Józef Bakalarz, Bernard Kołodziej
Biuletyn polonijny
Collectanea Theologica 62/1, 161-168
C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 62(1992) f a s e . I
BIULETYN POLONIJNY
Z a w a r to ś ć : I. K O Ś C I Ó Ł A U C H O D Ź C Y . — 1. Z ja w is k o u c h o d ź stw a . — 2. Z a d a n ia K o ś c io ła w o b ec u c h o d ź c ó w ; II. T O W A R Z Y S T W O C H R Y S T U S O W E D L A P O L O N II Z A G R A N I C Z N E J W D U S Z P A S T E R S T W I E B R A Z Y L I J S K I M ; I II. B Ł . F R A N C I S Z K A S I E D L I S K A J A K O O P I E K U N K A P O L S K I C H E M IG R A N TÓ W . — 1. S łu ż b a e m ig r a n to m w k r a ja c h E u r o p y . — 2. S łu ż b a e m ig r a n to m n a k o n ty n e n c ie a m e r y k a ń s k im *. I. K o ś c ió ł a u c h o d ź c yL a t a o sie m d z ie sią te to o k r e s n a silo n e g o z ja w i s k a u c h o d ź stw a . D a ją te m u w y r a z lic z n e p u b lik a c je , k tó r e t r a k t u j ą o ty m z ja w is k u . W iele z n ic h u k a z u j e ro lę K o ś c io ła w o b ec u ch o d źcó w , a w sz c z e g ó ln o śc i je g o z a d a n ia p a s to r a ln e w t e j d z ie d z in ie .
1. Z j a w i s k o u c h o d ź s t w a
U c h o d ź stw o m a s w o ją s t a r ą i b o g a tą h isto r ię к W n a sz y c h c z a sa c h r o z w in ę ło się on o g łó w n ie w z w ią z k u z w y d a r z e n ia m i II w o jn y św ia to w e j, k ie d y to w ie lo m ilio n o w e rz e sz e u c h o d ź c ó w i u c ie k in ie r ó w o p u śc iły s w o je o j c z y ste s t r o n y 2. W o sta tn ic h la t a c h z ja w is k o to u p o w sz e c h n iło s ię w c a ły m św ie c ie . O k o ło 12 m in św ie ż y c h u c h o d ź c ó w p o c h o d z i n a jc z ę ś c ie j z k r a jó w a z ja ty c k ic h i a f r y k a ń s k ic h , ch o ć n ie b r a k ic h ró w n ie ż w E u r o p ie i ś r o d k o w e j A m e r y c e 3. U c h o d ź stw o , b ę d ą c e fo r m ą m i g r a c ji p r z y m u so w e j, m a s w o je ró ż n o r a k ie p rz y c z y n y . S ą n im i w y d a r z e n ia w o je n n e , k lę s k i e k o lo g ic z n e , g łó d , p r z e ś la d o w a n ia id e o lo g ic z n e , p o lity c z n e i r e l i g i j n e 4. O so b y , k tó r e z ty c h p r z y c z y n s ą zm u sz o n e o p u śc ić w ła s n y k r a j, u z n a je się z a u c h o d źcó w „ k la sy c z n y c h ” . P o d l e g a ją on i p o d sz c z e g ó ln ą o ch ro n ę p r a w n ą , o k r e ślo n ą w k o n w e n c ji g e n e w s k ie j z 1951 r . 5
N ie z a le ż n ie od te g o w o sta tn ic h la t a c h u p o w sz e c h n iło s ię z ja w is k o „u c h o d ź c ó w d e f a c t o ” , c z y li o só b , k tó r e n ie z o st a ły w p r o st i b e z p o śr e d n io z m u sz o n e do o p u sz c z e n ia w ła sn e g o k r a ju . Z t e j r a c ji n ie p o d le g a ją o n e p o d p r z e p is y w sp o m n ia n e j k o n w e n c ji. M im o to je d n a k lu d z ie ci c z u ją się su b ie k ty w n ie u c h o d ź c a m i i p r o s z ą o a z y l p o lity tc z n y w in n y m k r a j u °.
