszary tematyczne (m.in. transport, zdrowie publiczne, polityka socjalna, zatrudnienie, statystyka i zwalczanie nadużyć finansowych), nie wprowadzając jednak istotnych zmian do samej procedury, która została zapisana w art. 251 TWE11. Obecnie – po rozszerzeniu obszarów objętych procedurą współdecydowania również przez traktat nicejski – procedura ta obejmuje około 40 obszarów12. Traktat amsterdamski przyznał ponadto Radzie prawo zawieszania państwa członkowskiego w uczestnictwie w głosowaniu w przypadku systematycznego naruszania prawa wspólnotowego przez to państwo. W świetle postanowień obecnie podlegającego procedurze ratyfikacji Traktatu ustanawiającego konstytucję dla Europy procedura współdecydowania stanowi podstawowy sposób podejmowania decyzji. Zgodnie z art. I-34 procedura ta stanie się zwykłą procedurą legislacyjną i tym samym zasadą stanowienia prawa na szczeblu Wspólnoty. Po wejściu tego traktatu w życie znaczna większość kluczowych obszarów polityki Unii będzie podlegać tej procedurze, a Rada będzie głosować w omawianej materii większością kwalifikowaną. Jednocześnie przewidziane zostały pewne odstępstwa od tej zasady. Chodzi o sprawy dotyczące porządku konstytucyjnego państw członkowskich (obywatelstwo europejskie), zagadnienia drażliwe (podatki lub pewne aspekty polityki społecznej), zagadnienia uznawane za należące do kompetencji władzy wykonawczej oraz polityka zagraniczna i bezpieczeństwa. Liczba dziedzin objętych zwykłą procedurą legislacyjną została zwiększona dwukrotnie – z obecnych 40 do 8913. W szczególności traktat ustanawia kilka nowych obszarów, takich jak: inicjatywa obywatelska, pomoc humanitarna, europejska polityka przestrzeni kosmicznej, współpraca sądowa w sprawach cywilnych o skutkach transgranicznych oraz integracja społeczna obywateli innych krajów. Pewne dziedziny dotyczące Europejskiego Banku Centralnego oraz Europejskiego Systemu Banków Centralnych, funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, które podle10 11 12. Ibidem.. Ibidem, s. 291 i nast., załącznik 1 do artykułu.. Załącznik 2. Obszary objęte procedurą współdecydowania.. Załącznik 3. Nowe obszary objęte zwykłą procedurą legislacyjną (procedurą współdecydowania) na mocy Traktatu ustanawiającego konstytucję dla Europy. 13. Buk.indb 108. 1/16/08 2:38:18 PM.

(9) System decyzyjny w Unii Europejskiej…. 109. gają obecnie procedurze zgody, zostaną także objęte zwykłą procedurą legislacyjną. Procedurą tą objęto również niektóre obszary podlegające obecnie procedurze konsultacji (m.in. pewne dziedziny obszaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, np. agencji Eurojust i Europol, pewne aspekty współpracy policyjnej, kontroli granicznej, azylu i imigracji. Zapisy Traktatu ustanawiającego konstytucję dla Europy (art. III-396) nie zawierają istotnych zmian w zakresie przebiegu procedury, choć posiadają lepszą strukturę, co czyni je bardziej przejrzystymi. Traktat odwołuje się do „stanowiska w pierwszym czytaniu” w Parlamencie, w przeciwieństwie do obecnie obwiązującego przepisu, który mówi o „opinii” Parlamentu. Przez takie sformułowanie zapisu w traktacie wzmocniona zostanie zasada większego parytetu z pierwszym czytaniem Rady, które nie jest już nazywane „wspólnym stanowiskiem”, lecz zajętym przez Radę „stanowiskiem w pierwszym czytaniu”. Procedurą współdecydowania są objęte obszary, w których ujednolicenie przepisów państw członkowskich jest szczególnie istotne z punktu widzenia interesu Unii Europejskiej. Są to kwestie związane z: zakazem dyskryminacji ze względu na obywatelstwo, wolnością poruszania się i zamieszkania, swobodnym przepływem pracowników, ubezpieczeniami społecznymi migrujących pracowników, prawem prowadzenia działalności gospodarczej, transportem, rynkiem wewnętrznym, zatrudnieniem, współpracą celną, przeciwdziałaniem społecznej marginalizacji, równymi szansami i równym traktowaniem, decyzjami wykonawczymi dotyczącymi Europejskiego Funduszu Społecznego, edukacją, szkoleniem zawodowym, kulturą, zdrowiem, ochroną konsumentów, siecią transeuropejską, decyzjami wykonawczymi dotyczącymi Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, badaniami, ochroną środowiska, przejrzystością, przeciwdziałaniem i zwalczaniem korupcji, statystyką, powoływaniem organu doradczego ds. ochrony danych14. Procedura współdecydowania jest bardzo skomplikowana, można w niej wyróżnić aż osiem etapów (por. rys. 3). Jej istotą jest podział władzy legislacyjnej pomiędzy Parlament i Radę. Tym samym Parlament odgrywa decydującą, a nie tylko opiniodawczą rolę. Instytucje te zostały zrównane w swoich kompetencjach, a powodzenie uchwalenia danego aktu prawnego zależy przede wszystkim od wykazania gotowości współpracy i chęci osiągnięcia kompromisu. W pierwszym etapie Komisja przedkłada wniosek uchwalenia danego aktu prawnego obu tym instytucjom. W drugim etapie Parlament (pierwsze czytanie) opiniuje projekt Komisji – może też zaproponować poprawki do proponowanego aktu. Trzeci etap to pierwsze czytanie projektu w Radzie. Jeśli Parlament nie zgłosi poprawek, Rada może uchwalić przedmiotowy akt w niezmienionej postaci większością kwalifikowaną głosów, co będzie równoznaczne z zakończeniem procedury i ostatecznym uchwa14. Buk.indb 109. Prawo Unii…, s. 214.. 1/16/08 2:38:18 PM.

