PRACE ORyginAlnE
Anna J. Stróżyńska
1, A–D, natalia M. Kopacz
1, A–D,
Anna Pham Thi Mai linh
1, A–D, Anna Turska-Szybka
2, C, E, FPostawy rodziców różnego pochodzenia etnicznego
wobec zdrowia jamy ustnej i ich wpływ na postawę
prezentowaną przez dziecko
Parents’ Attitudes from Different Ethnic Backgrounds to Oral Health and
Their Influence on the Attitude Presented by the Child
1 Studenckie Koło naukowe, Zakład Stomatologii Dziecięcej, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa,
Polska
2 Zakład Stomatologii Dziecięcej, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa, Polska
A – koncepcja i projekt badania; B – gromadzenie i/lub zestawianie danych; C – analiza i interpretacja danych; D – napisanie artykułu; E – krytyczne zrecenzowanie artykułu; F – zatwierdzenie ostatecznej wersji artykułu
Streszczenie
Wprowadzenie. na zachowanie dziecka podczas leczenia stomatologicznego oraz na jego zachowania
prozdrowot-ne wpływają różprozdrowot-ne czynniki związaprozdrowot-ne z samym dzieckiem i jego rodzicami. Do czynników związanych z dzieckiem można zaliczyć m.in. wcześniejsze doświadczenie w leczeniu stomatologicznym. Wśród czynników związanych z rodzicami wymienia się poziom wykształcenia i wiedzy prozdrowotnej, lęk stomatologiczny matki i zaufanie matki do stomatologa. nie bez znaczenia pozostają różnice kulturowe zauważalne w różnym podejściu do wycho-wania dziecka. Bariera językowa i odmienne przyzwyczajenia charakterystyczne dla danej kultury mogą wpływać na kontakt ze stomatologiem.
Cel pracy. Analiza w badaniu ankietowym, czy postawy rodziców różnego pochodzenia etnicznego wobec zdrowia
jamy ustnej mają wpływ na postawę dziecka i jak kształtują się różnice w różnych grupach etnicznych.
Materiał i metody. Badaniem ankietowym objęto 55 polskich rodziców i ich dzieci w wieku szkolnym oraz
33 rodziców wietnamskich i ich dzieci w wieku szkolnym. Ankieta składała się z 2 arkuszy: pytania do rodzica i pytania do dziecka.
Wyniki. Porównując pytania wspólne skierowane do dziecka oraz rodzica, zauważono różnice istotne statystycznie
między odpowiedziami dzieci polskich i wietnamskich w 2 spośród 5 pytań. Różnice wynosiły 21–23 punktów pro-centowych (p.p.). Wśród odpowiedzi na pytania skierowane wyłącznie do rodziców zwraca uwagę istotna różnica w sposobie pozyskiwania wiedzy, jak dbać o higienę jamy ustnej.
Wnioski. Pochodzenie i inna kultura mogą wpływać na relację rodziców i dzieci ze stomatologiem. Porównując
odpowiedzi zarówno rodziców, jak i dzieci polskich i wietnamskich, zauważono niewielkie różnice, co może wyni-kać ze zjawiska akulturacji (Dent. Med. Probl. 2014, 51, 1, 93–99).
Słowa kluczowe: relacja dziecko–rodzic, zachowanie rodzica, zachowanie dziecka, zdrowie jamy ustnej,
pocho-dzenie.
Abstract
Background. The child’s behavior during dental treatment and his health-oriented attitude is influenced by various
factors connected with the child and parents. Previous experience with dental treatment may be counted among factors associated with the child. Among factors associated with parents, it may be the level of education and health-oriented knowledge, mother’s dental fear or trust in the dentist. Cultural differences noticeable as different attitude towards parenting are also meaningful. language barrier and different habits typical for a given culture may influence a contact with the dentist.
Objectives. The aim of the study is to analyze if the attitude of parents of different ethnicities towards oral health
influences their children’s attitude and what are the differences in various ethnic groups. Dent. Med. Probl. 2014, 51, 1, 93–99
na zachowanie dziecka podczas leczenia sto-matologicznego oraz na jego zachowania prozdro-wotne wpływają różne czynniki związane zarów-no z nim, jak i rodzicami. Do czynników związa-nych z dzieckiem można zaliczyć m.in. charakter dziecka, wcześniejsze doświadczenie w leczeniu stomatologicznym oraz niewłaściwe podejście le-karza stomatologa. Wśród czynników związanych z rodzicami wymienia się ich poziom wykształce-nia i wiedzy prozdrowotnej, lęk stomatologiczny matki, jej zaufanie do stomatologa i obawę o dziec-ko podczas leczenia stomatologicznego oraz nie-właściwą współpracę w relacji stomatolog–rodzic. nie bez znaczenia są różnice kulturowe zauwa-żalne w różnym podejściu do wychowania dziec-ka. Bariera językowa i odmienne przyzwyczajenia charakterystyczne dla danej kultury mogą wpły-wać na kontakt z lekarzem stomatologiem.
Wizyty małych pacjentów w gabinecie stoma-tologicznym mogą być trudnym przeżyciem za-równo dla dziecka, jak i lekarza stomatologa. Mo-że to wynikać z wyMo-żej wymienionych czynników, ale również z podejścia samych rodziców do lecze-nia [1, 2]. Wizyta u stomatologa jest dla dziecka sy-tuacją trudną, podczas której styka się ono z obcy-mi osobaobcy-mi i nowym otoczeniem.
Właściwe przygotowanie dziecka przez rodzi-ców do wizyty u lekarza dentysty ma więc bardzo duże znaczenie w zmniejszeniu lęku przed niezna-nym. Według wielu autorów nieświadome prze-kazywanie własnych lęków przez rodziców może wzmagać strach dziecka przed leczeniem stomato-logicznym [2–4]. Duże znaczenie ma również na-stawienie lekarza dentysty, które może przyczy-nić się do zmiany postawy dziecka [2]. Ustalenie dobrej relacji między stomatologiem a dzieckiem może pozytywnie wpływać na współpracę mło-dego pacjenta podczas leczenia [5]. Wielu autorów uważa, że relacja między rodzicem a lekarzem mo-że istotnie wpływać na stosunek dziecka do lecze-nia [1, 5, 6].
Szczególne znaczenie ma pierwsza wizyta w ga-binecie, ponieważ stwarza ona podstawy do wy-kształcenia pozytywnego nastawienia do zabiegów stomatologicznych [3, 7–9]. Wczesne doświadczenia
z leczenia stomatologicznego mają duży wpływ na uczęszczanie do gabinetu w wieku dorosłym [9].
Rodzice są odpowiedzialni za kształtowanie właściwych nawyków higienicznych swoich dzieci, ucząc je szczotkowania zębów oraz budując wła-ściwe relacje z lekarzem stomatologiem. negatyw-ne nastawienie rodzica oraz niski poziom wiedzy prozdrowotnej mogą skutkować negatywną posta-wą dziecka wobec leczenia stomatologicznego i za-niedbaniami higienicznymi [10].
Czynniki ryzyka powstawania choroby próch-nicowej związane z dzieckiem mogą być usuwa-ne lub ograniczausuwa-ne przez opiekuna za pomocą wdrożenia działań kariostatycznych wynikających z wiedzy prozdrowotnej, które przyczyniają się do zachowania prawidłowych nawyków higienicznych i żywieniowych w późniejszym okresie życia [11].
Analizując wpływ postawy rodziców na posta-wę dziecka w stosunku do zabiegów higienicznych oraz ich świadomość zdrowotną, należy uwzględnić, na jakim etapie rozwoju znajduje się dziecko [12].
Celem pracy jest analiza, czy postawy rodzi-ców różnego pochodzenia etnicznego wobec zdro-wia jamy ustnej mają wpływ na postawę dziecka i jak kształtują się różnice w badanych grupach et-nicznych.
Materiał i metody
Badaniem ankietowym objęto 55 polskich ro-dziców i ich dzieci w wieku szkolnym (6–9 lat) oraz 33 rodziców wietnamskich i ich dzieci w wieku szkolnym (6–9 lat). Badanie zostało przeprowadzo-ne w jedprzeprowadzo-nej z warszawskich szkół podstawowych oraz w szkole języka wietnamskiego w Warszawie, w okresie od grudnia 2012 r. do stycznia 2013 r.
Ankieta składała się z 2 arkuszy: pytania do rodzica i pytania do dziecka. Ankiety zawierały pytania wspólne dla rodzica i dziecka oraz pyta-nia dodatkowe, mające na celu pomoc w analizie uzyskanych wyników. Rodzice samodzielnie pełniali część pierwszą ankiety, a część drugą wy-pełniały dzieci przy pomocy osób prowadzących badanie. Porównywano postawy między polskimi
Material and Methods. The survey study comprised of 55 Polish parents and their school children and 33
Vietnamese parents and their school children. The questionnaire consisted of two sheets: questions for a parent and questions for a child.
