• Nie Znaleziono Wyników

View of H. Florkowska-Frančic, Emigracyjna działalność Agatona Gillera po Powstaniu Styczniowym

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "View of H. Florkowska-Frančic, Emigracyjna działalność Agatona Gillera po Powstaniu Styczniowym"

Copied!
4
0
0

Pełen tekst

(1)

c z y w i s t o ś c i - w t y m t a k ż e r e l i g i j n e j - w j a k i e j p r z y s z ł o ż y ć s e t k o m t y s i ę c y r ó ż n e g o r o d z a j u n i e w o l n i k o m I I I R z e s z y ^ . K s . E d w a r d f / a l e w a n d e r PRZYPISY "* S p r a w a t a z n a l a z ł a j u ż p e w n e o d b i c i e t a k ż e n a ł a m a c h c z a s o p i s m p o l s k i c h . Z a c y t u j m y t u t a j c h o ć b y a r t y k u ł p o l e m i c z ­ ny k s . Z y g m u n t a Z i e l i ń s k i e g o O p ó r c z y o s t r o ż n a d e z a p r o b a t a ? u m i e s z c z o n y w n u m e r z e 8 9 / 1 9 8 0 / " C h r z e ś c i j a n i n a w S w i e c i e " / s . 1 9 - 3 1 / . A u t o r p o l e m i z u j e z w y p o w i e d z i ą z n a n e g o h i s t o r y ­ k a , n i e m i e c k i e g o j e z u i t y , L. V g l k a , w y d r u k o w a n ą w t y m ż e s a ­ mym n u m e r z e " C h r z e ś c i j a n i n a w S w i e c i e " n a s . 7 - 1 9 . K s . Z i e ­ l i ń s k i s k u p i a s w ą u wa g ę w ł a ś n i e n a , j e g o z d a n i e m , p r z e s a d ­ nym a k c e n t o w a n i u p r z e z n i e k t ó r y c h n i e m i e c k i c h a u t o r ó w t e g o , c o B ö c k e n f ö r d e n a z y w a " W i d d e r s t a n d s l e g e n d e " , a V o l k g o t ó w j e s t u z n a ć j a k o w y r a z z o r g a n i z o w a n e j o p o z y c j i wobec r e ż y m u h i t l e r o w s k i e g o . C z y t e l n i k p o l s k i m ó g ł b y r ó w n i e ż p o r ó w n a ć n i e k t ó r e s t w i e r d z e n i a z p r a c y k s . Z i e g l e r a z i n n y m i n t e r e s u j ą c y m a r t y k u ł e m c y t o w a n e g o j u ż t u k s . Z i e l i ń s k i e g o R e l i g i a w n a - r o d o w o s o ę j a l i s t y c z n e j k o n c e p c j i s p o ł e c z e ń s t w a / " C h r z e ś c i ­ j a n i n w S w i e c i e " n r 9 1 9 2 / 1 9 8 0 / s . 1 2 7 / . -^ " P e r s p e k t y w y " z 29 s i e r p n i a 1 9 7 5 / n r 3 5 / s . 15 / H e r r D o k t o r ’ D a l e x ’ / . ^ " P e r s p e k t y w y " z 27 l u t e g o 1 9 7 6 / n r 9 / s . 15 / J e s z c z e r a z H e r r D o k t o r ’ D a l e x ’ / . ^ J e s t t o p o s z e r z o n a w e r s j a ,r e c e n z j i , k t ó r a u k a z a ł a s i ę d r u k i e m w " C h r z e ś c i j a n i n i e w S w i e c i e " n r 1 0 8 / 1 9 8 2 / s . 1 0 9 - 1 1 2

.

