149 Vol. 20/2011, nr 41
V A R I A
Agatha Christie i... tajemnicze zniknięcie
Agatha Christie and... her mysterious disappearance
Aleksandra Kulikowska, Magdalena Cholewa, Piotr Sobaniec, Beata Pawelska
Klinika Neurologii i Rehabilitacji Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
STRESZCZENIE
Padaczka jest jednym z najczęstszych schorzeń neurologicz-nych występującym w populacji światowej. Wiele znaneurologicz-nych osobistości cierpiało z jej powodu. Do grona tych osób zalicza się także wybitną pisarkę, najbardziej znaną autorkę powieści kryminalnych – Agathe Christie. I chociaż nigdy nie znaleziono, żadnej dokumentacji medycznej potwierdzającej tę diagnozę, to właśnie padaczka została wzięta pod uwagę, jako najbardziej prawdopodobna przyczyna tajemniczego zdarzenia, jakie miało miejsce w życiu Agathy Christie.
Słowa kluczowe: padaczka, Agatha Christie, historia padaczki.
ABSTRACT
Epilepsy is the most common neurological disease occurring in the world’s population. Many well- known people suffered from it. Agatha Christie – the outstanding detective story writer is also mentioned among them. And although no medical history confirming the diagnosis has ever been found, the epilepsy was taken into consideration as the most likely cause of the mysteri-ous incident, that took place in Christie`s life.
Key words: epilepsy, Agatha Christie, history of epilepsy.
PADACZKA – PRAWDA I MITY.
Padaczka jest jednym z najczęstszych schorzeń neurolo-gicznych występujących w populacji światowej. W krajach rozwiniętych roczną zapadalność ocenia się na 50-70/ 100 000 , zaś częstość występowania wynosi około 1% [1]. Dla lepszej wizualizacji rangi tego problemu, warto dodać, że choroby psychiczne i neurologiczne w dzisiejszych cza-sach przysparzają cierpienia ok. 450 milionom mieszkań-ców Ziemi. Szacuje się, że na całym świecie, w pewnym momencie, co czwarty człowiek zostanie dotknięty tego typu schorzeniem. Jedną z bardziej śmiałych hipotez, pró-bujących wytłumaczyć to zjawisko wysunął amerykański socjolog i publicysta Alvin Toffler. Stworzył on pojęcie tzw. „szoku przyszłości”, definiującego wspólnie: postę-pującą urbanizację, szybki postęp naukowo – techniczny i zawrotne tempo życia. To właśnie one, według Toffler`a, dostarczają społeczeństwu silnych bodźców stresowych rodząc nowe, często nieuzasadnione fobie i lęki przed nie-znanym [2].
Pierwsze wzmianki na temat padaczki znaleźć można w dokumencie pochodzącym z Mezopotamii z roku 1050 p.n.e. Opisany jest tam dość szczegółowo napad u chorego. Wspominają o niej także pisma literatury adiuwaryjskiej, papirusy egipskie, Biblia, Talmud czy starożytni Grecy oraz Rzymianie.
Jako pierwszy, mit na temat pochodzenia padaczki zanegował ojciec medycyny – Hipokrates, który ok. 400 r.n.e. odrzucił jej magiczne, demoniczne czy też boskie pochodzenie, i wysunął śmiałą teorie, iż jest to choroba
mózgu, którą można wyleczyć dietą i odpowiednimi lekami.
Mimo tego, praktycznie do końca XIX wieku ludzie chorzy na padaczkę byli silnie stygmatyzowani przez społeczeństwo. Wzbudzali lęk i stale narażeni byli na osądy o konszachty z siłami nieczystymi. Dominikańscy inkwizytorzy Jacob Sprenger i Heinrich Kramer, w swoim dziele Malleus Maleficarum przyznają się do egzekucji 200 tysięcy kobiet, które z powodu ataków padaczkowych posądzone były o uprawianie czarów i obcowanie z szata-nem [3].
Patronem epileptyków został św. Walenty – lekarz i duchowny, który żył w III wieku w Cesarstwie Rzymskim,. Zginął on męczeńską śmiercią za udzielanie potajemnych ślubów młodym legionistom (panował wówczas zakaz wydany przez cesarza Klaudiusza II Gockiego). Współcze-snym bardziej kojarzy się jednak jako patron wszystkich zakochanych - czczony 14 lutego. Warto jednak wiedzieć, iż uważa się go także za patrona ciężkich chorób, zwłasz-cza umysłowych, nerwowych i padaczki. Na obrazach przedstawiany jest jako kapłan z mieczem i kielichem, który uzdrawia młodego chłopca z padaczki.
