FOLIA LIBRORUM 14, 2007
Evelina Kristanova
PROMOCJA KSIA˛Z
˙
KI NA ŁAMACH ,,TE˛CZY,, (1927–1939)Evelina Kristanova
Promocja ksia˛z˙ki na łamach ,,Te˛czy’’ (1927–1939)
Po odzyskaniu niepodległos´ci w 1918 r. prasa polska weszła w etap dyna-micznego rozwoju. Wia˛zało sie˛ to z przemianami z˙ycia kulturalnego i społeczno--politycznego. Liczba periodyko´w politycznych i informacyjnych wzrosła najin-tensywniej, gdyz˙ razem stanowiły 1/4–1/3 wszystkich tytuło´w1. Dos´c´ istotna˛ role˛ w szerzeniu kultury odegrały czasopisma społeczno-kulturalne i literackie2, choc´ nie przekroczyły liczby 5% tytuło´w, przy nakładzie na ogo´ł nie wie˛kszym niz˙ 14 tys. egzemplarzy. Według danych podanych przez Andrzeja Paczkows-kiego, w połowie lat dwudziestych ukazywało sie˛ 70–80 periodyko´w o tym profilu, zas´ pod koniec II Rzeczypospolitej (1935) ok. 108 pism3. W pierwszej połowie dwudziestolecia mie˛dzywojennego najaktywniejsza˛ grupe˛ stanowiły pisma grup literackich. Do nich nalez˙ały: ,,Skamander,,, ,,Linia,,, ,,Zdro´j,,, ,,Czartak,,, ,,Z
˙
agary,,, ,,Zwrotnica,,, ,,Kwadryga,,, kto´rych redakcje podje˛ły ro´w-niez˙ inicjatywe˛ wydawania serii ksia˛z˙kowych. Znamy wie˛c Biblioteke˛ ,,Zdroju,,, Biblioteke˛ ,,Zwrotnicy,, i Biblioteke˛ ,,Kwadrygi,,. Pisma lewicy stały w opozycji do pan´stwowego wzorca kultury; nalez˙ały do nich: ,,Kultura Robotnicza,,, ,,Nowa Kultura,, i ,,Dz´wignia,,. Spraw literackich nie pomine˛ły ro´wniez˙ pisma kobiece, jak ,,Pani,, i ,,Bluszcz,,.W latach trzydziestych powstawały magazyny społeczno-kulturalne i literac-kie. Punktem zwrotnym stały sie˛ publikowane od 1924 r. ,,Wiadomos´ci Literac-kie,, – pismo liberalne o charakterze eklektycznym. Było ono pro´ba˛ stworzenia ram dla swobodnej dyskusji mie˛dzy pisarzami reprezentuja˛cymi ro´z˙ne pogla˛dy. Deklarowało sie˛ przy tym jako apolityczne i obiektywne4. Przeciwwaga˛ dla niego stały sie˛ m.in. sanacyjny ,,Pion,,, endeckie ,,Prosto z mostu,, oraz dwa organy katolickie wydawane w Poznaniu: ,,Kultura,, i ,,Te˛cza,,.
1 Wie˛cej na ten temat zob. A. P a c z k o w s k i, Prasa polska w latach 1918–1939,
War-szawa 1980.
2 Oficjalnie nie uwzgle˛dniano takiej kategorii czasopism, jej odpowiednikiem były pisma
literackie.
3 Ibidem.
4 Wie˛cej na ten temat zob. J. S t r a d e c k i, W kre˛gu Skamandra, Warszawa 1977.
Bogato ilustrowana ,,Te˛cza,,, tłoczona przez Drukarnie˛ i Ksie˛garnie˛ s´w. Woj-ciecha, pocza˛tkowo jako tygodnik literacki (1927–1931), po´z´niej zas´ popularny magazyn miesie˛czny (1932–1939), szeroko propagowała na swoich łamach ksia˛z˙ke˛. Jej upowszechnianiu słuz˙yły ro´z˙nego rodzaju konkursy, informacje, reklamy, przegla˛dy nowos´ci wydawniczych, recenzje, premie ksia˛z˙kowe. Stałych odbiorco´w, prenumeratoro´w oraz zwycie˛zco´w konkurso´w5 redakcja pisma ob-darowywała nagrodami ksia˛z˙kowymi. Ksia˛z˙ka wymagała bowiem szczego´lnego wsparcia, poniewaz˙ w dwudziestoleciu mie˛dzywojennym znalazła powaz˙nych konkurento´w w postaci kina i radia.