H. P 1 o r k o w s k a - P r a n c i ó . E m i g r a c y j n a d z i a ł a l ­ n o ś ć A g a t o n a G i l l e r a p o p o w s t a n i u s t y c z n i o w y m . W r o c ł a w - W a r - s z a w a - K r a k ó w - G d a ń s k - Ł ó d ź 1 9 8 5 . Z a k ł a d N a r o d o w y i m . O s s o l i ń ­ s k i c h , B i b l i o t e k a P o l o n i j n a , 13 s s . 227* A g a t o n G i l l e r / 1 8 3 1 - 1 8 8 7 / j e s t p o s t a c i ą , k t ó r e j n a z w i s ­ k o p o w t a r z a s i ę w w i e l u p o d r ę c z n i k a c h h i s t o r i i w z w i ą z k u z p o w s t a n i e m s t y c z n i o w y m . J e s z c z e w 1 8 4 9 r . u s i ł o w a ł p r z e d o ­ s t a ć s i ę n a W ę g r y , b y w ł ą c z y ć s i ę w t a m t e j s z ą r e w o l u c j ę : a r e s z t o w a n y w R a c i b o r z u p r z e z w ł a d z e p r u s k i e z n a l a z ł s i ę po z w o l n i e n i u w P o z n a n i u , a n a s t ę p n i e w K r a k o w i e . J e g o a k t y ­ w n o ś ć d o p r o w a d z i ł a d o w y d a n i a go p r z e z w ł a d z e a u s t r i a c k i e R o s j a n o m , k t ó r z y z e s ł a l i A. G i l l e r a n a S y b i r . A m n e s t i o n o w a - n y p o w r ó c i ł w 1860 r . d o W a r s z a w y , a n g a ż o w a ł s i ę w w y d a r z e ­ n i a c h p o c z ą t k ó w l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y c h i w s z e d ł do C e n t r a l n e g o

(2)

K o m i t e t u N a r o d o w e g o , r e p r e z e n t u j ą c w n i m s k r a j n i e p r a w o s k r z y d ł o " C z e r w o n y c h " . Po w y b u c h u p o w s t a n i a w y c o f a ł s i ę n a z n a k p r o t e s t u z C e n t r a l n e g o K o m i t e t u , a l e p o w r ó c i ł d o n i e ­ g o , b y z o s t a ć c z ł o n k i e m R z ą d u N a r o d o w e g o / m a j - c z e r w i e c 1 8 6 3 / . U s u n i ę t y z R z ą d u u d a ł s i ę n a e m i g r a c j ę do S a k s o n i i , n a s t ę p ­ n i e d o S z w a j c a r i i / s i e r p i e ń 1 8 6 4 - k w i e c i e ń 1 8 6 7 / , w r e s z c i e d o F r a n c j i / 1 8 6 7 - 1 8 7 0 / . Z n a l a z ł s i ę n a s t ę p n i e w G a l i c j i , s k ą d u d a ł o mu s i ę p r z e d o s t a ć do o b j ę t e g o Komuną P a r y ż a . Na ­ s t ę p n i e p o w r ó c i ł d o Lwowa, z o s t a ł j e d n a k - n a ż ą d a n i e s t a ń ­ c z y k ó w - w y d a l o n y z k r a j u . O s i a d ł w t e d y w S z w a j c a r i i - t y m r a z e m w Muzeum Na r o d o wy m w R a p p e r s w i l u / 1 8 7 8 - 1 8 8 4 / . U d a ł o mu s i ę w r e s z c i e p o w r ó c i ć d o G a l i c j i , o s i ą ś ć w S t a n i s ł a w o w i e , g d z i e p o k i l k u l a t a c h z m a r ł . R e c e n z o w a n a k s i ą ż k a n i e j e s t b i o g r a f i ą p o l i t y