Padaczka jest chorobą, z powodu której cierpi bądź cierpiało wiele znanych i sławnych osobistości z których wymienić warto choćby Dante`go, Molier`a, Aleksandra Wielkiego, Juliusza Cezara, Napoleona, Vincentego van Gogh`a, Lwa Tołstoja, Joanne d` Arc, Piotra Czajkow-skiego... czy Agathe Christie - najbardziej znaną autorkę powieści kryminalnych…
150
A. Kulikowska, M. Cholewa, P. Sobaniec et al.
Neurologia Dziecięca V A R I A
KRÓTKA BIOGRAFIA
Agatha Christie czy też właściwie Agatha Mary Clarissa Miller Christie lub Dame Agatha Christie, urodziła się 15 września 1890 roku w Torquay jako najmłodsza z trojga dzieci Clary i Fredericka Miller. Wychowywała się w bardzo konserwatywnej angielskiej rodzinie, w atmosferze wiktoriańskiej prowincji. Była spokojnym i nieśmiałym dzieckiem, które skrywało swoje uczucia, dlatego z pasją oddała się nauce śpiewu i gry na pianinie, a później pisaniu. Wykształcenie zdobywała na tzw. pensjach. Po ukończeniu studiów muzycznych przebywała w Paryżu, gdzie praco-wała jako nauczycielka rysunku oraz śpiewu. W 1909 roku, w wieku 19 lat, powstał debiut literacki Agathy Christie –
Snow Upon The Desert.
W 1914 roku, pisarka poślubiła przystojnego oficera lotnictwa – Archibalda Christie. Ze związku narodziła się córka – Rosalind. Małżeństwo to jednak nie było szczę-śliwe, i po 12 latach rozpadło się. W 1930 roku ponownie wyszła za mąż za archeologa Maxa Mallowena z którym często podróżowała zwłaszcza po Bliskim Wschodzie. Wyjazdy te dostarczyły później pisarce wielu ciekawych inspiracji i stały się ciekawym wątkiem w jej twórczości (Morderstwo w Mezopotamii, Śmierć na Nilu).
Interesującym wątkiem w biografii Christie jest fakt, iż podczas I Wojny Światowej pracowała w szpitalu, a później jako technik farmaceutyczny. Dzięki tym doświadczeniom zawodowym pisarka poznała wiele środków leczniczych oraz toksycznych czyli trucizn, co później skrzętnie wyko-rzystała w wielu swoich książkach [4,5,6].
TAJEMNICZE ZNIKNIĘCIE
W 1926 roku, po rozwodzie ze swoim pierwszym mężem i śmierci ukochanej matki, pisarka w tajemniczych okoliczno-ściach zniknęła na 11 dni. Informację o jej zaginięciu ogła-szano w prasie; wszczęto także poszukiwania. Jak się później okazało, najbardziej znana autorka powieści kryminalnych na ten czas zamieszkała w hotelu w Harrogate pod fałszywym nazwiskiem Nelee, nie reagując na komunikaty zamiesz-czone w gazetach, ani nie kontaktując się z najbliższą rodziną. Epizod ten stał się bodźcem do wysunięcia podejrzeń o to, że Agatha Christie jest chora na padaczkę, a jej tajemnicze znik-nięcie było niczym innym, jak przedłużającym się niedrgaw-kowym stanem padaczniedrgaw-kowym. I chociaż na temat choroby pisarki nie było żadnych innych danych, na stałe zagościła ona na listach „ sławnych osób chorych na padaczkę” [7].
Złośliwi twierdzą, że wydarzenie to było zaplanowa-nym i dobrze przemyślazaplanowa-nym - typowym chwytem rekla-mowym. Próby obalenia całej tej mistyfikacji podjął się także amerykański psychiatra John Hughes, który wypo-wiedział się na ten temat w obszernym artykule na łamach
The New York Times, ostro krytykując Christie[7].