P o ło w ę lic z b y u c h o d ź c ó w w św ie c ie sta n o w ią d zieci, co w y n ik a s tą d , że u c h o d ź c y p o c h o d z ą n a jc z ę ś c ie j z k r a jó w tr z e c ie g o ś w ia ta , g d z ie ro z ro d c z o ść je s t w y so k a . P o n a d to w ro d z in a c h u c h o d ź c ó w d o r o śli z o s t a ją c z ę sto z a b ic i lu b u w ię z ie n i7. * R e d a k to r e m b iu le ty n u je s t k s. J ó z e f B a k a l a r z T C h r ., P u sz c z y k o w o . 1 P . T a b o r i , T h e a n a t o m y o f E x i l e , L o n d o n 1972. 2 J . V e r n a n t , L e s r e f u g i e u s d a n s l’a p r e s g u e r r e , G e n e v e 1951. 3 U n e d e t r e s s e d e n o t r e t e m p s : l e s r e f u g i e s , P a r i s 1982, 21— 50. 4 P o n t i f ic i a C o m m is s io n e p e r l a P a s t o r a l e d e tt e M ig r a z io n i, P e r u n a p a s t o r a l e d e i r i f u g i a t i 14 I I 1983 n r 2, O n th e M o v e 14 (1984) n r 3, 33— 46. 5 E . L a p e n n a , P r o b l e m s in t h e p r e s e n t r é f u g i é s it u a t i o n , w : M ig r a t io n s , V a t ic a n C ity 1985, 241— 273. e E . L a p e n n a , I r i f u g i a t i d e f a c t o . U n n u o v o p r o b l e m a p e r V E u r o p a , O n th e M o v e 12 (1982) n r 2, 44— 45. 7 U n e d e t r e s s e d e n o t r e t e m p s ..., 14.
S y t u a c ja u c h o d ź c ó w j e s t z r e g u ły t r u d n ie js z a n iż ta , k t ó r ą p r z e ż y w a ją m ig r a n c i ek o n o m ic z n i. S w ó j p r z y m u so w y p o b y t n a o b czy źn ie p r z e ż y w a ją oni ja k o o so b isty d r a m a t ż y c io w y 8. W a ru n k i p sy c h ic z n e i sp o łe c z n e , w ja k ic h ż y ją , u t r u d n i a ją im n a t u r a ln ą i n t e g r a c ję w n o w y m ś r o d o w is k u s p o łe c z n y m 9.
2. Z a d a n i a K o ś c i o ł a w o b e c u c h o d ź c ó w
K o ś c ió ł s t a le p a m ię t a , że s a m J e z u s C h r y s tu s b y ł u c h o d ź c ą . S t ą d p r a c ę n a rz e c z u c h o d ź c ó w u z n a je on z a „ in t e g r a ln ą c z ę ść m is ji K o ś c io ła w ś w ie c ie ” 10. W ie lo k ro tn ie w y p o w ie d z ia ł s ię n a te n t e m a t p a p ie ż P a w e ł I I w sw y c h lic z n y ch p r z e m ó w ie n ia c h d o d y p lo m a tó w , p r z e d s ta w ic ie li o r g a n iz a c ji m ię d z y n a ro d o w y c h i sa m y c h u c h o d ź c ó w n . P o d k r e ślił on p r z y ty m , ż e w d z ie ło p o m o c y u c h o d ź c o m p o w in ie n a n g a ż o w a ć s ię p o sz c z e g ó ln y K o ś c ió ł lo k a l n y ze w sz y st k im i sw y m i k a p ła n a m i, z a k o n n ik a m i i o so b a m i ś w i e c k i m i 12.
N a p ła sz c z y ź n ie o g ó ln o k o śc ie ln e j t r o s k ę o u c h o d ź c ó w o k a z u je P a p ie s k a R a d a „ C o r U n u m ” , C a r i t a s I n te r n a tio n a lis i M ię d z y n a ro d o w a K o m is ja K a to lic k a d la S p r a w M ig ra n tó w . A k ty w n e w t e j d z ie d z in ie s ą ró w n ie ż k a t o lic k ie o r g a n iz a c je k r a jo w e 13.
W n ie sie n iu p o m o c y u c h o d ź c o m n a le ż y u w z g lę d n ić c a łe g o c z ło w ie k a z w sz y st k im i je g o p o trz e b a m i. K o ś c ió ł p r z y w ią z u je sz c z e g ó ln ą u w a g ę do o c h ro n y g o d n o śc i i lu d z k ic h p r a w u ch o d źcó w , do o r g a n iz o w a n ia o p ie k i s p o łe c z n e j n a d u c h o d ź c a m i, a z w ła sz c z a d o a k c ji p a s t o r a ln e j w śr ó d u ch o d źcó w I4. Z a d a n ie m k a ż d e g o K o ś c io ła lo k a ln e g o j e s t z o rg a n iz o w a ć s p e c ja ln ą o p ie k ę d u s z p a s t e r s k ą n a d u c h o d ź c a m i. W o b o z a c h d la u c h o d ź c ó w n a le ż y d la te g o u s ta n o w ić s p e c ja ln e g o k a p e la n a , k t ó r y j e s t te g o s a m e g o p o c h o d z e n ia co u c h o d ź c y 15. k s . J ó z e f B a k a l a r z , P u s z c z y k o w o I I . T o w a r z y s t w o C h r y s t u s o w e d l a P o lo n ii Z a g r a n i c z n e j w d u s z p a s t e r s t w i e b r a z y l i j s k i m C z. I . S t a n R io G r a n d e d o S u l.
P ie r w s z y c h r y stu so w ie c p r z y b y ł do B r a z y lii 2 sty c z n ia 1958 ro k u . B y ł to k s. C z e sła w C z a r t o r y s k i. W k ró tce p o n im p r z y je c h a li n a s t ę p n i c h r y s t u so w c y : k s. S t a n i s ła w N o w a k , k s . Z y g m u n t S u p ie t a i k s. J ó z e f W o jd a . T w o r z y li o n i p ie r w sz ą , p io n ie r s k ą g r u p ę , k t ó r a w łą c z y ła s ię w d u s z p a s t e r s tw o b r a z y lijs k ie , z w ła sz c z a n a ty c h te r e n a c h , g d z ie lu d n o ść b y ła w w ię k sz o śc i p o lsk ie g o p o c h o d z e n ia . P ie r w s z y p rze ło żo n y , k s. Cz. C z a r to r y s k i, w sz e d ł w k o n ta k t z K s ię ż m i M is jo n a r z a m i, a z w ła sz c z a z k s. J . P ito n ie m , i d z ię k i n im o b ję li p ie r w sz e p la c ó w k i d u s z p a s t e r s k ie . B y ły to : D o m F e lic ia n o , G u a r a n i d a s M isso e s. N a s t ę p n ie p r z e ję t o p a r a f i e : C a r lo s G o m e s, I ju i , A u r e a i P o -8 P e r u n a p a s t o r a l e d e i r i f u g i a t i , n r 3. 9 S . C o n g r. de E p is c o p is. I n s tr . D e p a s t o r a l i m i g r a t o r u m c u r a 22 V I I I 1969 n r 10, A A S 61 (1969) 614^-643. 10 J a n P a w e ł II, p rz e m . 21 I I 1981, L ’O s s e r v a to r e R o m a n o 2 (1981) n r 6.15. 11 C h i e s a e m o b i l i t a u m a n a . D o c u m e n t i d e l l a S a n t a S e d e d a l 1883 a l 1983, R o m a 1985, n r 2615— 2616, 2683— 2689. 12 P e r u n a p a s t o r a l e d e i r i f u g i a t i , n r 7— 8. 13 U n e d e t r e s s e d e n o t r e t e m p s , 59— 60. 14 P e r u n a p a s t o r a l e d e i r i f u g i a t i , n r 14— 16. 15 K a n . 568; K . D o c h e n y , R e f u g e e C h a p l a i n s , O n th e M o v e 14(1984) n r 3, 49— 52.
v o a d o S a n t a n a , a w p a r a f i i B a r a o de C o te g ip e c h r y stu so w ie c j e s t w ik a r iu sz e m d la o só b p o lsk ie g o p o c h o d z e n ia .
P a r a f ie te z o st a n ą p r z e d sta w io n e w k o le jn o ś c i c h r o n o lo g ic z n e j. N a jp ie r w r y s h isto ry c z n y p a r a f ii , a n a s t ę p n ie d a n e sta ty sty c z n e .:
1. D o m F e l i c i a n o — P a r a f i a M a tk i B o s k ie j C z ę sto c h o w sk ie j.
P ie r w s i o sa d n ic y p r z y b y li n a te n te r e n ju ż w 1857 r o k u . K i l k a la t p ó ź n ie j, 2 k w ie tn ia 1861 ro k u , p o w s ta ła C o lo n ia d e S a o F e lic ia n o . N a z w a t a u tr z y m a ła s ię d o 1938 r o k u , k ie d y to n a c z e ść p ie r w sz e g o b is k u p a R io G r a n d e do S u l zm ie n io n o j ą n a D o m F e lic ia n o . P o k r ó t k im p o b y c ie k o lo n istó w f r a n c u sk ic h , o d 1890 r o k u z a c z ę li p r z y b y w a ć i o sie d la ć s ię P o la c y . W c ią g u j e d n e g o r o k u p r z y b y ło ich p o n a d 1500. W ted y te ż p r z y b y ł p ie r w sz y p o ls k i k sią d z , b y ł n im k s. M a rc in M o d rz e je w sk i. W y b u d o w a n o p ie r w s z ą d r e w n ia n ą k a p lic ę . S t a r a n i e m k s. R o b e r t a K u k lo k a u tw o rz o n o w 1896 r o k u p a r a f ię w k a te g o r ii k u r a c ji (c a t e g o r i a d e c u r a t o ) . K i l k a la t p ó ź n ie j ro z p o c z ę to b u d o w ę m u r o w a n e g o k o śc io ła . M im o , iż p r z e z w ie le la t p a r a f i a p o z b a w io n a b y ła s t a łe g o k s ię d z a — o k a z y jn ie p r z e b y w a li w n ie j n ie m ie c c y je z u ic i z n a ją c y ję z y k p o ls k i — b u d o w ę d o p ro w a d z ił do k o ń c a W łoch k s. J ó z e f B a r d in i, k t ó r y n a u c z y ł s ię ję z y k a p o lsk ie g o . N o w y k o śc ió ł z o st a ł p o św ię c o n y 15 lis t o p a d a 1914 ro k u . P o k się ż a c h d ie c e z ja ln y c h p a r a f ię w 1924 r o k u o b ję li K s i ę ż a S a l e z ja n ie , k tó r z y p r a c o w a li do 1935 r o k u . Z a s łu ż y li się d o b rz e w p r a c y d u s z p a s t e r s k ie j — w śr ó d n ic h b y ł k s . R u d o lf K o m o r e k , o b e c n ie k a n d y d a t n a o ł ta r z e . Z a ich b y tn o śc i, w 1929 r o k u , p r a c ę w p a r a f i i p o d ję ły sp r o w a d z o n e z P o lsk i S io s t r y B e r n a r d y n k i. O d 1935 r o k u p a r a f ię p r z e ję li K s ię ż a M is jo n a r z e św . W in ce n te g o a P a u lo , a p o n ich , o d 1942 ro k u , p o n o w n ie k s ię ż a d ie c e z ja ln i. O sta tn im z n ich b y ł k s . W a le n ty N o w a c k i. W 1958 r o k u do D o m F e lic ia n o p r z y je c h a li p ie r w s i c h r y stu so w c y , k tó r z y p r z e ję li d u s z p a s t e r s tw o p a r a fia ln e . O f ic ja ln y d e k r e t z o st a ł w y d a n y 1 lip c a 1959 r o k u p r z e z a b p a P o rto A le g re , D o m V in c e n te g o S c h e r e r a . P ie r w sz y m p r o b o sz c z e m z o st a ł k s. S t a n i s ła w N o w a k . W d u ż e j m ie rz e je g o s t a r a n ie m D o m F e lic ia n o z o sta ło w 1963 r o k u p o d n ie sio n e d o r a n g i p o w ia tu . N a s t ę p n i k s ię ż a w ie le w y s iłk u w k ła d a li w d a lsz y r o z w ó j p a r a f i i. W 1970 r o k u w y b u d o w a n o n o w y s a lo n p a r a f ia ln y . W la t a c h 1978— 1981 p r z e p r o w a d z o n o g r u n to w n y re m o n t k o śc io ła p a r a fia ln e g o . P r a c e w y k o n y w a ł p o lsk i a r t y s t a A . K a s z - k u re w ic z . W 1981 r o k u p o w s ta ł w p a r a f i i m ło d z ie ż o w y p o ls k i z e sp ó ł p ie ś n i i t a ń c a . W 9 0 -tą ro cz n ię p r z y b y c ia p o lsk ic h e m ig r a n tó w do D o m F e lic ia n o , n a W z gó rzu E m ig r a n tó w , w z n o sz ą c y m się p o n a d m ia ste m , w z n ie sio n o K r z y ż E m ig r a n tó w z ju b ile u s z o w ą t a b lic ą p a m ią t k o w ą . W D o m F e lic ia n o i o k o lic z n y ch k o lo n ia c h d z ia ła p o n a d 10 p o ls k ic h sto w a rz y sz e ń i o r g a n iz a c ji.