c z n ą A. G i l l e r a . A u t o r k a k o n c e n t r u j e s i ę n a j e g o d z i a ł a l n o ś c i e m i g r a c y j n e j - z a r ó w n o w o d n i e s i e n i u d o p o s t y c z n i o w e j e m i ­ g r a c j i p o l i t y c z n e j , j a k i p o j a w i a j ą c e j s i ę w t y m c z a s i e p o l s k i e j e m i g r a c j i e k o n o m i c z n e j . K s i ą ż k a o p i e r a s i ę n a r o z ­ l e g ł y m a z a r a z e m g r u n t o w n y m s t u d i u m d o s t ę p n y c h ź r ó d e ł o r a z l i t e r a t u r y . Ta m o j a o c e n a n i e j e s t z d a w k o wą f o r m u ł ą . D o t a r ­ c i e d o z a c h o w a n y c h f r a g m e n t ó w r ę k o p i ś m i e n n y c h s p u ś c i z n y s a ­ me go A. G i l l e r a w y m a g a ł o p e n e t r a c j i l i c z n y c h a r c h i w ó w i b i ­ b l i o t e k p o l s k i c h i z a g r a n i c z n y c h , j a k r ó w n i e ż z b i o r ó w p r y ­ w a t n y c h : A u t o r k a d o t a r ł a d o r o z p r o s z o n y c h p o n a d 2 t y s i ę c y l i s t ó w p i s a n y c h p r z e z A. G i l l e r a . D o t a r ł a t a k ż e H. F l o r k o w - s k a - F r a n c i ć do k o r e s p o n d e n c j i , k t ó r e j a d r e s a t e m b y ł A. G i l - l e r o r a z ' o c z y w i ś c i e d o ź r ó d e ł e p i s t o l o g r a f i c z n y c h i i n n y c h r ę k o p i ś m i e n n y c i i , z w i ą z a n y c h z o s o b a m i t r z e c i m i , a o d n o s z ą ­ c y c h s i ę s w o i m i f r a g m e n t a m i d o A. G i l l e r a . W z a k r e s i e ź r ó d ­ ł o w y c h m a t e r i a ł ó w d r u k o w a n y c h p i e r w s z o p l a n o w e m i e j s c e z a j ­ m u j e o c z y w i ś c i e s a m a d r u k o w a n a t w ó r c z o ś ć A. G i l l e r a : m y ś l ę , ż e p o w i n i e n z n a l e ź ć s i ę wy d a wc a - moż e r e d a k c j a c z a s o p i s m a - k t ó r y o p u b l i k o w a ł b y z e b r a n ą w t e n s p o s ó b b i b l i o g r a f i ę z a r ó w ­ n o p r z e d m i o t o w ą , j a k i p o d m i o t o w ą A. G i l l e r a . N i e m u s z ę p o d - n o s i ć , ż e z n a n a j e s t H. F l o r k o w s k i e j - F r a n c i ć l i t e r a t u r a o d ­ n o s z ą c a s i ę d o t e m a t u : p r ó b o w a ł e m d o s z u k i w a ć s i ę p o m i n i ę ć , a l e n i e m o g ę t u w y t k n ą ć w i e l e - c o n a j w y ż e j k i l k a w z m i a n e k w I t o m i e " S o k o l s t w a " m a ł o w i a r o g o d n e g o A r t u r a L. W a l d o , d a ­ j ą c e p e w i e n p u n k t w y j ś c i a d l a d a l s z y c h p e n e t r a c j i c z y w e r y ­ f i k a c j i ź r ó d ł o w e j w k w e s t i i r o l i A. G i l l e r a p r z y p o w o ł y w a n i u d o ż y c i a S0;-0i s t w a w A m e r y c e .