Inni badacze wysuwają podejrzenie wystąpienia u pisarki zjawiska, określanego w psychiatrii mianem fugi
dysocjacyjnej- czyli rozszczepienia pamięci od
teraźniej-szości. W praktyce zaburzenie to objawia się impulsyw-nym działaniem ucieczkowym, którego w żaden sposób dotknięta nim osoba, nie jest w stanie wytłumaczyć. Nastę-puje to najczęściej po ciężkiej traumie, ale również przy zaburzeniach osobowości typu borderline, czy nadużywa-niu alkoholu [8].
MOTYWY PADACZKI W TWÓRCZOŚCI AGATHY CHRISTIE
Spuścizna literacka Agathy Christie to siedemdziesiąt osiem wydanych powieści, dziewiętnaście sztuk teatralnych oraz około setki opowiadań. Sprzedano ponad 2 miliardy egzem-plarzy jej książek, które zostały przetłumaczone na 45 języków. Jej sztuka Pułapka na myszy, wystawiona po raz pierwszy w 1952 roku w Londynie, jest nadal grana po 50 latach i 20 tysiącach przedstawień. Wiele książek wielokrot-nie sfilmowano (Morderstwo w Orient Expressie). Wiele posłużyło jako kanwa dla seriali i słuchowisk radiowych.
W 1971 roku, za swoje wybitne osiągnięcia w dziedzi-nie literatury, pisarka została odznaczona Orderem Impe-rium Brytyjskiego i przyznano jej tytuł Damy.
Motyw padaczki można znaleźć w trzech utworach Chri-stie. Pierwszym jest powieść pt. A...B...C, w którym sprawcą serii tajemniczych mordów okazuje się być szaleniec - inwa-lida wojenny cierpiący na padaczkę pourazową. W
Morder-stwie na polu golfowym morderca używa ciała człowieka
zmarłego podczas napadu padaczkowego do zainscenizo-wania własnej śmierci. W powieści z 1971 roku pt.
Neme-zis , bohaterka, która dowiaduje się, że w domu znaleziono
zwłoki, pyta: „Ktoś z rodziny?” , „Atak padaczkowy?”...[7]. Trzy krótkie wzmianki w utworach i tajemnicze znik-nięcie, które tak naprawdę mogło mieć wiele różnych przyczyn, nie wyjaśniają czy autorka naprawdę chorowała na padaczkę. Nigdy nie zostało to do końca wyjaśnione ani oficjalnie potwierdzone. Tak czy inaczej, faktem jest, iż obok stron internetowych poświęconych powieściom kryminalnym, nazwisko Christie często wymieniane jest na portalach o padaczce.
Powieści Agathy Christie to prawdziwe perełki gatunku. Jej charakterystyczny styl pisarski jest rozpozna-wany i podziwiany przez koneserów tego typu literatury na całym świecie. Sama autorka była postacią niezwykle barwną i intrygującą. Oprócz swoich dzieł, zostawiła też mnóstwo ciekawych myśli, konkluzji czy spostrzeżeń, nie-rzadko pełnych humoru czy kąśliwej ironii. Każda minuta życia była dla niej czymś niezwykłym i niepowtarzalnym, z czego można zaczerpnąć inspiracje do kolejnego dzieła – fascynującej kryminalnej zagadki… Bo, czy zastana-wiałeś się kiedyś, drogi Czytelniku, iż „fakt, że budzik nie
151 Agatha Christie i... tajemnicze zniknięcie
Vol. 20/2011, nr 41
PISMIENNICTWO
[1] Czapiński P., Niedzielska K.: Padaczka [w.] Choroby wewnętrzne Szczeklik A. [red.],Medycyna Praktyczna, Kraków 2006, 1913-1920.
[2] Toffler A.: Szok przyszłości. Zysk i S- ka, Poznań 1998
[3] Arts N.: Epilepsy through the ages. An anthology of classic writings on epilepsy. Van Zuiden Communications, 2001
[4] Gronau J.: Wędrówki po bibliografii – Agatha Christie, Kraków 2005
[5] Thompson L.: Agatha Christie : An English Mystery. London: Headline Review, 2007
[6] Barnard R.: A Talent to Deceive–An Appreciation of Agatha Christie. London: Collins,1980
[7] Wolańczyk T.: Epitafia. Szkice dziejów epileptologii. Wydawnictwo KR, Warszawa 2007.
[8] Kokoszka A.: Zaburzenia nerwicowe; Medycyna Praktyczna. Kraków 1998.
Adres autora:
