Poradnik Bibliograficzno-Metodyczny : 2008 z.2

(1)

W o j e w ó d z k a B i b l i o t e k a P u b l i c z n a i C e n t r u m A n i m a c j i K u l t u r y w P o z n a n i u

P O R A D N I K

B I B L I O G R A F I C Z N O – M E T O D Y C Z N Y

K w a r t a l n i k P o z n a ń 2 0 0 8 _______________________________________________________________ Rok XLI 2/161

(2)

P r z e w o d n i c z ą c y Z e s p o ł u R e d a k c y j n e g o Iwona Smarsz R e d a g u j e z e s p ó ł : Urszula Bzdawka Beata Nowak Maria Beba ISSN 0238-9142 M a t e r i a ł s z k o l e n i o w y

Powielono w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu A-5 350 egz.

(3)

S P I S T R E Ś C I

str.

I. KALENDARZ ROCZNIC, OBCHODÓW I WYDARZEŃ

(Oprac. Andrzej Dudziak)... 5 II. ZESTAWIENIA BIBLIOGRAFICZNE

Ewa Rajewska – Prolegomena do problematyki przekładu literackiego ... 14 Urszula Bzdawka, Urszula Cimoch – Tworzenie bibliotekarstwa

publicznego w województwie poznańskim po II wojnie świa-towej – 60 rocznica ... 27 Andrzej Dudziak – Klimat i środowisko. 2008 – Rok Klimatu i

Środo-wiska ogłoszony przez miasto Poznań ... 62 Bibliografie osobowe: Dezydery Chłapowski ... 81 Edouard Manet ... 84 III. MATERIAŁY METODYCZNE

Marta Gibowska – „Odpowiednie dać miastu słowo” – nazwy miast Wielkopolski ... 86 IV. MATERIAŁY REGIONALNE

A. Przegląd nowości regionalnych ... 99 B. Imprezy kulturalne w bibliotekach publicznych woj. wielkopolskiego ... 108 C. Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury

na łamach prasy ... 135 V. KRONIKA... 140

(4)

(5)

I. K A L E N D A R Z R O C Z N I C , O B C H O D Ó W I W Y D A R Z E Ń

Poniższy kalendarz, to wybrane daty rocznic, obchodów i wydarzeń na II kwartał 2008 roku. Szerszy zestaw dat na II kwartał znajduje się w „Poradni-kach Bibliograficzno-Metodycznych” z lat ubiegłych.

K w i e c i e ń

IV – Miesiąc Pamięci Narodowej

1 IV – Międzynarodowy Dzień Ptaków obchodzony od 1906 roku na mocy konwencji o ochronie ptactwa użytecznego

(140) 1 IV 1868 – Ur. Edmond Rostand, poeta i dramaturg francuski (zm. 2 XII 1918)

(135) 1 IV 1873 – Ur. Siergiej Rachmaninow, kompozytor rosyjski i pianista (zm. 28 III 1943)

2 IV – Międzynarodowy Dzień Książki dla Dzieci obcho-dzony od 1967 roku w rocznicę urodzin Hansa Christiana Andersena

(110) 3 IV 1898 – Ur. Michael de Ghelderode (właśc. nazw. Adhe-mar Martens), dramaturg belgijski (zm. 1 IV 1962) (40) 4 IV 1968 – Zm. Martin Luther King, przywódca Murzynów

amerykańskich w walce o równouprawnienie, lau-reat pokojowej Nagrody Nobla (ur. 15 I 1929) (35) 4 IV 1973 – Zm. Tadeusz Kraszewski, powieściopisarz i

dzien-nikarz związany z Wielkopolską (ur. 12 I 1903) (100) 5 IV 1908 – Ur. Herbert von Karajan, austriacki dyrygent

sym-foniczny i operowy (zm. 16 VII 1989)

(525) 6 IV 1483 – Ur. Rafael Santi (właśc. nazw. Raffaello Santi lub Raffaello Sanzio), malarz włoski (zm. 6 IV 1520) (480) 6 IV 1528 – Zm. Albrecht Dürer, niemiecki malarz i grafik (ur.

(6)

7 IV – Światowy Dzień Zdrowia obchodzony od 1950 ro-ku w rocznicę wejścia w życie międzynarodowej konwencji zawierającej statut Światowej Organi-zacji Zdrowia – WHO

8 IV – Międzynarodowy Dzień Romów obchodzony od 1971 r. z inicjatywy Światowej Rady Romów (90) 8 IV 1918 – Zm. Lucjan Rydel, poeta i dramaturg (ur. 17 V

1870)

(35) 8 IV 1973 – Zm. Pablo Picasso, malarz hiszpański, rzeźbiarz i działacz społeczny, twórca kubizmu (ur. 25 X 1881)

(120) 9 IV 1888 – Ur. Anatolij Winogradow, pisarz rosyjski (zm. 26 XI 1946)

(110) 9 IV 1898 – Zm. Stéphane Mallarmé, poeta francuski, przed-stawiciel symbolizmu (ur. 18 III 1842)

(40) 9 IV 1968 – Zm. Zofia Kossak-Szczucka-Szatkowska, polska powieściopisarka (ur. 8 VIII 1890)

11 IV – Światowy Dzień Chorych na Chorobę Parkinsona proklamowany przez brytyjską królową Elżbietę w 1997 r.

12 IV – Międzynarodowy Dzień Kosmonautyki i Lotnictwa obchodzony od 1969 roku w rocznicę lotu (1961) Jurija Gagarina

(185) 12 IV 1823 – Ur. Aleksander Ostrowski, dramaturg rosyjski, twórca rosyjskiego teatru narodowego (zm. 14 VI 1886)

13 IV – Światowy Dzień Pamięci Ofiar Katynia obchodzo-ny w rocznicę opublikowania przez Niemców w 1943 r. informacji o odkryciu w Katyniu maso-wych grobów oficerów WP zamordowanych przez NKWD w 1940 r.

(95) 13 IV 1913 – Ur. Aleksander Rymkiewicz, poeta (zm. 26 IX 1984) 15 IV – Międzynarodowy Dzień Kombatanta

(7)

(165) 15 IV 1843 – Ur. Henry James, pisarz amerykański (zm. 28 II 1916)

(180) 16 IV 1828 – Zm. Francisco Goya y Lucientes, malarz i grafik hiszpanski (ur. 30 III 1746)

(50) 17 IV 1958 – Zm. Jakub Wojciechowski, robotnik, pamiętnikarz, związany z Wielkopolską (ur. 3 VII 1884)

18 IV – Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków ob-chodzony z inicjatywy UNESCO od 1984 r. (65) 19 IV 1943 – Wybuch powstania w getcie warszawskim (25) 19 IV 1983 – Zm. Jerzy Andrzejewski, powieściopisarz,

noweli-sta, krytyk literacki (ur. 19 VIII 1909)

(240) 20 IV 1768 – Zm. Giovanni Antonio Canal, malarz włoski, okre-su baroku, pejzażysta (ur. 18 X 1697)

22 IV – Święto Ziemi (Międzynarodowy Dzień Ziemi) 23 IV – Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich (pod

patronatem UNESCO) ustanowiony w 1997 r. na wniosek rządu Hiszpanii i Międzynarodowej Unii Wydawców

23 IV – Święto 15 Pułku Ułanów Poznańskich. Dni Ułana obchodzone corocznie w Poznaniu od 1986 r. (150) 23 IV 1858 – Ur. Max Planck, fizyk niemiecki (zm. 4 X 1947)

25 IV – Międzynarodowy Dzień Świadomości Zagrożenia Hałasem obchodzony od 2001 r. z inicjatywy To-warzystwa Higieny Akustycznej

(70) 25 IV 1938 – Zm. Aleksander Świętochowski, publicysta, proza-ik i dramaturg (ur. 18 I 1849)

(210) 26 IV 1798 – Ur. Eugéne Delacroix, malarz francuski, przed-stawiciel romantyzmu w sztuce europejskiej (zm. 13 VIII 1863)

(8)

28 IV – Światowy Dzień Miast Bliźniaczych obchodzony w ostatnią niedzielę kwietnia w rocznicę założe-nia Światowej Federacji Miast Bliźzałoże-niaczych w 1957 r.

29 IV – Międzynarodowy Dzień Tańca obchodzony od 1982 r. w rocznicę urodzin Jeana George'a No-verre'a (1727), francuskiego tancerza i chore-ografa

(115) 29 IV 1893 – Zm. Józef Bliziński, dramaturg (ur. 10 III 1827) (85) 29 IV 1923 – Otwarcie portu w Gdyni

(125) 30 IV 1883 – Ur. Jaroslav Hašek, pisarz czeski (zm. 3 I 1923) (125) 30 IV 1883 – Zm. Édouard Manet, malarz i grafik francuski (ur.

23 I 1832)

M a j

1 V – Międzynarodowy Dzień Solidarności Ludzi Pracy – Międzynarodowe Święto Pracy

(85) 1 V 1923 – Ur. Joseph Heller, pisarz amerykański, autor po-wieści Paragraf 22 (zm. 13 XII 1999)

2 V – Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej, ustanowio-ny przez Sejm w 2004 r.

3 V – Międzynarodowy Dzień Wolności Prasy ogłoszony w 1991 r. przez UNESCO i Światową Federację PEN Clubów

3 V – Uchwalenie Konstytucji 3 Maja (1791), święto na-rodowe

5 V – Dzień Europy (Rady Europy) ustanowiony w 1964 roku, dla upamiętnienia utworzenia Rady Euro-py (5 V 1949), celebrowany przez Radę jako „dzień tolerancji, praw człowieka i intergracji eu-ropejskiej”

(9)

(190) 5 V 1818 – Ur. Karol Marks, filozof i działacz rewolucyjny, twórca socjalizmu naukowego (zm. 14 III 1883) (145) 5 V 1863 – Zm. Francesco Nullo, pułkownik włoski, bojownik

o wolność Włoch i Polski, jeden z dowódców w powstaniu styczniowym (ur. 11 III 1826)

(25) 6 V 1983 – Zm. Ludwika Woźnicka, pisarka, autorka książek dla dzieci i młodzieży (ur. 23 XI 1924)

(175) 7 V 1833 – Ur. Johannes Brahms, kompozytor niemiecki (zm. 3 IV 1897)

(140) 7 V 1868 – Ur. Stanisław Przybyszewski, prozaik, dramaturg (zm. 23 XI 1927)

(135) 7 V 1873 – Rozpoczęła działalność Akademia Umiejętności w Krakowie; od 1919 Polska Akademia Umiejęt-ności, obecnie Polska Akademia Nauk (PAN) (105) 7 V 1903 – Ur. George Orwell (właśc. nazw. Eric Arthur Blair),

angielski pisarz i publicysta (zm. 21 I 1950) 8 V – Dzień Bibliotekarza

8 V – Światowy Dzień Czerwonego Krzyża

8 V – Dzień Zwycięstwa

9 V – Dzień Europy (Dzień Unii Europejskiej) ustano-wiony w 1985 r. przez Radę Europy dla upamięt-nienia ogloszenia przez ministra spraw zagranicz-nych Francji, Roberta Schumana, „Deklaracji 9 Maja” (1950 – znana jako plan Schumana), która dała początek Wspólnocie Europejskiej

10 V – Dzień Środków Społecznego Przekazu obchodzo-ny przez Kościół katolicki pod hasłem „Internet – nowe forum głoszenia Ewangelii” (w Polsce ob-chodzony we wrześniu)

(35) 11 V 1973 – Zm. Bohdan Arct, prozaik, popularyzator wiedzy lotniczej (ur. 7 V 1914)

(10)

(170) 12 V 1838 – Zm. Jędrzej Śniadecki, chemik, lekarz, biolog i fi-lozof (ur. 30 XI 1768)

(100) 13 V 1908 – Ur. Aleksiej Arbuzow, dramaturg rosyjski (zm. 20 IV 1986)

(65) 14 V 1943 – Utworzenie I Dywizji Wojska Polskiego im. Tade-usza Kościuszki

15 V – Międzynarodowy Dzień Rodziny proklamowany przez Zgromadzenie Ogólne NZ

(305) 15 V 1703 – Zm. Charles Perrault, bajkopisarz, poeta i prozaik francuski (ur. 12 I 1628)

17 V – Światowy Dzień Telekomunikacji obchodzony w rocznicę założenia Unii Telegraficznej w 1865 r. 18 V – Międzynarodowy Dzień Muzeów obchodzony na

wniosek Międzynarodowej Rady Muzeów

(50) 19 V 1958 – Zm. Marie Pujmanova, pisarka czeska (ur. 8 VI 1893)

21 V – Dzień Strażaka

21 V – Światowy Dzień Kosmosu obchodzony od 1998 r. (195) 22 V 1813 – Ur. Richard Wagner, niemiecki kompozytor, poeta

i prozaik (zm. 13 II 1883)

(220) 23 V 1788 – Ur. Dezydery Chłapowski, generał, wielkopolski działacz gospodarczy (zm. 27 III 1879)

(125) 23 V 1883 – Zm. Cyprian Kamil Norwid, poeta, dramaturg, ma-larz i grafik (ur. 24 IX 1821)

(465) 24 V 1543 – Zm. Mikołaj Kopernik, astronom polski (ur. 19 II 1473)

25 V – Dzień Działacza Kultury i Drukarza

25 V – Międzynarodowy Dzień Dzieci Zaginionych ob-chodzony od 1990 r.

(11)

27 V – Dzień Samorządu Terytorialnego uchwalony przez Sejm RP 29 VI 2000 r.

(495) 28 V 1513 – Ukazała się pierwsza książka w języku polskim – modlitewnik „Raj duszny” w tłumaczeniu Biernata z Lublina

(5) 28 V 2003 – Zm. Irena Jurgielewiczowa, pisarka, autorka utwo-rów dla dzieci i młodzieży, pedagog (ur. 13 I 1903) (25) 29 V 1983 – Zm. Bogdan Rutha, prozaik poznański (ur. 17 VI

1920)

30 V – Dzień Rodzicielstwa Zastępczego ustanowiony uchwałą Sejmu w 2006 r.

(415) 30 V 1593 – Zm. Christopher Marlowe, dramaturg i poeta an-gielski (ur. 6 II 1564)

(230) 30 V 1778 – Zm. Voltaire (François-Marie Arouet), pisarz, dra-maturg i filozof francuski (ur. 21 XI 1694)

31 V – Światowy Dzień Rozwoju Kultury obchodzony z inicjatywy UNESCO

31 V – Światowy Dzień bez Papierosa ochodzony na wniosek Światowej Organizacji Zdrowia od 1988 r. (135) 31 V 1873 – Ur. Tadeusz Rittner, dramaturg, pisarz (zm. 19 VI

1921)

C z e r w i e c

1 VI – Międzynarodowy Dzień Dziecka

(25) 1 VI 1983 – Zm. Anna Seghers (właśc. nazw. Netty Reiling Radvanyi), pisarka niemiecka pochodzenia ży-dowskiego (ur. 19 XI 1900)

(215) 3 VI 1793 – Ur. Antoni Malczewski, poeta (zm. 2 V 1826) (45) 3 VI 1963 – Zm. Nazim Hikmet, poeta turecki (ur. 2 I 1902)

(12)

(110) 5 VI 1898 – Ur. Federico Garcia Lorca, poeta i dramaturg hiszpański (zm. 19 VIII 1936)

(190) 6 VI 1818 – Zm. Jan Henryk Dąbrowski, generał wojsk pol-skich, związany z Wielkopolską (ur. 2 VIII 1755) (60) 6 VI 1948 – Zm. Louis Jean Lumiére, wynalazca, wraz z

bra-tem, kinematografu (ur. 5 X 1864)

(160) 7 VI 1848 – Ur. Paul Gaugin (właśc. nazw. Eugene Henri Paul Gauguin), malarz francuski (zm. 8 V 1909)

(115) 8 VI 1893 – Ur. Marie Pujmanova, pisarka czeska (zm. 19 V 1958)

(40) 9 VI 1968 – Zm. Helena Bobińska, prozaik, autorka książek dla dzieci i młodzieży (ur. 9 III 1887)

(130) 12 VI 1878 – Ur. James Oliver Curwood, pisarz amerykański (zm. 13 VIII 1927)

(110) 14 VI 1898 – Ur. Piotr Potworowski, malarz, scenograf, rzeź-biarz związany z Wielkopolską (zm. 24 IV 1962) (70) 14 VI 1938 – Ur. Jerzy Kosiński, pisarz amerykański polskiego

pochodzenia (zm. 3 V 1991)

(40) 14 VI 1968 – Zm. Salvatore Quasimodo, poeta włoski, laureat Nagrody Nobla w 1959 roku (ur. 20 VIII 1901) (165) 15 VI 1843 – Ur. Edward Grieg, kompozytor i pianista norweski

(zm. 4 IX 1907)

(135) 17 VI 1873 – Ur. Henri Barbusse, pisarz francuski (zm. 30 VIII 1935)

(25) 17 VI 1983 – Zm. Miron Białoszewski, poeta, prozaik i drama-turg (ur. 30 VI 1922)

(80) 18 VI 1928 – Zm. Roald Amundsen, norweski badacz polarny, zdobywca bieguna południowego (ur. 16 VII 1872) (385) 19 VI 1623 – Ur. Blaise Pascal, filozof i matematyk francuski

(13)

(15) 19 VI 1993 – Zm. William Golding, prozaik, eseista angielski, laureat Nagrody Nobla w 1983 roku (ur. 19 IX 1911)

(215) 20 VI 1793 – Ur. Aleksander Fredro, komediopisarz (zm. 15 VII 1876)

(200) 20 VI 1808 – Zm. Franciszek Ksawery Dmochowski, poeta, kry-tyk i tłumacz (ur. 2 XII 1762)

(110) 22 VI 1898 – Ur. Zenon Kosidowski, pisarz, w okresie między-wojennym związany z Poznaniem, współredaktor „Zdroju” (zm. 14 IX 1978)

(110) 22 VI 1898 – Ur. Erich Maria Remarque (właśc. nazw. Erich Paul Remark), powieściopisarz niemiecki (zm. 25 IX 1970)

24 VI – Światowy Dzień Osteoporozy

(170) 24 VI 1838 – Ur. Jan Matejko, malarz polski (zm. 1 XI 1893) 26 VI – Międzynarodowy Dzień Zapobiegania Narkomanii

ustanowiony przez ONZ, obchodzony od 1988 r. (35) 26 VI 1973 – Drugi Kongres Nauki Polskiej (26-29 VI)

27 VI – Światowy Dzień Walki z Cukrzycą ogłoszony w 1991 r.

(30) 27 VI 1978 – Lot kosmiczny pierwszego polskiego kosmonauty Mirosława Hermaszewskiego (statek Sojuz 30) 28 VI – Narodowy Dzień Pamięci Poznańskiego Czerwca

1956 ustanowiony uchwałą Sejmu w 2006 roku (130) 28 VI 1878 – Ur. Stanisław Brzozowski, krytyk, dramaturg,

filo-zof (zm. 30 IV 1911)

(80) 28 VI 1928 – W Warszawie odbył się zjazd delegatów kół mło-dzieży wiejskiej, na którym uchwalono utworzenie Związku Młodzieży Wiejskiej RP „Wici”

(210) 29 VI 1798 – Ur. Giacomo Leopardi, poeta wloski (zm. 14 VI 1837)

(14)

I I . Z E S T A W I E N I A B I B L I O G R A F I C Z N E Ewa Rajewska

P R O L E G O M E N A D O P R O B L E M A T Y K I P R Z E K Ł A D U L I T E R A C K I E G O

Tłumaczenie jest zajęciem odwiecznym, bez niego niemożliwe byłoby na-wiązanie kontaktów kulturalnych i handlowych między sąsiadującymi ze sobą ludami. Także przekład artystyczny może się poszczycić długą tradycją – do najstarszych znanych nam tłumaczeń literackich należy przekład eposu o Gil-gameszu z języka sumeryjskiego na akkadyjski, dokonany przed ponad czte-rema tysiącami lat.