(3)

Y/ ydaj e s i ę , ż e i s t o t n e j e s t z w r ó c e n i e u w a g i n a n owo­ c z e s n y / w k a t e g o r i a c h s p r z e d s t u l a t / - a c z n i e s k u t e c z n y - G i l l e r o w y m o d e l z j e d n o c z e n i a e m i g r a c j i w p o s t a c i o r g a n i z a ­ c j i o c h a r a k t e r z e f e d e r a l n y m / s . 7 2 - 7 3 , 7 9 / : o b j ą ć o r g a n i z a ­ c j ą j e d n o l i t ą i d e o l o g i c z n i e c z ę ś ć e m i g r a c j i / w pewnym momen­ c i e n a z y w a t o A u t o r k a w p r o s t s t w o r z e n i e m p a r t i i p o l i t y c z n e j / , a n a s t ę p n i e z d o m i n o w a ć c a ł o ś ć / " z o r g a n i z o w a n i e o g ó ł u e m i ­ g r a c y j n e g o " / . W k o l e j n y c h r o z d z i a ł a c h p r z e d s t a w i a A u t o r k a d z i a ł a l n o ś ć A. G i l l e r a j a k o r e d a k t o r a " O j c z y z n y " / 1 8 6 4 - 1 8 6 5 / o r a z d z i a ł a l n o ś ć d r u k a r s k o - w y d a w n i c z ą w B e n d l i k o n i e / 1 8 6 4 - 1S67 / ; n a s t ę p n i e a n a l i z u j e H. F l o r k o w s k a - F r a n c i ć p o s t a w ę A. G i l l e r a w o b e c o r g a n i z o w a n i a s i ę e m i g r a c j i p o s t y c z n i o w e j / 1 8 6 4 - 1 8 6 7 / , j e g o z a a n g a ż o w a n i e w S t o w a r z y s z e n i u Pomocy Na u­ k o w e j / 1 8 6 8 - 1 8 8 2 / , j a k i i n n y c h i n i c j a t y w a c h - p r z e d e w s z y s t ­ k i m R a p p e r s w i l , n a s t ę p n i e a n i m o w a n i e p r z e z A. G i l l e r a s t a ­ r y c h ś r o d o w i s k e m i g r a c y j n y c h , w r e s z c i e - w y c h o d ź s t w o z a r o b k o ­ we / t u m . i n . j e g o r o l a w g e n e z i e Z w i ą z k u N a r o d o w e g o P o l s k i e ­ g o / . O s o b n e r o z w a ż a n i a p o ś w i ę c a A u t o r k a s t o s u n k o w i A. G i l l e ­ r a d o e m i g r a c y j n y c h ś r o d o w i s k s o c j a l i s t y c z n y c h : m y ś l ę , ż e t u c h a r a k t e r y s t y c z n a j e s t G i l l e r o w a t e z a z w e r y f i k o w a n a n i e t y l k o vi o k r e s i e I w o j n y ś w i a t o w e j , ż e " g d y b y j a k i ś n a r ó d l u b m o c a r z c h c i a ł i c h k r a j o m / c h o d z i o p a ń s t w a z a b o r c z e - A. B . / n a r z u c i ć j a r z m o o b c e g o p a n o w a n i a , p o s z l i b y b r o n i ć n a r o d o w e j w o l n o ś c i , bo d o b r z e r o z u m i e j ą , ż e p r o l e t a r i a t / . . . / a n i w o l n y m , a n i s z c z ę ś l i w y m b y ć n i e mo ż e pod o bc ym r z ą d e m . C h c ą o n i g o u s z c z ę ś l i w i ć w g r a n i c a c h o j c z y z n y " / s . 1 8 0 / . O s t a t n i r o z d z i a ł t r a k t u j e o r o l i t w ó r c z o ś c i A. G i l l e r a j a k o f r a g m e n t u t w o r z e n i a ź r ó d e ł i p r ó b h i s t o r i o g r a f i c z n y c h w o d ­ n i e s i e n i u d o w s p ó ł c z e s n y c h mu w y c i n k ó w p o l s k i e g o p r o c e s u d z i e j o w e g o . W z a k o ń c z e n i u p o d e j m u j e A u t o r k a p r ó b ę p o r t r e t u i d e o w o - p o l i t y c z n e g o A. G i l l e r a . W r e z u l t a c i e o t r z y m a l i ś m y n a u k o w o u f u n d o w a n y i p r z e ­ k o n y w u j ą c o n a ś w i e t l o n y o b r a z d z i a ł a l n o ś c i e m i g r a c y j n e j A. G i l ­ l e r a . O p i n i e H. P i ó r k o w s k i e j - F r a n c i ć s ą w y w a ż o n e , c h o c i a ż n i e k i e d y z d e c y d o w a n i e p o d e j m u j e p o l e m i k ę z a u t o r a m i , k t ó r z y p o d e j m o w a l i p r o b l e m a t y k ę , o j a k i e j t r a k t u j e p r z e d s t a w i o n a k s i ą ż k a : mam n a m y ś l i J e r z e g o B o r e j s z ę / s . 3 2 , 5 4 , 101 - t u t a k ż e p o l e m i c z n y a k c e n t w o b e c S t e f a n a K i e n i e w i c z a , 177 i 2 0 2 / , A n d r z e j a M ę ż y ń s k i e g o / s . 9 4 , 9 6 / , A n d r z e j a P a c z k o w ­ s k i e g o / s . 1 3 8 / i i n n y c h . N i e o z n a c z a t o , ż e A u t o r k a c z a s a ­ mi " n i e u l e g a " s w o j e m u b o h a t e r o w i , g dy n p . - h i p o t e t y c z n i e

(4)