(10) Helena Tendera-Właszczuk, Magdalena Zajączkowska. 110. leniem aktu. Jeśli Parlament zgłosi poprawki do projektu, Rada może je zaaprobować większością kwalifikowaną głosów swoich członków, co również stanowi zakończenie procedury. Niezaaprobowanie poprawek Parlamentu stwarza konieczność przyjęcia wspólnego stanowiska i przekazania go Parlamentowi. Uruchomiony zostaje wtedy etap czwarty – drugie czytanie projektu w Parlamencie. W tej sytuacji Parlament może zaaprobować wspólne stanowisko Rady w terminie trzech miesięcy. Niepodjęcie żadnej uchwały jest równoznaczne z akceptacją wspólnego stanowiska i tym samym przyjęciem aktu prawnego. Parlament może jednak odrzucić wspólne stanowisko absolutną większością głosów swoich członków, co oznacza niemożność prowadzenia dalszych prac nad projektem i tym samym zakończenie procedury. Również absolutną większością głosów deputowanych Parlament może zaproponować zmiany do wspólnego stanowiska, co uruchamia piąty etap procedury. Obowiązują jednak pewne ograniczenia w rodzajach poprawek Parlamentu zgłaszanych w drugim czytaniu15. Są dopuszczalne jedynie wtedy, gdy ich celem jest: – przywrócenie w całości lub w części stanowiska Parlamentu z pierwszego czytania, – osiągnięcie kompromisu pomiędzy Radą a Parlamentem, – zmiana tych elementów wspólnego stanowiska, które nie zostały zamieszczone w pierwotnym projekcie, – uwzględnienie nowego faktu lub sytuacji prawnej. Komisja wyraża opinie do propozycji Parlamentu. Szósty etap stanowi drugie czytanie projektu w Radzie. Rada może w terminie trzech miesięcy przyjąć poprawki Parlamentu kwalifikowaną większością głosów, co będzie stanowić przyjęcie aktu prawnego. W odniesieniu do negatywnie zaopiniowanych przez Komisję poprawek konieczna jest jednomyślna uchwała Rady. W tabeli 1 przedstawiono najważniejsze różnice między pierwszym a drugim czytaniem. Tabela 1. Najważniejsze różnice pomiędzy pierwszym a drugim czytaniem Pierwsze czytanie. Drugie czytanie. Brak terminów Projekt jest rozpatrywany przez właściwą komisję i komisje opiniujące Szerokie kryteria dopuszczalności poprawek Parlament przyjmuje poprawki zwykłą większością głosów Ścisłe terminy – trzy lub cztery miesiące Wspólne stanowisko rozpatrywane jedynie przez właściwą komisję Ścisłe kryteria dopuszczalności poprawek Parlament przyjmuje poprawki bezwzględną większością głosów (tzn. co najmniej 367 głosami). Źródło: Postępowanie pojednawcze i procedura współdecyzji. Przewodnik po procedurach współlegislacyjnych Parlamentu Europejskiego, DV/547830PL.doc, listopad 2004, s. 8. 15. Buk.indb 110. Ibidem, s. 215.. 1/16/08 2:38:19 PM.

