___________________________________________________________________________
KGHM Polska Miedź S.A.
–
szkic monograficzny 1960-2020
Jan PAŹDZIORA
Złotoryjskie Towarzystwo Tradycji Górniczych; Złotoryja e-mail: j.pazdziora@onet.eu
Streszczenie W artykule przedstawiono genezę Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego, proces powstawania Kombinatu Górniczo-Hutniczego Miedzi poprzez budowę kopalń, hut miedzi oraz zaplecza produkcyjnego. Następnie zaprezentowano proces przekształceń własnościo-wych państwowego kombinatu w miedziowy holding o charakterze spółki akcyjnej pod nazwą KGHM Polska Miedź S.A. W dalszej kolejności opisano „zagraniczny” KGHM oraz aktualne inwestycje górnicze, pozwalające na dalsze funkcjonowanie KGHM. W zakończeniu zapre-zentowano wykaz ważniejszych podmiotów gospodarczych w Grupie Kapitałowej, aktualny stan zasobów oraz podsumowanie procesu 60-letniej działalności.
Słowa kluczowe: Legnicko-Głogowski Okręg Miedziowy, KGHM Polska Miedź S.A.
KGHM Polska Miedź S.A. monographic overview 1960-2020
Abstract
The article presents the genesis of the Legnica-Głogów Copper District, the process of establishing the Copper Mining and Metallurgical Combine through the construction of mines, copper smelters and production facilities. Then, the process of ownership transfor-mation of the state-owned Combine into a copper joint-stock company under the name KGHM Polska Miedź S.A. was presented. Subsequently, "foreign" KGHM and current mining investments allowing for further functioning of KGHM are described. In the end, a list of major business entities in the Capital Group was presented, as well as the current state of resources and a summary of the 60-year process.
Key words: Legnica-Glogow Copper Basin, KGHM Polska Miedz S.A.
GENEZA LGOM
Poszukiwania rud miedzi na obszarze monokliny przedsudeckiej zostały rozpoczęte przez Instytut Geologiczny w 1952 r. od zaprojektowania programu wierceń na linii Bolesławiec – Głogów przez inż. Jana Wyżykowskiego.
Pierwsza seria wierceń „Gromadka”, „Ruszowice” i „Gaiki” ze względów technicznych nie przyniosła sukcesu. Pierwsze ślady miedzi uzyskano w 1955 r. w wierceniu badawczym Wschowa I. Kolejne wiercenie Sieroszowice I stało się wierceniem odkrywczym. 23 marca 1957 r. na głębokości 656 m napotkano warstwę margli miedzionośnych o miąższości 2,3 m i zawartości 1,4% Cu. W sierpniu 1957 r. w otworze wiertniczym S-19 w Lubinie potwierdzono występowanie bogatego siarczkowego złoża rud miedzi.
Na podstawie dalszych wierceń Instytutu Geologicznego, a także Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego udokumentowano nowo odkryte złoże Lubin-Sieroszowice. Pracami poszukiwawczymi od ich rozpoczęcia kierował Jan Wyżykowski. Inwesto-rem bezpośrednim do końca 1959 r. były Zakłady Górnicze „Lubichów” w budowie, a od 1 stycznia 1960 r. nowo utworzone Zakłady Górnicze „Lubin” w budowie, przekształcone w 1961 r. w Kombinat Górniczo-Hutniczy Miedzi w budowie.
W 1957 r. przystąpiono do realizacji projektu badań geologicznych złoża rejonu Lubin-Sieroszowice w dwóch etapach, w kategorii C2 (siatka wierceń 3×3 km) i w kategorii C1 (siatka 1,5×1,5 km, a na wychodniach złoża 1,1×1,1 km) [15,16].
Obszar złoża podzielono na trzy rejony:
rejon Lubin, część południowo-wschodnia, rejon Polkowice, część środkowa,
rejon Sieroszowice, część północno-zachodnia.
Z chwilą przystąpienia do budowy nowych kopalń rudy miedzi w rejonie LGOM obszar złoża, dzielony dotychczas na trzy rejony, podzielony został na obszary górnicze projektowanych kopalń. W rejonie Lubina wydzielony został obszar górniczy Lubin i obszar górniczy Lubin Wschód (Małomice), w rejonie Polkowic wydzielono obszar górniczy Polkowice i obszar górniczy Rudna (do 1967 r. Polkowice-II). Pozostałą część stanowi obszar górniczy Sieroszowice. W wyniku prac geologiczno--rozpoznawczych na obszarze rud miedzi rejonu Lubina-Sieroszowic udokumentowano w kategorii C1 i C2 wg stanu na 1 stycznia 1963 r. 1 403 467 000 ton rudy bilansowej o średniej miąższości 3,45 m i zawartości 2,09% Cu i 29 362 000 ton miedzi. Obszar złożowy położony jest między Legnicą a Głogowem. Ma on kształt wieloboku wydłużonego w kierunku NW-SE, długości 30-35 km szerokości 7-10 km. Jego powierzchnia wynosi ok. 300 km. Złoże rud miedzi obszaru Lubin-Sieroszowice należy do złóż typu pokładowego. Mineralizacja miedziowa obejmuje grubą serię skał: wapieni, dolomitów i łupków dolnego cechsztynu, a także piaskowce czerwonego spągowca. Intensywność mineralizacji miedzią zarówno w profilach pionowych, jak i rozprzestrzenianiu powierzchniowym jest zmienna. Z punktu widzenia gospodarczego, za złoże uważa się tylko tę część serii miedzionośnej, która spełnia obowiązujące kryteria bilansowości, to znaczy, że średnia zawartość w rudzie jest wyższa od 0,9% Cu [4]. Za odkrycie i udoku-mentowanie złoża rud miedzi między Lubinem i Sieroszowicami przyznano w lipcu 1966 r. Nagrodę Państwową I stopnia odkrywcy złoża dr. inż. Janowi Wyżykowskiemu i zespołowi w składzie: mgr inż. Władysław Adamski, dr inż. Franciszek Ekiert, mgr inż. Antoni Graniczny (pośmiertnie), doc. dr inż. Roman Osika, dr Andrzej Rydzewski, prof. dr inż. Adam Tokarski, dr Jan Tomaszewski, doc. mgr inż. Eugeniusz Wutcen, prof. dr inż. Józef Zwierzycki (pośmiertnie).
Ryc. 1. Mapa geologiczna obszaruprzedsudeckiego
NARODZINY KOMBINATU GÓRNICZO-HUTNICZEGO MIEDZI
W okresie prac geologicznych i poszukiwawczo-wiertniczych na terenie dzisiejszego Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego inwestorem zastępczym były Zakłady Górnicze „Lubichów” w Lubkowie. 1 stycznia 1960 r. na terenie złoża w Lubinie, Zarządzeniem Ministra Przemysłu Ciężkiego nr 272 z dnia 28 XII 1959 r. utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakłady Górnicze „Lubin”w budowie1. Na dyrektora nowo utworzonej jednostki powołano Arkadiusza Tobolskiego, dotychczasowego dyrektora ZG „Lubichów” w budowie. Zadaniem nowo utworzonej jednostki było opracowanie założeń i wstępnego projektu budowy pierwszego zakładu górniczego i pierwszych szybów. Jednocześnie podjęto działania, zmierzające do uruchomienia infrastruktury umożliwiającej zagospodaro-wanie placów budowy, budowę osiedla mieszkaniowego dla pierwszych załóg górniczych itp. [6]. Następnie Zarządzeniem nr 70/60 Ministra Przemysłu Ciężkiego z dnia 27.04.1960 r. w sprawie zmiany nazwy, siedziby i przedmiotu działania przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą PBKR w Bolesławcu, powołano Przedsiębiorstwo Budowy Kopalń Rud Miedzi w Lubinie. 1 lipca 1960 r. wyznaczono PeBeKa na generalnego wykonawcę robót górniczych w LGOM. 19 listopada przystąpiono do głębienia pierwszego szybu L-III dla kopalni „Lubin”.
W związku z intensywnym rozmachem prowadzonych prac, minister przemysłu ciężkiego Zarządzeniem nr 52 z 5 kwietnia 1961 r. dokonał zmian organizacyjnych, przekształcając z dniem 1 maja 1961 r. przedsiębiorstwo ZG „Lubin” w budowie w Kombinat Górniczo-Hutniczy Miedzi w budowie, gdzie w par. 1 pkt 1 zapisano >Nazwę przedsiębiorstwa państwowego „Zakłady Górnicze „Lubin” w budowie” zmienia się na: „Kombinat Górniczo-Hutniczy Miedzi w budowie”< z zachowaniem ciągłości organizacyjno-prawnej [13]. Zadaniem kombinatu stała się budowa kopalń, zakładów przeróbki mechanicznej i hutniczej, przygotowanie ich do eksploatacji, budowa zakładów pomocniczych oraz zaplecza socjalnego. W wyniku przeprowadzonych zmian na dyrektora KGHM w budowie i pełnomocnika MPC powołany zostaje Stanisław Lasek [5].