D u s z p a s te r s t w o p a r a f i i D o m F e lic ia n o o b e jm u je o p ró c z m ia s t a o sie m k a p lic w in te r io r z e o r a z 14 p u n k tó w d o ja z d o w y c h , g d z ie o d p r a w ia się w s a la c h i sz k o ła c h . P o m o c ą w d u s z p a s t e r s tw ie s ą g r u p y p a r a f ia ln e , tzw . m in i s tr o w ie e u c h a r y s tii i k a te c h iśc i, k tó r z y s ą p r z y k a ż d e j k a p lic y . L u d n o ść c a łe j p a r a f i i w y n o si ok . 10 000 o só b . W t e j lic z b ie ok. 70°/» j e s t p o lsk ie g o p o c h o d z e n ia . W p a r a f i i p r a c u je je d e n k sią d z . 2. G u a r a n i d a s M i s s o e s — P a r a f i a św . T e r e sy z A v ila . P o c z ą tk i o s a d n ic t w a n a ty m t e r e n ie s i ę g a ją 1891 ro k u , k ie d y o sie d lo n o p ie r w sz y c h k o lo n istó w p o lsk ic h i sz w e d z k ich . P ó ź n ie j p r z y b y li je sz c z e o sa d n ic y w ło sc y i n ie m ie c c y . O s a d a w 1898 r o k u o tr z y m a ła n a z w ę : S a n t a T e r e z a de G u a r a n i. W 1944 r o k u n a z w ę z m ie n io n o n a G u a r a n ia n o , a w 1950 r o k u u sta lo n o o b e c n ą n a z w ę . W 1959 r o k u , m ia s t o p o d n ie sio n o do r a n g i p o w ia tu . P o lsc y k o lo n iśc i o d m o m e n tu o s ie d le n ia ro z p o c z ę li s t a r a n ia o p o lsk ie g o k s ię d z a i za ło ż e n ie p a r a f i i . J u ż w 1900 r o k u p o w s ta ła k u r a c ja d u s z p a s t e r s k a i z a c z ę to p r o w a d z ić k s ię g i p a r a f ia ln e . P ie r w sz y m k się d z e m , k t ó r y z a m ie sz k a ł n a s t a łe w G u a r a n i, b y ł k s. S t a n i s ła w G o ło m b ie w sk i, a n a b o ż e ń stw a o d b y w a ły s ię w m a łe j, d r e w n ia n e j k a p lic y . W 1920 r o k u p r a c ę d u s z p a s t e r s k ą o b ję li K s ię ż a M isjo n a r z e , a w p ię ć la t p ó ź n ie j ro z p o c z ę li b u d o w ę d u ż eg o , m u r o w a n e g o k o śc io ła o r a z p le b a n ii. 17 lis t o p a d a 1929 ro k u k u r a c ja d u s z p a s t e r s k a z o st a ła p o d n ie sio n a do r a n g i p a r a f ii. M is jo n a r z e p r a c o w a li d o 1944 ro k u ,
a p o n ic h p a r a f i ę p r z e ję li p o n o w n ie k s ię ż a d ie c e z ja ln i. O sta tn i z n ich , k s . P io t r W a sto w sk i, z a p r o s ił do p a r a f i i c h r y stu so w c ó w .