Results. Significant differences were noticed between answers of Polish and Vietnamese children to two out of five
questions when comparing mutual parents-children questions. The difference was 21–23 percentage points (pp). Significant difference in methods of acquiring knowledge about oral hygiene care may be discerned among parents’ answers.
Conclusions. Origin and different culture may influence parents’ and children’s relationship with the dentist. Small
differences were noticed when comparing Polish and Vietnamese parents’ and children’s answers, which may result from acculturation phenomenon (Dent. Med. Probl. 2014, 51, 1, 93–99).
i wietnamskimi dziećmi. Badanie zostało zaakcep-towane przez Komisję Bioetyczną Warszawskie-go Uniwersytetu MedyczneWarszawskie-go (nr zWarszawskie-gody AKBE/ /81/12 z dn. 11 grudnia 2012 r).
Uzyskane wyniki poddano analizie staty-stycznej za pomocą testu istotności χ2, przyjmując
za poziom istotności p < 0,05.
Wyniki
Pytania ankietowe wspólne do rodzica i dziecka:
Pytanie 1: Czy boi się Pan/Pani dentysty?/Czy
boisz się dentysty?
liczba stwierdzeń zgodnych, tzn. jeśli rodzic boi się dentysty, to dziecko też się boi lub jeśli ro-dzic się nie boi dentysty, to dziecko też się nie boi, dla poszczególnych grup wyniosła: dzieci polskie – 71%, dzieci wietnamskie – 48%. Biorąc pod uwa-gę zgodność odpowiedzi, zauważono istotną róż-nicę między badanymi grupami, która wyniosła
23 punkty procentowe (p.p.) (p < 0,05). Dzieci pol-skie częściej udzielały odpowiedzi zgodnych z od-powiedzią rodzica w porównaniu z dziećmi wiet-namskimi (tab. 1).
Pytanie 2: Jak często myje Pan/Pani zęby
w ciągu dnia?/Jak często myjesz zęby w ciągu dnia? Wśród 88 ankiet, liczba wspólnych odpowie-dzi dla roodpowie-dzica i odpowie-dziecka, tzn. odpowie-dziecko myje zęby tyle samo razy w ciągu dnia co rodzic, wyniosła: dzieci polskie – 58%, dzieci wietnamskie – 61% (różnice nieistotne statystycznie; p > 0,05) (tab. 1).
Pytanie 3: Czy dbanie o higienę jamy ustnej
jest dla Pana/Pani ważne?/Czy uważasz, że trze-ba dtrze-bać o zęby?
liczba zgodnych odpowiedzi, czyli dziecko ma taki sam pogląd na temat istotności higieny jamy ustnej jak rodzic, w poszczególnych grupach wynio-sła: dzieci polskie – 60%, dzieci wietnamskie – 67% (różnice nieistotne statystycznie; p > 0,05) (tab. 1).
najwięcej dzieci uważa, że dbanie o zęby jest bardzo ważne: 87% dzieci polskich i 76%
wietnam-Tabela 1. Pytania ankietowe do rodzica i dziecka Table 1. Survery questions to the parent and the child
liczba odpowiedzi wspólnych (dziecko i rodzic udzielili takiej samej odpowiedzi) (The number of compatible statements (the child and the parent gave the same answer) Pytanie
(Question) Rodzice/dzieci polskie
(Polish parents/ children) % Rodzice/dzieci wietnamskie (Vietnamese par-ents/children) % p
(Rodzice/dzieci polskie – ro-dzice/dzieci wietnamskie) (Polish parents/children – Vietnamese parents/chil-dren)
Czy boi się Pan/Pani dentysty?/Czy boisz się den-tysty?
(Are you afraid of the dentist?)
71 48 0,0354*
Jak często myje Pan/Pani zęby w ciągu dnia?/Jak często myjesz zęby w ciągu dnia?
(How often do you brush your teeth during the day?)
58 61 0,8228
Czy dbanie o higienę jamy ustnej jest dla Pana/Pa-ni ważne?/Czy uważasz, że trzeba dbać o zęby? (Do you think that it is necessary to take good care of your teeth?)
60 67 0,5317
Czy mycie zębów sprawia Pani/Panu przyjem-ność?/Czy lubisz myć zęby?
(Do you like brushing your teeth?)
64 85 0,0327*
Odpowiedź dziecka na pytanie: skąd wiesz, jak myć zęby?
(Child’s answer to the question: How do you know how to brush your teeth?) Rodzice
(Parents) 82 88 0,4517
Odpowiedź rodzica na pytanie: Skąd pozyskuje Pan/Pani wiedzę, jak dbać o higienę jamy ustnej? (Parents’ answer to the question: How do you know how to take care of oral hygiene?) Stomatolog
(Dentist) 89 39 0,0001*
skich (różnice nieistotne statystycznie; p > 0,05). Wśród dzieci wietnamskich zdarzały się odpowie-dzi, że higiena jamy ustnej jest nieważna lub mało ważna, w przeciwieństwie do dzieci polskich.
Pytanie 4: Skąd pozyskuje Pan/Pani wiedzę,
jak dbać o higienę jamy ustnej?/Skąd wiesz, jak myć zęby?
Wśród badanych opiekunów 89% rodziców polskich dzieci oraz 39% rodziców dzieci wietnam-skich czerpie swoją wiedzę na temat higieny jamy ustnej od lekarza stomatologa. Porównanie odpo-wiedzi rodziców dzieci polskich i wietnamskich wykazało istotną różnicę statystyczną (p < 0,05). W grupie rodziców dzieci wietnamskich internet pełni podobną rolę jak stomatolog. najczęstszą odpowiedzią wśród dzieci na temat pozyskiwania wiedzy dotyczącej mycia zębów byli rodzice: 82% dzieci polskich i 88% dzieci wietnamskich (różni-ce nieistotne statystycznie; p > 0,05) (tab. 1).
Pytanie 5: Czy mycie zębów sprawia
Pani/Pa-nu przyjemność?/Czy lubisz myć zęby?
liczba zgodnych odpowiedzi, tzn. jeśli rodzic lubi myć zęby, to dziecko też lubi lub jeśli rodzic nie lubi myć zębów to dziecko też nie lubi, wynio-sła: 64% wśród dzieci polskich oraz 85% wśród wietnamskich. Dzieci wietnamskie udzieliły więk-szej liczby zgodnych odpowiedzi z rodzicem w po-równaniu z dziećmi polskimi, a różnica wynosiła 21 p.p. (p < 0,05) (tab. 1).
Większość dzieci spośród badanych odpowie-działa, że lubi myć zęby: 76% dzieci polskich i 88% wietnamskich (różnice nieistotne statystycznie; p > 0,05).
Pytania dodatkowe
skierowane do rodzica
Czy dziecko było na wizycie zapoznawczej u stomatologa? (w jakim wieku)/Czy uważa Pan/ Pani, że taka wizyta jest potrzebna?
Wśród 88 badanych dzieci, 78% polskich oraz 82% wietnamskich było na wizycie adaptacyjnej u sto-matologa (różnice nieistotne statystycznie; p > 0,05). Średni wiek, w którym rodzice zgłosili się z dziećmi na wizytę wynosił 2,8 r.ż. – dzieci polskie oraz 3,2 r.ż. – dzieci wietnamskie. Wśród ankietowanych 87% rodziców dzieci polskich oraz 94% rodziców dzieci wietnamskich uważa, że taka wizyta jest potrzebna (różnice nieistotne statystycznie; p > 0,05).
Pytania dodatkowe
skierowane do dziecka
Pytanie 1: Czy rodzice myją Ci
zęby/pomaga-ją Ci w myciu zębów?
Z pomocy rodziców przy myciu zębów korzy-stało tylko 7% dzieci polskich i 15% wietnamskich (różnice nieistotne statystycznie; p > 0,05) (tab. 2).
Pytanie 2: Czy obserwujesz, jak rodzice
my-ją zęby?
Badanie wykazało, że 53% dzieci polskich i 61% dzieci wietnamskich obserwowało rodziców podczas szczotkowania zębów (różnice nieistotne statystycznie; p > 0,05) (tab. 2).
Pytanie 3: Jak myślisz, czy mama/tata boi się
dentysty?
Odsetek trafnych odpowiedzi, w których dziecko poprawnie odgadło, czy rodzic boi się sto-matologa, wyniósł: 78% dzieci polskich oraz 73% dzieci wietnamskich. (różnice nieistotne staty-stycznie; p > 0,05) (tab. 2).
Pytanie 4: Co według ciebie jest dobre, a co
złe dla zębów?
W grupie dzieci polskich owoce i warzywa były najczęściej wymieniane (87%) jako „zdro-we” i korzystne dla zębów, a napoje typu coca-co-la i słodycze (98%) jako szkodliwe. W grupie dzieci wietnamskich 70% uważa, że mycie i dbanie o zę-by jest dla nich dobre, a słodycze mają negatywny wpływ (61%).
Omówienie
Badanie wykazało, że dzieci w wieku szkol-nym (6–9 lat) zarówno polskie, jak i wietnamskie przejmują postawę rodziców oraz trafnie odpo-wiadają na pytanie, czy rodzic boi się dentysty. Odgadują więc jego stosunek do leczenia i praw-dopodobnie będą go przejmowały. Znajduje to potwierdzenie w pracach innych autorów [2–4, 9]. Zdolność rozpoznawania cudzego stanu psy-chicznego jest jednym z najstarszych oraz najważ-niejszych typów poznania i od niego zależy stosu-nek do otoczenia [13]. Wielu badaczy zauważa, że na kształtowanie przyszłej postawy wobec lecze-nia ma wpływ nie tylko charakter dziecka i nie-przyjemne doświadczenia, ale również najbliż-sze osoby, a szczególnie matka [3, 4, 13, 14]. Za-równo informacje przekazywane przez rodziców podświadomie, jak i ich zachowania obserwowa-ne przez dziecko, wpływają na kształtowanie po-stawy wobec leczenia stomatologicznego oraz na-wyków higienicznych [3, 10, 14].
głównym źródłem wiedzy badanych dzieci na te-mat zabiegów higienicznych są rodzice. Podkreśla się więc rolę rodzica jako jednego z nauczycieli. Rodzic podejmuje się pracy z dzieckiem, przekazując mu swoją wiedzę dotyczącą prawidłowego szczotko-wania zębów oraz zdrowego odżywiania [12]. na-leży pamiętać, że dziecko pozostaje pod silnym wpływem rodzica, co daje możliwość
właściwe-go ukształtowania zarówno nawyków higienicz-nych, jak i postawy dziecka wobec wizyt u stoma-tologa [12]. Bardzo ważne jest nie tylko nauczenie dziecka właściwego sposobu mycia zębów i kontro-lowanie, czy wykonuje to prawidłowo, ale istotne są również informacje przekazywane przez rodzi-ców podświadomie i ich zachowania obserwowa-ne przez dziecko. Dziecko, które widzi, że rodzice idą do dentysty i nie czują lęku, nie będzie uważa-ło, iż wizyty u dentysty należy się obawiać.
Z badania autorów wynika, że rodzice trak-tują lekarza dentystę jako wiarygodne źródło in-formacji, co znajduje potwierdzenie w innych pra-cach [11, 15]. Wynika stąd, że stomatolog może wywierać wpływ na rodziców w zakresie zabiegów i nawyków higienicznych, a tym samym w sposób pośredni na postawę dziecka. W grupie rodziców dzieci wietnamskich internet pełni równie waż-ną rolę jak stomatolog. Może to wynikać z ograni-czonej znajomości języka, co utrudnia dostęp do opieki stomatologicznej i komunikację z lekarzem dentystą. Przynależność do innej grupy etnicznej może być przyczyną powstania bariery i braku za-ufania do lekarza innej narodowości. Powoduje to, że dentysta ma na nich mniejszy wpływ w porów-naniu z rodzicami polskimi, a pośredni na
posta-wę prezentowaną przez dzieci wietnamskie, doty-czącą zdrowia jamy ustnej.
Pierwsza wizyta (zapoznawcza, adaptacyjna) u stomatologa jest dla dziecka bardzo ważna. Ma stwarzać podstawy do wykształcenia pozytywne-go nastawienia do zabiegów stomatologicznych i właściwych zachowań zdrowotnych [7, 9, 16, 17]. Zgodnie z wytycznymi Amerykańskiej Akade-mii Stomatologii Dziecięcej (AAPD, ang. Ameri-can Academy of Pediatric Dentistry) pierwsza wi-zyta u stomatologa powinna mieć miejsce między 6. a 12. miesiącem życia [18, 19]. Badanie autorów wykazało, że rodzice zgłosili się na wizytę w 2,5.–3. roku życia dziecka, co jest zbieżne z danymi z pi-śmiennictwa [11, 16]. Często rodzice przychodzą z dzieckiem do gabinetu dopiero wówczas, gdy jest wymagana natychmiastowa interwencja, co po-garsza nastawienie do stomatologa [3, 9].
na współpracę między lekarzem a małym pa-cjentem mogą wpływać różnice kulturowe. Utrud-niony kontakt ze stomatologiem może być spowo-dowany nie tylko barierą językową czy trudno-ściami wynikającymi z zamieszkaniem w obcym kraju, lecz także innym typem wychowania, przy-zwyczajeniami i zasadami charakterystycznymi dla danego kręgu kulturowego. W wyniku porów-nania postaw dzieci polskich i wietnamskich
za-Tabela 2. Pytania ankietowe do dziecka Table 2. Survey questions to the child
Odpowiedź
(Answer) Dzieci polskie(Polish
chil-dren) % Dzieci wietnam-skie (Vietnamese chil-dren) % p
(dzieci polskie – dzieci wiet-namskie)
(Polish children – Vietname-se children)
Czy rodzice myją Ci zęby/pomagają Ci w myciu zębów? (Do your parents brush your teeth/help you with it?) Myją
(yes, they brush teeth) 0 0 1
Pomagają
(yes, they help me) 7 15 0,2377
Myję sam
(no, i brush my teeth by myself) 93 85 0,2377
Czy obserwujesz jak rodzice myją zęby? (Do you observe parents when they brush their teeth?) Tak
(yes) 53 61 0,4713
Jak myślisz, czy mama/tata boi się dentysty?
(Do you think that your mother/father is afraid of the dentist?) liczba odpowiedzi dzieci zgodnych z odpowiedzią
rodzica na pytanie, czy boi się Pan/Pani dentysty? (The number of compatible statements in which a child correctly guessed if his parent is afraid of the dentist or not)
78 73 0,5611
uważono pewne różnice w odpowiedziach, któ-re nie przekraczają 23 p.p. i dotyczą tylko pytań wspólnych. Badane dzieci wietnamskie mieszka-ją w Polsce i na co dzień mamieszka-ją kontakt z polski-mi rówieśnikapolski-mi. Dzieci te w porównaniu ze swo-imi rodzicami, którzy urodzili się i wychowali w Wietnamie, przejawiają nieco inny sposób my-ślenia i mają większą świadomość dotyczącą hi-gieny jamy ustnej [20]. Pokolenie rodziców i dzie-ci w inny sposób przechodzi proces akulturacji, co oznacza przyjmowanie przez jednostkę lub grupę społeczną kultury innej grupy społecznej. Dzieci znacznie łatwiej i szybciej przejmują wzorce cha-rakterystyczne dla danego otoczenia [21]. Autorzy prac dotyczących akulturacji zauważają również związek między czasem pobytu w danym kraju oraz wiekiem, w jakim doszło do emigracji a sta-nem zdrowia jamy ustnej. W amerykańskim ba-daniu Cruz et al. zauważono pozytywny związek między czasem pobytu oraz młodszym wiekiem emigracji a mniejszą potrzebą leczenia, szcze-gólnie wśród emigrantów z krajów rozwijających się [22]. Również korzystanie z opieki zdrowotnej zwiększyło się wśród Chińczyków w Stanach Zjed-noczonych, którzy od długiego czasu przebywali w tym kraju [23]. nie jest to jednak zjawisko po-wszechne. Akulturacja ma charakter wielowymia-rowy. Bada się jej wpływ na zdrowie i uważa się za ważny czynnik powodujący niekiedy rozbież-ności. Akulturacja jest korzystna względem nie-których zachowań, a szkodliwa w stosunku do in-nych. imigranci z krajów rozwijających się z jednej strony mają szansę na czerpanie większych ko-rzyści z przebywania w kraju o wyższym stopniu świadomości prozdrowotnej. Z drugiej strony mo-gą przejmować negatywne zachowania takie, jak nieprawidłowa dieta czy brak kontaktu z lekarzem spowodowany barierą językową lub nieumiejętno-ścią odnalezienia się w nowym środowisku [24].
