"Vergleichende Völkerpathologie oder Rassenpathologie. Tagebuch einer Reise durch Russland und Transkaukasien", Ludwig Aschoff, Pfaffenweiler 1988 : [recenzja]

RECENZJE I OMÓWIENIA

Kontakty między lekarzami niemieckimi i rosyjskimi mają dłu-gą tradycję, sięgającą czasów Piotra Wielkiego. Nigdy jednak nie odznaczały się taką intensywnością, jak - w duchu Rapallo - w drugiej połowie lat dwudziestych XX w. Rosja stanowiła dla nie-mieckich patologów żywe źródło nowych odkiyć w zakresie roz-przestrzeniania się chorób. Była też dla nich w pewnym sensie substytutem utraconych kolonii.

Ludwig Aschoff, dyrektor Instytutu Patologii Uniwersytetu we Freiburgu, podjął w 1930 r. siedmiotygodniową podróż do Rosji, wiodącą przez Leningrad i Moskwę na Zakaukazie. Celem po-dróży była chęć nawiązania rozmów na temat możliwości dalsze-go rozwoju dwustronnej współpracy naukowej ze stroną rosyjską i gruzińską. Wcześniejsze kontakty Aschoffa z lekarzami rosyj-skimi odbywały się w korzystnych warunkach politycznych i fi-nansowych (dzięki wsparciu Notgemeinschaft der Deutschen Wissenschaft, Urzędu Spraw Zagranicznych i Ludowego Komisa-riatu ds. Zdrowia). Doprowadziły one do utworzenia w 1927 r. laboratorium, mającego służyć badaniom z zakresu porównaw-czej patologii narodów (czyli tak zwanej patologii rasowej - Ras-senpathologie). Na zapleczu Moskiewskiego Instytutu Badań Mózgu powstała mała pracownia. Pracowali tu do 1933 r. nie-miecki patolog oraz rosyjska laborantka.

Niniejsza książka, będąca owocem wspólnego przedsięwzięcia badaczy niemieckich i kanadyjskich stanowi ekscytujące i wy-czerpujące studium epizodu z dziejów medycyny współczesnej.

MEDYCYNA NOWOŻYTNA. Studia nad 1 7 3 Kulturą Medyczną. Tom 7, z. 2, 2000

Redaktorom zależało przede wszystkim na dokonaniu rekonstrukcji okoliczności rosyjskiego zaangażowania w badania nad patologią ras, na przedstawieniu motywacji lekarzy niemieckich i na omó-wieniu wątpliwości, dotyczących możliwości zakorzenienia się tej nowej gałęzi nauki za granicą - w zmienionym po 1933 r. kli-macie politycznym. Książka zawiera także interesujące zestawie-nie stworzonych przez L. Aschoffa źródeł. Podczas gdy jego dzien-nik z podróży pisany jest w odniesieniu do wymagań jego pra-codawców i ma dzięki temu charakter „oficjalnego" dokumentu (Gross Solomon), to listy Aschoffa rzucają na tę samą sytuację nie przefiltrowane światło.

Naleśy podziękować redaktorom, że obejmujący 75 stron pa-miętnik został uzupełniony tak samo obszerną dokumentacją; obie części zostały wzbogacone komentarzem, krótkimi biogra-fiami, wybraną literaturą przedmiotu oraz indeksem osobowym. Łącznie z 50 stronicowym wprowadzeniem, omawiane wydanie stanowi - również dla niespecjalistów - interesujące i przystępne wprowadzenie do przedstawionego zagadnienia.

Niniejsze studium wnosi ważny wkład do badań nad wzaje-mnym stosunkiem nauki i polityki. Zawiera również spostrzeże-nia, dotyczące stosunków niemiecko-rosyjskich w dziedzinie me-dycyny, spisane z perspektywy jednej z prominentnych postaci medycyny niemieckiej tego okresu. Ponieważ omawiana w tej pracy zinstytucjonalizowana współpraca niemiecko-rosyjska przypadła na czas przełomu późnych lat dwudziestych, w których w szczególny sposób odnaleźć można wpływ wielkiej polityki na konkretne przejawy życia naukowego, wydawnictwo to może wzbudzić zainteresowanie także polskich historyków medycyny, jak również badaczy dziejów Europy Wschodniej tego okresu. Jest to dzieło z pewnością warte przeczytania.

Ute Cciumanns (Düsseldorf)

Michel Foucault, Narodziny kliniki, tłum. Paweł Pieniążek,

Wy-dawnictwo KR, Warszawa 1999, ss. 265 + 2 nlb., bibliogr.

W ostatnich latach przetłumaczono w Polsce wiele książek z języka francuskiego z zakresu historii, a w tym również historii zdrowia i choroby oraz myśli medycznej. Polscy wydawcy słusznie wychodzą z założenia, że francuska nauka historyczna XX w. przoduje w świecie, ostatnio zadziwiając imponującymi pracami