Translatologia – teoria przekładu, dziedzina przez niektórych badaczy na-zywana także translatoryką, jest wszakże dyscypliną stosunkowo młodą, bo mniej więcej pięćdziesięcioletnią, lecz niesłychanie dynamicznie się rozwijającą. Lingwiści mówią o „pogodzie dla tłumaczy”, której towarzyszy zwiększające się zainteresowanie refleksją nad przekładem. Translatologia jest dziś w ofensywie. Gdyby dwa centralne dla niej zagadnienia przedstawić w formie pytań, pierwsze brzmiałoby:

1. CZYM JEST PRZEKŁAD?

…teren dziesięcioboju filologicznych lekkoatletów zwanych tłumaczami. Karl Dedecius

Przekład? Wiadomo. Przekład to tłumaczenie tekstu z jednego języka na drugi, każdy słownik współczesnego języka polskiego nam to powie. Chodzi o wyrażenie czegoś – konkretnie: wypowiedzi pisemnej lub ustnej – w innym ję-zyku. Wydawałoby się, prosta sprawa, a jednak odpowiedź na powyższe pyta-nie tylko z pozoru jest oczywista. Proszę spojrzeć na zamieszczony niżej frag-ment małżeńskiego dialogu w dwóch wersjach językowych i zastanowić się, czy wersja polska jest przekładem, czy też nim nie jest.

(15)

STANISŁAW BARAŃCZAK MIODZIE, JESTEM DOMEM!

ALBO: PIĘTRO INNEJ MIŁOŚCI (ANOTHER LOVE STORY) GRA W JEDNYM POSTĘPKU. Edycja bi-językowa, wysokooświetalająca absolutną wierność translacji w Polski język gdy przytkniętej do Amerykańskiego oryginała

HUSB.: Honey, I’m home!

WIFE: Is that you, Matthew? Finally! What took you so long?

HUSB.: Come, ’come, Jennifer, don’t get upset.

WIFE: Why, you’ve certainly taken your time this time.

HUSB.: It’s a jungle out there, my dear. Traffic jams every freaking five minutes, pardon my French. How was your day, by the way?

WIFE: Nothing out of the ordinary. Your mother called to complain that you don’t call her often enough. Your son broke an-other two front teeth playing ice hockey. The garbage people are on strike. I washed the kitchen floor, and now my back is killing me. My allergies are a pain-in-the-neck as well. And this foul weather gives me a hell of a pleasant feeling to boot. Other than that, my life as a typical suburban housewife ran its everyday course smoothly today. In any case, din-ner is served. […]

HUSB.: What are we having tonight? WIFE: You didn’t expect anything fancy, did you? What we have tonight is ever-so-popular hamburgers and fries from Burger King. There’s nothing like the regular meat-and potato kind of stuff.[…]

MĄŻ: Miodzie, jestem domem!

ŻONA: Czyż jesteś to ty, Matthew’ie? Final-nie! Co cię wzięło takiego długiego? MĄŻ: Przybądź, przybądź, Jenniferze, nie uzyskuj przewagi jednego seta w meczu te-nisowym.

ŻONA: Dlaczego, ty z pewnością zabrałeś swój czas tymczasem.

MĄŻ: To jest dżungla tam na zewnątrz, mo-ja zwierzyno płowa. Dżemy sklepików tyto-niowych każde pieprzone pięć minut, uła-skaw mojego Francuza. Jak był twój dzień, na poboczu drogi?

ŻONA: Nic poza obrębem czegoś ordynar-nego. Twoja matka wołała narzekać, że ty wołasz ją nie często dosyć. Twój syn złamał jeszcze jedne dwa zęby frontowe grając na hokeju z lodu. Śmieciarze są na uderzeniu. Wyprałam kuchenne piętro i teraz mój tył zabija mnie. Moja alergia jest bólem-w-szyi jako studnia. I ta niesportowa pogoda daje mi piekło proszącego czucia do buta. Inne niż to, moje życie jako typowej podurbani-stycznej domowej żony biegło swój każdo-dzienny kurs gładko dziś. W dowolnym fute-rale, obiad jest obsłużony. […]

MĄŻ: Co jesteśmy mający tej nocy? ŻONA: Ty nie oczekiwałeś żadnej wymyśl-nej rzeczy, oczekiwałeś ty? Co my mamy dziś, to są zawsze-tak-popularni szynkowi mieszczanie i smażonki z „Mieszczanina Króla”. Tam jest nicość przypominająca re-gularny mięsno-kartoflany rodzaj substancji. […]

(16)

HUSB.: Fine with me. So, the French fries! Boy, am I starved.

WIFE: Help yourself.

HUSB.: Pass the salt, will you? WIFE: Here we go.

HUSB.: And ketchup. These two burgers look great.

WIFE: You may have mine. (Another

aside:) For some reason, I’m not

particu-larly hungry at this point.

HUSB.: You don’t know what you are missing.

WIFE: I’m missing the boat, that’s what I’m missing.

HUSB.: What are you talking about? WIFE: Years go by, and I move in a rut. This may be my last chance. There are still those things I’ve always dreamed of doing. Like, for instance, being a Florence Nightingale. A black singer. A Hillary Clin-ton, even. Enough is enough. Our rela-tionship has never really worked, anyway. Another day like this, and I’m going into pieces. I’m nobody’s slave. I need more space.

HUSB.: So, what are you going to do now?

WIFE: Move back in with my Mom.

MĄŻ: Wyrafinowani ze mną. Toteż, Francuz smaży! Jako chłopak, jestem ja wygłodzony. ŻONA: Pomagaj swojej jaźni.

MĄŻ: Przeminie sól; ty też? ŻONA: W tym kierunku idziemy.

MĄŻ: I doganiamy. Ci dwaj mieszczanie spoglądają prawdziwi, wielcy.

ŻONA: Możesz mieć kopalnię. (Przewraca

się na drugi bok). Dla jakiegoś rozumu, nie

jestem ani cząsteczkowo głodna przy tym czubku…

MĄŻ: Nie wiesz, do czego chybiasz.

ŻONA: Chybiam do łódki, to jest to, do cze-go chybiam.

MĄŻ: Czym jesteś ty mówiąca o?

ŻONA: Lata jeżdżą obok, a ja wzruszam w bruździe. Tegoroczny maju, bądź moim ostatnim przypadkiem! Tam są nieruchome te rzeczy, ja zawsze marzyłam o robieniu których. Jak, dla instancji, bycie Florenckim Słowikiem. Czarną maszyną do szycia. Hila-rym Clintonem, parzystym. Dosyć jest do-syć. Nasz statek do przewozu krewnych nigdy naprawdę nie pracował, dowolną dro-gą. Jeden inny dzień jak ten, i ja jestem idą-ca w kierunku kawałków. Ja jestem bezcie-lesną Słowianką. Ja potrzebuję więcej prze-strzeni kosmicznej.

MĄŻ: Toteż, co ty jesteś idąca robić teraz? ŻONA: Poruszać tylną częścią ciała we wspólnych występach z moją Mamą.1

I? Przekład to – czy nie? W lewej kolumnie widzą Państwo tekst angielski, w prawej natomiast widnieje tekst polski, wyraźnie od angielskiego zależny: nie da się zaprzeczyć, że ‘I’m’ to po polsku „jestem”, a ‘home’ to „dom”; że na przy-kład słowo ‘boot’ można na polszczyznę przetłumaczyć jako „but” (ale ‘to boot’ to już „na dodatek”), że ‘space’ bywa w języku polskim oddawana zupełnie

(17)

sadnie jako „przestrzeń kosmiczna” (chociaż może być także „przestrzenią ży-ciową” albo „prywatnością”), a ‘boat’ bez wątpienia jest „łódką”, ewentualnie „promem” lub nawet „statkiem” (ale zwrot ‘to miss the boat’, dosłownie: „spóźnić się na statek”, tłumaczymy raczej jako „stracić okazję”).

Przełożyć tekst to wyrazić go w innym języku – niby wszystko się zgadza. W takim razie dlaczego wersja polska wygląda tak, jakby napisał ją któryś z ob-śmiewanych przez Boya i Tuwima dyletantów (dyletantek) w dziedzinie tłuma-czenia?2_{Skąd się bierze to nieodparte wrażenie parodystyczności, psucia} przekładu z perwersyjną premedytacją? Czy chodzi tylko o katastrofalny szyk zdania, niewolniczo naśladujący angielską składnię („jestem ja wygłodzony”, „Czym jesteś ty mówiąca o?”), o fatalną fleksję niektórych imion własnych („Matthew’ie”), niepotrzebne i nieudane tłumaczenie innych („Mieszczanin Król”, „Florencki Słowik”), wyraźnie niepolską interpunkcję („Toteż, Francuz smaży!”), pojawianie się w tekście przekładu faux amis czy też false friends, „fałszywych przyjaciół tłumacza” (‘ordinary’ to nie narzucający się polskiemu odbiorcy przy-miotnik „ordynarny”, ale „zwykły, przeciętny”) i zwyczajnych przekręceń (słowo ‘dear’ – „droga/i”, „kochana/y”, „kochanie”, tu opacznie zrozumiane jako ‘deer’, „jeleń” lub „łania”)? Na marginesie, proszę zwrócić uwagę, że w wersji polskiej kryzys małżeński zarysowuje się wcześniej niż w wersji angielskiej: Nie jestem specjalnie głodna „przy tym czubku…”, zauważa żona na stronie (‘at this point’ to „w tej chwili, akurat”, ale ‘point’ w niektórych kontekstach rzeczywiście bywa „czubkiem” – ołówka, noża).

Miodzie, jestem domem! Barańczaka nie jest przekładem, lecz złego prze-kładu parodią – zabawną kolekcją najrozmaitszych pomyłek, jakie mógłby po-pełnić nieuważny lub niedouczony tłumacz. Większość tych błędów wynika z faktu, że poszczególne wyrazy są tłumaczone w oderwaniu od kontekstu, to znaczy, przypisuje im się na chybił trafił (jakoby, to oczywiście celowy parody-styczny zabieg Barańczaka) jedno z możliwych słownikowych znaczeń leksemu bez oglądania się na całość, w której on występuje, a która to znaczenie dopre-cyzowuje lub zmienia. ‘What are we having tonight?’ jako „Co jesteśmy mający tej nocy?” zamiast „Co będzie dziś na kolację?” może być tu sztandarowym przykładem. Owszem, ‘what’ znaczy „co”, „we are” to rzeczywiście „jesteśmy”, ‘having’ może zostać przełożone na „mający”, a ‘tonight’ – na „dziś w nocy/dziś wieczorem”, ale zdanie „Co jesteśmy mający tej nocy?” nie jest znaczeniowym

2_{„Zastraszającą […] jest inwazja piór kobiecych w tym zakresie. Któraż z kobiet zawiedzionych w życiu,} wa-hając się w wyborze jednej z klasycznych w takim razie karier, mianowicie teatru, magazynu kapeluszy i pensjonatu w Zakopanem, nie próbowała tłumaczyć dla zabicia czasu czego z „francuskiego”? I często, jeżeli jest niebrzydka i ma jakieś stosunki dziennikarsko-literackie, drukuje”, pisał Tadeusz Boy-Żeleński w skądinąd arcyciekawym i bardzo dowcipnym słowie od tłumacza Scen z życia cyganerii Henri Murgera (1919). Szkicowi Boya w niczym nie ustępuje słynny szkic Juliana Tuwima Traduttore – traditore z książki Pegaz dęba (1950); oba znaleźć można w antologii Pisarze polscy o sztuce przekładu 1440-2005.