C h r y stu so w c y o b ję li p a r a f i ę d e k r e te m b is k u p a U r u g u a ia n y , D o m L u iz d e N a d a ła , w y sta w io n y m 1 sty c z n ia 1959 ro k u . W p a r a f i i p r a c u ją ju ż o d 1921 r o k u s io s t r y z a k o n n e ze Z g r o m a d z e n ia F r a n c is z k a n e k R o d z in y M a r y i. D u sz p a s t e r s t w o o b e jm u je o p r ó c z G u a r a n i i k o śc io ła p a r a fia ln e g o 19 k a p lic o r a z
18 sz k ó ł i p u n k tó w d o ja z d o w y c h . K ilk a n a ś c ie z n ich z o sta ło w y b u d o w a n y c h s t a r a n ie m c h r y stu so w c ó w . W ie lk ą p o m o c ą w d u s z p a s t e r s tw ie s ą g r u p y i o r g a n iz a c je p a r a fia ln e . G r u p y te s ą p r z y k a ż d e j k a p lic y i p u n k c ie d o ja z d o w y m . S a m y c h k a te c h istó w je s t 250, a m in ist r ó w e u c h a r y s tii 35 o só b . O so b n e e k ip y p r z y g o t o w u ją w ie r n y c h d o c h r z tu i m a łż e ń stw a . W ię k sz o ść sto w a r z y sz e ń zo s t a ło z a ło ż o n y c h je sz c z e w la t a c h d w u d z ie sty c h i tr w a ż y w o tn ie do d z iś. W c a łe j p a r a f i i m ie s z k a ok . 20.000 w ie rn y c h . Z t e j lic z b y ok . 70% je s t p o l s k ie g o p o c h o d z e n ia . W p a r a f i i p r a c u je d w ó ch k się ż y .
3. C a r l o s G o m e s — P a r a f i a św . A n n y .
P o 1910 r o k u o k . 5000 P o la k ó w o sie d liło s ię w p ó łn o c n o -z a c h o d n im k r a ń c u s t a n u R io G r a n d e d o S u l. U tw o rz o n o w te d y w ie le p o lsk ic h k o lo n ii — je d n ą z n ic h b y ło R io do P e ix e , g d z ie o sie d liło s ię ok . 500 ro d z in p o lsk ic h . T e r e n b y ł g ó r z y sty , o sa d n ic y m ie s z k a li w ię c w ro z p r o sz e n iu , tw o r z ą c je d y n ie w ię k sz e s k u p is k a . N a k o lo n ia c h o p r ó c z z a g r ó d b u d o w a n o sk r o m n e , d r e w n ia n e k a p lic e . C a ł y w ie lk i t e r e n n a le ż a ł do K u r a c j i D u s z p a s te r s k ie j w R io M a rc e lin o (d z iś A u r e a ). M ie js c o w i P o la c y w y s t ę p o w a li je d n a k z p r o ś b a m i do b isk u p a , a b y u tw o r z y ł u n ic h sa m o d z ie ln ą p la c ó w k ę d u s z p a s t e r s k ą . P r o ś b y te z o sta ły w r e sz c ie w y słu c h a n e i 2 lu te g o 1925 r o k u o r d y n a r iu s z d ie c e z ji S a n t a M a r ia w y d a ł d e k r e t e r e k c y jn y n a s t ę p u ją c e j t r e ś c i: „ N in ie js z y m d e k r e te m s p e ł n ia ją c ż y c z e n ia c z ą s tk i lu d u B o ż e g o , d la w ię k sz e g o p o ż y tk u n a s z e j d r o g ie j trzo d y , p o w y s łu c h a n iu r a d y p r z e w ie le b n y c h k o n su lto r ó w d ie c e z ja ln y c h u ż y w a ją c n a s z e j ju r y s d y k c ji o r d y n a r iu s z a , p o s t a n a w ia m y stw o r z y ć n o w y K u r a t D u sz p a s t e r s k i n a te r e n ie K u r a t u R io M a rc e lin o — i ja k o sie d z ib ę m ieć b ę d z ie m ie js c o w o ś ć p o p u la r n ie z w a n ą R io do P e ix e . N a z y w a ć się b ę d z ie : K u r a t o de S a n t A n a do R io do P e i x e ” . P ie r w sz y m d u s z p a s te r z e m z o sta ł k s. S t a n is ła w G o lo m b ie w sk i. P o n im , od 1931 ro k u , b y ł k s. T h ia g o B a n z ig e r , S z w a jc a r , k tó r y n a u c z y ł s ię d o b rz e m ó w ić p o p o ls k u . D e k r e te m b i s k u p a z 25 c z e r w c a 1934 r o k u K u r a t o R io d o P e ix e z o sta ło p o d n ie sio n e do r a n g i p a r a fii. N ie d łu g o p ó ź n ie j n a z w ę m ie js c o w o ś c i z m ie n io n o n a C a r lo s G o m e s.