Zasadniczym momentem w rozwoju tworzącego się Nowego Zagłębia była Uchwała nr 9/62 RM z dnia 11 stycznia 1962 r. w sprawie zagospodarowania Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego i zabezpieczenia realizacji inwestycji w tym okręgu w latach 1961-1965, która ustaliła program budowy trzech kopalń miedzi („Lubin”, „Polkowice” i „Rudna”), rozbudowy Huty Miedzi „Legnica”, budowy Zakładów Mechanicznych „Legmet” w Legnicy oraz Zakładu Doświadczalnego KGHM.
W związku z powyższymi decyzjami, do realizacji programu budowy wielkiej Polskiej Miedzi na wniosek ministra Franciszka Waniołki z 1 sierpnia 1962 r. detaszowany zostaje Tadeusz Zastawnik, dotychczasowy dyrektor inwestycyjny ZGHMN Metale w Katowicach [2, 16].
Z 1 stycznia 1969 r. włączono w strukturę organizacyjną KGHM kopalnie Starego Zagłębia Miedziowego „Konrad” i „Lenę”, równocześnie Zarządzeniem MPC NR 53/Org/68 dokonano kolejnej zmiany nazwy z KGHM w budowie na Kombinat Górniczo-Hutniczy Miedzi w Lubinie. 1 lipca 1970 r. zarządzeniem ministra przemysłu ciężkiego włączono do kombinatu Hutę Miedzi „Legnica”, Zakłady Mechaniczne „Legmet” oraz ZBiPM „Cuprum” we Wrocławiu. Na usytuowanie w strukturze organizacyjnej KGHM wchodzących w jego skład jednostek
1
Siedziba nowej dyrekcji mieściła się w drewnianym baraku przywiezionym z Lubichowa i posadowionym przy ul. Kościuszki 8. W międzyczasie dokonano remontu i adaptacji budyn-ku przy ul. Skłodowskiej-Curie 48, do którego przeprowadzono się na Barbórkę 1960 r. Tam też odbyła się pierwsza zbiorowa uroczystość Dnia Górnika w Legnicko-Głogowskim Zagłębiu Miedziowym, w której udział wzięli pracownicy ZG, PeBeKi i Grupa Wiertaczy. Na tejże aka-demii dyr. Arkadiusz Tobolski przedstawił referat podsumowujący pierwszy rok działalności w LGOM, w którym znalazły się prorocze słowa: „Nowym zdarzeniem w historii kopalnictwa rud nieżelaznych określać będą kronikarze XX wieku na Dolnym Śląsku” [14].
organizacyjnych wpływ ma Decyzja nr 70/70 Prezydium Rządu z dnia 24 czerwca 1970 r. – w związku z dokonanymi przekształceniami – wyrażono zgodę na pozostawienie w kombinacie wyodrębnionego zarządu. W ślad za tą decyzją, w zatwierdzonym przez ministra przemysłu ciężkiego, w pierwszym statucie KGHM (obowiązującym od 1 lipca 1970 r., dotychczas kombinat działał bowiem na podstawie aktu erekcyjnego obowiązującego od 1 stycznia 1960 r.) ustalono, że KGHM jest przedsiębiorstwem państwowym, a wchodzące w skład KGHM zakłady działają według zasad pełnego wewnętrznego rozrachunku gospodarczego [13].
Kierowali tą jednostką gospodarki uspołecznionej kolejno: Arkadiusz Tobolski, (1960-1961), Stanisław Lasek (1961-1962), Tadeusz Zastawnik (1962-1975), Tadeusz Babisz, (1975-1978), Włodzimierz Woźniczko (1978-1981), Janusz Maciejewicz (1981-1984), Mirosław Pawlak (1984-1990), Bogusław Kostka (tymczasowy kierownik 1990) i Jan Sadecki (1990-1991).
Działalność KGHM obejmowała pełny cykl wytwarzania miedzi, od wydobycia rudy miedzi do produkcji miedzi elektrolitycznej. Przedmiotem działania kombinatu była produkcja i rozwój w zakresie:
górnictwa i wzbogacania rud, hutnictwa i przetwórstwa miedzi,
działalności techniczno-usługowej na rzecz produkcji podstawowej.
W istniejącej ówcześnie strukturze organizacyjnej KGHM wyodrębniono trzy grupy zakładów:
– zakłady górnicze: „Lubin”, „Polkowice”, „Rudna”, „Sieroszowice” i „Konrad”; – huty miedzi: „Legnica”, „Głogów” i „Cedynia”;
– zakłady zaplecza: ZBK, ZRG, ZBGH, ZREM, ZM „Legmet”, ZANAM, ZUG „Lena”, Zakład Transportu, Zakład Doświadczalny ZBiPM „Cuprum” i FPN „Elpena”.
Zakłady zaplecza górniczo-hutniczego, zakłady usługowe oraz zakłady badawczo--wdrożeniowe, które poprzez silne związki kooperacyjne świadczyły usługi na rzecz jednostek produkcyjnych, zajmowały się produkcją niezbędnych wyrobów, części zamiennych oraz świadczeniem usług o charakterze komplementarnym [7,12].
KOPALNIE NOWEGO ZAGŁĘBIA MIEDZIOWEGO
1. Zakłady Górnicze „Lubin” w LubinieInstytucję pod nazwą Zakłady Górnicze „Lubin” w budowie powołano do życia z 1 stycznia 1960 r. jako poprzedniczkę KGHM (poza nazwą niemającą nic wspólnego z kopalnią „Lubin”).
Budowa kopalni „Lubin” nastąpiła w wyniku realizacji Uchwały KERM nr 326/61 dot. budowy kopalń „Lubin” i „Polkowice”.
Do budowy pierwszego szybu wydobywczego przystąpiono 19 listopada 1960 r., a 12 czerwca 1961 r. rozpoczęto głębienie szybu klatkowego L-I. 20 marca 1963 r. w szybie wschodnim dotarto do pokładów rudy miedzi. Roboty poziome rozpoczęto 26 maja 1967 r. w rejonie szybu L-II. Wraz z rozbudową kopalni kontynuowano budowę Zakładu Wzbogacania Rudy. 15 lutego 1968 r. uruchomiono pierwszy ciąg produkcji koncentratu, a 4 grudnia 1970 r. zamknięto II etap budowy ZWR. I etap budowy kopalni zakończono 31 grudnia 1968 r.
Początek działalności kopalni wiąże się z uruchomieniem wstępnej eksploatacji rudy miedzi, co nastąpiło 19 lipca 1968 r. W pierwszym roku eksploatacji wydobyto 480,4 tys. ton rudy. Jako samoistna jednostka Zakłady Górnicze „Lubin” działają od 1 stycznia 1969 r. jako zakład, wchodzący w skład KGHM.
Docelową zdolność wydobywczą kopalnia osiągnęła 24 kwietnia 1972 r. Kopalnia „Lubin” zagospodarowuje 19% obszaru złoża (158 km2), który udostępniony jest
7 szybami, mającymi zdolność wydobywczą 7,3 mln ton rudy/rok o zawartości 1,2% Cu. Podobną zdolność ma zakład przeróbczy, gdzie w całości ruda jest przerabiana i wzbogacana.
Aktualnie, przy zatrudnieniu 4550 pracowników, kopalnia prowadzi eksploatację górniczą na czterech poziomach 610, 740, 850 i 910 m. Budowę kopalni nadzorował kierownik zespołu budowy – od 1965 r. dyrektor Dionizy Grzanka. W dotychczasowej historii ZG „Lubin” kopalnią kierowali: Włodzimierz Mięsowicz, Janusz Bojakowski, Adam Jesionek, Józef Szczerba, Kazimierz Ziaja, Jerzy Markowski, Tadeusz Szeląg, Ryszard Wdowiak, Marek Cypko, Krzysztof Tkaczuk, Marek Marzec i Dariusz Jach.
2. Zakłady Górnicze „Polkowice” w Polkowicach
Realizację budowy kopalni „Polkowice” prowadzono równolegle do budowy kopalni „Lubin” (Uchwała KERM nr 326/61). W roku 1962 przystąpiono do głębienia szybów kopalni „Polkowice”, zgłębienia pierwszego szybu P-I ukończono 4 grudnia 1965 r., a 13 stycznia 1966 r. zakończono drążenie szybu P-II. I etap budowy kopalni zakończono 31 grudnia 1968 r. Wraz z rozbudową kopalni postępuje budowa ZakładuWzbogacaniaRudy,któregoIczęśćoddano do eksploatacji 4 grudnia 1969 r., a II część 4 grudnia 1971 r. Początek funkcjonowania kopalni wiąże się z uruchomieniem 19 lipca 1968 r. wstępnej eksploatacji rudy miedzi. Do końca roku 1968 wydobyto 420,1 tys. ton rudy.
