Wprowadzenie

Wprowadzenie

-slowych nale4 obecnie do wiod~cych problem6w badawczych geografii przemyslu.

Wplywaj<~, na nie zar6wno uwarunkowania wewn~trzne, zwi~zane z okre.Slon~ sytuacj~

danej firmy, polityk<t gospodarczct pailstwa jak i uwarunkowania zewn~trzne, wynikajctce z intemacjonalizacji produkcji, otwartosci rynk6w swiatowych, post~pu technologicznego i in. Maj~c na uwadze te zlozone procesy i ch~i wlctczenia do rozwi~zywania tych aktual

-nych problem6w badawczych, w ramach dzialalno5ci Komisji Geografil Przemyslu Pol

-skiego Towarzystwa Geograficznego podejmujemy pro~ uruchomienia ,Prac Komisji Geografii Przemyslu", jako forum wymiany doswiadczen w zakresie badania proces6w transfom1acji przedsi~biorstw przemyslowych oraz ich otoczenia a takze tendencji prze -mian struktur przemyslowych r6.znych uklad6w przestrzennych. ~jemy sobie spraw~. ii: badania z zakresu geografii przemyslu natrafiaj~ obecnie na bardzo duZ<I, barier~ informa -cyjn<~, ale nie oznacza to, iz maj<t zostac zaniedbane. Konieczne S<t wi~c poszukiwania

no-wych ir6det zdobywania infonnacji oraz wypracowywania dostosowanych do nich metod badawczych i analitycznych. Odnosi si~ to zwlaszcza do przyjmowania nowych miemik6w

okre51aj~cych potencjal przemyslowy firm, ich form koncentracji przestrzennej a taki:e

wzajemnych powi~n sieciowych. Konieczne jest zwr6cenie uwagi na nowe czynniki

ksztahuj<~,ce rozmiary produkcji i micjsca jej lokalizacji oraz poszukiwanie rynk6w zbytu

a taki:e ich ocen poprzez wyniki dzialalnosci finansowej i in.

Do tej idei nawi~zuje trzeci tom Prac Komisji Geografii Przemyslu, poswi~cony

pro-blemom transfonnacji struktur przemyslowych w procesie wdrazania regul gospodarki

l)nkowej. Chcemy w ten spos6b wl~czyc si~ do szerokiej dyskusji nad przebudow~ pol -skiej gospodarki, kt6ra winna bye konkurencyjna i miec coraz powaz.niejszct. pozycj~ w jednoczctcej si~ Europie i ukladzie gospodarki globalnej. Mamy r6wniei: nadziej~ zwi~l-­ szyc w ten spos6b zainteresowanie problematyk~ badawczct z zakresu geografii przemyslu mlodszych pracownik6w, co jak widac ze skladu autorskiego obecnego tomu zaczyna nam si~ udawac. Wdzi~czni b~ziemy za wszystkie uwagi i nowe propozycje odnosnie przy

-szlych tom6w prac komisji.

Niniejszy tom otwierajct rozwatania T. Stryjakiewicza (UAM Poznan) nad nowymi orientacjami teoretyczno-metodologicznymi w geografii przemyslu, kt6re mog~ bye wyko-rzystane w restrukturyzacji polsl-iego przemyslu. Szczeg6ln'l, uwag~ zwraca Autor na moz-liwosc zastosowanie modelu regulacji przedsi~biorstwa do analizy procesu jego transfor

-macji.

Z. Ziolo (AP Krakow) podejmuje problematyk<t struktury branzowej i koncentracji przestrzennej wiod<l,cych swiatowych firm. Prezentuje brani:e charakteryzuj'l,ce si~ najpo

-wazniejszct koncentracj~ kapitalu i zatrudnionych oraz wskazuje miejsca siedzib zarzctd6w

••• UNIA EUROPUSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOlECZNY •

•

•

•

6

firm, jako elementow steruj(\cych tymi zlozonymi, ponadnarodowymi strukturami produk

-cyjnymi.

Wai:n(\ rol~ w rozwijaniu dziatalnosci produkcyjnej maj(\ rynki zbytu. Tej problema -tyee poswi~cit swoj(\ prac~ H. Rogacki (UAM Poznan) okreslajqc zr6inicowanie woje

-w6dztw w zakresie aktywnosci eksportowej i importowej. Jest to posrednio wyznacznik

stopnia konkurencyjnosci region6w i produktow polskiego przemyslu. poniewat one

z zdecydowanym stopniu wplywajq na rozmiary obrot6w mi~dzynarodowych polskiej gospodarki.

W poprzednim systemie zarzqdzania gospodark'l narodowq, w malym stopniu

uwzgl~dniajqcej kryteria ekonomiczne doszlo do wielu negatywnych decyzji, ktore spra

-wily, iz nie wszystkie pnedsi~biorstwa znalazly swoje miejsce w warunkach gospodarki rynkowej. Nawiqzujq do tego interesujqce rozwatania B. Domanskiego (UJ Krakow), kt6re prezentujct nowct problematyk~ badawczq dotyczqcct przeksztalcenia teren6w popnemyslo-wych w wojew6dztwie slctskim i malopolskim. W miejscach dawnych lokalizacji upadtych

przedsi~biorstw pojawiajq si~ nowe dziedziny dzialalnosci zmieniajctc jakosc dotychczaso

-wego uZytkowanie terenu.

W nawittzaniu do dotychczasowych deJimitacji okr~gow przemyslowych wyst~pujq­

cych w Jiteraturze przedmiotu W. Gieranczyk i A. Stanczyk (UMK Torur1) przedstawili nowct delimitacj~ okr(:g6w przemystowych w obecnych warunkach przechodzenia do fazy

postindustrialnej.

W przeszlosci przemysl traktowany byi jako jeden z waznych czynnik6w aktywizacji gospodarczej, zwlaszcza matych miast. W nowych warunkach gospodarowania, przemysl miast Pomorza Zach()Qniego, jak wskazuje praca E. Rydza i I. Jaiewicz (Pomorska Aka -demia Pedagogiczna Slupsk), ulega powaznym zr6inicowaniom oslabiaj(\c ich ba~ eko-nomicznq. Autorzy analizujq zmiany zachodzqce pod wplywem zmian rynkowych

i proces6w prywatyzacji, kt6re prowadzq do zmian struktury przestrzenno-gat~ziowej

przemyslu oraz struktury wielkosciowej przedsi~biorstw. Do tej problematyki nawi(lzuje

taki'..e praca M. Czepczynskiego (UG Gdansk) analizuj(lca proces transfonnacji przemyslu

wojew6dztwa pomorskiego. Bliiej problematyk~ tq przedstawia na przykladzie zmian za-gospodarowania teren6w portowo-przemysJowych aglomeracji tr6jmiasta.

Poszczeg6lne brani:e polskiego przemys-lu w coraz wi~kszym stopniu musZ(\ si~ liczyc

z konkurencjq podobnych struktur europejskich i swiatowych. Do tej idei nawiqzuje praca L. Luchter (UJ Krakow) podejmujqca anali~ procesu deregulacji elektroenergetyki

w Polsce na tie przemian strukturalnych tego sektora w krajach Unii Europejskiej.

Nowe uwarunkowania stwarzaj'l c~sto odmienne mozliwosci dla nowych lokalizacji

i ksztahowania si(: nowych obszar6w przemysJowych. Problematyk~ tct podnosi na przykt

a-dzie strefy podmiejskiej Poznania M. Wdowicka (UAM Poznan). Problematyk~ tq na przy

-ktadzie Lodzi rozwija J. May (UL L6di) analizuji:lc dynamik~ przeksztakeft przestrzeni przemyslowej Lodzi. Glown!l_ uwag~ zwraca tu na rol~ zaklad6w o r6i.nym potencjale spo

-leczno-gospodarczym, analizujqc zmiany zachowait zaklad6w malych, srednich i dui:ych.

Odmienne uwarunkowania w zakresie lokalizacji inwestycji przemyslowych stwarzaj!l, specjalne strefy ekonomiczne. Problematyce tej poswi~cona jest praca A. Bazydto,

M. Sm~tkowskiego, A. Wielonskiego (UW Warszawa), kt6rzy przedstawili rol~

instru-ment6w prawnych zwictzanych z kreowaniem specjalnych stref ekonomicznych i ich wplyw na nowe lokalizacje na obszarach ich funkcjonowania. Na podkreslenie zasruguje tu

zapro-KAPrTAt LUDZKI fWe()()OWA Sfltt«Glol SfOif.OSCI

UNIA EUROPUSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOlECZNY

•••

• •

•

7 ponowany schemat typologii dziatalnosci produkcyjnej ze wzgl~du na wydajnosc pracy w nawictzaniu do poziomu zatrudnienia.

Kolejna grupa prac obejmuje problematyk~ zachowan przedsi~biorstw przemysto-wych w procesie L.mian systemu gospodarowania. Z. Makieta (AP Krakow) analizuje prze-ksztakenia Skawiriskich Zaklad6w Koncentrat6w SpoZ)'wczych w nawictzaniu do proce-s6w globalizacji wyst~puj(lcych w branzy produkcji wybranych wyrob6w przemyslu spo-i:ywczego. Szczeg61n<t uwag~ zwraca na wlctczanie polskich firm przemystu spoZ)'wczego w struktury ponadnarodowych korporacji przemyslowych.

J. Musielak (US Szczecin) zwraca uwag~ na drogi przeksztalcen Stoczni Szczecin-skiej, kt6ra od firmy upadajctcej w wyniku odpowiednich dzialan wewn~trznych przeksztal-cona zostala w wiodctce w skali swiatowej przedsi~biorstwo stoczniowe.

Znana jest teza. iz motorem wsp6tczesnego rozwoju S<t nowoczesne gal~zie przemystu ale muszct bye w tyro zakresie spetnione okreslone warunki przez ich otoczenie. Na tym tie

T. Rachwal (AP Krak6w) analizuje zmiany zachowania si~ Krakowskich Zaktad6w Elek-tronicznych ,TELPOD" w Krakowie na tie polskiego przemyslu elektronicznego. Proble-matyka ta w odmienny sposob realizuje si~ w ZakJadach Mi~snych ,Nisko" S.A., gdzie znaczny wplyw na dotychczasowe zachowania przedsi~biorstwa wywarly czynniki poza-ekonomiczne. Wraz ze zmianami systemu gospodarowania zmienia si~ takie gruntownie rota gospodarki finansowej przedsi~biorstw, kt6nt omawia T. Spiewak (UMCS Filia w Rzcszowie).

Wiele wspokzesnych firm poddanych procesom transformacji gospodarczej ksztaho-waty si~ w odleglych latach industrialnej fazy rozwoju. Szczegolnie w warunkach polskich okresu mi~dzywojennego rozwijajctce si~ firmy miaty poczcttkowo korzystnct sytuacj~ go-spodarczego rozwoju, po czym w latach wielkiego kryzysu ograniczaly swojct dzialalnosc. Oobr<t ilustracj<t tego jest praca T. Rachwata (AP Krakow), w ktorej podj~to problematyk~

ksztahowania si~ wiod<tcych zaktad6w przemystu cukierniczego w Krakowie do 1950 r. Procesy transformacji przemyslu wptywaj<t, takZe na zmiany kierunkow ksztatcenia na poziomie akademickim. Tej ztozonej problematyce poswi~cona jest praca M. Borowiec (AP Krakow), w ktorej przedstawiono zmiany ksztakenia na kierunkach technicznych w Polsce, a na ich tie w Politechnice Krakowskiej i Akademii G6rniczo-Hutniczej w Kra -kowie.

Procesy transformacji gospodarki w innych rozmiarach dokonuj<t, si~ w skali wielkich panstw. Wyrazem tego jest interesuj<t,ce studium Z. Szota (AP Krakow) poswi~cone zmia-nom przestrzennej organizacji gospodarki Federacji Rosyjskiej.

Zbigniew Ziolo ••• • • KAPil At LUDZKI UNIA EUROPUSKA EUROPEJSKI

FUNDUSZ SPOLECZNY

•

~ Sfltt«Glol SI'OIN>SCI •

•