w p r a w d z i e - p r z y p i s u j e mu p e w i e n p r o j e k t / s . 1 3 4/ , g d y g a z i e i n d z i e j z a u w a ż a , ż e " z e z n a w s t w e m o p i s y w a ł f a u n ę i f l o r ę Z a ­ b a j k a l a " / s . 1 3 4 / , g d y A u t o r k a w y p o w i a d a p o d o b n ą o p i n i ę w k w e ­ s t i i p r z y c z y n k ó w j ę z y k o z n a w c z y e h , w s p i e r a s i ę o o p i n i ę j ę z y k o ­ z n a w c y / a l e w t y m p r z y p a d k u ? / . W t y m s e n s i e u w a ż a m t e ż , i ż p r z e s a d ą j e s t o p i n i a , w y r a ż o n a w p i e r w s z y m a k a p i c i e o t y m , ż e w b i o g r a f i i A. G i l l e r a " j a k w s o c z e w c e s k u p i a j ą s i ę / . . . / m o ż l i w e w a r i a n t y p o l s k i c h l o s ó w d o b y p o r o z b i o r o w e j " / s . 7 / - n i e ma w t e j b i o g r a f i i n p . " z a k r ę t u " Adama G u r o w s k i e g o , c h a ­ r a k t e r y s t y c z n e g o p r z e c i e ż n i e t y l k o d l a p r z e d - G i l l e r o w e j g e - n e r a c j i . P o d z i e l a m n a t o m i a s t z d a n i e H. F l o r k o w s k i e j - F r a n c i ć , ż e " O s o b a b o h a t e r a s t a n o w i k l u c z / c z y p r e t e k s t / d o p o k a z a ­ n i a w i e l u s p r a w c z y i n s t y t u c j i z d z i e j ó w e m i g r a c j i p o s t y c z - n i o w e j d o t ą d n i e o p r a c o w a n y c l i i b a r d z o s ł a b o z n a n y c h " / s . 1 2/ . M y ś l ę , ż e n a t y m w ł a ś n i e p o l e g a i s t o t a w k ł a d u , j a k i w n o s i d z i e ł o H. F l o r k o w s k i e j - F r a n c i ć w p o l s k ą h i s t o r i o g r a f i ę : w k o n t e k ś c i e d z i a ł a ń w y b i t n e j j e d n o s t k i , o c e n i a n e j k o n t r o ­ w e r s y j n i e , u k a z u j e A u t o r k a n i e t y l k o s a me owe d z i a ł a n i a , a l e i i c h i m p l i k a c j e , w y p e ł n i a j ą c w t e n s p o s ó b n i e z b a d a n y d o t ą d f r a g m e n t p o l s k i e g o p r o c e s u d z i e j o w e g o . P o n a d t o u wa ­ ża m, ż e b a d a n i a H. F l o r k o w s k i e j - F r a n c i ć m a j ą s z e r s z y w a l o r m e t o d o l o g i c z n y : n a p o d s t a w i e b o w i e m d r o b i a z g o w e j a n a l i z y l o ­ sów p o l s k i e j e m i g r a c j i p o l i t y c z n e j , t a k j a k z a ­ r y s o w u j ą s i ę o n e w z w i ą z k u z o s o b ą w y b i t n e g o j e j p r z e d s t a ­ w i c i e l a , u k a z u j e k s i ą ż k a p r o c e s " r o z p ł y w a n i a s i ę " a m b i c j i p o l i t y c z n y c h ma s y e m i g r a n c k i e j w k o n f r o n t a c j i z c o d z i e n n y ­ mi e k o n o m i c z n y m i k ł o p o t a m i , p r o b l e m a m i i p o ­ t r z e b a m i j e j c z ł o n k ó w . Ta p r a w i d ł o w o ś ć d o t y c z y n i e t y l k o e m i ­ g r a c j i p o s t y c z n i o w e j - m o ż n a j ą o d n a l e ź ć w c z e ś n i e j / p o pow­ s t a n i u l i s t o p a d o w y m / i z c o r a z w i ę k s z ą s i ł ą p ó ź n i e j / d o c z a ­ sów nam w s p ó ł c z e s n y c h / j a k o p e w n e g o r o d z a j u o g ó l n ą p r a w i d ł o ­ w o ś ć . h a t y m p o l e g a s z e r s z y w a l o r u o g ó l n i e ń w y p r o w a d z o n y c h z b a d a ń p r z e d s t a w i o n y c h p r z e z A u t o r k ę r e c e n z o w a n e g o d z i e ł a . A n d r z e j B r o ż e k

Cytaty

Powiązane dokumenty

Nie mam ja zamiaru dowodzić, aby trudy te podejmowane były w celu zwrócenia na się oczu władzy duchownej i jak najszyb­ szego a upragnionego uzyskania

TADEUSZA RÓŻEWICZA PODRÓŻ DO ARKADII (O POEMACIE „ET IN ARCADIA EGO") 265 i dziwaczne ryby. z głowami jak

Academic teachers find that Freinet pedagogy is not only interesting intellectually, but that they are able to transform Freinet ideas into the practices o f

In the respective experiments the effect of slurry was compared with an adequate farmyard manure rate in relation to nitrogen (rate I) and carbon (rate