Jako samoistna jednostka ZG „Polkowice” działają od 1 stycznia 1969 r. jako zakład, wchodzący w skład KGHM. Docelową zdolność wydobywczą kopalnia osiągnęła 24 kwietnia 1972 r.
Kopalnia „Polkowice” prowadziła swoją działalność eksploatacyjną na 15% obszaru złoża, który udostępniony był 7 szybami. Miała zdolność urządzeń wyciągowych 29,0 tys. ton/dobę. Ze względu na możliwości wentylacyjne, zdolność kopalni określono na 7,4 mln ton/rok. Ruda miedzi przerabiana i wzbogacana była we własnym zakładzie przeróbczym, pracującym w ruchu ciągłym.
Kopalnia przy zatrudnieniu ok. 4700 pracowników kopalnia wydobywała ponad 6,5 mln ton rud miedzi o zawartości ok. 1,8% Cu w rudzie.
Budową kopalni kierowali: Józef Kumor, Wiesław Trzak, Stanisław Golemo. W okresie eksploatacji, ZG „Polkowice kierowali kolejno: Tadeusz Babisz, Zbigniew Ziomek, Bogusław Kostka, Jan Foligowski, Bogusław Kostka i Lech Jaroń.
3. Zakłady Górnicze „Rudna” w Rudnej
16 września 1969 r. przystąpiono do budowy Zakładów Górniczych „Rudna”. 8 czerwca 1971 r. uruchomiono szyb kopalni „Rudna”. 25 kwietnia 1972 r. rozpoczęto budowę Zakładu Wzbogacania Rudy, a 8 kwietnia 1974 r. zakończono wstępną fazę budowy ZWR. W lipcu 1974 r. osiągnięto 25% projektowanej zdolności wydobywczej, co pozwoliło na podjęcie decyzji, by z 1 sierpnia 1974 r. przekształcić kopalnię w jednostkę eksploatacyjną.
Kopalnia „Rudna” dysponuje 15% obszaru (100 km2) i 27% zasobów złoża,
udostępnionego 10 szybami i podzielonego na trzy rejony eksploatacyjne: Rudna Główna, Rudna Zachodnia i Rudna Północna. Szyb L-XI zlokalizowany w Grodowcu o głębokości 1248 m ukończono w 2009 r. Jest to największy kompleks wydobywczo--przeróbczy, mający zdolność wydobywczą 13,0 mln ton/rok o zawar-tości 1,9% Cu. Ruda w całości przerabiana jest we własnym zakładzie przeróbczym. Złoże rud miedzi eksploatowane jest z pięciu poziomów wydobywczych: 900, 950, 1000, 1050 i 1100 m.
Największym kompleksem wydobywczo-przeróbczym dotychczas kierowali:
Włodzimierz Mięsowicz, Zenon Słowiński, Jan Sadecki, Andrzej Januchta, Jerzy Jarmużek, Henryk Karaś, Stanisław Siewierski, Stanisław Lembas, Jerzy Markowski, Witold Bugajski, Stanisław Lembas, Wiktor Błądek, Mariusz Bilikowski, Mirosław Laskowski, Piotr Walczak, Marek Marzec, Piotr Walczak, Mirosław Laskowski, Mirosław Biliński i Marek Świder.
4. Zakłady Górnicze „Sieroszowice” w Kaźmierzowie
Zakłady Górnicze „Sieroszowice” powołano do życia z 1 stycznia 1975 r., a wstępną eksploatację uruchomiono w roku 1980. Chociaż budowę kopalni rozpoczęto już w 1974 r., to decyzję o budowie podjęto z poślizgiem (porównaj: artykuł „Na inwesty-cyjnej mapie – kopalnia Sieroszowice”, „Gazeta Robotnicza” z 29.01.1975 r.).
Eksploatacja pierwszego szybu kopalni (zjazdowego) zaczęła się 4 grudnia 1986 r. Koncepcja budowy kopalni „Sieroszowice” uległa wielokrotnym modyfikacjom. Na początku lat 70. zakładano w harmonogramie robót górniczych kopalń LGOM (na lata 1972-1990) budowę Zakładów Górniczych „Sieroszowice” na bazie trzech zespołów kopalń:
Sieroszowice I – 7 szybów, Sieroszowice II – 7 szybów, Sieroszowice III – 7 szybów
przy stopniowaniu wydobycia od 1,0 mln w roku 1974, 15,0 mln w roku 1985 oraz 26,0 mln ton rudy miedzi w roku 1990.
Po manewrze ekonomicznym (ograniczeniu inwestycji) z połowy lat 70. i wielokrotnych modyfikacjach przyjęto ostatecznie założenia projektowe na zdolność wydobywczą 4,8 mln ton/rok, przy zagospodarowaniu 22% obszaru złoża udostępnionego 4 szybami. Kopalnia nie posiadała własnego zakładu przeróbczego, a ruda miedzi przerabiana była w ZWR-ach kopalni „Polkowice” i kopalni „Rudna”. Projektowana budowa własnego zakładu wzbogacania rud została zaniechana po wybudowaniu wstępnego odcinka, tj. rozdrabialni. Kopalnia w okresie swego funkcjonowania wydobywała w skali roku ok. 3,0 mln ton rudy o zawartości ok. 1,80% Cu przy zatrudnieniu 2050 osób. Ponadto, od 1994 r. kopalnia wydobywała ok. 800 ton soli kamiennej na dobę, jako produkt uboczny.
Najmłodszą kopalnią rudy miedzi dotychczas kierowali: Włodzimierz Mięsowicz,
Adam Jesionek, Zbigniew Szabla, Lech Jaroń, Ryszard Wdowiak i Tadeusz Cieszkowski.
Ryc. 3. Mapa eksploatowanych obszarów górniczych
5. Zakłady Górnicze „Polkowice-Sieroszowice” w Kaźmierzowie W ramach kompleksowego zagospodarowania złoża, Uchwałą Zarządu KGHM Polska Miedź S.A. (nr 412/II/95), utworzono z 1 stycznia 1996 r. na bazie obszarów górniczych Polkowice i Sieroszowice, kopalnię zespoloną – Oddział Zakłady Górnicze „Polkowice-Sieroszowice”. Nowo powołany oddział przejął od dotychczasowych oddziałów majątek, środki trwałe oraz prawa i obowiązki według stanu na 31 grudnia 1995 r. Po połączeniu nowy oddział zatrudniał 6500 osób, aktualnie ok. 4100 osób. Zespolona kopalnia ma zdolność wydobywczą 10,9 mln ton rudy o zawartości 1,8% Cu i 300 tys. ton soli. Złoże o powierzchni 175 km2
udostępnione jest 11 szybami. Aktualnie zbudowany został kolejny szyb wydobywczy SW-4 w miejscowości Łagoszów Mały. Budowa szybu SW-4 o średnicy 7,5 m i głębokości 1219 m umożliwi eksploatację złoża w obszarze kopalni „Polkowice-Sieroszowice” oraz zagospodarowanie zasobów w rejonie obszaru Głogowa Głębokiego. Latem 2008 r. w kopalni „Polkowice-Sieroszowice” przystąpiono do prac likwidacyjnych szybów P-III i P-IV. Roboty likwidacyjne części kopalni są spowodowane znaczącym wyeksploatowaniem wschodniej części dawnej kopalni „Polkowice”. Po zakończeniu procesu likwidacji plan zakłada rozpoczęcie eksploatacji filara ochronnego w I połowie 2009 r. Wydobycie tej partii złoża może potrwać ok. siedmiu lat. Eksploatację w polu Polkowice prowadzi się na poz. 680, 740, 810 i 850 m, zaś w polu Sieroszowice na poz. 700, 850, 1100 i 1200 m. Zdolność wydobywcza ok. 11,0 mln ton rudy rocznie [1].
Nowym oddziałem kierowali: Lech Jaroń, Paweł Markowski, Zbigniew Bryja,
Marek Cypko, Mirosław Laskowski, Paweł Markowski, Mirosław Biliński, Paweł Markowski, Jarosław Kuźniar, Radosław Stach i Mirosław Wyrwa.