D o 1961 r o k u d u s z p a s t e r s tw o w p a r a f i i s p r a w o w a li k s ię ż a d ie c e z ja ln i. W ty m r o k u p a r a f i ę p r z e ję ło T o w a r z y stw o C h ry stu so w e , a p ie r w sz y m p r o b o sz c z e m z o sta ł k s. J ó z e f W o jd a . N o w y k s ią d z r o z w in ą ł n ie ty lk o d z ia ła ln o ść d u s z p a s t e r s k ą , a le ta k ż e k u lt u r a ln ą i sp o łe c z n ą . O w o ce m t e j p r a c y j e s t p o d n ie sie n ie p o z io m u ż y c ia m ie js c o w e j lu d n o śc i. J e g o s t a r a n ie m b y ło w y b u d o w a n ie n o w e g o , d u ż e g o k o śc io ła , k t ó r y g ó r u je n a d c a łą o k o lic ą . Z o s ta ł on p o św ię c o n y 6 g r u d n ia 1970 r o k u p r z e z b isk u p ó w I g n a c e g o K r a u s e g o i C la u d io C o lin g a . O b e c n ie p a r a f i a m a u le c d u ż y m z m ia n o m t e r y to r ia ln y m . N a je j te r e n ie m a p o w sta ć d u ż a z a p o r a w o d n a i c z ę ść p a r a f i i z o sta n ie z a la n a w o d ą . D u s z p a s te r s t w o p a r a f i i Ś w . A n n y o b e jm u je o p r ó c z C a r lo s G o m e s je sz c z e 9 k o lo n i z k a p lic a m i, a w p ię c iu k o lo n ia c h o d p r a w ia się w sz k o ła c h i s a lac h . W p r a c y d u s z p a s t e r s k ie j p o m a g a ją ju ż o d 1932 r o k u S io s t r y F r a n c is z k a n k i R o d z in y M a ry i, w ię k sz o ść z n ic h je s t p o lsk ie g o p o c h o d z e n ia . S io s t r y p r o w a d z ą te ż m ie js c o w ą sz k o łę . P o m o c ą w p r a c y s ą lic z n e g r u p y i o r g a n i z a c je p a r a fia ln e . L u d n o ś ć c a łe j p a r a f i i w y n o si o k . 5000 o só b , w ty m p o n a d 9 0 % j e s t p o lsk ie g o p o c h o d z e n ia . W p a r a f i i p r a c u je je d e n k sią d z . 4. I j u i — P a r a f i a N a r o d z e n ia M a tk i B o ż e j.