W prezentowanym badaniu nie zauważono znaczących różnic między podejściem i świado-mością rodziców polskich i wietnamskich, wy-niki były zbieżne w obu grupach. Między Pol-ską a Wietnamem istnieje duży dystans
kulturo-wy i geograficzny [25]. Społeczność wietnamską charakteryzuje m.in. silna tożsamość etniczna i skłonność do kooperacji grupowej [25]. Mimo tych cech w badaniu nie zauważono znaczących różnic między grupami dzieci polskich i wietnam-skich oraz ich rodzicami. Można powiązać brak różnic ze zjawiskiem akulturacji. Konfrontacja odmiennych systemów kulturowych prowadzi do stopniowych zmian w świadomości i zachowaniu. W badaniu przeprowadzonym w Australii zaob-serwowano, że zderzenie kultur ma wpływ na po-ziom wiedzy dotyczącej metod zapobiegawczych w stomatologii oraz na częstość wizyt w gabinecie. U osób zasymilowanych występowała mniejsza liczba zębów z chorobą próchnicową, gdyż chęt-niej korzystały one z opieki stomatologicznej [26]. W pracy badaną grupę stanowili Wietnamczycy, ale podobne wyniki uzyskano dla innej narodo-wości [24]. Może to sugerować, że osoby z wyż-szym poziomem akulturacji mogą mieć lepszy do-stęp do opieki zdrowotnej i przejmować pozytyw-ne zachowania sprzyjające utrzymaniu zdrowia jamy ustnej niż osoby o niższym poziomie akul-turacji. Brak znaczących różnic między badanymi grupami w przejmowaniu przez dzieci postawy prezentowanej przez rodziców podkreśla rolę ro-dzica w kształtowaniu postawy dziecka bez wzglę-du na przynależność etniczną.
Z przeprowadzonych badań wynika, że więk-szość rodziców ma wpływ na postawę prezento-waną przez dziecko wobec zabiegów i nawyków higienicznych. Dzieci trafnie odgadują odczucia rodzica wobec wizyt u stomatologa. Strach rodzi-ca może nieświadomie wpłynąć na dziecko, powo-dując zwiększenie jego obaw wobec leczenia sto-matologicznego.
Pochodzenie i inna kultura mogą wpływać na relację rodziców i dzieci z lekarzem stomato-logiem. Porównując postawy rodziców dzieci pol-skich i wietnampol-skich, zauważono niewielkie róż-nice, co może wynikać ze zjawiska akulturacji. Postawa dziecka w dużej mierze zależy od środo-wiska, w którym żyje, a w mniejszej od kultury, w której się wychowuje.
Piśmiennictwo
[1] Wilk-Sieczak B., gmyrek-Marciniak A.: Communication with the child in the dental surgery. Dent. Med. Pro-bl. 2006, 43, 438–442 [in Polish].
[2] Wilk-Sieczak B., gmyrek-Marciniak A.: Children’s behaviour during their dental adaptation visits and their families’ attitudes towards dental treatment. Dent. Med. Probl. 2005, 42, 573–580 [in Polish].
[3] Wilk-Sieczak B., Zakrzewski M., Chmielewska-Łuczak D.: Mothers’ dental fear and the reasons for their pre-school children’s first dental visit as the predicators of their negative attitude towards the dental treatment. Dent. Med. Probl. 2005, 42, 77–82 [in Polish].
[4] Wilk-Sieczak B., Dryll E.: Models of predicting the co-operation of little children participating in the pro-gramme aimed at their adaptation to dental treatment. Dent. Med. Probl. 2009, 46, 25–31 [in Polish].
[5] Borowicz J., Klementowicz P., Jośko J.: Communication between the patient and the pediatrist in the views of children and adults. Dent. Med. Probl. 2012, 49, 413–418 [in Polish].
[6] Kaczmarek U., grzesiak-gasek i.: Dentists’ attitudes towards parents’ presence in dental office during child’s treatment. Dent. Med. Probl. 2008, 45, 431–438 [in Polish].
[7] Polusen S.: The child’s first dental visit. int. J. Paediatr. Dent. 2003, 13, 264–265.
[8] Kaczmarek U., Wilk-Sieczak B.: Methods of evaluation of dental anxiety in children and adolescents. Dent. Med. Probl. 2006, 43, 596–601 [in Polish].
[9] Bruzda-Zwiech A., Wochna-Sobańska M., Szydłowska-Walendowska B.: Assessment of dental anxiety lev-el, its sources and impact on dentition status in 18-year-old from the lodz region. Dent. Med. Probl. 2007, 44, 343–350 [in Polish].
[10] Hooley M., Skouteris H., Boganin C., Satur J., Kilpatrick n.: Parental influence and the development of den-tal caries in children aged 0–6 years: A systematic review of the literature. J. Dent. 2012, 40, 873–885.