6. Kopalnie Starego Zagłębia Miedziowego
Zarządzeniem MPC nr 52/Org/68 w sprawie połączenia trzech przedsiębiorstw kopalnictwa miedzi z 1 stycznia 1969 r., tj. KGHM Lubin w budowie utworzonego 1 stycznia 1960 r., ZG „Konrad” w Iwinach i ZG „Lena” w Wilkowie, utworzonych
1.01.1951 r. jako samodzielne przedsiębiorstwa, zostały one włączone w strukturę KGHM w formie zakładów na pełnym wewnętrznym rozrachunku gospodarczym.
Kopalnia „Konrad” prowadziła eksploatację górniczą w latach 1953-1989, wydobywając łącznie 37,9 mln ton rudy o zawartości 0,78% Cu w rudzie. Najwyższe roczne wydobycie uzyskano w 1976 r., czyli 1,437 tys. ton rudy.
Kopalnia „Lena” eksploatację prowadziła w latach 1950-1973, wydobywając 14,4 mln ton rudy o zawartości 0,55% Cu. Największe roczne wydobycie 724 tys. ton rudy uzyskano w roku 1965.
Trzecia, działająca od 1.01.1952 r. kopalnia „Nowy Kościół”, prowadząca eksploatację w latach 1954-1967, wydobywała 4,0 mln ton rudy. Największe wydobycie 416 tys. ton uzyskano w 1965 r. Kopalnia została zlikwidowana w roku 1968, tj. przed dokonaną w 1969 r. koncentracją przemysłu miedziowego [9].
Zakłady Górnicze „Lubichów” w budowie powołane do życia z 1 stycznia 1956 r. działały cztery lata. 1 stycznia 1960 r. część górnicza została włączona jako wydział do ZG „Konrad”, zaś kierownictwo z dyrektorem Arkadiuszem Tobolskim oddele-gowano do organizacji budowy Lubińsko-Głogowskiego Zagłębia Miedziowego [11].
Fot. 2. Likwidacja szybu K-I kop. „Konrad” Fot. 3. Likwidacja szybu kop. „Lena”
HUTNICTWO MIEDZI
Po pierwszych trudnościach w uruchomieniu kopalń Starego Zagłębia Miedziowego wyłoniła się obiecująca perspektywa uruchomienia wydobycia rudy miedzi, która przyspieszyła podjęcie decyzji o budowie zakładów metalurgicznych, gdzie z koncentratów produkowano by miedź elektrolityczną. Uchwała rządu z 1951 r., dotycząca środków zapewniających przyspieszony rozwój przemysłu metali nieżelaznych, była podstawą do wydania zarządzenia przez ministra przemysłu ciężkiego o powołaniu do życia przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Legnickie Zakłady Metalurgiczne, czyli dzisiejszej Huty Miedzi „Legnica”.
Odkrycie i dalszy rozwój górnictwa rud miedzi w Nowym Zagłębiu Miedziowym spowodowało konieczność dalszej rozbudowy huty miedzi w Legnicy, a także budowę nowych zakładów metalurgicznych, tj. Huty Miedzi „Głogów” w Żukowicach oraz Huty Miedzi „Cedynia” w Orsku [3].
1. Huta Miedzi „Legnica” w Legnicy
Huta Miedzi w Legnicy utworzona została Zarządzeniem MPC z 27 kwietnia 1951 r. jako Legnickie Zakłady Metalurgiczne. Pierwszego spustu miedzi dokonano 24 grudnia 1953 r. na Wydziale Elektrorafinacji Miedzi, zaś pełne uruchomienie nastąpiło w I kwartale 1954 r. W dalszej kolejności doszło do rozbudowy, umożliwiającej przeprowadzenie pełnego cyklu technologicznego. W 1959 r. przemianowano LZM na Hutę Miedzi „Legnica” im. Henryka Waleckiego. Od stycznia 1960 r. funkcjonuje jako przedsiębiorstwo eksploatacyjne o zdolności produkcyjnej 60 tys. ton miedzi rocznie.
Huta miedzi składa się z następujących wydziałów produkcyjnych: wydział przygotowania wsadu,
wydział metalurgiczny (oddziały: pieca szybowego, konwertorów, i oddział anodowy),
wydział produkcji kwasu siarkowego.
W procesie produkcyjnym uzyskuje się miedź elektrolityczną, zwaną inaczej katodową (o zawartości 99,99% Cu).
Odzwierciedleniem zmian i nowego myślenia było uruchomienie w 1994 r. instancji do odsiarczania gazów z elektrociepłowni i fabryki kwasu siarkowego Solinox, umożliwiającej zatrzymywanie 99% zanieczyszczeń. W wyniku odsiarczania, bogaty w dwutlenek siarki gaz trafia z powrotem do fabryki kwasu siarkowego. Po modernizacji HM „Legnica” produkowała 80 tys. ton miedzi elektrolitycznej rocznie przy zatrudnieniu 1840 osób, ponadto w lutym 2007 r. uruchomiono w ramach działalności huty Oddział Rafinacji Ołowiu, zatrudniający 80 pracowników. W roku 2018 z Niemiec dostarczono elementy pieca wychylno-topielno-rafinacyjnego (WTR) do przetopu złomów miedzianych. Dzięki niemu huta zwiększy produkcję miedzi elektrolitycznej z obecnych 115 tys. ton do 175 tys. ton. W czerwcu 2019 r. piec WTR został oddany do ruchu. W drugim etapie modernizacji całkowicie zmieni się technologia na wydziale elektrorafinacji – z tradycyjnej na bezpodkładkową, najnowocześniejszą na świecie. W ten sposób zakład zwiększy o ok. 40 proc. swe możliwości produkcyjne bez instalowania dodatkowych wanien i rozbudowy hali. To prawdziwa rewolucja – największa modernizacja huty od czasów jej powstania.
16 maja 1951 r. została powołana pierwsza dyrekcja huty w składzie: Władysław Pabis – dyrektor, Seweryn Dietze – I zastępca dyrektora – główny inżynier, Franciszek Welc – zastępca dyrektora ds. administracyjno- -finansowych. Następnie hutą kierowali: Henryk Wierzbowski, Józef Marczyński,
Franciszek Grzesiek, Witold Grabowski, Bartłomiej Zaleski, Leszek Zieliński, Janusz Łyszczarz, Jerzy Kotarski, Mieczysław Kopeć, Jerzy Kotarski, Marek Szczerbiak, Andrzej Wasilewski, Grzegorz Szwancyber, Adam Gąsiorowski, Roman Grzelczak, Tadeusz Karpowicz, Artur Więznowski i Michał Topolnicki.
2. Huta Miedzi „Głogów” w Żukowicach
Budowę nowej huty miedzi w Żukowicach k. Głogowa rozpoczęto 1 stycznia 1967 r. (na mocy Decyzji RM z 29 kwietnia1966 r.), gdzie w 5 kwietnia 1971 r. dokonano próbnego wytopu, zaś 20 lipca 1971 r. przekazano do eksploatacji I część huty, opartej na technologii tradycyjnej, tj. przetopie koncentratów miedzi w piecach szybowych. W wyniku przetopu uzyskuje się kamień miedziowy. W procesie konwertorowania otrzymuje się miedź konwertorową o zawartości 98,5% Cu. W następnym etapie, w procesie rafinacji ogniowej wytwarza się miedź anodową w postaci anod, które poddawane są procesowi elektrorafinacji, w ten sposób uzyskujemy produkt finalny w postaci katod o zawartości min. 99,99% Cu.
HM „Głogów” II
11 kwietnia 1974 r. uruchomiono budowę Huty II, opartej na nowoczesnej technologii jednostadialnego wytopu miedzi „blister” w piecu zawiesinowym (12 czerwca 1974 r. wbudowano akt erekcyjny Huty II) na licencji fińskiej firmy Outokumpu.
Proces technologiczny polega na podawaniu wysuszonego koncentratu razem z odpowiednią ilością powietrza, wzbogaconego w tlen. Proces topienia i utleniania koncentratów przebiega w szybie reakcyjnym. Stopione materiały gromadzą się w dolnej części pieca w odstojniku, gdzie następuje oddzielenie miedzi blister od żużla. Miedź blister o zawartości 98,9% Cu podlega rafinacji w piecach anodowych. Żużel kierowany jest do pieca elektrycznego, w celu odzyskania zawartych w nim metali. Anody odlane z miedzi rafinowanej poddawane są procesowi elektrorafinacji w celu dalszego usunięcia zanieczyszczeń. Produktem finalnym tego procesu jest miedź katodowa.
Budowa drugiego pieca zawiesinowego w HM „Głogów”
16 lipca 2016 r. w Hucie Miedzi „Głogów" nastąpił historyczny moment wygaszenia pieca szybowego. Po 45 latach od rozruchu wygaszono piec szybowy. Nastąpiło to, niemal dokładnie w rocznicę jego uruchomienia w 1971 r. Po kilkumiesięcznej prze-rwie, potrzebnej do wykonania niezbędnych prac, możliwych do zrealizowania tylko po wyłączeniu starych pieców, 20 stycznia 2017 r. w obecności prezydenta A. Dudy uruchomiono drugi piec zawiesinowy w HM „Głogów”.
Wydział Metali Szlachetnych HMG
Nową jakością w pracy HMG jest zbudowany w latach 1990-1993 Wydział Metali Szlachetnych. Wydział ten, dzieło rodzimych projektantów, zbudowany w oparciu o technologię szwedzkiej firmy Boliden, został oddany do ruchu 15 grudnia 1993 r. z udziałem kierownictwa Polskiej Miedzi i szwedzkiego holdingu Trelleborg. Kilkanaście miesięcy później sztabki srebra produkcji huty otrzymały znak „good dilvery” (dobrej dostawy) London Bullion Market Association pod znakiem KGHM HG. Na wydziale produkuje się srebro rafinowane, złoto, szlam palladowo-platynowy oraz selen. Materiałem wyjściowym są szlamy anodowe, pochodzące z procesu elektrorafinacji miedzi. Szlam anodowy, zawierający metale szlachetne, jest suszony, a następnie wsadowany do pieca Kaldo, gdzie odbywa się topienie, konwertorowanie i rafinacja ogniowa. Produktem tego procesu jest tzw. metal Dore, z którego odlewane są anody. W procesie elektrorafinacji z anod usuwa się zanieczyszczenia. Otrzymane srebro katodowe o czystości 99,99% Ag odlewane jest w sztaby lub granulowane. Wytworzony w tym procesie szlam zawiera złoto, pallad i platynę. Jest on ługowany w reaktorze z roztworem wody i kwasu solnego w obecności gazowanego chloru.
W kolejnym reaktorze, po dodaniu kwaśnego siarczynu sodu, otrzymuje się metaliczne złoto w postaci tzw. piasku. W następnej kolejności odzyskuje się koncentrat palladowo-platynowy. Piasek złota po stopieniu w piecu elektrycznym odlewany jest w sztabki. Aktualnie HM „Głogów” produkuje rocznie ponad 500 tys. ton miedzi elektrolitycznej, 1200-1300 ton srebra, 500-800 kg złota, a także ołów surowy, kwas siarkowy. Asortyment produkcji uzupełniają siarczan niklu, selen, szlam palladowo-platynowy. Aktualnie HMG zatrudnia 3400 pracowników. W roku 1993 produkcja miedzi elektrolitycznej w KGHM przekroczyła poziom 400 tys. ton rocznie (404 170 t.) i aktualnie utrzymuje się na poziomie 700 tys. ton rocznie.
W dotychczasowej historii huty kierowana ona była przez następujące osoby:
Ryszard Sojka, Witold Grabowski, Witold Kowol, Jan Zięty, Jan Bisztyga, Jerzy Dobrzański, Marian Warmuz (p.o.), Tadeusz Ciosek, Stanisław Potera, Roman Wojciechowski, Kazimierz Ziaja, Włodzimierz Bas, Seweryn Pluciński, Andrzej Grudzień, Marek Szczerbiak, Sławomir Pakulski, Piotr Romanowicz, Stanisław Kot, Roman Wojciechowski, Jarosław Zuzelski, Roman Grzelczak, Andrzej Szydło, Zbigniew Gostyński (p.o.), Leszek Garycki i Przemysław Wiśniewski.
3. Huta Miedzi „Cedynia” w Orsku
Według pierwotnej koncepcji rozbudowy KGHM rozważano budowę kolejnej huty o zdolności produkcyjnej 160 tys. ton z wydziałem walcówki miedzi. Względy tech-niczno-produkcyjne zadecydowały o zmianie koncepcji budowy HM „Cedynia”, pole-gającej na ograniczeniu się do budowy jedynie walcowni miedzi opartej na belgij-skiej technologii Contirod.
BudowęHutyMiedzi„Cedynia”rozpoczętow1975 r. 9 maja 1979 r. w hucie Zakład Przetwórstwa Miedzi uruchomiono produkcję walcówki. Zdolność produkcyjną, wy-noszącą dla I etapu 100 tys. Ton, osiągnięto w 1985 r. Udoskonalenie i moderniza-cja linii walcowniczej pozwoliły na zwiększenie zdolności produkcyjnej do 230 tys. ton oraz osiągnięcie wysokiego poziomu jakości produkcji. W 2006 r. uruchomiono linię do produkcji drutów z miedzi beztlenowej w technologii UPCAST, ostatnią no-wością produkcyjną jest wyrób drutów z miedzi, zawierającej srebro o wymiarach 8,0 – 12,7 – 16,0 – 20,0 – 22,0 – 24,0 i 25,0 mm. Huta „Cedynia” nie jest klasyczną
hutą, jej podstawowym profilem produkcji jest produkowana walcówka w ilości po-nad 200 tys. ton rocznie przy zatrudnieniu 240 osób.
W okresie budowy huty i prowadzenia działalności produkcyjnej – zakładem kierowali:
Ryszard Sojka, Bartłomiej Zaleski, Mieczysław Kopeć, Zygmunt Woźny, Marek Szyniec, Zygmunt Woźny i Ryszard Jaśkowski.
Ryc. 4. Uproszczony schemat ciągu technologicznego KGHM (źródło Polska Miedź nr 5/2007)
KGHM POLSKA MIEDŹ S.A.
Proces przekształceń strukturalnych i własnościowych, wynikających ze zmian ustrojowych (wprowadzonych ustaleniami tzw. Okrągłego Stołu), dopasowujących działalność przedsiębiorstwa do zasad gospodarki rynkowej, zainicjowano w lipcu 1990 r. zaangażowaniem firm doradczych. Przeprowadzone analizy wskazywały na konieczność podziału przedsiębiorstwa na mniejsze jednostki, a w szczególności na oddzielenie ciągu technologicznego od zakładów usługowych.
Zgodnie z wnioskiem organów przedsiębiorstwa minister przekształceń własno-ściowych podjął decyzję o przekształceniu wielozakładowego przedsiębiorstwa państwowego KGHM Lubin w jednoosobową spółkę skarbu państwa.
9 września 1991 r. minister przekształceń własnościowych, działając w imieniu skarbu państwa, podpisał akt notarialny o przekształceniu Kombinatu Górniczo- -Hutniczego Miedzi w Spółkę Akcyjną.
12 września 1991 r. w Wydziale Rejestrowym Sądu Wojewódzkiego w Legnicy dokonano rejestracji nowego podmiotu gospodarczego KGHM Polska Miedź Spółka Akcyjna z siedzibą w Lubinie [8, 10]. Prezesami KGHM Polska Miedź S.A. byli: Jan Sadecki (1991-1992), Paweł Ofman (1992), Piotr Kaczyński (1992-1993), Krzysztof Sędzikowski (1993-1995), Stanisław Siewierski (1995-1999), Marian
Krzemiński (1999-2001), Stanisław Speczik (2001-2004), Wiktor Błądek (2004- -2005), Marek Szczerbiak (2005-2006), Krzysztof Skóra (2006-2008), Ireneusz Reszczyński (p.o. 2008), Mirosław Krutin (2008-2009), Herbert Wirth (2009-2016), Krzysztof Skóra (2016), Radosław Domagalski-Łabędzki (2016-2018), Rafał Pawełczak (p.o. 2018), Marcin Chludziński (2018-…).
NOWE PODMIOTY WYODRĘBNIONE
W CIĄGU TECHNOLOGICZNYM KGHM
1. CBJ Spółka z o.o. w Lubinie
Centrum Badań Jakości Spółka z o.o. z siedzibą w Lubinie zostało powołane do życia 26 września 1996 r i zarejestrowana w Sądzie Rejonowym w Legnicy 1 października 1996 r. i jako podmiot gospodarczy ze względu na świadczenie usług zewnętrznych weszła w skład Grupy Kapitałowej KGHM. W pierwszym etapie CBJ sp. z o.o. rozpoczął działalność na bazie przejętego majątku oraz pracowników Działów Kontroli Jakości (laboratoriów) kopalń „Lubin”, „Polkowice-Sieroszowice” i „Rudna”. 1 kwietnia 1997 r. przejęto dwie nowe jednostki, laboratoria zakładowe wraz z pracownikami, Huty „Głogów” oraz Huty „Legnica”. W maju 1997 r. spółka przejęła wagowych przysięgłych z Oddziałów „Polkowice-Sieroszowice” oraz „Rudna” wraz z wagami oraz 1 stycznia 1999 r. do CBJ zostało włączone Laboratorium Wydziału Metali Szlachetnych Huty „Głogów”. W wyniku dalszych czynność organizacyjno-technicznych, w ramach CBJ Sp. z o.o. wyodrębniono cztery jednostki organizacyjne:
1. WBJ-1, Wydział Badań Jakości „Głogów” – znajduje się na terenie O/HM „Głogów”,
2. WBJ-2, Wydział Badań Jakości „Legnica” – znajduje się na terenie O/HM „Legnica”,
3. WKJ-3, Wydział Kontroli Jakości „Lubin” znajduje się na terenie O/ZG „Lubin”, wyspecjalizowany w zakresie badań środowiska pracy, środowiska naturalnego i środków żywności,
4. WKJ-4, Wydział Kontroli Jakości „Polkowice-Sieroszowice” – znajduje się na terenie O/ZG „Polkowice-Sieroszowice” oraz na terenie O/ZG „Rudna”, pełniący funkcje centralnego laboratorium badań technicznych dla procesów wydobycia i wzbogacania rudy.