(11) System decyzyjny w Unii Europejskiej…. 111. Jeśli Rada nie zaaprobuje wszystkich poprawek zgłoszonych przez Parlament, wniosek jest przedstawiany Komitetowi Pojednawczemu (postępowanie pojednawcze). Komitet Pojednawczy jest zwoływany w ciągu sześciu tygodni przez przewodniczącego Rady w porozumieniu z przewodniczącym Parlamentu, a w jego skład wchodzi taka sama liczba przedstawicieli Rady i przedstawicieli Parlamentu. Skład delegacji Parlamentu odpowiada jego politycznej strukturze, a Rada jest reprezentowana przez stałych przedstawicieli państw członkowskich przy UE lub ich zastępców. Zadaniem tego organu jest osiągnięcie porozumienia co do wspólnego tekstu w ciągu sześciu tygodni – jest to już siódmy etap. W obradach Komitetu Pojednawczego biorą udział również przedstawiciele Komisji, którzy aktywnie uczestniczą w dyskusji, wpływając tym samym na osiągnięcie porozumienia. Brak porozumienia skutkuje niewydaniem danego aktu prawnego. Osiągnięcie porozumienia wymaga kwalifikowanej większości głosów zarówno przedstawicieli Rady, jak i Parlamentu. Następuje wtedy etap ósmy. Rada kwalifikowaną większością głosów (także wtedy, gdy stanowisko Komisji jest odmienne) oraz Parlament bezwzględną większością głosów mogą uchwalić w trzecim czytaniu, w terminie sześciu tygodni dany akt w uzgodnionym brzmieniu. Zakończenie trzeciego czytania odbywa się przez ostateczne uchwalenie projektu jako aktu prawnego. Jeśli natomiast któraś z Instytucji nie wyrazi zgody na uchwalenie danego aktu, oznacza to całkowite zaniechanie jego wydania16. W tabeli 2 przedstawiono różnice między pierwszym i drugim a trzecim czytaniem z postępowaniem pojednawczym przed Komisją Pojednawczą. Tabela 2. Najważniejsze różnice pomiędzy pierwszym i drugim a trzecim czytaniem z postępowaniem pojednawczym przed Komisją Pojednawczą Postępowanie pojednawcze (trzecie czytanie) Główny ciężar odpowiedzialności spoczywa na Główny ciężar odpowiedzialności spoczywa na zaangażowanych komisjach parlamentarnych przedstawicielach Parlamentu Pierwsze czytanie: brak terminów Trzecie czytanie: maksymalnie 24 tygodnie Drugie czytanie: maksymalnie 4 miesiące dla (3 x 8 tygodni), z czego maksymalnie 8 tygodni Parlamentu i kolejne 4 miesiące dla Rady poświęcone jest na postępowanie pojednawcze Możliwość zgłaszania poprawek w komisjach Brak możliwości zgłaszania poprawek i podczas posiedzeń plenarnych – zatwierdzenie lub odrzucenie całości wspólnego projektu Pierwsze czytanie: Parlament przyjmuje Parlament zatwierdza wspólny projekt zwykłą większością głosów poprawki zwykłą większością głosów Drugie czytanie: Parlament przyjmuje poprawki bezwzględną większością głosów (co najmniej 367 głosów) Pierwsze i drugie czytanie. Źródło: Postępowanie pojednawcze…, s. 12. 16. Buk.indb 111. Ibidem, s. 215.. 1/16/08 2:38:19 PM.

(12) Helena Tendera-Właszczuk, Magdalena Zajączkowska. 112. Propozycja Komisji dla Parlamentu i Rady Opinia Parlamentu (zmodyfikowana propozycja Komisji dla przyjętych poprawek). Rada przyjmuje wszystkie poprawki Parlamentu. Brak poprawek Parlamentu. Rada może przyjąć akt w zmienionej wersji. Rada może przyjąć akt. Parlament zatwierdza wspólne stanowisko lub nie podejmuje decyzji. Akt uważa się za przyjęty. Parlament odrzuca wspólne stanowisko bezwzględną większością głosów swoich członków. Informacja Komisji o wspólnym stanowisku. Parlament przyjmuje poprawki do wspólnego stanowiska bezwzględną większością głosów swoich członków Opinia Komisji o poprawkach Parlamentu. Akt uważa się za nieprzyjęty. W ciągu trzech miesięcy Rada aprobuje poprawki Parlamentu – kwalifikowaną większością głosów w przypadku pozytywnej opinii Komisji Akt przyjęty w zmienionej wersji. Porozumienie w Komitecie Pojednawczym. Buk.indb 112. Wspólne stanowisko Rady. W ciągu 3 miesięcy Rada nie przyjmuje wszystkich poprawek Parlamentu. Komitet Pojednawczy zwołany w ciągu sześciu tygodni na podstawie porozumienia Parlamentu i Rady. Brak porozumienia w Komitecie Pojednawczym. 1/16/08 2:38:20 PM.

(13) System decyzyjny w Unii Europejskiej…. W ciągu sześciu tygodni przyjęcie przez Parlament (zwykłą większością) i przez Radę (większością kwalifikowaną). W ciągu sześciu tygodni nieprzyjęcie przez Parlament i (lub) Radę. Akt przyjęty. Akt nieprzyjęty. 113. Akt nieprzyjęty. Rys. 3. Procedura współdecydowania Źródło: opracowanie własne.. Procedura współdecydowania (zob. rys. 3) wymusza dyscyplinę w pracach zaangażowanych instytucji. W 1999 r. została podjęta wspólna deklaracja Rady, Parlamentu oraz Komisji zobowiązująca do dążenia do uchwalania aktów prawnych już w pierwszym czytaniu. Do traktatu amsterdamskiego dołączono natomiast deklarację, w której państwa członkowskie wzywają zainteresowane instytucje do przestrzegania terminów uchwalania projektów aktów prawnych przewidzianych w art. 251 TWE. Przekraczanie tych terminów powinno być wyjątkiem. Objęcie procedurą współdecydowania kolejnych obszarów zwiększyło liczbę aktów prawnych przyjmowanych w trybie tej procedury (tabela 3). W okresie kadencji Parlamentu 1999–2004 (na mocy postanowień traktatu amsterdamskiego i traktatu nicejskiego) zostały uchwalone przy pomocy tej procedury 403 akty, podczas gdy w kadencji Parlamentu 1993–1999 (na mocy postanowień traktatu z Maastricht) uchwalono około 2,5 razy mniej aktów z zastosowaniem tej procedury (około 165)17. Tabela 3. Liczba aktów prawnych przyjętych w ramach procedury współdecydowania w latach 1999–2004 Lata. Liczba aktów. 2000–2001. 67. 1999–2000 2001–2002. 2002–2003. 2003–2004. 68 76. 87. 105. Źródło: opracowanie własne na podstawie Postępowanie pojednawcze…, s. 5. 17. Buk.indb 113. Postępowanie pojednawcze…, s. 4.. 1/16/08 2:38:20 PM.