(18)

odpowiednikiem „What are we having tonight?”. Jak się okazuje, definicja prze-kładu ze słownika języka polskiego nie wystarcza, musimy zajrzeć do bardziej wyspecjalizowanego źródła.

Tłumaczenie (i przekład) to procedura lingwistyczna polegająca na zastąpieniu tekstu w jednym języku tekstem w drugim języku, p r z y z a c h o w a -n i u r e l a c j i e k w i w a l e -n c j i , objaś-nia Słow-nik dydaktycz-ny termi-nologii translatorycznej. Ekwiwalencja, czyli relacja odpowiedniości, równoważności między tekstem oryginału a tekstem przekładu, jest kluczowym dla translatologii pojęciem, które zawdzięczamy Romanowi Jakobsonowi (art. On Linguistic Aspects of Translation, 1959; tłum. Z. Sroczyńskiej Językowe aspekty tłuma-czenia, 19753_{). Zadaniem tłumacza jest sformułować ekwiwalentny komunikat} w innym kodzie językowym, pisał Jakobson. Dwa lata wcześniej w swojej pio-nierskiej na gruncie polskim książce Olgierd Wojtasiewicz definiował zagadnie-nie przekładu w podobnym duchu: „Operacja tłumaczenia polega na sformuło-waniu w pewnym języku odpowiednika wypowiedzenia sformułowanego uprzednio w innym języku” (Wstęp do teorii tłumaczenia, 1957).

Co się jednak dzieje w wypadku, kiedy tłumaczymy nie wypowiedzenie, czyli wyraz lub grupę wyrazów, ale komunikat o szczególnej funkcji, szczegól-nego rodzaju tekst – dzieło literackie? Szukając odpowiedników dla elementów warstwy brzmień słownych oryginału, musimy starać się zachować indywidual-ną tożsamość dzieła, chociaż gdy wymienimy słowa, zmienią się i ich znacze-nia, i – w konsekwencji – świat przedstawiony utworu, a zatem i nasze konkre-tyzacje tegoż, pisał filozof, ale i pionier polskiej translatologii, Roman Ingarden (art. O tłumaczeniach, 1955). Zdaniem badacza, przekład literacki to „oddanie polifonicznej harmonii jakości estetycznie walentnych przy równoczesnym za-chowaniu – w granicach możliwości – warstwy znaczeniowej dzieła”. Które ja-kości oryginału są „estetycznie walentne” i jak kształtuje się warstwa znacze-niowa dzieła, musi rozstrzygnąć sam tłumacz. Skutkiem odmiennych interpreta-cji tego samego tekstu oryginalnego, dokonanych przez różnych tłumaczy, są jego odmienne przekłady, które budują serię translatorską (termin Edwarda Balcerzana, Oprócz głosu, 1971) – ta „powtarzalność”, „wielokrotność” przekła-du jest jego cechą swoistą, odróżniającą tłumaczenie od rodzimego utworu lite-rackiego, który jest wypowiedzią niepowtarzalną, jednokrotną. Lingwistyczna koncepcja przekładu próbuje rozstrzygnąć problem tłumaczenia na poziomie tekstu, tymczasem utwory literackie są „wieloplanowe”, tutaj nie wystarczy wy-miana językowych elementów planu wyrażania („formy”), czyli słów, przy jedno-czesnym zachowaniu planu zawartości („treści”), bo w przypadku dzieła

3_{Dokładniejsze lokalizacje artykułów i książek, na które powołuję się w moim tekście, podaję w umieszczonej} na końcu artykułu bibliografii, którą rozszerzyłam też o inne pozycje – ER.

(19)

kiego elementy planu wyrażania – na przykład rymy – także są znaczące, im też trzeba znaleźć odpowiedniki, wyjaśnia Balcerzan w artykule Poetyka prze-kładu literackiego (1968).

I lingwistyczna, i literacka koncepcja przekładu zajmują się tłumacze-niem z jednego języka naturalnego na inny – tłumaczetłumacze-niem międzyjęzyko-wym, czyli w terminologii Jakobsona interlingwalnym. W przywoływanym już artykule badacz wyróżnia jednak także przekład intraligwalny – tłumaczenie słów jednego języka przy pomocy innych słów tego samego języka, swego rodzaju parafrazę, i przekład intersemiotyczny – tłumaczenie znaków języko-wych na znaki niewerbalne, komunikatu językowego na komunikat innego systemu znakowego, na przykład utworu literackiego na język muzyki, tańca, filmu czy malarstwa.

W rozumieniu autora kognitywno-komunikacyjnej teorii przekładu Krzysz-tofa Hejwowskiego, „tłumaczenie jest […] formą komunikacji językowej i to for-mą dodatkowo skomplikowaną różnicami językowymi, kulturowymi i nieuchron-ną obecnością w akcie komunikacji osoby trzeciej – tłumacza” (Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu, 2004). Tłumaczymy nie tylko tekst na tekst, próbujemy tłumaczyć kulturę na kulturę.

Lecz istnieją też inne koncepcje, ustawiające termin „przekład” w jeszcze odmiennej perspektywie.

Nawet jeśli mówca i słuchacz posługują się tym samym językiem, obaj muszą tłu-maczyć, ponieważ nie ma dwóch osób, które używałyby języka ojczystego dokład-nie tak samo – pisał Wystan Hugh Auden w szkicu Sztuka przekładu (tłum. A. Sło-mianowskiego, 1971). – Przypuśćmy na przykład, że przyjaciel mówi mi, iż się za-kochał. Aby go zrozumieć, muszę sobie zadać dwa pytania. Po pierwsze: „Czy do-świadczyłem kiedykolwiek czegoś podobnego temu, co on opisuje?” Po drugie: „Je-żeli tak, to czy jest to przeżycie, które ja sam określiłbym jako zakochanie się?” Da-lej, jeśli mam w pełni zrozumieć jego i moje przeżycie, muszę wiedzieć coś o historii pojęcia „zakochać się”, tak jak się ono rozwijało w kulturze Zachodu, muszę nadto usiłować wyobrazić sobie, jak zrozumieliby moje przeżycie ludzie należący do kul-tur, w których pojęcie „zakochać się” jest nieznane.

Podobną tezę, że każdy akt rozumienia jest przekładem, głosił także Geo-rge Steiner (After Babel, 1975; tłum. O. W. Kubińskich Po wieży Babel, 2000). „Mówiąc krótko, wewnątrz języka lub między językami ludzka komunikacja musi oznaczać przekład”, stwierdził Steiner.

Sytuację komplikują głosy proponujące – w imię większej precyzji – odróż-niać przekład od tłumaczenia.

(20)

Tłumaczenie to to, co wierne, choć nieartystyczne. Przekład to to, co i artystyczne, i wierne.

Naśladowanie to to, co artystyczne, ale niewierne.

To rozróżnienie Karla Dedeciusa (Vom Übersetzen, 1986; tłum. J. Proko-pa Notatnik tłumacza, 1974). Inaczej – niemal na odwrót – terminami „przekład” i „tłumaczenie” posługuje się Ryszard Krynicki. Poeta i tłumacz w wywiadzie Wiersz jest dziełem otwartym (1997) wyjaśnia rzecz następująco:

Odróżniam nieprzetłumaczalne od nieprzekładalnego. W wielkim uproszczeniu: słowa przekład używam wtedy, gdy mam poczucie, że lepiej nie mogłem tego po polsku powiedzieć i że zachowałem w miarę wiernie właściwości oryginału. Słowem tłumaczenie natomiast posługuję się wtedy, kiedy wiem, że mój tekst od oryginału odbiega i, moim zdaniem, nie da się tego uniknąć.

Na konferencji 50 lat polskiej translatoryki, zorganizowanej w listopadzie 2007 r. przez Instytut Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego na cześć nieżyjącego już prof. Olgierda Wojtasiewicza i ku upamiętnieniu jego wy-danej przed półwieczem książki, prof. Alicja Pisarska wystąpiła z tezą, że pre-cyzyjne zdefiniowanie przekładu jest w zasadzie niemożliwe. I wielu spośród zebranych na sali translatologów przyznało jej rację.

2. CZYM JEST DOBRY PRZEKŁAD?

Źle napisana książka to tylko głupi błąd. Zły przekład dobrej książki to zbrodnia. Gilbert Higher

Wielkie oryginały prześwitują także przez nieudane reprodukcje. Christian Morgenstern

Przekład literacki powinien być tekstem artystycznym stanowiącym – w miarę możliwości – odpowiednik oryginału w literackiej kulturze docelowej, tej, do której wskutek wysiłków tłumacza został włączony. Winien wywoływać u odbiorców skojarzenia takie same lub bardzo zbliżone do tych, które u swoich odbiorców wywoływał oryginał, postulował Wojtasiewicz. Jak tę „odpowied-niość” zmierzyć? Kiedy przekład literacki będzie dobrym przekładem? „Pełna” ekwiwalencja jest niemożliwa, tekstu artystycznego nie sposób przełożyć bez translatorskich ingerencji w tekst oryginału – pewnych opuszczeń, przestawień, wymian elementów i dopowiedzeń, nazywanych przez Balcerzana odpowiednio

(21)

redukcjami, inwersjami, substytucjami i amplifikacjami (Poetyka przekładu lite-rackiego). Przekład jest nieuchronnie kompromisem, kombinacją zysków i strat, pisał Jerzy Ziomek, dowodząc, że przekład kongenialny nie istnieje, istnieją tyl-ko genialni tłumacze (art. Kto mówi?, 1975).

Poezję łatwo tłumaczyć temu, kto umie odróżnić w niej to, co istotne, od tego, co drugorzędne, stwierdził Dedecius. Rolą tłumacza jest zinterpretować oryginał, rozłożyć akcenty ważności w tekście, bo jasne jest, że wszystkiego w przekładzie ocalić się nie da. W tej perspektywie dosyć bliską Dedecjuszowej koncepcję tłumaczenia wyznaje Stanisław Barańczak. W jego teorii (i praktyce) translatorskiej najważniejsze jest oddanie w przekładzie „dominanty seman-tycznej” oryginału, która jest dla niego „pierwszorzędnym elementem znacze-niowym wiersza, jego nieusuwalnym i niezastępowalnym «formalnym» składni-kiem, który w istocie jest kluczem do «treści»”. Dominantą semantyczną może być na przykład skomplikowany układ rymowy, rytmiczny lub graficzny tekstu, gra słów czy metafora. Ponadto Mały, lecz maksymalistyczny manifest transla-tologiczny (1990) Barańczaka zawiera jeszcze tylko dwa zakazy: „Nie tłumacz wiersza na prozę” oraz „Nie tłumacz dobrej poezji na złą poezję”. I to już wszystko.

Pokrótce zrekonstruowawszy teorię, proponuję Państwu przyjrzenie się praktyce translatorskiej Stanisława Barańczaka. Analizowanym przykładem bę-dzie niedościgły w swej lapidarności – a zatem stanowiący duże wyzwanie dla tłumacza na raczej dość rozgadaną polszczyznę – wiersz amerykańskiego po-ety Frederica Ogdena Nasha (1902-1971). Tytuł utworu Nasha brzmi Reflec-tions on Ice-Breaking, „Refleksje nad przełamywaniem pierwszych lodów” – gdybyśmy tu się zatrzymali, jako autorka artykułu mającego stanowić wprowa-dzenie do problematyki przekładu literackiego mogłabym sobie pozwolić na za-dedykowanie tego wiersza Czytelnikom. Utwór Nasha dotyczy jednak proble-matyki przełamywania pierwszych lodów na płaszczyźnie towarzyskiej, i to w przypadku, gdy stroną inicjującą nawiązanie bliższej znajomości jest mężczy-zna, a stroną, która mogłaby tej inicjatywie wyjść naprzeciw, gdyby tylko ze-chciała, jest kobieta. Inicjatorowi damsko-męskiego kontaktu Nash udziela przenikliwej rady, mieszczącej się w czterech bardzo oszczędnych pod wzglę-dem rozpiętości sylabicznej linijkach (2 – 3 – 3 – 3), które dla lepszego mnemo-technicznego efektu zostały dokładnie (żeńsko) zrymowane:

Candy Is dandy; But liquor Is quicker.

(22)

‘Candy’ to niekoniecznie „cukierek”, to „słodycze” w ogóle: ‘a food made of a sugar paste or syrup often enriched and varied with coloring and flavoring (as chocolate) and filling (as fruits or nuts) and shaped into various attractive forms’, „artykuły żywnościowe z masy cukrowej lub syropu cukrowego, często wzbogacane i urozmaicane za pomocą barwników i dodatków smakowych (takich jak czekolada) oraz nadzienia (na przykład z owoców lub orzechów) i formowane w różne atrakcyjne kształty”, podpowiada Merriam-Webster’s Un-abridged Dictionary. „Czekolada” także mieści się w polu znaczeniowym słowa ‘candy’, zaświadcza Cambridge Advanced Learner’s Dictionary. ‘Liquor’ zaś to nie tylko „likier” (kolejny „fałszywy przyjaciel tłumacza”), lecz każdy alkohol wy-sokoprocentowy: ‘a usually strong distilled alcoholic beverage (as whiskey, rum) rather than a fermented one (as wine, beer)’, „zwykle mocny, destylowany tru-nek (taki jak whisky czy rum), a nie tylko podlegający fermentacji (tak jak wino czy piwo)”. Przymiotnik ‘quicker’, „szybszy”, nie sprawia poważniejszych trud-ności, inaczej niż przymiotnik ‘dandy’, pochodzący od rzeczownika ‘dandy’, „dandys”. Polski przymiotnik „dandysowaty” ma odcień pejoratywny, skoro dan-dys to „elegant, modniś, goguś”, jak podaje Słownik języka polskiego PWN; „dandysowski” też nie najlepiej oddaje istotę rzeczy, która polega na tym, że coś, co jest ‘dandy’, jest ‘very good, first-rate, fine’ – „wspaniałe”, podaje Wielki Słownik PWN-Oxford, „pierwszorzędne, wspaniałe, cudowne”, odnotowuje The New Kosciuszko Foundation Dictionary. Rymowany bon mot Nasha w możliwie dosłownym polskim tłumaczeniu wyglądałby zatem tak:

*Słodycze

Są pierwszorzędne/znakomite/wspaniałe/cudowne, Ale alkohol wysokoprocentowy

Jest szybszy.

Lecz już w przekładzie filologicznym zgubiliśmy konstrukcję składniową oryginału (‘x is y, but z is a’), bo w polszczyźnie alkohol „jest”, ale słodycze „są”. Cóż dopiero mówić o zgrabnej, zwartej, zręcznie zrymowanej formie wierszo-wej, bez której ginie dowcip Nasha. To ona właśnie jest tutaj dominantą seman-tyczną, domagającą się ocalenia w tłumaczeniu.

Przekład to nie dzieło, ale droga do dzieła, napisał José Ortega y Gasset. Stanisław Barańczak, próbując się zbliżyć do dzieła Nasha, stworzył aż dwana-ście polskich wariantów powyższego czterowiersza, nadając im wspólny (do-precyzowujący i komicznie dłuższy niż sam utwór) tytuł Refleksje na temat prze-łamywania lodów przy nawiązywaniu stosunków towarzyskich. Wariant pierw-szy brzmi:

(23)

1. Kawa Się nadawa, Lecz gorzała Szybciej działa.4

Spójrzmy na niego krytycznym okiem filologa. Czterowiersz jest niemal tak zwięzły jak oryginał (2 sylaby, 4, 4 i 4), co w polszczyźnie samo w sobie stanowi wyczyn (dla porównania proszę wrócić wzrokiem do fragmentu dialogu Miodzie, jestem domem!: wersja polska jest dłuższa od angielskiej o dobrych kilka lini-jek). Rymy jak w oryginale mają półtorej zgłoski (k-awa – nad-awa, gorz-ała – dzi-ała), przy czym ten pierwszy może budzić uśmiech ze względu na swoją niepoprawność gramatyczną (powinno być przecież „nadaje”, ale wtedy znik-nąłby rym). Wyższość trunku przy nawiązywaniu stosunków towarzyskich zo-staje wyraźnie zaznaczona: „szybciej działa”, ale „gorzała” to słowo bardzo ko-lokwialne, a w oryginale jak byk stoi zupełnie neutralny ‘liquor’. Cóż to za absz-tyfikant, można by się zastanawiać na podstawie użytego w tekście słownictwa, czyżby pobratymiec niezbyt fortunnego zalotnika z Colloquium niedzielnego na ulicy Tuwima? I wreszcie: przewagę nad czym miałaby zdobywać „gorzała”? Nad „kawą”? A gdzie się podziały słodycze?

Przedstawiając nam pozostałe jedenaście wariantów swojego tłumacze-nia, Barańczak zastawia stół do prawdziwej uczty.

2. Herbata Też zbrata; Ale martini Szybciej to czyni. 3. Kakao Też by działało;

Ale jest szybszy program: Sto gram.

4. Sok z pomarańczy Jest tańszy; Lecz dolać wódki – Są skutki.

4_{Zob. Ogden Nash, W świecie mułów nie ma regułów. 111 wierszy. Wybór i wersja polska Stanisław} Barań-czak. Poznań, Media Rodzina, 2007.

(24)

5. Cocktaile mleczne Są bezskuteczne; Ale wóda Czyni cuda.

6. Butla Perriera – Wciąż jest bariera; Łyk Bloody Mary – Nie ma bariery.

7. Melba z bananem – Podejściem wyszukanem; Sto gram z grzybkiem – Szybkiem.

8. Po toniku – Brak wyniku; Po ginie – Rezerwa ginie.

9. Tort podany na tacy Jest cacy;

Whisky wlana do wnętrza – Jest prędsza.

10. Sodowa woda To też metoda;

Lecz prędzej do celu dotrzem Scotchem.

11. Banany w mazagranie – Niebanalne zagranie; Lecz sukces towarzyski Zapewnia prosta whisky.

12. Sok grejpfrutowy Jest zdrowy,

Zmieszany z ginem daje większy plus: Luz.

(25)

Który wariant jest, Państwa zdaniem, najbliższy oryginałowi? Nie tylko pod względem formalnym: który, będąc możliwie bliskim polskim odpowiednikiem utworu Nasha, jest jednocześnie najbardziej zabawny? Czterowierszowi czwar-temu szczególnego staroświeckiego charme’u nadaje z lekka archaiczna flek-sja, na uwagę zasługuje też wymiana elementu kulturowego: australijski deser lodowy miałby przegrywać ze swojskim napitkiem i zakąską. Wielkim atutem wariantu dziesiątego jest mistrzowski rym – dokładny i egzotyczny. Cztero-wiersz dwunasty znacznie zyskuje na sile wyrazu dzięki męskiemu rymowi, któ-ry jednocześnie stanowi osobną, krótką, a przez to wyraźnie skontrastowaną z poprzednią wierszową linijkę. Moim osobistym faworytem jest jednak wariant dziewiąty, w którym Barańczakowi w wiernej oryginałowi konstrukcji składniowej „x jest y, z jest a” udało się zmieścić i „słodycze” (tort), i „alkohol wysokoprocen-towy” (reprezentowany przez whisky), nie zabrakło kluczowego określenia „prędsza”, a przymiotnik „cacy” uważam za absolutny majstersztyk. „Podany na tacy” i „wlana do wnętrza” to dodatki – amplifikacje – tłumacza, tutaj konieczne do uzyskania dokładnego i zabawnego rymu, nie takie znów arbitralne przecież, doprecyzowujące sytuację.

„Przekład jest grą, w której wygrywa się jak przy zielonym stoliku – raz tra-cąc, raz zyskując, a nie jak w turnieju, gromiąc przeciwnika na udeptanej ziemi”, pisał Jerzy Ziomek. Seria Refleksji na temat przełamywania lodów przy nawią-zywaniu stosunków towarzyskich Nasha, zainicjowana przez Barańczaka, jest serią otwartą, do której można dopisywać nowe, konkurencyjne rozwiązania. Jeśli i Państwo odkryją w sobie żyłkę translatorską, pozostaje mi tylko życzyć Państwu wielu wygranych – z lampką szampana w dłoni.

W Y B R A N A B I B L I O G R A F I A :

1. JĘZYKOWE aspekty przekładu / Roman Jakobson; przeł. Zofia Sro-czyńska // W: Przekład artystyczny : o sztuce tłumaczenia księga druga : praca zbiorowa / pod red. Seweryna Pollaka. – Wrocław : Zakład Naro-dowy im. Ossolińskich, 1975. – 407 s.

50 lat Polskiego PEN Clubu. Stanowi kontynuację pracy pt.: O sztuce tłumaczenia.

2. JĘZYKOZNAWSTWO kognitywne a poetyka przekładu / Elżbieta Taba-kowska; przeł. Agnieszka Pokojska. – Kraków : Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2001. – 187 s. – (Języko-znawstwo Kognitywne 4)

(26)

3. KOGNITYWNO-komunikacyjna teoria przekładu / Krzysztof Hejwowski. – Warszawa : Wydaw. Naukowe PWN, 2004. – 197 s. – (Przekład – Mity i Rzeczywistość)

4. KTO mówi? / Jerzy Ziomek // T e k s t y . – 1975, nr 6

5. LITERATURA z literatury : (strategie tłumaczy) / Edward Balcerzan. – Katowice : „Śląsk”, 1998. – 232 s. – (Studia o Przekładzie; nr 6)

6. MAŁA encyklopedia przekładoznawstwa / pod red. Urszuli Dąmbskiej- -Prokop; oprac. Jerzy Brzozowski [i in.]. – Częstochowa : „Educator”, 2000. – 361 s.

7. MAŁY, lecz maksymalistyczny manifest translatologiczny / Stanisław Ba-rańczak // T e k s t y D r u g i e . – 1990, nr 3

8. NOTATNIK tłumacza / Karl Dedecius; przeł. [z niem.] Jan Prokop oraz Irena i Egon Naganowscy; wstępem opatrzył Jerzy Kwiatkowski. – [Wyd. 2 popr. i rozsz.]. – Warszawa : „Czytelnik”, 1988. – 239 s.

9. O PRZEKŁADZIE na przykładzie : rozprawa tłumacza z „Europą” Nor-mana Daviesa / Elżbieta Tabakowska.– Kraków : „Znak”, 1999. – 246 s. 10. O TŁUMACZENIACH / Roman Ingarden // W: O sztuce tłumaczenia :

praca zbiorowa / pod red. Michała Rusinka. – Wrocław : Zakład im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1955. – 559 s.

Materiały ze Studium Przekładowego zorganizowanego przez PEN Club Polska w latach 1950-1953.

11. OCALONE w tłumaczeniu : szkice o warsztacie tłumacza poezji z dodat-kiem małej antologii przekładów – problemów / Stanisław Barańczak. – Wyd. 3 popr. i znacznie rozsz. – Kraków : „a5”, 2004. – 520 s. : nuty 12. OPRÓCZ głosu : szkice krytycznoliterackie / Edward Balcerzan. –

War-szawa : Państ. Intytut Wydawniczy, 1971. – 289 s.

13. PEGAZ dęba, czyli panopticum poetyckie / Julian Tuwim. – Warszawa : Czytelnik, 1950. – 427 s.

14. PISARZE polscy o sztuce przekładu : 1440-2005 : antologia / wybór i oprac. Edward Balcerzan, Ewa Rajewska. – Wyd. 2 poszerz. – Poznań : Wydawnictwo Poznańskie, 2007. – 558 s.

15. PO WIEŻY Babel : problemy języka i przekładu / George Steiner; przekł. Olga i Wojciech Kubińscy. – Kraków : Towarzystwo Autorów i Wydaw-ców Prac Naukowych „Universitas”, 2000. – 685 s. – (Horyzonty Nowo-czesności : teoria-literatura-kultura; 11)

16. POETYKA przekładu literackiego / Edward Balcerzan // N u r t . – 1968, nr 8, s. 23-26

(27)

17. SCENY z życia cyganerii / Henri Murger; przeł. i wstępem opatrzył Ta-deusz Boy-Żeleński. – Kraków : „Zielona Sowa”, 2003. – 241 s. – (Arcy-dzieła Literatury Światowej)

18. SŁOWNIK dydaktyczny terminologii translatorycznej / red. nauk. Jurij Lukszyn; [oprac. zespół w składzie Wojciech Gilewski i in.]; Instytut Lin-gwistyki Stosowanej UW [Uniwersytetu Warszawskiego]. – Warszawa : Wydawnictwa UW, 1991. – 176 s.

19. SZTUKA przekładu / Wystan Hugh Auden; przeł. Andrzej Słomianowski // L i t e r a t u r a n a Ś w i e c i e . – 1971, nr 4, s. 160-164

20. TEZAURUS terminologii translatorycznej / [red. nauk. Jurij Lukszyn; oprac. Wojciech Gilewski i in.]. – [Wyd. 2]. – Warszawa : Wydaw. Na-ukowe PWN, 1998. – 503 s.

21. TŁUMACZ i jego kompetencje autorskie : na materiale powojennych tłumaczeń z A. Puszkina, W. Majakowskiego, I. Kryłowa i A. Błoka / An-na Legeżyńska. – Wyd. 2 rozsz. – Warszawa : Wydaw. Naukowe PWN, 1999. – 251 s.

22. WIERSZ jest dziełem otwartym / Ryszard Krynicki; rozm. przepr. Andrzej Bernat // N o w e K s i ą ż k i . – 1997, nr 5, s. 7-9

23. WSPÓŁCZESNE tendencje przekładoznawcze : podręcznik dla studen-tów neofilologii / Alicja Pisarska, Teresa Tomaszkiewicz; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. – Wyd. 2 poszerz. i popr. – Poznań : Wydaw. Naukowe UAM, 1998. – 252 s.

24. WSTĘP do teorii tłumaczenia / Olgierd Wojtasiewicz. – Wyd. 5. – War-szawa : Wydawnictwo Translegis : Wydawnictwo Tepis, 2007. – 104 s.

Urszula Bzdawka, Urszula Cimoch

Dział Informacji Bibliograficznej i Regionalnej

T W O R Z E N I E B I B L I O T E K A R S T W A P U B L I C Z N E G O W W O J E W Ó D Z T W I E P O Z N A Ń S K I M

P O I I W O J N I E Ś W I A T O W E J – 6 0 R O C Z N I C A Początki bibliotekarstwa publicznego w Wielkopolsce po II wojnie świa-towej to proces zapoczątkowany tuż po zakończeniu działań wojennych w 1945 roku i trwający przez kilka kolejnych lat. W pierwszym okresie były to

(28)

spontaniczne działania społeczeństwa, głównie bibliotekarzy i nauczycieli, po-legające na zabezpieczaniu ocalałych księgozbiorów. Po 1946 roku następo-wało przejmowanie powstających bibliotek przez organy samorządowe, które zapewniały podstawowe warunki dla ich funkcjonowania organizacyjnego i fi-nansowego (etaty dla bibliotekarzy, środki na zakup książek, utrzymanie loka-lu itp.).

Planową organizację sieci bibliotek publicznych (powszechnych) na te-renie ówczesnego woj. poznańskiego podjęto po ukazaniu się „Dekretu o bi-bliotekach i opiece nad zbiorami bibliotecznymi” z dnia 17 kwietnia 1948 roku. Jego efektem było powstanie do końca 1949 roku dobrze zorganizowanej sie-ci bibliotek publicznych w woj. poznańskim, które tworzyło: 35 bibliotek powia-towych, 8 bibliotek miejskich (miast wydzielonych), 121 bibliotek miejskich w średnich i małych miastach oraz 328 bibliotek gminnych z 2172 punktami bibliotecznymi.

Końcowym etapem budowy sieci bibliotek publicznych było utworzenie Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Poznaniu, jako placówki instruktażowo – metodycznej dla istniejącej już sieci bibliotek powszechnych. Kilkumiesięczny okres powstawania WBP zapoczątkowało „Zarządzenie Wojewody Poznań-skiego z 12 maja 1947 roku” zobowiązujące związki samorządowe do organi-zowania bibliotek. Poznański Wydział Wojewódzki przeznaczył z funduszów samorządowych subwencje w wysokości 500 000 ówczesnych złotych, na za-kup książek tworzącej się biblioteki.

Zorganizowaną działalność WBP w Poznaniu rozpoczęła w 1948 roku. Wówczas to (27 stycznia 1948 r.) Wydział Wojewódzki zlecił Stanisławowi Py-tlińskiemu zorganizowanie i prowadzenie agend powstającej biblioteki. Pełny rozwój WBP nastąpił w 1951 roku, kiedy biblioteka otrzymała większą ilość etatów co pozwoliło utworzyć strukturę organizacyjną biblioteki w postaci działów: organizacyjno-administracyjnego, gromadzenia i opracowania zbio-rów oraz instrukcyjno-metodycznego, w ramach którego prowadzono działal-ność informacyjno-bibliograficzną. Umożliwiało to roztoczenie nadzoru mery-torycznego nad siecią bibliotek publicznych województwa i podjęcie właści-wych dla niej funkcji.

Na przestrzeni minionych 60 lat biblioteki publiczne podlegały wielu zmia-nom organizacyjnym i strukturalnym wynikającym z przekształceń w stracji państwowej w latach 1951, 1954, 1975, 1999. Reforma podziału admini-stracyjnego w 1951 roku wyłączająca z granic naszego województwa ziemię lu-buską i dwa północne powiaty, spowodowała zmniejszenie sieci o 13 bibliotek powiatowych i znacznie większą liczbę bibliotek miejskich i gminnych. W 1954 roku zmiany w sieci bibliotek publicznych wiązały się z reorganizacją podziału administracyjnego wsi, wprowadzającego gromady w miejsce gmin,

(29)

zwiększa-jąc w sposób znaczący ich ilość (zastąpiono 230 gmin 774 gromadami oraz utworzono 3 nowe powiaty). W tym samym roku nastąpiła kolejna korekta o charakterze merytorycznym polegająca na łączeniu bibliotek powiatowych z miejskimi. Powstały wtedy powiatowe i miejskie biblioteki publiczne odpowie-dzialne za funkcjonowanie bibliotek w całym powiecie. Proces ten dotknął rów-nież WBP, która w okresie 1.01.1955–31.12.1956 została połączona z Miejską Biblioteką Publiczną im. E. Raczyńskiego.