Misją CBJ jest dążenie do kompleksowego i profesjonalnego zaspokajania potrzeb klientów w zakresie badań środowiska naturalnego, środowiska pracy, żywności oraz procesów technologicznych przy pełnej odpowiedzialności za rzetelność wyników. Zadania te realizuje 400-osobowa załoga (w tym 120 osób z wykształceniem wyższym). Prezesi CBJ: Henryk Futoma, Aleksandra Dąbrowska, Lech Jaroń, Regina Nowak, Jacek Kardela, Grzegorz Kubacki, Ryszard Jaśkowski, Mariusz Nosali Wacław Szetelnicki.
2. Oddział – Zakład Hydrotechniczny w Rudnej
Wyodrębniono 1 stycznia 1996 r. z Oddziału ZG „Rudna” całość zagadnień związanych z prowadzeniem zbiornika odpadów flotacyjnych „Żelazny Most” i utworzenie w ramach ciągu technologicznego nowego Oddziału KGHM Polska Miedź S.A. – Zakładu Hydrotechnicznego z siedzibą w Rudnej. Po likwidacji
Zakładów Górniczych „Konrad”, Zakład Hydrotechniczny przejął pokonradowskie stawy osadowe „Iwiny” i „Wartowice”.
W gestii Zakładu Hydrotechnicznego znalazła się Piaskownia Obora. Łącznie oddział zatrudnia ok. 400 pracowników. Dyrektorzy ZH: Stanisław Lembas, Ryszard Górski, Henryk Cieszkowski, Wojciech Maślanka, Ryszard Górski, Mirosław Biliński, Edward Poznar, Apolinary Lipski i Przemysław Nowak.
3. Oddział – Zakłady Wzbogacania Rud w Polkowicach
1 lipca 1998 r. na bazie ZWR kopalń „Lubin”, „Rudna” oraz „Polkowice-Sieroszowice” utworzono kolejny oddział ciągu technologicznego KGHM Polska Miedź S.A. – Zakłady Wzbogacania Rud z siedzibą w Polkowicach. Nowy oddział przejął z kopalń całość prac związanych z procesami przerobu i wzbogacania rudy miedzi. Dyrektorzy ZWR: Grzegorz Żymalski, Mieczysław Kopeć, Włodzimierz Bas, Andrzej Wasilewski, Edward Poznar, Andrzej Konieczny, Bogdan Kuźba, Mirosław Kidoń i Paweł Piwowar.
Ponadto w obszarze holdingu miedziowego wyodrębniono:
1. Oddział – Jednostka Ratownictwa Górniczo-Hutniczego w Lubinie 1 stycznia 1997 r. na bazie Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego utworzono Oddział KGHM – Jednostka Ratownictwa Górniczo-Hutniczego w Lubinie.
Aktualna struktura jednostki przedstawia się następująco:
– Wydział I – Ratownictwa Pożarowo-Chemicznego w Głogowie, – Wydział II – Ratownictwa Pożarowego w Lubinie,
– Wydział III – Górnicze Pogotowie Ratunkowe w Sobinie.
W Polskiej Miedzi zastępy ratownicze liczą w sumie ok. 350 osób, mają na swym koncie wielokrotnie zdobyte tytuły mistrzów oraz medalistów Mistrzostw Świata Zastępów Ratowniczych.
Dyrektorzy JRG-H: Henryk Radek, Jerzy Likus, Leon Budziłowicz, Marek
Marzec, Piotr Walczak, Darosław Kubiak, Piotr Walczak i Sebastian Rakowiecki.
2. Centralny Ośrodek Przetwarzania Informacji w Polkowicach
Z dniem 1 kwietnia 2001 r. na bazie dotychczasowych służb informatycznych Polskiej Miedzi, utworzono Oddział KGHM – Centralny Ośrodek Przetwarzania Informacji (COPI) z siedzibą w Polkowicach. Nowy Odział skoncentrował się w swej działalności na obsłudze informatycznej wszystkich podmiotów polskiej Miedzi.
Dyrektorzy COPI: Waldemar Głąbiński, Tadeusz Małoń, Marian Kozłowski,
Ma-riusz Nosal, Piotr Pawłowski, Grzegorz Mach i Ireneusz Jazownik. 3. Centrala KGHM
Ponadto od 1 lipca 2013 r. zmieniona została nazwa Biura Zarządu KGHM Polska Miedź S.A.” na KGHM Polska Miedź S.A. Centrala.
ZAGRANICZNY KGHM
KGHM International Ltd.Wcześniej Quadra FNX Mining Ltd., kanadyjskie przedsiębiorstwo przemysłu wy-dobywczego, zajmujące się pozyskiwaniem miedzi, niklu, platyny, palladu, złota, kobaltu i molibdenu ze złóż w Nevadzie i Arizonie (USA), w Chile, na Grenlandii oraz w Kraterze Sudbery (prowincja Ontario w Kanadzie). 6 grudnia 2011 r. zarządy KGHM Polska Miedź S.A. oraz Quadra FNX Mining Ltd. podpisały umowę w sprawie przejęcia kanadyjskiego przedsiębiorstwa przez KGHM Polska Miedź S.A. 20 lutego 2012 r. walne zgromadzenie akcjonariuszy Quadra FNX Mining Ltd. zaakceptowało transakcję przyjaznego przejęcia 100% akcji spółki Quadra FNX przez KGHM Pol-ska Miedź S.A., a 5 marca 2012 r. transakcja powyższa została zamknięta. Odtąd Quadra FNX funkcjonuje pod nową nazwą KGHM International Ltd. Wartość trans-akcji wyniosła ok. 2,8 mld USD. Zakup został sfinansowany ze środków własnych KGHM. Po przejęciu wielkość wspólnej bazy zasobowej liczonej w milionach ton miedzi w złożu (według danych z 2010 r.) wynosi 37,4 mln ton (czwarte miejsce na świecie). Roczna produkcja miedzi KGHM International Ltd. wynosi: 2015 – 97,6; 2016 – 89,8; 2017–81,0; 2018 – 78,8 (w tys. t).
Ryc. 5. Schemat zagranicznego KGHM Sierra Gorda
Jednym z kluczowych aktywów KGHM International Ltd. jest złoże Sierra Gorda w Chile. Partnerem kanadyjskiego przedsiębiorstwa w pozyskiwaniu. surowców z tego złoża jest japońska firma Sumitomo która posiada w nim 45% udziałów. Złoże znajduje się na terenie pustyni Atacama w Chile i zawiera 1,3 mld ton rudy bogatej
w miedź, złoto oraz molibden. Wydobycie miedzi z Sierra Gorda ruszyło w roku 2014 i przekroczy 200 tysięcy ton rocznie. W czerwcu 2014 r. dokonano wstępnego uruchomienia wydobycia, zaś 1 października 2014 r. oficjalne otwarcie kopalni Sier-ra Gorda z udziałem delegacji rządowych z Polski, Japonii i prezydent Chile Michelle Bachelet. Zakup został sfinansowany ze środków własnych KGHM. Po przejęciu wielkość wspólnej bazy zasobowej liczonej w milionach ton miedzi w złożu (według danych z 2010 r.) wynosi 37,4 mln ton (czwarte miejsce na świecie). Łączna roczna produkcja miedzi (według danych z 2018 r.) wynosi odtąd 526 tys. ton (ósmy wynik na świecie).
Tabela 1. Produkcja miedzi i metali szlachetnych w Kopalni Sierra Gorda (z tytułu 55% udziałów)
Rok Miedź (tys. ton) Złoto (kG) Srebro (ton) Molibden (ton)
1 2 3 4 5 2015 2016 2017 2018 46,3 51,5 53,4 53,3 22,8 22,9 28,0 23,2 14,0 14,1 14,4 14,5 8,3 12,2 19,7 14,7
Projekt Ajax
Projekt Ajax zlokalizowany jest w bliskim sąsiedztwie miasta Kamloops w Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie, w odległości ok. 400 km na północny wschód od Vancouver. Projekt zakłada budowę kopalni odkrywkowej miedzi i złota oraz zakładu wzbogacania rud wraz z towarzyszącą infrastrukturą. Udziałowcami projektu są KGHM Polska Miedź S.A. (80%) oraz Abacus Mining & Exploration Inc. (20%) z siedzibą w Vancouver. Projekt znajduje się obecnie w fazie planowania i analiz.
KGHM Kupfer AG (Niemcy)
W czerwcu 2009 r. podpisano umowę spółki KGHM HMS Bergbau AG. z siedzibą w Weisswaser. Spółka powołana została w celu poszukiwania i rozpoznania złóż miedzi i innych metali w Europie. W pierwszym etapie planowano eksplorację na ob-szarze Saksonii w Niemczech. Po przeprowadzeniu wstępnego rozpoznania geolo-gicznego w Saksonii zrezygnowano z kontynuowania projektu, a spółkę rozwiązano.
AKTUALNE INWESTYCJE GÓRNICZE
Głogów Głęboki PrzemysłowyPierwsze wejście z wyrobiskami przygotowawczo-rozpoznawczymi w obszar górniczy GG-P nastąpiło w czerwcu 2005 r. Projekt swym zakresem objął budowę szybu GG-1, rozbudowę centralnej klimatyzacji oraz wykonanie i wyposażenie wyrobisk w podstawową infrastrukturę techniczną. Budowa nowego szybu prowadzona jest etapami i zakończy się w 2022 r. Będzie najgłębszy z 31 szybów w Zagłębiu Miedziowym, o docelowej głębokości 1340 m i średnicy 7,5 m. Ta strategiczna dla Polskiej Miedzi inwestycja umożliwi wydobycie rud miedzi,
zalegających na głębokości do 1351 metrów.
Zbiornik Żelazny Most
Przedłużenie życia kopalń wymaga rozbudowy OUOW Żelazny Most. Przeprowa-dzono bardzo dokładne analizy i konsultacje z zespołem ekspertów międzynarodo-wych, który od początku działalności OUOW Żelazny Most czuwa nad jego bezpie-czeństwem. Na ich podstawie przygotowano koncepcję rozbudowy obiektu o kwate-rę południową o powierzchni ok. 609 ha. Teren rozbudowy obejmie część północne-go stoku Wzgórz Dalkowskich. W granicach planowanej rozbudowy znajdują się tereny, należące do Lasów Państwowych – 540 ha, do KGHM Polska Miedź S.A. – 67 ha i do gminy Polkowice – 1,3 ha. Zbiornik zostanie powiększony o kwaterę po-łudniową, co w konsekwencji umożliwi składowanie niebezpiecznych substancji do 2036 r.
Ryc. 6. Plan rozbudowy zbiornika Żelazny Most o kwaterę południową Projekt kopalnia >Bolesławiec<
Badania geologiczne, prowadzone z inicjatywy kierownictwa byłych Zakładów Gór-niczych „Konrad” w latach 70. XX w. przez Kombinat Geologiczny „Zachód” we Wrocławiu, ukończone zostały w grudniu 1978 r. wykonaniem „Dokumentacji geolo-gicznej złoża rud miedzi Wartowice” (w kategorii C-2). Od marca 2011 r. prowadzo-ne były prace poszukiwawcze i rozpoznawcze złóż rud na tym obszarze pod kątem występowania mineralizacji miedziowej w utworach cechsztynu. Wiercenia te pro-wadzone są w ramach koncesji posiadanej przez KGHM Polska Miedź S.A. na ten obszar pod nazwą „Synklina Grodziecka”. Obszar koncesyjny obejmuje 66,7 km kw. W pierwszym etapie rozpoznania geologicznego KGHM zaplanował wykonanie 9 odwiertów o głębokości 750-1300 m na terenie obszaru Wartowice. W drugim etapie wykonano kolejnych 9 otworów badawczych.
W sumie w latach 2011-2014 wykonano 18 otworów badawczych, dokumen-tując złoże Wartowice w kat. C-1. Według informacji kierownika projektu, inż. Grzegorza Lipienia, wynika, że na Obszarze Górniczym „Wartowice” znajduje się pod ziemią ok. 2 mln ton miedzi, a badania hydrogeologiczne wskazują, że za-wodnienie złoża nie będzie stanowiło problemu dla budowy kopalni i przyszłej eksploatacji górniczej [11].
Ryc. 7. Projekt studialny zagospodarowania złoża kop. >Bolesławiec<
GRUPA KAPITAŁOWA KGHM POLSKA MIEDŹ S.A.
KGHM Polska Miedź S.A. posiada udziały lub akcje w 70 spółkach prawa handlowego, w tym 27 spółkach zależnych. Spółki, tworzące Grupę Kapitałową KGHM Polska Miedź S.A., to podmioty o zróżnicowanym przedmiocie działania, m.in. budownictwo górnicze, maszyny i urządzenia dla górnictwa i hutnictwa lub usługi związane z obsługą ciągu technologicznego, także usługi telekomunikacyjne, transportowe, turystyczne i medyczne, ponadto podmioty, zajmujące się produkcją energii elektrycznej, kruszyw drogowych i renu. W latach 1995-2006 dokonano restrukturyzacji zakładów zaplecza za pośrednictwem funduszy inwestycji kapita-łowych, jak Dolnośląska Spółka Inwestycyjna S.A. w Lubinie i KGHM Metale S.A. w Lubinie. Spółki Grupy Kapitałowej zatrudniają ok. 10 tys. pracowników. Wśród ważniejszych podmiotów w Grupie Kapitałowej wymienić należy:
PeBeKa S.A. Lubin, DFM Zanam-Legmet w Polkowicach, POL-MIEDŹ-TRANS w Lubinie, CIT Inova w Lubinie, CBJ w Lubinie, KGHM CUPRUM CBR we Wrocławiu, KGHM Ecoren w Lubinie, PHP Mercus w Polkowicach, KGHM Metraco w Legnicy, Energetyka w Lubinie, Interferie w Lubinie, MCZ w Lubinie, SSA Zagłębie Lubin, TUW Cuprum w Lubinie, KGHM LETIA w Legnicy, KGHM TFI
w Warszawie, KGHM Ajax Mining inc.(Kanada), KGHM HMS Bergbau AG (RFN), KGHM Copper Trading Co Ltd. (Shanghai) KGHM Polish Copper Ltd. (Londyn) i inne [10].
ZAKOŃCZENIE
KGHM Polska Miedź S.A. w okresie 63 lat od odkrycia wielkiej polskiej miedzi i 60 lat od narodzin kombinatu 1 stycznia 1960 r. to dzisiaj nowoczesne i dynamicznie rozwijające się przedsiębiorstwo, które dzięki wieloletnim doświadczeniom i osiągnięciom jest jedną z najbardziej znaczących firm w Polsce, uznaną marką na świecie (8. miejsce wśród producentów miedzi i srebra) [10]. Wielkości produkcyjne w okresie funkcjonowania KGHM przedstawiono w tabeli nr 2.
Tabela 2. Wydobycie rudy miedzi (w.w.*) produkcja hutnicza oraz zatrudnienie w KGHM w latach 1968-2010
Nazwa j.m. 1968 1970 1980 1990 2000 2010 Ruda miedzi tys.Mg 2.360 6.552 26.567 24.358 28.503 29,7** Cu elektrolit. tys.Mg – 59,7 343,8 325,3 486,0 547,0
Ag w szlam. Mg – 201,6 690,7 839,9 – –
Srebro metal. Mg – – – – 1.118 1.161
Złoto metal. kg – – – – 367 776
Zatrudn. osób x 17.497 39.801 41.245 18.996 18.639 /w.w./ – waga wilgotna*. Aktualnie wydobycie rudy miedzi rozlicza się wg wagi suchej** – Rozporządzenie RM z 6.04.2004 r.
W roku 2018 wyprodukowano 501 tys. Mg miedzi elektrolitycznej (z tego z wsadów własnych 385,3 tys. Mg) oraz wyprodukowano 1188,8 Mg srebra przy zatrudnieniu 18 331 pracowników w oddziałach KGHM, w tym kopalniach 12 433 pracowników, hutach 3600 i pozostałych oddziałach 2298 pracowników KGHM jest największym w Europie producentem miedzi, który dysponuje własnym złożem rud i własną zintegrowaną strukturą produkcyjną, od wydobycia po finalny, najwyższej jakości produkt. Spółka jest atrakcyjnym pracodawcą, ale także środowiskiem ludzi dynamicznych wspólnie budujących wartość i wizerunek firmy w oparciu o kompetencje i wieloletnie doświadczenia. Według corocznego rankingu tygodnika
„Polityka”, KGHM zajmuje jedno z pierwszych miejsce wśród 50 najbardziej
zyskownych firm i czołowe wśród eksporterów na liście „500” to jest największych firm w Polsce, mierzonych wartością przychodów. Długofalowy program rozwoju KGHM przewiduje dalsze rozszerzanie produkcji i wytwarzanie innych metali. W najbliższej przyszłości planowane są przedsięwzięcia o charakterze strategicznym, związane z uruchomieniem eksploatacji w nowych obszarach górniczych – Głogów Głęboki Przemysłowy, co umożliwi budowa szybu GG-I w Kwielicach, gmina Grębocice. Szyb GG-I będzie szybem wentylacyjnym wdechowym bez dodatkowych zadań, z podziemną stacją wentylatorów. Projektowana średnica szybu wynosi 7,5 m, a głębokość 1390 m.
Koncepcja zagospodarowania „Głogowa Głębokiego Przemysłowego przewiduje, że wyrobiskami o zasadniczym znaczeniu dla jego zagospodarowania górniczego będą wiązki wyrobisk drążone w kierunku projektowanego szybu GG-I od strony
szybów: R-XI kopalni Rudna oraz SW-1 i budowanego szybu SW-4 kopalni Polkowice-Sieroszowice. Oprócz ukierunkowania na optymalne wykorzystanie własnych zasobów, prowadzone są również poszukiwania nowych złóż poza granicami kraju. Wszystkie wymienione osiągnięcia, tradycja, pamięć, pielęgnowanie wartości oraz klarowna wizja dalszych działań to fundamenty do tworzenia wizerunku efektywnego, innowacyjnego światowego przedsiębiorstwa, nastawionego na realizację celów ekonomicznych środowiskowych, zgodnych z interesami gospodarki państwa oraz potrzebami regionu i zamieszkałych tu ludzi.
Ostatnią sprawą w bieżącej działalności KGHM Polska Miedź S.A. jest stan zasobów. Na 31 grudnia 2015 r. stan zasobów bilansowych rud miedzi i srebra w obszarach koncesyjnych (Lubin-Małomice, Polkowice, Sieroszowice, Radwanice Wschód, Rudna i Głogów Głęboki Przemysłowy) wynosi 1470 mln Mg rudy o zawartości 29,8 mln Mg miedzi w rudzie i 83 887 Mg srebra. Natomiast stan zasobów przemysłowych w eksploatowanych obszarach górniczych wg ostatniej publikacji KGHM przedstawia tabela 3.
Tabela 3. Stan zasobów przemysłowych rud miedzi i srebra w obszarach eksploatacyjnych KGHM Polska Miedź S.A.
Złoża zagospodarowane Zasoby rudy /mln Mg/ Cu [%] Ag [g/Mg] Ilość Cu [mln Mg] Ilość Ag [Mg] Lubin-Małomice 274 1,26 57 3,47 15 647 Polkowice 51 2,42 46 1,23 2 346 Sieroszowice 268 2,88 62 7,71 16 515 Rudna 326 1,84 45 6,01 14 809 Głogów Gł. Przem. 267 2,40 78 6,42 20 801 RAZEM 1188 2,09 59 24,85 70 119
Zasoby bilansowe rud miedzi i srebra w obszarach rezerwowych (Bytom Odrzański, Retków, Gaworzyce i Radwanice Zachód) do głębokości 1250 m wynoszą 212,5 mln Mg rudy, zawierającej 4,1 mln Mg miedzi 13 806 Mg srebra. W dającej się przewidzieć przyszłości, według oceny obecnego Zarządu KGHM, frontów eksploatacyjnych rud miedzi wystarczy na ok. 50 lat. Rozpoczęto procedurę wznowienia koncesji na wydobycie rud miedzi do roku 2063.
Na zakończenie jeszcze jedna dygresja: powstanie, budowa i rozwój tak olbrzymiego podmiotu gospodarczego nie mógłby się odbyć bez aktywnego zaangażowania licznej kadry pracowniczej, poczynając od geologów, odkrywców polskiej Wielkiej Miedzi, budowniczych infrastruktury powierzchniowej i górniczej, a w dalszej kolejności od szeroko rozumianej kadry górniczej i metalurgicznej oraz kadry zaplecza technicznego i naukowo-badawczego. Tak jak w talii kart mamy blotki i figury, tak też jest w prawdziwym życiu. W mojej pracy pt. „Polska Miedź 1945-2010 (synteza działalności)” przedstawiłem sylwetki 113 wspaniałych organizatorów produkcji, pracujących w Starym i Nowym Zagłębiu Miedziowym. W niniejszym szkicu w myśl zasady „kadry decydują o wszystkim” pragnę wyeksponować, prócz odkrywcy polskiej Wielkiej Miedzi Jana Wyżykowskiego, następujących menedżerów: pioniera polskiej miedzi i inwestora zastępczego ds. LGOM (1957-1959) Arkadiusza Tobolskiego – pierwszego dyrektora KGHM w budowie [11], dr. inż. Tadeusza Zastawnika – dyrektora KGHM w budowie,
pierwszego dyrektora Zarządu KGHM obdarzonego tytułem Człowieka Polskiej Miedzi [2], dr. inż. Jana Sadeckiego – ostatniego dyrektora generalnego KGHM, który przekształcił przedsiębiorstwo państwowe w holding miedziowy o charakterze spółki akcyjnej, zostając pierwszym prezesem zarządu KGHM Polska Miedź S.A. [10], oraz dr. inż. Stanisława Siewierskiego, wieloletniego wiceprezesa KGHM ds. górnictwa, prezesa zarządu KGHM Polska Miedź S.A., który wprowadził akcje kombinatu na warszawską Giełdę Papierów Wartościowych, wyróżnionego najwyższym stopniem górniczym Generalnego Dyrektora Górnictwa Polskiego [10].
Fot. 7. A. Tobolski, Fot. 8. T. Zastawnik, Fot. 9. J. Sadecki, Fot.10. S. Siewierski Zdjęcia: Arch. ZG „Lubin” /1/, Arch. J. Paździory /2, 3, 7-10/, M. Kopała /4/, Arch. KGHM /5, 6/
Bibliografia
[1] Błądek W., Bryja Z., Paździora J., 2005, Górnictwo rud miedzi i srebra w KGHM Polska Miedź S.A., Prace Naukowe Instytutu Górnictwa PWr, z. 45.
[2] Folta B., 2004, Tadeusz Zastawnik – Człowiek Polskiej Miedzi, Wrocław. [3] Gargul J., 1997, Hutnictwo miedzi na ziemiach polskich, Cuprum, z. nr 4-5.
[4] Konstantynowicz E. i in., Monografia przemysłu miedziowego w Polsce, PWG Warszawa tom I – 1971, tom II – 1973.
[5] Kronika Polskiej Miedzi, J. Butra, P. Kijewski, S. Krajewski i J. Markowski (red.), CBiPM, Cuprum Wrocław 1997, wyd. II – 2005.
[6] Kurasz J., 1985, Narodziny kombinatu, Polska Miedź, nr 1.
[7] Paździora J., 1975, Z epopei polskiej miedzi, Życie Literackie, nr 4. [8] Paździora J., 1996, Polskie Zagłębia Miedziowe, Cuprum, z. nr 1.
[9] Paździora J., 2008, Stare Zagłębie Miedziowe – zarys monografii, TMB Bolesławiec. [10] Paździora J., Polska Miedź 1945-2010, Wyd. pro-art Bolesławiec wyd.2011 i 2012 r. [11] Paździora J., 2016, Przed wielką miedzią, Wyd. pro-art Bolesławiec.
[12] Siewierski S. i in.: Historia organizacji przedsiębiorstwa KGHM Polska Miedź S.A., [w:] Monografia KGHM Polska Miedź SA, Lubin 1996 r. wyd. II – 2007.
[13] Statuty KGHM z lat 1970, 1983 oraz KGHM Polska Miedź S.A. z 1990.
[14] Tobolski A., 1960, Referat z okazji pierwszego Dnia Górnika w LGZM (maszynopis), Lubin.
[15] Wyżykowski J., 1958, Poszukiwania rud miedzi na obszarze strefy przedsudeckiej, Przegląd Geologiczny, nr 1.
[16] Zastawnik T., 1965, Przemysłowe zagospodarowanie LGOM, Zeszyty Naukowe AGH Kraków, nr 78.
[17] Znaczenie odkrycia złoża rud miedzi dla gospodarki narodowej, regionu i Lubina, Materiały Sympozjum SITG i KGHM Lubin, maj 1987.
