[169] Cezary BrzeziĔski*
PROCESY SUBURBANIZACJI OBSZARÓW
PODMIEJSKICH NA PRZYKŁADZIE GMIN POWIATU
PABIANICKIEGO. ZMIANY PRZESTRZENNE
1. WSTĉP
Miasta rozrastały siĊ „od zawsze”. O ile tylko nie nastąpił ich regres w wy-niku zmian gospodarczych bądĨ politycznych, zwiĊkszały zajmowaną powierz-chniĊ i liczbĊ mieszkaĔców, tworząc charakterystyczną dla siebie przestrzeĔ, która cechuje siĊ wysoką intensywnoĞcią zabudowy, rozbudowaną infrastrukturą społeczną i techniczną, znacznym przekształceniem Ğrodowiska naturalnego. Proces ten nosi nazwĊ urbanizacji.
Jednak do XX w. tempo rozwoju miast, a zwłaszcza ekspansji na tereny pod-miejskie, okreĞlanej mianem suburbanizacji, było nieporównywalnie mniejsze niĪ w ciągu ostatnich 60 lat. Proces ten ze szczególnie silnym natĊĪeniem wy-stąpił po II wojnie Ğwiatowej wraz z rozwojem transportu samochodowego, tras komunikacyjnych, poprawą zamoĪnoĞci mieszkaĔców, zmianami w przemyĞle (tendencje do lokalizowania zakładów w pobliĪu lotnisk, obwodnic czy wprowa-dzenie produkcji taĞmowej) oraz budową centrów handlowych.
PojĊcie suburbanizacji, pojawia siĊ w trzech zasadniczych kontekstach prze-strzennych (L i s o w s k i, G r o c h o w s k i 2008, s. 224):
a) wewnątrz granic administracyjnych miasta centralnego (tzw. suburbani-zacja wewnĊtrzna, na wolnych jeszcze terenach miasta rdzeniowego do zainwe-stowania;
b) poza granicami miasta centralnego w obrĊbie tzw. strefy podmiejskiej bliĪszej (urban fringe, suburban zone, strefa przedmiejska) cechującej siĊ wzglĊ-dną ciągłoĞcią przestrzenną zainwestowania;
c) poza strefą podmiejską bliĪszą, w obrĊbie strefy podmiejskiej dalszej (region miejski, urban-rural fringe, strefa przedmiejska), z przewagą ekstensy-wnych form uĪytkowania ziemi i krajobrazowo przypominającej wieĞ.
Proces ten, z natury swojej Īywiołowy, jest wysoce szkodliwy, natomiast
*
jego koszty moĪna rozpatrywaü w sferze przestrzennej, ekonomicznej i społecz-nej. W sferze przestrzennej nastĊpuje degradacja cennych terenów otwartych, terenów rolnych, dzikiej przyrody oraz zasobów naturalnych, kulturowych, krajobrazowych i rekreacyjnych. Przejawem tego moĪe byü koniecznoĞü prze-znaczenia coraz to nowych terenów pod drogi i infrastrukturĊ komunikacyjną, co wiąĪe siĊ z narastającymi uciąĪliwoĞciami i odczuwalnym zanieczyszczeniem oraz niszczeniem Ğrodowiska kulturowego i przyrodniczego.
W aspekcie gospodarczym nastĊpuje degradacja miast centralnych, wylu-dniają siĊ, zamierają ich centra oraz nastĊpuje spadek dochodów z tytułu pła-conych podatków. NastĊpuje wzrost wydatków gospodarstw domowych na dłuĪszy dojazd z domu do pracy, kosztów ponoszonych przez przedsiĊbiorstwa połoĪone na peryferiach w związku z niewydolnoĞcią systemów transportowych oraz pojawiają siĊ dodatkowe koszty rozbudowy infrastruktury społecznej i tech-nicznej oraz związanych z nimi usług (Urban sprawl… 2006, s. 36)
W sferze społecznej proces ten prowadzi do polaryzacji społeczeĔstwa, braku relacji sąsiedzkich oraz konfliktów pomiĊdzy ludnoĞcią autochtoniczną a napły-wową. Dodatkowo K. Kamieniecki dodaje jako konsekwencjĊ suburbanizacji: korki uliczne, wydłuĪenie dojazdów, które ograniczają czas poĞwiĊcany na pracĊ i Īycie rodzinne, pogorszenie czystoĞci powietrza i wody. ZauwaĪa takĪe, Īe rozprzestrzenianie siĊ miasta degraduje Ğródmiejski handel przez wypchniĊcie sklepikarzy z lokalnych sklepów i restauracji do wielkich regionalnych super-marketów, zwiĊksza siĊ bezrobocie, które przyczynia siĊ do koncentracji ubós-twa w centralnych czĊĞciach miasta, obniĪa siĊ wartoĞü nieruchomoĞci i moĪli-woĞci inwestycyjnych oraz odziera siĊ miasta z ich cech (krajobraz zdomino-wały porzucone fabryki, zabite deskami otwory kamienic i opustoszałe sklepy (K a m i e n i e c k i 2002, s. 15).
W chwili obecnej najwiĊksze doĞwiadczenia w zakresie Īywiołowego rozle-wania siĊ miast, okreĞlanego angielskim terminem urban sprawl, mają Stany Zjednoczone, na obszarze których zjawisko to przybrało szczególnie patolo-giczne formy.
2. PROCESY SUBURBANIZACJI PRZESTRZENNEJ W GMINACH POWIATU PABIANICKIEGO
W LATACH 1999–2008
Powiat pabianicki, wchodzący w skład Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego, obejmuje miasto Pabianice, miasto Konstantynów Łódzki oraz gminy: Pabiani-ce, Ksawerów, Lutomiersk, DobroĔ i Dłutów. Liczy 118,8 tys. mieszkaĔców i zajmuje powierzchnie 492 km2. Siedzibą starostwa są Pabianice liczące 69 tys. mieszkaĔców.
W celu zbadania skali i kierunków procesów suburbanizacji w powiecie pabianickim poddano analizie dane z okresu ostatnich 10 lat, tj. od roku 1999 do 2008. Skupiono siĊ przede wszystkim na nastĊpujących problemach:
– powierzchnia terenów wyłączonych z produkcji rolniczej
– zmiana wielkoĞci powierzchni gruntów rolnych zajĊtych pod uĪytki rolne, uĪytki leĞne, tereny mieszkaniowe oraz tereny przemysłowe,
– liczba pozwoleĔ na budowĊ.
Analizując wielkoĞü powierzchni gruntów rolnych wyłączonych z produkcji rolnej moĪna stwierdziü, Īe zjawisko to osiąga najwiĊkszą skalĊ w mieĞcie Pabianice (52,3 ha), Ksawerowie (50,9 ha) i gminie wiejskiej Pabianice (49,2 ha). O ile taką sytuacjĊ dla obszarów miejskich lub silnie zurbanizowanych, jakimi są Pabianice i Ksawerów, moĪna uznaü za normalną, o tyle w gminie Pabianice jest ona niepokojąca.
Na dalszych pozycjach znalazły siĊ Konstantynów Łódzki i gmina DobroĔ, natomiast najmniejsze powierzchnie gruntów rolnych wyłączono z produkcji rolnej w gminach Lutomiersk i Dłutów (30,7 ha) (tab. 1, rys. 1).
T a b e l a 1 Powierzchnia gruntów rolnych wyłączonych z produkcji rolniczej
w gminach powiatu pabianickiego w latach 1999–2008
Powierzchnia gruntów rolnych wyłączonych z produkcji rolniczej w ha
Jednostka terytorialna
ogółem pod tereny przemysłowe
pod tereny osiedlowe Powiat pabianicki 309,8 46,3 241,4 Miasto Konstantynów Łódzki 44,1 9,4 33,2
Miasto Pabianice 52,3 2,7 32,6 Gmina Pabianice 49,2 5,0 44,2 Gmina Ksawerów 50,9 13,4 35,7 Gmina Lutomiersk 39,7 5,2 34,2 Gmina DobroĔ 42,8 8,3 33,2 Gmina Dłutów 30,7 2,3 28,4
ħ r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Pa-bianicach.
Pod wzglĊdem powierzchni gruntów rolnych wyłączonych z produkcji rolnej pod tereny osiedlowe zwraca uwagĊ dominująca pozycja gminy wiejskiej Pabianice z wielkoĞcią ponad 44 ha. W wiĊkszoĞci pozostałych gmin powierz-chnia ta wahała siĊ od 32 ha do 36 ha. Najmniejszą powierzchniĊ omawianej kategorii gruntów zarejestrowano w gminie Dłutów (28,4 ha) (rys. 2).
52,3 43,0 30,0 Powierzchnia w ha ŁÓDħ ZGIERZ PABIANICE GŁOWNO OZORKÓW ALEKSANDRÓW KONSTANTYNÓW BRZEZINY STRYKÓW TUSZYN KOLUSZKI ParzĊczew Lutomiersk Ksawerów DobroĔ Dłutów Rzgów Brójce Andrespol Nowosolna Rogów JeĪów Dmosin
Rys. 1. Powierzchnia gruntów rolnych wyłączonych z produkcji rolniczej w latach 1999–2008 w gminach powiatu pabianickiego
ħ r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Pabianicach
40 30 Powierzchnia w ha PABIANICE KONSTANTYNÓW Lutomiersk Ksawerów DobroĔ Dłutów 13,5 10,0 5,0 Powierzchnia w ha PABIANICE KONSTANTYNÓW Lutomiersk Ksawerów DobroĔ Dłutów
Rys. 2. Powierzchnia gruntów rolnych wyłączonych z produkcji rolniczej pod tereny osiedlowe w latach 1999–2008
ħ r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Pabianicach
Rys. 3. Powierzchnia gruntów rolnych wyłączonych z produkcji rolnej pod tereny przemysłowe w gminach powiatu
pabianickiego w latach 1999–2008 ħ r ó d ł o: opracowanie własne na
podstawie danych Starostwa Powiatowego w Pabianicach
W analizowanym okresie na terenie powiatu pabianickiego wyłączono z pro-dukcji rolniczej ok. 46 ha pod tereny przemysłowe – najwiĊcej w gminie Ksawerów, prawie 14 ha, nieco mniej w gminach Lutomiersk, Konstantynów i DobroĔ. Najmniejszy ubytek gruntów rolnych na cele przemysłowe wystąpił w mieĞcie i gminie Pabianice oraz Dłutów, powierzchnia ta wynosiła zaledwie 2,3 ha (rys. 3).
W latach 1999–2008 powierzchnia uĪytków rolnych naleĪących do osób fizycznych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego zmniejszyła siĊ w skali powiatu o ponad 1100 ha. We wszystkich gminach z wyjątkiem Dłutowa nastąpił spadek powierzchni od 25 ha w Ksawerowie do 472 ha w Lutomiersku (tab. 2, rys. 4).
Z kolei powierzchni uĪytków rolnych naleĪących do osób fizycznych nie wchodzących skład gospodarstwa rolnego wzrosła o 2400 ha. Wzrosty zaobser-wowano we wszystkich gminach, przy czym najmniejszy był w gminach miej-skich, najwiĊkszy zaĞ ponownie w Lutomiersku, gdzie siĊgał 743 ha (rys. 5).
0 100 - 100 - 472 Zmiany powierzchni w ha PABIANICE KONSTANTYNÓW Lutomiersk Ksawerów DobroĔ Dłutów 500 250 Zmiany powierzchni w ha PABIANICE KONSTANTYNÓW Lutomiersk Ksawerów DobroĔ Dłutów
Rys. 4. Zmiana powierzchni uĪytków rolnych osób fizycznych naleĪących do gospodarstwa rolnego w gminach powiatu
pabianickiego w latach 1999–2008 ħ r ó d ł o: opracowanie własne
na podstawie danych GUS
Rys. 5. Zmiana powierzchni uĪytków rolnych leĪących na gruntach osób fizycznych nienaleĪących do gospodarstwa rolnego w gminach powiatu
pabianickiego w latach 1999–2008 ħ r ó d ł o: opracowanie własne
na podstawie danych GUS
Przedstawiona powyĪej sytuacja moĪe Ğwiadczyü o zanikaniu rolniczego cha-rakteru tych terenów. Fakt wzrostu powierzchni uĪytków rolnych nienaleĪących do gospodarstw rolnych moĪe byü pierwszym etapem w przekształceniu tych terenów pod zabudowĊ mieszkaniową.
T a b e l a U Īy tk o w an ie w y b ra n y ch k at e g o ri i g ru n tó w w g m in ac h p o w ia tu p ab ia n ic k ie g o w l at ac h 1 9 9 9 – 2 0 0 8 U Īy tk i ro ln e le Īą ce n a g ru n ta c h o só b fi z y cz n y c h w g o sp o d ar st w ie r o ln y m U Īy tk i ro ln e le Īą ce n a g ru n ta c h o só b fi z y cz n y c h n ie n a le Īą c y c h d o g o sp o d ar st w a ro ln e g o U Īy tk i le Ğn e T er en y m ie sz k a n io w e n al e Īą ce d o o só b fi z y cz n y c h w g o sp o d ar st w ie ro ln y m T er en y m ie sz k a n io w e n al e Īą ce d o o só b fi z y cz n y c h p o za g o sp o d ar st w e m ro ln y m G ru n ty z aj Ċt e p o d p rz em y sł w h a 1 9 9 9 2 0 0 8 Z m ia n a (b -a ) 1 9 9 9 2 0 0 8 Z m ia n a (b -a ) 1 9 9 9 2 0 0 8 Z m ia n a (b -a ) 1 9 9 9 2 0 0 8 Z m ia n a (b -a ) 1 9 9 9 2 0 0 8 Z m ia n a (b -a ) 1 9 9 9 2 0 0 8 Z m ia (b -a Je d n o st k i te ry to ri al n e a b c a b c a b c a b c a b c a b c P o w ia t p ab ia n ic k i 2 4 3 2 1 2 3 2 0 5 -1 1 1 6 3 2 6 8 5 7 0 8 2 4 4 0 1 2 8 6 1 1 3 2 1 5 3 5 4 6 9 4 5 2 -6 4 2 8 1 9 9 2 7 1 0 8 2 5 8 3 2 7 6 9 K o n st a n ty n ó w Ł ó d zk i 9 5 8 8 9 1 -6 7 3 3 3 5 1 1 1 7 8 2 9 8 2 9 1 -7 4 6 4 -4 2 1 3 1 1 5 7 2 6 5 4 5 7 3 P ab ia n ic e m ia st o 9 2 5 8 4 5 -8 0 4 5 3 5 6 3 1 1 0 2 8 9 2 9 0 1 4 1 6 -3 5 2 7 6 3 0 4 2 8 1 7 6 1 7 7 1 D łu tó w 4 6 7 0 4 8 5 1 1 8 1 3 7 3 7 6 7 3 9 4 3 7 2 6 3 7 9 7 7 1 1 4 1 9 -1 3 2 5 4 6 6 1 2 0 2 2 D o b ro Ĕ 4 3 6 2 4 0 5 0 -3 1 2 3 8 3 7 5 4 3 7 1 3 8 3 7 4 0 8 0 2 4 3 1 1 8 1 4 -1 0 4 7 3 1 0 5 3 2 0 2 2 K sa w er ó w 4 3 9 4 1 4 -2 5 3 0 3 3 7 9 7 6 1 4 4 -1 0 3 2 3 -2 9 1 2 5 1 1 7 -8 0 7 7 L u to m ie rs k 7 3 3 5 6 8 6 3 -4 7 2 9 0 1 1 6 4 4 7 4 3 3 0 0 6 3 0 9 8 9 2 1 4 7 1 0 -1 3 7 9 3 1 2 4 3 1 0 4 4 P ab ia n ic e 5 6 3 2 5 2 9 1 -3 4 1 5 2 2 1 0 9 0 5 6 8 1 6 9 1 1 6 5 5 -3 6 1 6 9 6 -1 6 3 6 7 5 4 -1 3 2 8 7 8 5 0 ħ r ó d ł o : o p ra co w a n ie w ła sn e n a p o d st a w ie d an y c h G U S .
powierzchni w gminie Pabianice, Ksawerów i mieĞcie Konstantynów Łódzki oraz prawie stabilizacjĊ w mieĞcie Pabianice. Są to gminy charakteryzujące siĊ duĪą urbanizacją lub/i duĪym ruchem budowlanym. Z kolei w pozostałych gminach obserwujemy duĪe wzrosty powierzchni, siĊgające nawet 243 ha w Do-broniu, co moĪe wynikaü z procesu zalesiania gruntów o niskich klasach bonitacyjnych, którymi charakteryzują siĊ te gminy (rys. 6).
100 250 0 - 36 Zmiany powierzchni w ha PABIANICE KONSTANTYNÓW Lutomiersk Ksawerów DobroĔ Dłutów 0 -100 -200 Zmiany powierzchni w ha PABIANICE KONSTANTYNÓW Lutomiersk Ksawerów DobroĔ Dłutów
Rys. 6. Zmiana powierzchni uĪytków leĞnych w gminach powiatu pabianickiego
w latach 1999–2008 ħ r ó d ł o: opracowanie własne
na podstawie danych GUS
Rys. 7. Zmiany w powierzchni terenów mieszkaniowych naleĪących do osób
fizycznych w gospodarstwie rolnym w gminach powiatu pabianickiego
w latach 1999–2008 ħ r ó d ł o: opracowanie własne
na podstawie danych GUS O odchodzeniu od rolniczego charakteru gmin powiatu równieĪ Ğwiadczyü mogą zmiany w powierzchni terenów mieszkaniowych naleĪących do osób fizy-cznych w podziale na naleĪące do gospodarstw rolnych oraz niewchodzących w skład gospodarstwa rolnego.
W pierwszym przypadku obserwujemy spadek powierzchni siĊgający w skali powiatu 642 ha, z czego najwiĊksze spadki obserwujemy z gminach Pabianice (163 ha), Lutomiersk (137 ha) oraz Dłutów (132 ha), najmniejsze zaĞ w Ksa-werowie (29 ha), mieĞcie Pabianice (35 ha) i Konstantynowie (42 ha) (rys. 7).
Odmienna sytuacje obserwujemy w drugim przypadku, w którym prawie we wszystkich gminach nastąpiły wzrosty powierzchni tej kategorii gruntów. W skali powiatu powierzchnia ta wzrosła o 108 ha, przy czym najwiĊcej w Do-broniu i Lutomiersku, odpowiednio 32 i 31 ha (rys. 8) Spadek wielkoĞci po-wierzchni, który obserwujemy w gminach Pabianice i Ksawerów (13 i 8 ha) wynika byü moĪe ze wzrostu powierzchni terenów zajĊtych pod przemysł w tych
jednostkach terytorialnych, przy czym wzrost powierzchni terenów przemysło-wych w gminie Pabianice był szczególnie duĪy (50 ha).
33 0 -15 Zmiany powierzchni w ha PABIANICE KONSTANTYNÓW Lutomiersk Ksawerów DobroĔ Dłutów 629 268 122 Liczba pozwoleĔ PABIANICE KONSTANTYNÓW Lutomiersk Ksawerów DobroĔ Dłutów
Rys. 8. Zmiany w powierzchni terenów mieszkaniowych naleĪących do osób fizycznych poza gospodarstwem rolnym
w gminach powiatu pabianickiego w latach 1999–2008 ħ r ó d ł o: opracowanie własne
na podstawie danych GUS
Rys. 9. Liczba pozwoleĔ na budowĊ budynków mieszkalnych jednorodzinnych
w gminach powiatu pabianickiego w latach 1999–2008 ħ r ó d ł o: opracowanie własne na
podstawie materiałów starostwa powiatowego oraz urzĊdów miast i gmin
powiatu
T a b e l a 3 Pozwolenia budowĊ nowych budynków mieszkalnych jednorodzinnych
w gminach powiatu pabianickiego w latach 1999–2008 Jednostki terytorialne Pozwolenia na budowĊ
Powiat pabianicki 2026
Miasto Pabianice 496
Miasto Konstantynów Łódzki 477
Gmina Pabianice 595
Gmina Ksawerów 267
Gmina Lutomiersk 444
Gmina DobroĔ 411
Gmina Dłutów 257
ħ r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie materiałów starostwa powiatowego oraz urzĊdów miast i gmin powiatu.
Ostatnim elementem, który został poddany analizie, jest liczba pozwoleĔ na budowĊ budynków mieszkalnych jednorodzinnych w gminach powiatu (tab. 3, rys. 9).
W okresie badanych 10 lat, do gmin o najwiĊkszej liczbie wydanych pozwo-leĔ naleĪy gmina Pabianice (595). WyraĨnie mniej mają miasta Pabianice i Kon-stantynów Łódzki. Na uwagĊ zasługuje wysoka – jak na obszary wiejskie – liczba pozwoleĔ w gminach Lutomiersk i DobroĔ wynosząca odpowiednio 444 i 411. Najmniej pozwoleĔ zarejestrowano w gminie Ksawerów i Dłutów, co moĪe Ğwiadczyü o ich mniejszej atrakcyjnoĞci lokalizacyjnej.
3. PODSUMOWANIE
Uzyskanie informacje pozwalają stwierdziü, Īe najbardziej intensywne pro-cesy związane z suburbanizacją obserwuje siĊ w gminie Pabianice, Lutomiersk i DobroĔ. Są to gminy połoĪone przy waĪnych szlakach komunikacyjnych, łączących je ze stolicą regionu. Ponadto są połoĪone blisko Łodzi i charaktery-zują siĊ atrakcyjnymi zasobami Ğrodowiska. Do gmin o najsłabszej suburbani-zacji zaliczamy Dłutów. W przypadku miast, równieĪ podlegają procesom sub-urbanizacji jednak na duĪo mniejszą skalĊ.
Trzeba mieü ĞwiadomoĞü, Īe sam fakt rozrastania siĊ miast, jeĞli tylko odby-wa siĊ ono w sposób planowy, z poszanoodby-waniem przestrzeni, tak jak ma to miejsce w krajach zachodnioeuropejskich, nie jest procesem negatywnym. Dopiero gdy nastĊpuje ono w sposób chaotyczny i rozproszony, uwidaczniają siĊ wszystkie jego niepoĪądane cechy, o których wspomniano we wstĊpie. Przegląd literatury na temat tego procesu w Polsce (K a m i e n i e c k i 2002, L o r e n s 2005, K o z ł o w s k i 2006, O s s o w i c z, Z i p s e r 2006, S ł a w i Ĕ s k i, D e n i s 2008, L i s o w s k i, G r o c h o w s k i 2008) wyraĨnie wskazuje, Īe suburbani-zacja wokół aglomeracji i małych miast w kraju ma charakter Īywiołowy, co wywołuje procesy degradacji tych obszarów. Nie ma Īadnych przesłanek ku temu, aby stwierdziü, Īe powiat pabianicki jest tutaj wyjątkiem.
LITERATURA
K a m i e n i e c k i K., 2002, Rozprzestrzenianie siĊ miast – współczesny problem
nie-zaleĪnie od kontroli zjawiska, [w:] K a m i e n i e c k i K. (red.), Raport. Miasto za miastem, 3, Instytut Rozwoju na Rzecz Ekorozwoju, Warszawa.
K o z ł o w s k i S. (red), 2006, ĩywiołowe rozprzestrzenianie siĊ miast. Narastający
pro-blem aglomeracji miejskich w Polsce, KUL im. Jana Pawła II, Komitet „Człowiek
L i s o w s k i A., G r o c h o w s k i M., 2008, Procesy suburbanizacji, uwarunkowania,
formy i konsekwencje, [w:] Ekspertyzy do koncepcji przestrzennego zagospodaro-wania kraju 2008–2033, t. 1, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
L o r e n s P. (red.), 2005, Problem suburbanizacji, Biblioteka Urbanisty, 7, Urbanista, Warszawa.
S ł a w i Ĕ s k i T., D e n i s M., 2008, Rozlewanie siĊ zabudowy w Ğwietle zmian
ustawo-dawstwa z 1994 i 2003 roku, [w:] A n u s z S. (red.), Planowanie przestrzenne w Pol-sce po wprowadzeniu ustroju samorządowego. Diagnoza stanu i nowe propozycje,
Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, Warszawa.
Urban sprawl in Europe. The ignored challenge, 2006, EEA Report, No. 10/2006, EEA,
Copenhagen.
Cezary BrzeziĔski
THE PROCESSES OF SUBURBANISATION OF SUBURBIAN AREAS ON THE EXAMPLE OF THE COMMUNITIES
OF PABIANICE POVIAT. SPATIAL CHANGES
(Summary)
The processes of suburbanization are taking place more and more intensively around polish agglomerations. The dynamics and range of this phenomenon force close observation of the processes, as they bring about a lot of negative consequences. The poviat of Pabianice, bordering with ŁódĨ and connected with it with important national roads and featuring attractive natural environment, is especially threatened with negative results of the process of urban sprawl. To research into the range of this process, there have been analyzed, the amount of agricultural land excluded from farming, the changes in the amount of grounds covered by arable lands and forest produce, dwelling and industrial areas and the number of building permits in the communities of the poviat.