Od tego okresu WBP funkcjonuje samodzielnie po dziś dzień rozwijając i poszerzając swoją działalność. Jednak w tych pierwszych, powojennych latach ukształtowały się podstawowe formy działalności bibliotek publicznych, zarówno biblioteki wojewódzkiej jak i terenowych. W przyszłości ulegały one modyfika-cjom i przeobrażeniom w zależności od struktury administracyjnej kraju oraz podziałów kompetencyjnych jednak podstawowe swoje funkcje związane z za-spokojeniem potrzeb czytelniczych i informacyjnych środowiska pozostały zaw-sze najważniejszymi.

Obchodzone obecnie jubileusze 60-lecia poszczególnych bibliotek, w tym WBPiCAK w Poznaniu, są okazją do przypomnienia początków biblio-tekarstwa publicznego w Wielkopolsce. Proponujemy opracowanie uwzględ-niające: kalendarium powstawania bibliotek powiatowych w woj. poznańskim oraz wybrane opracowania bibliograficzne zwarte i artykuły omawiające ich historię i działalność.

Kalendarz tworzenia sieci bibliotek powiatowych w województwie poznańskim

Nr. Powiat Miejscowość Nazwa biblioteki Data powst.

1. Chodzież Chodzież Miejska Biblioteka Publiczna im. Stefana Michalskiego

1946 2. Czarnków Miejska Biblioteka Publiczna

w Czarnkowie (Miejskie Centrum Kultury)

1947

3.

Czarnków-Trzcianka

Trzcianka Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy im. Kazimiery Iłłakowiczówny

1946 4. Gniezno Gniezno Biblioteka Publiczna Miasta

Gniezna

(30)

5. Gniezno Kłecko Biblioteka Publiczna Miasta Kłecka i Powiatu Gnieźnieńskiego z s. w Kłecku

1946

6. Gostyń Gostyń Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy 1947 7. Grodzisk Wlkp. Grodzisk Wlkp. Powiatowa i Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna 1949 8. Jarocin Jarocin Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy 1945 9. Kalisz Kalisz Miejska Biblioteka Publiczna

im. Adama Asnyka

1907 10. Kalisz Opatówek Gminna Biblioteka Publiczna

im. Braci Gillerów

1948

11. Kępno Samorządowa Biblioteka Publiczna

im. Marii z Fredrów hr. Szembekowej

1945 12. Kępno Kępno Powiatowa Biblioteka Publiczna

w Kępnie

2000 13. Koło Koło Powiatowa i Miejska Biblioteka

Publiczna

1945

14. Konin Konin Miejska Biblioteka Publiczna 1946

15. Kościan Kościan Miejska Biblioteka Publiczna w Kościanie

1946 16. Krotoszyn Krotoszyn Krotoszyńska Biblioteka Publiczna

im. Arkadego Fiedlera

1946 17. Leszno Leszno Miejska Biblioteka Publiczna

im. Stanisława Grochowiaka

1949 18. Międzychód Międzychód Biblioteka Publiczna

w Międzychodzie

1949 19. Nowy

Tomyśl

Nowy Tomyśl Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna

1945 20. Oborniki Oborniki Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy

im. Antoniego Małeckiego – Instytucja Kultury

1945

21. Ostrów Wlkp.

Ostrów Wlkp. Biblioteka Publiczna im. Stanisława Rowińskiego

(31)

22. Ostrzeszów Ostrzeszów Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy im. Stanisława Czernika

1946 23. Piła Piła Powiatowa i Miejska Biblioteka

Pu-bliczna im. Pantaleona Szumana

1948 24. Pleszew Pleszew Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy 1949

25. Biblioteka Raczyńskich 1829

26. Poznań Poznań Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury

1948

27. Rawicz Rawicz Rawicka Biblioteka Publiczna 1948

28. Słupca Słupca Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna

1946

29. Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy

Szamotuły im. Edmunda Calliera

1946 30. Szamotuły Szamotuły Powiatowa Biblioteka Publiczna 1945 31. Śrem Śrem Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy

im. Heliodora Święcickiego

1947

32. Powiatowa Biblioteka Publiczna 2001

33. Środa Wlkp. Środa Wlkp. Miejska Biblioteka Publiczna im. R.W.Berwińskiego w Środzie Wlkp.

1945 34. Turek Turek Miejska i Powiatowa Biblioteka

Publiczna im. Włodzimierza Pietrzaka

1946

35. Miejska Biblioteka Publiczna 1949

36. Wągrowiec Wągrowiec Powiatowa Biblioteka Publiczna 1945 37. Wolsztyn Wolsztyn Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy

Wolsztyn

1947 38. Września Września Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy

Września

1946 39. Złotów Złotów Miejska Biblioteka Publiczna

im. Cypriana Norwida

(32)

I. Biblioteki publiczne w Wielkopolsce po 1945 roku 1. Zagadnienia ogólne

1. BIBLIOTEKI publiczne województwa poznańskiego / Franciszek Łozow-ski. – Poznań : Wojew. Biblioteka Publ., 1968. – 28 s., [42] k. il.

2. BIBLIOTEKI Wielkopolski / red. nauk. Stanisław Kubiak. – Poznań : Stow. Bibliotekarzy Polskich, 1983. – 318 s. – (Biblioteka „Kroniki Wiel-kopolski”)

3. BIBLIOTEKI Wielkopolski w służbie nauki i kultury : 1945-1977 / red. na-uk. Stanisław Kubiak. – Poznań : Stow. Bibliotekarzy Polskich, 1978. – 354 s.

4. BIBLIOTEKI województwa poznańskiego : przewodnik / red. nacz. Sta-nisław Badoń. – Poznań : Stow. Bibliotekarzy Polskich, 1991. – 336 s. 5. BIBLIOTEKI województwa poznańskiego w latach 1945-1954 : praca

zbiorowa / red. Janina Gruszecka. – Warszawa : Stow. Bibliotekarzy Polskich, 1956. – 216 s.

6. BILANS otwarcia / Iwona Smarsz // P a n . W i e l k o p . K u l t . – 2004, nr 7, s. 11

Bibliotekarstwo publiczne w województwie wielkopolskim.

7. GROMADZKIE biblioteki publiczne w Poznańskiem (1960-1970) / Zdzi-sław Szkutnik; Wielkopolskie Towarzystwo Kulturalne; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. – Warszawa; Poznań : Państ. Wydaw. Naukowe, 1972. – 101 s., tab. – (Materiały i Studia do Dziejów Kultury w Wielko-polsce; z. 4)

8. INFORMATOR o bibliotekach w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej / Al-freda Łuczyńska, Helena Wiącek. – Warszawa : Stow. Bibliotekarzy Pol-skich, 1961. – XXXII, 552 s.

9. KLUBY „Pro Libris” w bibliotekach wielkopolskich / Małgorzata Kinow-ska. – Poznań, 1982. – 103 s.

Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Marce-lego Kosmana. Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Wydział Bi-bliotekoznawstwa i Informacji Naukowej.

10. MATERIAŁY Komisji Koordynacyjnej Bibliotek Wielkopolskich : informa-tor o zbiorach rękopiśmiennych bibliotek poznańskich / [red. Stefan Weyman]; Stow. Bibliotekarzy Polskich. – Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1960. – 52 s.

11. MNIEJ a jednak więcej : sytuacja wielkopolskich bibliotek publicznych [w latach 1999-2002] / Iwona Smarsz // P a n . W i e l k o p . K u l t . – 2003, nr 1, s. 3

(33)

12. POZNAŃ – województwo / [oprac. informacji Lucjan Biliński]. – Warsza-wa : Stow. Bibliotekarzy Polskich, 1996. – 196 s., [2] s. : tabl., il. – (Bi-blioteki w Polsce – Informator; nr 31)

13. PUBLICZNE biblioteki powszechne od dekretu do ustawy 1946-1967 : w świetle sprawozdań statystycznych / Tadeusz Zarzębski. – Warszawa : Min. Kultury i Sztuki, 1968. – 15 s.

14. ROLA gromadzkich bibliotek publicznych w życiu wsi wielkopolskiej : 1945-1972 / Zdzisław Szkutnik. – Poznań, 1974. – 411 s.

Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Stani-sława Kubiaka. Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu.

15. SŁOWNIK bibliotekarzy wielkopolskich : 1918-2000 / red. Franciszek Łozowski. – Poznań : Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Ani-macji Kultury, 2001. – 195 s. : portr.

2. Biblioteki terenowe

a. Pozycje zwarte

1. ANALIZA czytelnictwa w Bibliotece Publicznej Miasta i Gminy w Czempiniu : lata 1979-1983 / Elżbieta Matuszczak. – Poznań, 1984. – 103 s.

Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Stani-sława Nawrockiego. Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej.

2. BIBLIOTEKA na łamach prasy… i nie tylko / wybór mater. i oprac. Julia Tarczyn; wstęp Marcin Bajerowicz. – Nowy Tomyśl : Miejska i Powiato-wa Biblioteka Publiczna w Nowym Tomyślu, 2000. – 113 s., [12] s. tabl. : fot.

Biblioteka Publiczna w Nowym Tomyślu w publikacjach prasowych, głównie regionalnych.

3. BIBLIOTEKA Publiczna Miasta i Gminy w Gostyniu 1947-2007 / Pawel Hübner, Stefan Markowski; fot. Robert Czub [i in.]. – Gostyń : BPMiG w Gostyniu, 2007. – 80 s., [27] s. tabl. : fot., il., portr.

4. BIBLIOTEKA Publiczna w Dusznikach : 1946-1996 / Mirona Wawrzy-niak-Zdziebkowa. – Duszniki : Urząd Gminy, 1999. – 113 s. : il.

5. BIBLIOTEKA Publiczna w Kępnie w latach 1945-1980 / Grażyna Grze-siak. – Poznań, 1982. – 80 s.

Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Marce-lego Kosman. Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Instytut Bi-bliotekoznawstwa i Informacji Naukowej.

(34)

7. BIBLIOTEKI powiatu gostyńskiego : informator / oprac. Halina Radoła. – Gostyń : Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Gostyniu, 2002. – 24 s. : fot.