REKLAMA KSIA˛Z˙KI
Pismo podawało informacje o wybranych nowos´ciach wydawniczych, uwzgle˛-dniaja˛c specyfike˛ kre˛gu publicznos´ci czytelniczej, do kto´rej było adresowane. Dział reklam zamieszczano na pocza˛tku lub na kon´cu kaz˙dego zeszytu. Ogło-szenia przewaz˙nie miały charakter tekstowy. Pojedynczy numer pisma drukował zazwyczaj od jednej do kilku reklam, kto´re pod wzgle˛dem formy graficznej były raczej proste i bez ilustracji. Reklama ksia˛z˙ki obje˛ła tylko nowos´ci wydawane przez Drukarnie˛ i Ksie˛garnie˛ s´w. Wojciecha. Publikacje tej firmy odznaczały sie˛ bogatym asortymentem we wszystkich działach pis´miennictwa. Proponowano zatem powies´ci, dzieła religijne, wydawnictwa zbiorowe, albumo-we, literature˛ rozrywkowa˛, przewodniki, a nawet ksia˛z˙ki kucharskie.
Stosowano dwie formy reklamy: pierwsza ograniczała sie˛ do podania imienia i nazwiska autora, tytułu, obje˛tos´ci i ceny danej pozycji, druga˛ wzbogacano adnotacja˛ tres´ciowa˛, kto´rej zawartos´c´ przewaz˙nie cytowano z łamo´w prasy. Zazwyczaj ogłoszenie reklamowe rozpoczynano lub kon´czono sformułowaniem ,,nakładem,,, ,,wydała,,, ba˛dz´ tez˙ podawano sama˛ nazwe˛ Drukarni i Ksie˛garni s´w. Wojciecha. Dla zache˛ty czytelnika dodawano czasem naste˛puja˛ce hasła: ,,Jedziesz na wakacje – wez´ ksia˛z˙ke˛!,,, ,,Ksia˛z˙ki kup w Ksie˛garniach s´w. Wojciecha,,, ,,Po´z´na˛ jesienia˛ nakładem Ksie˛garni s´w. Wojciecha ukaz˙e sie˛ ksia˛z˙ka...,,, ,,Ksia˛z˙ki – Niezwykłe,,, ,,Czytajcie ksia˛z˙ki perłowe,, itp.
Proponowane tytuły doste˛pne były w sprzedaz˙y wysyłkowej lub moz˙na było je zakupic´ w oddziałach Ksie˛garni s´w. Wojciecha na terenie całej Polski. Stali abonenci ,,Te˛czy,,, szczego´lnie uprzywilejowani, mogli otrzymac´ niekto´re ksia˛z˙ki
5 Mecenat publiczny przejawiał sie˛ zwłaszcza w konkursach na powies´ci popularne i regionalne,
czego przykładem moz˙e byc´ konkurs na dzieła o ziemi s´la˛skiej. Rozpisywano takz˙e konkursy na powies´ci masowe, np. dla czytelniko´w ,,Przewodnika Katolickiego,,. Z okazji wygrania gło´wnej nagrody przez Gustawa Morcinka redakcja ,,Te˛czy,, wyraziła swa˛ aprobate˛, uznała bowiem utwo´r
Dwaj bracia za ,,doskonała˛ powies´c´ ludowa˛,,, kto´ra niejednego czytelnika pobudzi do głe˛bszej refleksji. W. L. [W. Lutosławski], Nowa zdobycz, ,,Te˛cza,, 1928, z. 8, s. [13].
w cenie promocyjnej; np. reklamowany album zatytułowany Postacie z˙ywych zwierza˛t, kto´rego cena ksie˛garska wynosiła 16 zł, odbiorca ,,Te˛czy,, mo´gł nabyc´ w cenie 9 zł6. Poniewaz˙ o skutecznos´ci reklamy decyduje jej regularne i cze˛ste powtarzanie, niekto´re ogłoszenia towarzyszyły ,,Te˛czy,, przez cały rok. Niekiedy powtarzano je takz˙e w kolejnych latach. Redakcja starała sie˛ w ten sposo´b promowac´ na łamach pisma ,,dobra˛ ksia˛z˙ke˛,,. Pod wzgle˛dem ilos´ciowym prze-waz˙ały ogłoszenia dotycza˛ce powies´ci. Przedmiotem długotrwałej reklamy była np. historyczna powies´c´ Zofii Kossak-Szczuckiej Krzyz˙owcy, Wyra˛bany chodnik Gustawa Morcinka – powies´c´ społeczna i regionalna o silnych akcentach patriotycznych, Te˛cza nad sercem Jana Wiktora, powies´c´ egzotyczna Jerzego Marlicza [włas´c.: Helena Borowikowa] Bractwo Białego Lamparta, a takz˙e utwory Jo´zefa Kisielewskiego: Powro´t i Ziemia gromadzi prochy. W pocza˛t-kowym okresie istnienia ,,Te˛czy,, towarzyszyło pismu ogłoszenie ,,pierwszej w Polsce ksia˛z˙ki zbieraja˛cej dorobek wieko´w w dziale rozrywek matematycz-nych,,7 – Lˆlâvâti Szczepana Jelen´skiego. Proponowano ro´wniez˙ wydawnictwaι Naczelnego Instytutu Akcji Katolickiej, np. ks. Stanisława Brossa Miłos´c´, małz˙en´stwo, rodzina, czy ks. O. Boissleu8 Z
˙
ycie wewne˛trzne w duszach ludzi czynu. Z obcej literatury reklamowano najcze˛s´ciej dzieła James’a Olivera Cur-wooda, nalez˙a˛ce do gatunku literatury podro´z˙niczo-przygodowej, m.in. Powies´ci egzotyczne, Wło´cze˛gi po´łnocy, Najdziksze serca, Szara wilczyca, tłumaczone przez Jerzego Marlicza. Na łamach pisma gos´ciła tez˙ cze˛sto reklama powies´ci Henri Bordeaux Miłos´c´ ucieka.PREMIE KSIA˛Z˙KOWE
W latach 1927–1931 w ramach ,,Premium gwiazdkowego,, oferowano stałym prenumeratorom ,,Te˛czy,, ksia˛z˙ki po zaniz˙onych cenach. Od 1932 r., pragna˛c zache˛cic´ odbiorco´w do całorocznej prenumeraty miesie˛cznika, zainicjowano ,,Premium Te˛czowe,,, ogłaszaja˛c w kaz˙dym ostatnim numerze roku spis ksia˛z˙ek obje˛tych ta˛ forma˛ sprzedaz˙y. Na pocza˛tku ich liczba wahała sie˛ od 20 do 40 tytuło´w, od 1933 r. osia˛gne˛ła 60 tytuło´w, a pod koniec okresu mie˛dzywojennego było ich nawet 80. Istniało kilka serii: ksia˛z˙ki dla młodziez˙y, powies´ci, poezje, podro´z˙e, studia i szkice. Czytelnicy abonuja˛cy miesie˛cznik przez cały rok, mogli wybrac´ z kaz˙dej serii po jednej ksia˛z˙ce, za ła˛czna˛ sume˛ 10 zł. W przypad-ku, gdy wybrane przez czytelnika tytuły przekroczyły te˛ sume˛, dopłacał on jedynie połowe˛ nadwyz˙ki i nie ponosił koszto´w przesyłki. Udogodnieniem stała
6 ,,Te˛cza,, 1932, z. 3, s. 83. 7 ,,Te˛cza,, 1928, z. 3, s. [28].
8 Autorzy ksia˛z˙ek reklamowanych i anonsowanych na łamach ,,Te˛czy,, cze˛sto byli nieznani
sie˛ ro´wniez˙ okolicznos´c´ uznania przez redakcje˛ za całorocznych abonento´w takz˙e tych, kto´rzy zamawiali ,,Te˛cze˛,, w ratach kwartalnych (ksia˛z˙ki dostarczano juz˙ po wpłaceniu pierwszej raty)9.
Z pocza˛tkiem 1933 r. w premii ksia˛z˙kowej zaproponowano nowa˛ serie˛ ,,bogato ilustrowanych i oprawnych,, ksia˛z˙ek dla dzieci. Oferowano je za połowe˛ ceny10. Zache˛cano prenumeratoro´w do zjednywania nowych abonento´w ,,Te˛czy,,, przewiduja˛c specjalne nagrody ksia˛z˙kowe z tzw. serii srebrnej (za pozyskanie jednej osoby) i złotej (za pozyskanie dwo´ch oso´b)11. Warunkiem otrzymania nagrody było zgłoszenie przez nowego abonenta prenumeraty przynajmniej na jeden kwartał12. Tytuły publikowane w ,,Premium Te˛czowym,, – podobnie jak reklamowane przez pismo – przewaz˙nie nalez˙ały do oferty wydawniczej Drukarni i Ksie˛garni s´w. Wojciecha. Ws´ro´d nich znalazły sie˛ zaro´wno dzieła autoro´w polskich, jak i obcych. Notka zamieszczona po spisie ksia˛z˙ek informowała, z˙e: ,,W oddziałach Ksie˛garni s´w. Wojciecha moz˙e kaz˙dy wymienione ksia˛z˙ki przejrzec´ i po wpłaceniu abonamentu odebrac´,,.
Redaktorzy ,,Te˛czy,,, da˛z˙a˛c do stałego poszerzania kre˛gu czytelniko´w, pod koniec kaz˙dego roku zache˛cali do wykupienia całorocznego abonamentu pisma jako prezentu gwiazdkowego.
,,Premium Te˛czowe,, znalazło z˙ywy oddz´wie˛k ws´ro´d odbiorco´w, o czym s´wiadczyły wypowiedzi redakcji. Powiadamiano bowiem o wyczerpaniu sie˛ pozycji z pierwszego katalogu ksia˛z˙ek obje˛tych premia˛, z powodu znacznego napływu nowych prenumeratoro´w. Przy okazji informowano o wydaniu dodat-kowego katalogu 22 ksia˛z˙ek ro´wnie wartos´ciowych. Pod koniec 1932 r. pisano: ,,Apel nasz nie mina˛ł bez posłuchu. W tej chwili juz˙ po 10 miesia˛cach wydawania «Te˛czy» w nowej szacie, jestes´my pismem o powaz˙nym, jak na polskie warunki, nakładzie,,13.
W roku 1937 z oferty skorzystało ponad 2500 oso´b14. W ramach premium na rok 1938 redakcja zaproponowała młodym m.in. powies´c´ fantastyczna˛ Juliusza Verne’a Skarby wulkanu, powies´ci dla panienek: Marii Reutto´wny Kro´lewna i ks. F. Gryglewicza Złota siec´, a takz˙e powies´c´ harcerska˛ P. Delsuca Krytyczna noc w Kerwizelu, popularna˛ powies´c´ historyczna˛ H. Conscience Lew z Flandrii i opowies´c´ ewangeliczna˛ Szczepana Jelen´skiego O sio´dmej godzinie. Doros´li mogli natomiast wybrac´ proze˛: René Bazina Ws´ro´d odme˛tu, Izabelli Lutosław-skiej Małz˙en´stwo Zazy, Zofii Kossak Z miłos´ci, Małgorzaty Perroy Na wiecznos´c´, nowele Wandy Miłaszewskiej Dusza domu. Imionnik i Gustawa Morcinka Serce za tama˛. Oferowano ro´wniez˙ poezje Edwarda Kozikowskiego W towarzystwie
9 ,,Te˛cza,, 1932, z. 1, s. 9. 10 ,,Te˛cza,, 1932, z. 11, s. 1. 11 ,,Te˛cza,, 1932, z. 12, s. 57. 12 ,,Te˛cza,, 1936, z. 12, s. 1. 13 ,,Te˛cza,, 1932, z. 10, s. 35. 14 ,,Te˛cza,, 1938, z. 12.
wierzby. Najwie˛cej pozycji zamieszczano w cyklu ,,Studia i szkice,,, gdzie znalazły sie˛ naste˛puja˛ce tytuły: Maria Skłodowska-Curie i Piotr Curie A. Dorabialskiej, Fryderyk Nietzsche i jego etyka Z. Kozubskiego, ks. A. Z
˙
ych-lin´skiego Teologia, Je˛drzeja Giertycha My, nowe pokolenie oraz szereg utworo´w o tematyce religijnej, jak np. Françoisa Mauriaca Pielgrzymi, arcybiskupa Jo´zefa Teodorowicza Od Jahwy do Mesjasza, ks. A. Rademachera Religia a z˙ycie i wiele innych.W doborze tytuło´w redakcja kierowała sie˛ zapewne profilem pisma i che˛cia˛ zaproponowania swoim czytelnikom ,,dobrej ksia˛z˙ki,,, dlatego znalazły sie˛ w ,,Premium Te˛czowym,, pozycje o tematyce religijnej i społecznej. Obecna była takz˙e beletrystyka na wyz˙szym poziomie. W propozycji uwzgle˛dniano przesłanie ideowe i tres´ci dzieł, kto´re nie naruszały etyki katolickiej. Oferta nagro´d ksia˛z˙kowych za pozyskanie nowych prenumeratoro´w była przyje˛ta szcze-go´lnie ochoczo przez czytelniczki, a liczba ich, zjednana przez jednego odbiorce˛, wahała sie˛ od jednego az˙ do czternastu nowych abonento´w15. Jak wynika z powyz˙szych przykłado´w, inicjatywa stała sie˛ dobra˛ okazja˛ do pozyskania nowych czytelniko´w dla samego pisma.
PRZEGLA˛DY WYDAWNICZE
Nowos´ci ksia˛z˙kowe proponowano na łamach ,,Te˛czy,, takz˙e w rubryce ,,Ksia˛z˙ki nadesłane,,, kto´ra˛ zamieszczano niekiedy bezpos´rednio po spisie ,,Pre-mium Te˛czowego,,. Zawierała ona zazwyczaj od kilku do kilkunastu pozycji. Podawano nazwisko autora, tytuł dzieła, nazwe˛ wydawnictwa, miejsce i rok wydania oraz obje˛tos´c´ i cene˛ ksia˛z˙ki. Kro´tkie recenzje pojawiły sie˛ natomiast w kolumnie ,,Ws´ro´d ksia˛z˙ek,,, w ,,Przegla˛dzie wydawniczym,,, a od 1931 r. takz˙e pod nagło´wkiem ,,O ksia˛z˙ce w kilku słowach,,. Autorzy recenzji zwracali przede wszystkim uwage˛ na poruszana˛ tematyke˛ oraz forme˛ literacka˛ dzieła. Hasłem naczelnym kolumny stawał sie˛ cze˛sto tytuł ksia˛z˙ki, sformułowanie nawia˛zuja˛ce do jej tres´ci lub charakteru: ,,Ksia˛z˙ka, kto´ra powinna zainteresowac´,,, ,,Wzruszaja˛ca ksia˛z˙ka,,, ,,Poz˙yteczne wydawnictwa,,, ,,Dwie waz˙ne ksia˛z˙ki,,, ,,Praktyczna ksia˛z˙ka,,, ,,Ksia˛z˙ki, kto´re powinno sie˛ czytac´,,. Jes´li recenzja była nieprzychylna, sygnalizowano to juz˙ w nagło´wku: ,,Chybiona ksia˛z˙ka,,, ,,Powies´c´ zbyteczna,,, ,,Ksia˛z˙ka oboje˛tna,,. Za ,,Ksia˛z˙ke˛ niezwykła˛,, uznano np. ksie˛ge˛ pamia˛tkowa˛ pt. Na dziesie˛ciolecie Biblioteki Miejskiej w Bydgoszczy, wydana˛ pod redakcja˛ Witolda Bełzy. Pisano: ,,Ksia˛z˙ka ma mo´wic´ o bibliotekarstwie, o umieje˛tnos´ci obchodzenia sie˛ z ksie˛gami i o miłos´ci do nich,,16.
15 Ksia˛z˙ki w nagrode˛, ,,Te˛cza,, 1932, z. 12, s. 57. 16 Ksia˛z˙ki – niezwykłe, ,,Te˛cza,, 1932, z. 3, s. 64.
,,Ksia˛z˙ka˛ oboje˛tna˛,,, bezwartos´ciowa˛ w opinii redakcji pisma, była pozycja M. J. Taylora Człowiek, kto´ry sie˛ przebudził. Jo´zef Kisielewski stwierdził, z˙e ,,przeładowana nieprawdopodobien´stwami fabuły,, nie reprezentowała wartos´ci artystycznych17. Do ksia˛z˙ek chybionych zaliczono natomiast powies´c´ Ireny Krzywickiej Zwycie˛ska samotnos´c´18.
W przegla˛dach nowos´ci stosowano podział na powies´c´ polska˛ i tłumaczona˛, pisma publicystyczne, krytyke˛ literacka˛, ksia˛z˙ki podro´z˙nicze, ksia˛z˙ki religijne, z˙yciorysy, literature˛ rozrywkowa˛ i pamie˛tnikarska˛, aforyzmy polityczne, studia ikonograficzne, felietony, szkice, nowele, opowiadania itp.
Jedynie obszerniejsze recenzje publikowane w dziale literackim pozwalały na wnikliwsze przedstawienie lepszych i gorszych stron utworu. W jednym numerze tygodnika ,,Te˛cza,, recenzowano zazwyczaj jeden tytuł, reprezentuja˛cy powies´c´ wspo´łczesna˛. Staraniem publicysto´w było zwro´cenie uwagi czytelniko´w na ksia˛z˙ke˛ bardziej ambitna˛. Ubolewano jednoczes´nie nad ,,brakiem powies´ci porza˛dnych, kto´re czyta sie˛ z zaciekawieniem,,, przy czym przez ,,porza˛dna˛ powies´c´,, rozumiano te˛, kto´ra cechuje sie˛ odpowiednio wysokim poziomem literackim. Wielokrotnie stwierdzano jednak, z˙e na rynku ksie˛garskim dominuje ,,powies´c´ ciekawa,,, czyli sensacyjna i pornograficzna19. Jan Emil Skiwski wyraził naste˛puja˛ca˛ opinie˛:
Dwa sa˛ rodzaje ksia˛z˙ek, o kto´rych pisac´ najtrudniej: ksia˛z˙ki bardzo złe i bardzo dobre, [...] [gdyz˙] pierwszych nie sposo´b krytykowac´, bo wszystko jest do odrzucenia, a drugie sprawiaja˛, z˙e wszelki komentarz jest zbe˛dny, a pochwała płaska20.
W miesie˛czniku ,,Te˛cza,, w 1932 r. ukazała sie˛ nowa rubryka zawieraja˛ca recenzje pt. ,,Ksia˛z˙ka miesia˛ca,,, gdzie przedstawiano przewaz˙nie okolicznos´ci powstania utworu oraz cytowano niekto´re jego fragmenty. Oceny nowos´ci dokonywali m.in. Edward Kozikowski, Jerzy Gutsche, Artur Go´rski, Jan Ujda, Ignacy Oksza-Grabowski, Witold Noskowski, Jo´zef Kisielewski, Marian Pachucki, Jan Skorc, Rajmund Bergel, Aleksander Janta-Połczyn´ski, Jerzy Drobnik. W cyk-lu ,,Ws´ro´d nowych powies´ci,, drukowano zwykle wypowiedzi Jo´zefa Kisielew-skiego, przykładowo w 1938 r. ukazało sie˛ wiele recenzji Aleksandra Rogals-kiego, Feliksa Jordana i Karola Go´rskiego. Ws´ro´d omawianych dzieł znalazły sie˛ zaro´wno dzieła wybitne (wyro´z˙nione np. Nagroda˛ Miasta Poznania, Nagroda˛ Polskiej Akademii Literatury czy Nagroda˛ Nobla), jak tez˙ debiuty oraz pozycje powstałe przy okazji ro´z˙nych jubileuszy i wydarzen´ kulturalnych. Ogo´lnie zrecenzowano 316 tytuło´w dzieł autoro´w polskich i obcych. W omo´wieniach przewaz˙yły recenzje pozytywne, choc´ nie brakowało tez˙ ocen krytycznych.
17 Ksia˛z˙ka oboje˛tna, ,,Te˛cza,, 1929, z. 47, s. [17].
18 W. L u t o s ł a w s k i, ,,Krzyz˙owcy,, i nagroda, ,,Te˛cza,, 1936, z. 2, s. 56. 19 ,,Te˛cza,, 1928, z. 3, s. [14].
Zrecenzowano m.in. powies´c´ Ferdynanda Ossendowskiego Lenin, Wandy Miłaszewskiej Kacze˛ta, Jana Wiktora Te˛cza nad sercem, Ericha Marii Remar-que’a Na Zachodzie bez zmian. Zalecano takz˙e nowa˛ ksia˛z˙ke˛ Romana Dmow-skiego S
´
wiat powojenny i Polska21. Waz˙ne miejsce ws´ro´d omawianych dzieł zajmowały ksia˛z˙ki o tematyce religijnej. Warto przy tej okazji przytoczyc´ kilka przykłado´w. Zrecenzowano ksia˛z˙ke˛ jezuity Karola Alojzego Knelle Chrzes´cijan´-stwo a przedstawiciele nowoczesnej wiedzy przyrodniczej, referuja˛ca˛ opinie naukowco´w w kwestii relacji nauki i religii. Dzieła Rudolfa Steinera i Edwarda Schuré oceniono jako ,,be˛da˛ce pod wpływem błe˛dnych i ciemnych nauk (okul-tyzmu, ezoteryzmu, teozofii i spirytyzmu), kto´re nie znosza˛c blasku prawdy, ka˛pia˛ chore oczy w oczywistych urojeniach,,22.Jo´zef Kisielewski zwro´cił uwage˛ czytelniko´w m.in. na prace˛ czeskiego autora R. W. Hynki pt. S
´
wie˛ty Całun. Lektura, jego zdaniem, rodziła pewnos´c´, z˙e ,,to pło´tno turyn´skie dotykało Ciała Zbawiciela,,23.W ksia˛z˙ce Tadeusza Zielin´skiego Hellenizm a judaizm doceniono erudycje˛ i talent autora, choc´ w opinii recenzenta zabrakło w niej podkres´lenia wyraz´nej ro´z˙nicy obu religii24. Z okazji nowego wydania przypomniano czytelnikom Wyznania s´w. Augustyna, daja˛ce moz˙liwos´c´ poznania najgłe˛bszych tajniko´w ludzkiego istnienia25. W rubryce ,,Listy z Włoch,, Gustaw Lawina pisał o po-gla˛dach wspo´łczesnego poety i krytyka włoskiego Jana Papiniego, wyraz˙onych w słynnym dziele Z
˙
ycie Chrystusa26. Natomiast zbio´r opowiadan´ Zofii Kossak--Szczuckiej pt. Szalen´cy Boz˙y doceniony został za zawarte w nim wartos´ci moralne27.W recenzjach eksponowano zawarte w ksia˛z˙kach przesłania. Polemika woko´ł nowo opublikowanych tytuło´w podkres´lała znaczenie ksia˛z˙ki w odrodzeniu kultury duchowej narodu. Toczona w prasie kampania o dobra˛ ksia˛z˙ke˛ i s´wia-domego odbiorce˛ przyczyniła sie˛ niewa˛tpliwie do ogo´lnego rozwoju kultury polskiej tego okresu, a ,,Te˛cza,, wniosła znaczny wkład w upowszechnienie ksia˛z˙ki.
21 M. W o j c i e c h o w s k a, Lenin, ,,Te˛cza,, 1930, z. 15, s. [12]; S c r i p t o r, W pryzmacie
serca, ,,Te˛cza,, 1928, z. 17, s. [3–4]; R. B e r g e l, Z serca dla serc..., ,,Te˛cza,, 1929, z. 39, s. [13]; Z. Z a w i s z a k a, Na zachodzie nic nowego, ,,Te˛cza,,1930, z. 1, s. [3]; J. D r o b n i k, O nieoboje˛tnej
ksia˛z˙ce, ,,Te˛cza,, 1931, z. 28, s. [1–2].
22 M. P., Wieszczek ciemnej nauki, ,,Te˛cza,, 1928, z. 12, s. [2]. 23 J. K i s i e l e w s k i, S´wie˛ty Całun, ,,Te˛cza,, 1937, z. 3, s. 21–22.
24 Cz. J a s t r z e˛ b i e c - K o z ł o w s k i, Koryfeusze nauki a religi, ,,Te˛cza,, 1929, z. 8, s. [3–4]. 25 J. S. D e m k o w, ,,Wyznania,, s´w. Augustyna, ,,Te˛cza,, 1929, z. 33, s. [4].
26 G. L a w i n a, Walka na włoskim Olimpie, ,,Te˛cza,, 1929, z. 10, s. [4]. 27 ,,Te˛cza,, 1928, z. 2, s. [19].