[11] grzesiak i., Kaczmarek U.: Mothers’ knowledge and awareness of their up to 3 years old children’s oral health. Dent. Med. Probl. 2004, 41, 59–66 [in Polish].
[12] Schaffer H.R.: The child as apprentice: Vygotsky’s Theory of socio-cognitive development. introducing child psy-chology. Eds.: Kasprzewska M., Kaczmarek K., Marek J., Wyd. nauk. PWn, Warszawa 2012, 226–239 [in Polish]. [13] Kępiński A.: Specificity of psychiatric knowledge. Knowledge of the patient. Eds.: Kowalik l., Papierzowa A.,
Korbut B., Wyd. literackie, Kraków 2002, 21–33 [in Polish].
[14] Manipal S., Joseph A., Prabu D., naveen n., Adusumillii P., Ahmed A.: Knowledge, attitude of mothers on oral hygiene practices among 1–5 year old children and association with their oral hygiene practices – a compara-tive study. Ann. Essences Dent. 2012, 4, 19–24.
[15] iwanicka-grzegorek E., Kępa-Prokopieńko J., Pierzynowska E.: The Health awareness of pre-school age children’ parents – questionnaire study. nowa Stomatol. 2007, 8, 1, 8–12 [in Polish].
[16] Bruzda-Zwiech A., Filipińska R., Szydłowska-Walendowska B., lubowiedzka-gontarek B., Wochna- -Sobańska M.: Oral health behaviors of 4 to 5-year-old children – parent questionnaire survey. Dent. Med. Pro-bl. 2012, 49, 272–278 [in Polish].
[17] Rantavouri K., Zerman n., Ferro R., lahti S.: Relationship between childrens’s first visit and their dental anx-iety in the Veneto Region of italy. Acta Odont. Scand. 2002, 60, 297–300.
[18] American Academy of Pediatric Dentistry: Policy on the dental home. Pediatr. Dent. 2008, 30 (Supplement Refer-ence Manual), 22–23.
[19] American Academy of Pediatric Dentistry: guideline on periodicity of examination, preventive dental service, an-ticipatory guidance/counseling, and oral treatment for infants, children, and adolescence. Pediatr. Dent. 2008, 30, (Supplement Reference Manual), 112–118.
[20] Roberts-Thomson KF., Do lg., Spencer AJ., Hai TD.: The second national oral health survey of Vietnam – 1999: variation in the prevalence of dental diseases (reports). n. Z. Dent. J. 2010, 106, 103–108.
[21] grabowska E.: Report on qualitative and quantitative research on the sense of identity and the difficulties young Vietnamese living in and around Warsaw, The “Who am i?” Project for the Association of Vietnamese in Poland “Solidarity and Friendship”, 2010 [in Polish].
[22] Cruz g.D., yu Chen., Salazar C.R., le geros R.Z.: The Association of immigration and Acculturation Attri-butes With Oral Health Among immigrants in new york City. Am. J. Public Health 2009, 99, Suppl. 2, 474–480. [23] gao X., Mcgrath C.: A review on the oral health impacts of acculturation. J. immigr. Minor Health 2011, 13,
202–213.
[24] Cruz g.D., Shore R., le geros R.Z., Tavares M.: Effect of acculturation on objective measures of oral health in Hai-tian immigrants in new york City. Dent. Res. 2004, 83, 180–184.
[25] górny A., grzymała-Kazłowska A., Kępińska E., Fihel A., Piekut A.: From collectivity to community: the role of settlement migrant in the formation of immigrant communities in Poland. CMR Working Papers 2007, 27, 3 [in Polish].
[26] Marino R., Stuart g.W., Wright F.A.C., Minas i.H., Klimidis S.: Acculturation and dental health among Viet-namese living in Melbourne, Australia. Comm. Dent. Oral Epidemiol. 2001, 29, 107–119.
Adres do korespondencji:
Anna Turska-Szybka
Zakład Stomatologii Dziecięcej WUM ul. Miodowa 18
00-246 Warszawa tel.: +48 22 502 20 31
e-mail: aturskaszybka@orange.pl Praca wpłynęła do Redakcji: 25.11.2013 r. Po recenzji: 13.01.2014 r.
Zaakceptowano do druku: 3.03.2014 r. Received: 25.11.2013
Revised: 13.01.2014 Accepted: 3.03.2014