8. BIBLIOTEKI publiczne powiatu leszczyńskiego : informator / red. Janina Małgorzata Halec; oprac. Cyprian K. Kostrakiewicz, Małgorzata Pachol-czyk, Krzysztof Taciak; Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. Oddział w Lesznie, Miejska Biblioteka Publiczna im. Stanisława Grochowiaka w Lesznie. – Leszno : „Cicer”, 2005. – 27 s. : il., fot., mapa

9. BIBLIOTEKI publiczne powiatu wrzesińskiego w latach 1945-1974 / An-tonina Gantkowska-Jasińska. – Września, 1975. – 148 s.

Praca magisterska.

10. BIBLIOTEKI publiczne województwa pilskiego w służbie społeczeństwa 1948-1978 : informator / Kazimierz Makarowicz. – Piła : KAW RSW „Prasa-Książka-Ruch”, 1978. – 74 s.

11. BIULETYN jubileuszowy z okazji 50-lecia biblioteki 1945-1995 / Miejska Biblioteka Publiczna w Wągrowcu. – Wągrowiec : MBP, 1996. – 15 s. : fot.

12. [CZTERDZIEŚCI] 40 lat Biblioteki Publicznej im. E. Calliera Miasta i Gminy w Szamotułach [woj. poznańskie] (1946-1986) / oprac. Krystyna Czepułkowska; Biblioteka Publiczna im. E. Calliera w Szamotułach. – Szamotuły : [b.w.], 1986. – 15 s.

13. [CZTERDZIEŚCI] 40 lat Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy / Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Nowym Tomyślu. – Nowy Tomyśl : [b.w.], 1985. – 16 s.

14. [CZTERDZIEŚCI] 40 lat Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy Oborniki 1945-1985 / oprac. Hilaria Brust; Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Obornikach. – Oborniki : [b.w.], 1985. – 13 s.

15. [DWADZIEŚCIA pięć] 25 lat bibliotek publicznych w powiecie szamotul-skim : 1946-1970 / Romuald Krygier. – Szamotuły : [b.w.], 1971. – 38 s. 16. [DWADZIEŚCIA pięć] 25 lat Ujskiego Domu Kultury : 12 czerwiec 1976 -

2001-05-31; [Pięćdziesiąt dwa] 52 lata Miejskiej Biblioteki Publicznej w Ujściu : 1949 - 2001-05-31 / oprac. Marzena Rybarczyk [i in.]; oprac. graf. Estera Serówka. – Ujście : Ujski Dom Kultury, 2001. – [34] s. : fot., portr.

17. DZIAŁALNOŚĆ bibliotek publicznych powiatu kępińskiego / Maria Wa-lenta. – Wrocław, 1970. – 73 s.

(35)

Praca magisterska napisana pod kierunkiem dr. hab. Marii Samec-kiej. Uniwersytet Wrocławski im. B. Bieruta. Instytut Bibliotekoznawstwa. 18. DZIAŁALNOŚĆ bibliotek publicznych województwa konińskiego za lata

1975-1985 / Maria Nitecka. – Poznań, 1986. – 125 s.

19. DZIAŁALNOŚĆ informacyjna Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy w Go-styniu / Halina Radoła. – Poznań, 1987. – 133 s.

20. DZIAŁALNOŚĆ informacyjna biblioteki publicznej na przykładzie Biblio-teki Publicznej Miasta i Gminy w Nowym Tomyślu / Małgorzata Sosiń-ska. – Poznań, 1987. – 145 s.

21. DZIAŁALNOŚĆ informacyjna Miejskiej Biblioteki Publicznej w Ostrowie Wielkopolskim / Iwona Jędrzejak. – Poznań, 1982. – 115 s.

22. DZIAŁALNOŚĆ informacyjno-bibliograficzna Miejskiej Biblioteki Publicz-nej w Lesznie : informator / oprac. Danuta Stępczak, Zbigniew Łukowiak. – Leszno : [b.w.], 1974. – 28 s. : il., tab.

23. DZIAŁALNOŚĆ Miejskiej Biblioteki Publicznej w Luboniu / Arleta Panfil. – Poznań, 1987. – 115 s.

24. DZIEJE bibliotek publicznych powiatu Chodzież / Lidia Gawrońska. – Wrocław, 1970. – 51 s.

Praca magisterska napisana pod kierunkiem dr. hab. Marii Przywec-kiej-Sameckiej. Uniwersytet Wrocławski. Instytut Bibliotekoznawstwa. 25. DZIEJE i działalność biblioteki publicznej w Sicinach w latach 1948-1983 /

Czesława Gierycz. – Poznań, 1984. – 218 s.

(36)

26. INFORMATOR jubileuszowy / Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna im. Włodzimierza Pietrzaka w Turku; tekst Wanda Grzeszkiewicz; fot. Maciej Konieczny, Karol Szczeciński. – Turek : MiPBP, 2001. – 28 s.

Bibliografia s. 26-28.

27. INFORMATOR jubileuszowy : 60 lat działalności 1946-2006 / Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna im. Włodzimierza Pietrzaka w Turku; tekst Wanda Grzeszkiewicz. – Turek : MiPBP, 2006. – 34 s. : fot.

Bibliografia s. 24-32

28. INFORMATOR o bibliotece : (organizacja i zbiory) / Danuta Stępczak. – Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Stanisława Grochowiaka w Lesz-nie. Dział Informacyjno-Bibliograficzny. – Leszno, 1986. – 20 s. : il. 29. KALISZ – województwo / [oprac. informacji Lucjan Biliński]. – Warszawa :

Stow. Bibliotekarzy Polskich, 1996. – 90 s. – (Biblioteki w Polsce – In-formator; nr 12)

30. KONIN – województwo / [oprac. informacji Krystyna Kuźmińska]. – War-szawa : Stow. Bibliotekarzy Polskich, 1995. – 48 s. – (Biblioteki w Polsce – Informator; nr 15)

31. KSIĄŻNICA Asnykowska w Kaliszu / Grażyna Schlender. – Kalisz : Edy-tor, 2007. – 498 s. : il.

Historia biblioteki w latach 1906-2007.

32. LESZNO – województwo / [oprac. informacji Lucjan Biliński]. – Warsza-wa : Wydaw. SBP, 1995. – 58 s. – (Biblioteki w Polsce – Informator) 33. MIEJSCE tętniące życiem… : w sześćdziesięciolecie Miejskiej i

Powia-towej Biblioteki Publicznej w Nowym Tomyślu 1946-2006 / red. Witold Machura. – Nowy Tomyśl : MiPBP, 2006. – 62 s. : fot., il., portr.

34. [PIĘĆDZIESIĄT] 50 lat Biblioteki Publicznej w Dusznikach / Mirona Wawrzyniak-Zdziebkowa; Gminna Biblioteka Publiczna w Dusznikach. – Duszniki, 1996. – 90 s. : il.

35. [PIĘĆDZIESIĄT] 50 lat Biblioteki Publicznej Gminy Połajewo / tekst Lu-cyna Grochowska. – Połajewo : BPG, 1998. – 5 s. : fot.

36. [PIĘĆDZIESIĄT] 50 lat działalności Biblioteki Publicznej Gminy Żelaz-ków / oprac. Małgorzata Matecka. – ŻelazŻelaz-ków : BPG, 2000. – [13] s. 37. [PIĘĆDZIESIĄT] 50 lat działalności Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy

w Koźminie Wielkopolskim / oprac. Seweryna Ambroszkiewicz; fot. Mie-czysław Porzuckowiak. – [Koźmin Wielkopolski : b.w., 1997]. – [12] s. : fot.

38. PIŁA – województwo / [oprac. informacji Lucjan Biliński]. – Warszawa : Stow. Bibliotekarzy Polskich, 1993. – 31 s. – (Biblioteki w Polsce – In-formator; nr 28)

(37)

39. POWIATOWA i Miejska Biblioteka Publiczna w Gostyniu 1947-1974 / Stefan Markowski. – Gostyń, 1975. – 136 s.

Praca magisterska.

40. POWSTANIE i rozwój bibliotek publicznych w powiecie nowotomyskim w latach 1945-1975 / Czesław Krolek. – Nowy Tomyśl : Biblioteka Publ. Miasta i Gminy, 2000. – 93 s. : il., tab.

41. PÓŁWIECZE bibliotekarstwa publicznego w Koninie / Lech Hejman; Wo-jewódzka Biblioteka Publiczna w Koninie. – Konin : [b.w.], 1997. – 91 s. : fot. 42. PRAKTYCZNY informator : biblioteki publiczne powiatu szamotulskiego /

Powiatowa Biblioteka Publiczna w Szamotułach. – Szamotuły : PBP, 2002. – [20] s. : il.

43. ROZWÓJ bibliotek publicznych powiatu rawickiego / Małgorzata Kotule-wicz. – Wrocław, 1970. – 88 s.

Praca magisterska napisana pod kierunkiem dr. hab. Marii Samec-kiej. Uniwersytet Wrocławski im. Bolesława Bieruta. Instytut Biblioteko-znawstwa.

44. ROZWÓJ bibliotek publicznych w powiecie jarocińskim / Olena Prus. – Wrocław, 1970. – 82 s.

Praca magisterska napisana pod kierunkiem dr. hab. Marii Samec-kiej. Uniwersytet Wrocławski im. Bolesława Bieruta. Instytut Biblioteko-znawstwa.

45. ROZWÓJ bibliotekarstwa w byłym powiecie obornickim w latach 1945- -1975 / Hilaria Brust. – Poznań, 1978. – 171 s.

Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Stani-sława Kubiaka. Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Instytut Bi-bliotekoznawstwa i Informacji Naukowej.

46. ROZWÓJ bibliotekarstwa w byłym powiecie szamotulskim w latach 1945-1974 / Izabela Czaja. – Poznań, 1978. – 152 s.

Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Stani-sława Kubiaka. Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Instytut Bi-bliotekoznawstwa i Informacji Naukowej.

47. ROZWÓJ i działalność bibliotek publicznych powiatu tureckiego / Halina Kosiba. – Wrocław, 1970. – 61 s.

Praca magisterska napisana pod kierunkiem dr. hab. Marii Przy-weckiej-Sameckiej. Uniwersytet Wrocławski im. Bolesława Bieruta. Insty-tut Bibliotekoznawstwa.

48. ROZWÓJ powszechnych bibliotek publicznych w powiecie między-chodzkim / Renata Tomaszkiewicz. – Wrocław, 1970. – 78 s.