(14) Helena Tendera-Właszczuk, Magdalena Zajączkowska. 114. Z analizy tabeli 3 wynika, że łączna liczba aktów prawnych przyjętych w drodze procedury współdecydowania stale wzrasta. W pierwszym roku kadencji Parlamentu, obejmującej lata 1999–2004 wynosiła ona 68, w ostatnim roku osiągnęła natomiast rekordową liczbę 105 aktów prawnych. 60. Liczba aktów. 50 40. 39 28. 30 20 10 0. 48. 48. 20. 16 13 1999–2000. 37 21. 41 24. 19. 18. 15. 2000–2001. 2001–2002. 2002–2003. drugie czytanie. trzecie czytanie. 16. 2003–2004 pierwsze czytanie. Rys. 4. Zmiany etapów przyjmowania aktów legislacyjnych w latach 1999–2004 Źródło: Postępowanie pojednawcze…, s. 9.. Jak wynika z rys. 4., w czasie kadencji Parlamentu 1999–2004, 115 aktów przyjęto w pierwszym czytaniu, co stanowi 28% wszystkich aktów objętych tą procedurą. 200 aktów (50% łącznej ich liczby) przyjęto w drugim czytaniu, a 84 akty (22% wszystkich) – w trzecim czytaniu po postępowaniu przed Komisją Pojednawczą. Natomiast w czasie kadencji Parlamentu 1994–1999 60% wszystkich procedur zakończono w drugim czytaniu. Działo się tak ze względu na obowiązujące ówcześnie przepisy traktatu z Maastricht, które nie przewidywały osiągnięcia porozumienia w pierwszym czytaniu. W 40% procedur konieczne było odwołanie się do pomocy Komisji Pojednawczej18. Załącznik 1. Art. 251 Traktatu WE: Przebieg procedury współdecydowania 1. W przypadku gdy w niniejszym Traktacie czyni się odwołanie do niniejszego artykułu w celu przyjęcia aktu, stosowana jest następująca procedura. 2. Komisja przedstawia projekt Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.. 18. Buk.indb 114. Postępowanie pojednawcze…, s. 8.. 1/16/08 2:38:21 PM.

(15) System decyzyjny w Unii Europejskiej…. 115. Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną po uzyskaniu opinii Parlamentu Europejskiego, – jeśli przyjmuje wszystkie poprawki zawarte w opinii Parlamentu Europejskiego, może uchwalić akt zmieniony w ten sposób; – jeśli Parlament Europejski nie proponuje żadnej poprawki, może uchwalić projektowany akt; – w innych przypadkach uchwala wspólne stanowisko i przekazuje je Parlamentowi Europejskiemu. Rada informuje w pełni Parlament Europejski o powodach, które doprowadziły ją do uchwalenia wspólnego stanowiska. Komisja informuje w pełni Parlament Europejski o swoim stanowisku. Jeśli w terminie trzech miesięcy od tego przekazania Parlament Europejski: a) zatwierdzi wspólne stanowisko lub nie wypowiada się, dany akt uważa się za uchwalony zgodnie z tym wspólnym stanowiskiem; b) odrzuci bezwzględną większością głosów swoich członków wspólne stanowisko, projektowany akt uważa się za nieprzyjęty; c) zaproponuje bezwzględną większością swoich członków poprawki do wspólnego stanowiska, zmieniony tekst jest przesyłany do Rady i Komisji, która wydaje opinię w przedmiocie tych poprawek. 3. Jeśli w terminie trzech miesięcy od otrzymania poprawek Parlamentu Europejskiego Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, przyjmuje wszystkie te poprawki, akt uważa się za uchwalony w postaci wspólnego stanowiska zmienionego w ten sposób; jednakże Rada stanowi jednomyślnie w sprawie poprawek, które stały się przedmiotem negatywnej opinii Komisji. Jeśli Rada nie przyjmie wszystkich poprawek, przewodniczący Rady w porozumieniu z przewodniczącym Parlamentu Europejskiego zwołuje komitet pojednawczy w terminie sześciu tygodni. 4. Komitet pojednawczy, w którego skład wchodzą członkowie Rady lub ich przedstawiciele oraz taka sama liczba przedstawicieli Parlamentu Europejskiego, ma za zadanie doprowadzić do porozumienia w sprawie wspólnego projektu większością kwalifikowaną członków Rady lub ich przedstawicieli oraz większością głosów przedstawicieli Parlamentu Europejskiego. Komisja uczestniczy w pracach komitetu pojednawczego i podejmuje wszelkie niezbędne inicjatywy na rzecz zbliżenia stanowisk Parlamentu Europejskiego i Rady. W celu wywiązania się z tego zadania komitet pojednawczy analizuje wspólne stanowisko na podstawie poprawek zgłoszonych przez Parlament Europejski. 5. Jeśli w terminie sześciu tygodni od jego zwołania komitet pojednawczy zatwierdzi wspólny projekt, Parlament Europejski i Rada mają termin sześciu tygodni od tego zatwierdzenia na uchwalenie danego aktu zgodnie ze wspólnym projektem, jeśli chodzi o Parlament Europejski – bezwzględną większością oddanych głosów, a jeśli chodzi o Radę – większością kwalifikowaną. Jeżeli jedna z tych dwóch instytucji nie zatwierdzi proponowanego aktu w przewidzianym terminie, uważa się go za nieprzyjęty. 6. W przypadku gdy komitet pojednawczy nie zatwierdzi wspólnego projektu, proponowany akt uważa się za nieprzyjęty. 7. Terminy trzech miesięcy i sześciu tygodni przewidziane w niniejszym artykule są przedłużone najwyżej, odpowiednio, o miesiąc i o dwa tygodnie, z inicjatywy Parlamentu Europejskiego lub Rady.. Buk.indb 115. 1/16/08 2:38:22 PM.

(16) Helena Tendera-Właszczuk, Magdalena Zajączkowska. 116. Załącznik 2. Obszary objęte procedurą współdecydowania art. 12 zakaz wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność . państwową art. 13 ust. 2 nowe środki przeciw dyskryminacji art. 18 obywatelstwo: prawo do swobodnego przemieszczania się . i przebywania na terytorium państw członkowskich art. 40 swobodny przepływ pracowników art. 42 swobodny przepływ pracowników: zabezpieczenie społeczne . pracowników migrujących we Wspólnocie19 art. 44 swoboda przedsiębiorczości art. 46 swoboda przedsiębiorczości: szczególne traktowanie cudzoziemców art. 47 ust. 1 podejmowanie i wykonywanie działalności prowadzonej na własny . rachunek, szkolenia i warunki dostępu do zawodu, wzajemne . uznawanie dyplomów art. 47 ust. 2 środki dotyczące osób prowadzących działalność na własny rachunek: . zmiana ustawodawstw krajowych20 art. 55 swoboda przedsiębiorczości: usługi art. 62 ust. 2 kontrole granic: wydawanie wiz, przepisy dotyczące wizy lit. b (ii, iv) jednolitej art. 63 ust. 1 środki dotyczące azylu lit. a, b, c art. 63 ust. 2 środki dotyczące uchodźców i wysiedleńców: tymczasowa lit a ochrona dla wysiedleńców z państw trzecich art. 65 współpraca sądowa w sprawach cywilnych (z wyjątkiem prawa rodzinnego) art. 71 ust. 1 transport: wspólne reguły mające zastosowanie do transportu . międzynarodowego, warunki dostępu przewoźników niemających stałej . siedziby w państwie członkowskim, środki pozwalające polepszyć . bezpieczeństwo transportu art. 80 ust. 2 transport morski i lotniczy art. 95 ust. 1 harmonizacja rynku wewnętrznego art. 129 zatrudnienie: działania zachęcające art. 135 współpraca celna art. 137 ust. 1–2 polityka społeczna: ochrona zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, . warunki pracy, informacja i konsultacja z pracownikami, równość . mężczyzn i kobiet, środki zachęcające do współpracy w zakresie . zwalczania wykluczenia społecznego art. 141 polityka społeczna: równość szans i wynagrodzenia art. 148 Fundusz Społeczny: decyzje wykonawcze. 19 20. Buk.indb 116. Rada podejmuje decyzje na zasadzie jednomyślności. Jak w przypisie nr 19.. 1/16/08 2:38:22 PM.

(17) System decyzyjny w Unii Europejskiej… art. 149 ust. 4 . art. 150 ust 4 art. 151 ust. 5 . art. 152 ust. 4 . art. 153 ust. 4 art. 156 art. 157 ust. 3 art. 159 ust. 3 . art. 162 art. 166 art. 172 ust. 2 art. 175 ust. 1 i 3. art. 179 art. 191 . art. 255 art. 280 art. 285 art. 286 . 117. edukacja: środki zachęcające mające przyczynić się m.in. do rozwoju edukacji wysokiej jakości kształcenie zawodowe: środki przyczyniające się do osiągnięcia celów kultura: środki zachęcające mające przyczynić się m.in. do rozkwitu kultur państw członkowskich21 zdrowie publiczne: minimalne standardy jakości i bezpieczeństwa organów i substancji pochodzenia ludzkiego, krwi i pochodnych krwi, środki w dziedzinach weterynaryjnej i fitosanitarnej, mające bezpośrednio na celu ochronę zdrowia publicznego, działania zmierzające do poprawy zdrowia publicznego ochrona konsumenta sieci transeuropejskie: tworzenie, finansowanie szczególne środki przeznaczone na wsparcie w sferze przemysłu szczególne działania na rzecz spójności ekonomicznej i społecznej poza funduszami strukturalnymi Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (decyzje wykonawcze) program ramowy na rzecz rozwoju naukowego i technicznego nauka: przyjęcie programów środowisko naturalne: środki, przyjmowanie i wdrażanie programów współpraca w zakresie rozwoju przepisy dotyczące partii politycznych na poziomie europejskim oraz zasady ich finansowania przejrzystość: ogólne zasady i ograniczenia w dostępie do dokumentów środki do zwalczania nadużyć finansowych statystyka ochrona danych: powołanie niezależnego organu kontrolnego. Od dnia 1 kwietnia 2005 r. procedurą współdecydowania zostały objęte następujące obszary: art. 62 ust. 1 i 2 lit a oraz ust. 3 art. 63 ust. 1 lit. d art. 63 ust. 2 lit. b art. 63 ust. 3 lit. b . kontrole granic środki dotyczące azylu: minimalne normy dotyczące przyznawania lub cofania statusu uchodźcy promowanie równowagi wysiłków państw członkowskich związanych z przyjmowaniem uchodźców i wysiedleńców nielegalna imigracja, nielegalny pobyt i odsyłanie osób przebywających nielegalnie w państwie członkowskim. Procedurą współdecydowania można objąć także następujące obszary: art. 63 ust. 3 lit. a 21. Buk.indb 117. legalna imigracja. Jak w przypisie nr 19.. 1/16/08 2:38:22 PM.

(18) Helena Tendera-Właszczuk, Magdalena Zajączkowska. 118. art. 63 ust. 4 . art. 137 ust. 1 lit. d, f, g. prawa i warunki, na których obywatele państw trzecich przebywający legalnie w jednym państwie członkowskim mogą przebywać w innych państwach członkowskich przepisy socjalne. Załącznik 3. Nowe obszary objęte zwykłą procedurą legislacyjną (procedurą współdecydowania) na mocy Traktatu ustanawiającego konstytucję dla Europy Całkowicie nowe obszary: art. I-47 ust. 4 art. III-122 . art. III-251 ust. 4 art. III-254 ust. 2 art. III-267 ust. 4 . art. III-269 ust. 2 lit. e, g, h . art. III-271 ust. 2 . art. III-272 . art. III-273 ust. 1 . art. III-276 ust. 2 . art. III-278 ust. 4 lit. c, d . art. III-278 ust. 5 . Buk.indb 118. inicjatywa obywatelska usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym: zasady i warunki działania europejski obszar badań europejski program kosmiczny integracja obywateli państw trzecich w państwie członkowskim będącym ich miejscem zamieszkania (z wyjątkiem harmonizacji ustawodawstw) współpraca sądowa w sprawach cywilnych o implikacjach transgranicznych (dostęp do wymiaru sprawiedliwości, alternatywne metody rozwiązywania sporów, szkolenia sędziów i innych pracowników wymiaru sprawiedliwości) minimalne normy dotyczące określania przestępstw kryminalnych oraz kar w odniesieniu do zbliżania prawa karnego i przepisów państw członkowskich działania w obszarze zapobiegania przestępczości (z wyjątkiem harmonizacji ustawodawstw) Eurojust: uzgodnienia dotyczące zaangażowania Parlamentu Europejskiego i parlamentów krajowych w ocenę działalności Eurojust Europol: demokratyczny nadzór nad działalnością Europolu sprawowany przez Parlament Europejski i parlamenty krajowe ochrona zdrowia ludzkiego: standardy jakości i bezpieczeństwa produktów leczniczych i wyrobów medycznych do zastosowania w leczeniu, nadzorze medycznym, wczesnym ostrzeganiu oraz zwalczaniu poważnych zagrożeń dla zdrowia na skalę międzynarodową ochrona zdrowia ludzkiego: zwalczanie poważnych epidemii transgranicznych oraz ochrona zdrowia publicznego w zakresie zapobiegania nadużywaniu alkoholu i tytoniu. 1/16/08 2:38:22 PM.

(19) System decyzyjny w Unii Europejskiej… art. III-281 ust. 2 . art. III-282 ust. 3 lit. a art. III-284 ust. 2 . art. III-285 ust. 2 . art. III-321 ust. 3 art. III-321 ust. 5 . art. III-398 . 119. turystyka: szczególne środki uzupełniające (z wyjątkiem harmonizacji ustawodawstw) sport: działania zachęcające (z wyjątkiem harmonizacji ustawodawstw) ochrona cywilna przed katastrofami naturalnymi lub spowodowanymi przez człowieka (z wyjątkiem harmonizacji ustawodawstw) współpraca administracyjna (z wyjątkiem harmonizacji ustawodawstw) pomoc humanitarna stworzenie Europejskiego Ochotniczego Korpusu Pomocy Humanitarnej, niosącego pomoc humanitarną administracja europejska. Obszary wymagające obecnie zgody Parlamentu: art. III-187 ust. 3 . art. III-223 ust. 1 art. III-223 ust. 1. zmiana statutu Europejskiego Banku Centralnego i Europejskiego Systemu Banków Centralnych; pewne aspekty (art. 107 ust. 5 TWE) (S 1) fundusze strukturalne (art. 161 TWE)22 (S 2) Fundusz Spójności (art. 161 TWE)23. Obszary objęte obecnie procedurą współpracy: art. III-179 ust. 6 . wielostronny nadzór w obszarze wspólnej polityki gospodarczej (art. 99 ust. 5 TWE). Obszary, w których Parlament obecnie ma prawo do konsultacji: art. I-37 ust. 3 . art. III-147 art. III-176 . art. III-231 ust. 2 i 3. art. III-256 ust. 2 . kontrolowanie przez państwa członkowskie wykonywania przez Komisję jej uprawnień wykonawczych (art. 202 TWE) liberalizacja określonych sektorów usług (art. 52 TWE) ochrona praw własności intelektualnej, z wyjątkiem reżymu językowego (art. 308 TWE) wspólna polityka rolna i rybołówstwa: organizacja wspólnego rynku, z wyjątkiem przepisów lub decyzji na temat ustalania cen, podatków, pomocy i ograniczeń ilościowych oraz na temat ustalania i przydziału możliwości połowowych (art. 37 TWE) energia, z wyjątkiem metod fiskalnych (art. 308 TWE). 22 Z drugiego powodu przepisy dotyczące tych funduszy zostają przyjęte po wejściu w życie Traktatu ustanawiającego konstytucję dla Europy. 23. Buk.indb 119. Jak w przypisie nr 22.. 1/16/08 2:38:23 PM.

(20) Helena Tendera-Właszczuk, Magdalena Zajączkowska. 120. art. III-265 ust. 2 lit. a art. III-267 ust. 2 lit. a, b art. III-270 ust. 1 art. III-270 ust. 2. art. III-271 ust. 1. art. III-273 ust. 1 . art. III-275 ust. 2 . art. III-276 ust. 2 . art. III-319 ust. 2 . art. III-359 ust. 1 . art. III-364 . art. III-381 . art. III-412 ust. 1 art. III-427 . kontrola graniczna: wizy i inne krótkoterminowe pozwolenia na pobyt (częściowo) legalna imigracja (art. 63, 67 TWE). współpraca sądowa w sprawach kryminalnych (art. 31 ust. 1 TUE) wzajemne uznawanie orzeczeń sądowych oraz współpraca policyjna i sądowa w sprawach kryminalnych o wymiarze transgranicznym (art. 31 TUE) określanie przestępstw kryminalnych oraz kar w obszarze szczególnie poważnej przestępczości o wymiarze transgranicznym (art. 31 lit. c i e TUE) Eurojust: struktura, działalność, obszar działania, zadania (art. 31 ust. 2 TUE) współpraca policyjna: informacje, szkolenie personelu, techniki śledcze dotyczące wykrywania poważnych form przestępczości zorganizowanej (art. 30 ust. 1 TUE) Europol: informacje, działania śledcze i operacyjne (art. 30 ust. 2 TUE) współpraca gospodarcza, finansowa i techniczna z państwami trzecimi (art. 181a TWE) tworzenie sądów wyspecjalizowanych przy Sądzie Najwyższym (art. 225a TWE) jurysdykcja Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sporach dotyczących praw własności intelektualnej (art. 229a TWE) zmiana statutu Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (art. 245 TWE) zasady finansowe (art. 279 TWE)24 przepisy dotyczące pracowników (TWE 283). Obszary, w których Parlament nie ma aktualnie żadnego wpływu na decyzje: art. III-139 . art. III-144 . art. III-157 ust. 2 art. III-160 . art. III-174 . 24. Buk.indb 120. swoboda przedsiębiorczości: wyłączenie pewnych rodzajów działalności (art. 45 TWE) rozszerzenie swobody świadczenia na obywateli państw trzecich (art. 49 TWE) przepływ kapitału do lub z państw trzecich (art. 57 ust. 2 TWE) ramy dla środków administracyjnych dotyczących przepływu kapitału i płatności mających na celu zwalczanie terroryzmu i związanych z nim działań (art. 60 TWE) eliminacja różnic między przepisami ustawowymi, zakłócających konkurencję na rynku wewnętrznym (art. 96 TWE). Zasada jednomyślności obowiązuje w Radzie do 31 grudnia 2006 r.. 1/16/08 2:38:23 PM.

(21) System decyzyjny w Unii Europejskiej… art. III-191 art. III-315 ust. 2 . 121. środki niezbędne do używania euro (art. 123 ust. 4 TWE) wspólna polityka handlowa (art. 133 TWE). Obszary, które mogą zostać objęte zwykłą procedurą legislacyjną w późniejszym terminie25: art. III-210 ust. 3 . art. III-234 ust. 2 art. III-269 ust. 3 art. III-422 ust. 2. art. IV-444 ust. 2 . polityka społeczna (współpraca państw członkowskich z wyjątkiem harmonizacji praw): ochrona pracowników w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę, reprezentowanie interesów pracowników i pracodawców, warunki zatrudnienia obywateli państw trzecich legalnie przebywających na terytorium UE ochrona środowiska: przepisy o charakterze fiskalnym26 aspekty prawa rodzinnego o skutkach transgranicznych27 możliwość przyjmowania przez Radę środków w obszarze wzmocnionej współpracy zgodnie ze szczególną procedurą ustawodawczą, pozwalająca przyjąć decyzję o stanowieniu zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą (po konsultacji z PE)28 możliwości przyjęcia przez Radę Europejską decyzji o stanowieniu zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą w tych obszarach części III konstytucji, w których obowiązuje szczególna procedura ustawodawcza.. Załącznik 4. Art. 252 Traktatu WE: Przebieg procedury współpracy W przypadku gdy w niniejszym traktacie czyni się odwołanie do niniejszego artykułu w celu przyjęcia aktu, stosowana jest następująca procedura: a) Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną na wniosek Komisji i po uzyskaniu opinii Parlamentu Europejskiego, uchwala wspólne stanowisko; b) wspólne stanowisko Rady jest przekazywane Parlamentowi Europejskiemu. Rada i Komisja w pełni informują Parlament Europejski o powodach, które doprowadziły Radę do przyjęcia wspólnego stanowiska, jak również o stanowisku Komisji. Jeśli w terminie trzech miesięcy od przekazania wspólnego stanowiska Parlament Europejski zatwierdzi je lub jeśli nie wypowie się w tym terminie, Rada ostatecznie uchwala akt, zgodnie ze wspólnym stanowiskiem; c) Parlament Europejski w terminie trzech miesięcy, o którym mowa w punkcie b), może bezwzględną większością głosów swoich członków zaproponować poprawki we 25 26 27 28. Buk.indb 121. Decyzja co do terminu zależy od właściwych instytucji.. Jednomyślność w Radzie.. Jak w przypisie nr 26.. Jak w przypisie nr 26.. 1/16/08 2:38:23 PM.

(22) 122. Helena Tendera-Właszczuk, Magdalena Zajączkowska. wspólnym stanowisku Rady. Może również, taką samą większością, odrzucić wspólne stanowisko Rady. Wynik głosowania jest przesyłany Radzie i Komisji. Jeśli Parlament Europejski odrzucił wspólne stanowisko Rady, Rada może stanowić w drugim czytaniu wyłącznie jednomyślnie. d) Komisja ponownie rozpatruje, w terminie miesiąca, projekt, na podstawie którego Rada uchwaliła wspólne stanowisko, biorąc pod uwagę poprawki proponowane przez Parlament Europejski. Komisja przesyła Radzie, w tym samym czasie, co swój powtórnie rozpatrzony projekt, poprawki Parlamentu Europejskiego, których nie uwzględniła, wyrażając swoją opinię w tym przedmiocie. Rada może przyjąć te poprawki jednomyślnie. e) Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, przyjmuje projekt powtórnie rozpatrzony przez Komisję. Rada może zmienić projekt powtórnie rozpatrzony przez Komisję wyłącznie jednomyślnie. f) w przypadkach określonych w literach c), d) i e) Rada jest zobowiązana stanowić w terminie trzech miesięcy. W przypadku braku decyzji w tym terminie, wniosek Komisji uważa się za nieprzyjęty. g) okresy określone w literach b) i f) mogą być przedłużone za wspólnym porozumieniem między Radą i Parlamentem Europejskim najwyżej o miesiąc. Literatura Prawo integracji w pytaniach i odpowiedziach, red. Monika Adamczak-Retecka, Olga Holub-Śniadach, LexisNexis, Warszawa 2005. Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, red. J. Barcz, Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa 2002. Przyborowska-Klimczak A., Skrzydło-Tefelska E., Dokumenty europejskie, t. III, Morpol, Lublin 1999. The Decision-making System in the European Union The decision-making system in the European Union is based on the responsibilities accorded to EU institutions, on the basis of which various legal acts are issued. At the European Union level, the following institutions are above all involved in the process: the European Commission, the European Parliament, and the European Council. The principles and procedures of the decision-making system in the European Union are defined in treaties that establish primary law. The most important provisions and changes to the decision-making system were introduced by the Amsterdam Treaty, which established the first procedure with the participation of Parliament – the procedure of cooperation. Criticisms of the EU concerning ineffectiveness and the subversion of democratic legitimation of decision-making procedures were meant to be answered by the introduction in the Treaty on European Union of a new joint decision-making procedure. However, the adopted solutions were not as robust as had been hoped. Consequently, the. Buk.indb 122. 1/16/08 2:38:24 PM.

(23) System decyzyjny w Unii Europejskiej…. 123. Amsterdam Treaty was modified. Bearing in mind the areas of responsibility of the various EU institutions, the authors describe the principles behind the most important procedures for enacting legislation in the European Union: the joint decision-making procedure, the cooperation procedure, the consultation procedure, and the consent procedure.. Buk.indb 123. 1/16/08 2:38:24 PM.

(24)