C h r z e ś c ija ń s tw o n a ty m te r e n ie p o c z ą te k s w ó j w z ię ło o d c z a só w R e d u k c ji Je z u ic k ic h . K o lo n iz a c ja p o s t ę p o w a ła je d n a k p o w o li. P o 19 p a ź d z ie r n ik a 1892 r o k u , k ie d y u tw o rz o n o f u n d a c ję k o lo n ii I ju i, n a s t ą p iło o ż y w ie n ie r u c h u o s a d n ic z e g o . O sie d la ły s ię ró ż n e g r u p y etn ic z n e , z w ła sz c z a w ło sk ie , n ie m ie c k ie i p o lsk ie . P ie r w s z a m sz a ś w ię t a z o s t a ła o d p r a w io n a w k o lo n ii w 1892 r o k u p r z e z p r o b o sz c z a z C ru z A lta . W ła sn e g o k a p e la n a o s a d a o tr z y m a ła 19 sty c z
-n ia 1896 r o k u — z o sta ł -n im P o la k k s. A -n to -n i B . C u b e r. J e g o te ż s ta r a -n ie m w r o k p ó ź n ie j w y b u d o w a n o p ie r w sz y k o śc ió ł w I ju i. W 1898 r o k u k o lo n ia o t r z y m a ła s t a t u s K u r a c j i D u s z p a s te r s k ie j. K a n o n ic z n ie p a r a f i a z o st a ła e r y g o w a n a w 1915 r o k u i n a le ż a ła d o d ie c e z ji U r u g u a ia n a . T r z y l a t a w c z e śn ie j k o lo n ia , a w ła ś c iw ie ju ż m ia s t o z o sta ło p o d n ie sio n e do r a n g i p o w ia tu . N a stę p n ie p r o b o sz c z a m i b y li g łó w n ie P o la c y , ch o ć k s. P io J o s e B u sa n e llo , W ło ch z p o c h o d z e n ia , p r a c o w a ł w p a r a f i i p r z e z 32 la t a . W sz y sc y k s ię ż a n ie p o lsk ie g o p o c h o d z e n ia z n a li je d n a k , ch o ć tro c h ę, ję z y k p o lsk i. T o w a r z y stw o C h r y stu so w e o f ic ja ln ie o b ję ło p a r a f i ę 31 g r u d n ia 1972 ro k u , p r z e k a z a n ą d e k r e te m b is k u p a z C ru z A lt a . R o z r o st m ia s t a s t a ł s ię p o w o d e m p o d z ia łu n a k ilk a in n y c h p a r a f i i. O b e c n ie d u s z p a s t e r s tw o p a r a f i i N a r o d z e n ia w I j u i o b e jm u je c e n tr u m m ia s t a , g d z ie z n a jd u je s ię k o śc ió ł p a r a f ia ln y o r a z d z ie ln ic e m ie js k ie , g d z ie o d p r a w ia się w d w ó c h k a p lic a c h i d w ó ch sa la c h . D o p a r a f i i n a le ż y te ż 7 k a p lic w in te rio r z e . W m ie śc ie o b s łu g ą d u s z p a s t e r s k ą o b ję t e s ą d w a sz p ita le . W p r a c y d u s z p a s t e r s k ie j od m a r c a 1987 r o k u p o m a g a j ą s io s tr y z a k o n n e ze Z g r o m a d z e n ia R o d z in y M a ry i. W ie lk ą p o m o c ą je s t istn ie n ie k ilk u n a s tu g r u p i s e k to r ó w d u sz p a s t e r s k ic h . L u d n o ś ć p a r a f i i lic z y o k . 24 000 o só b , w t y m ok . 1 0 % j e s t p o lsk ie g o p o c h o d z e n ia . W ię k sz o ść P o la k ó w m ie s z k a p o z a m ia ste m , g d z ie w w ie lu o s a d a c h j e s t g r u p ą d o m in u ją c ą . W p a r a f i i p r a c u je d w ó c h k się ż y .
5. A u r e a — P a r a f i a M a tk i B o s k ie j J a s n o g ó r s k i e j.
P o 1910 r o k u , k ie d y t r w a ła „ g o r ą c z k a b r a z y l ijs k a ” , ok. 5000 P o la k ó w o s ie d liło się w p ó łn o c n o -z a c h o d n im k r a ń c u s ta n u R io G r a n d e d o S u l, z w a n y m A lto U r u g u a i. W 1913 r o k u u tw o rz o n o k o lo n ię w E re c h im . W ie lu P o la k ó w r o z p r o sz y ło s ię w o k o licy tw o r z ą c n o w e k o lo n ie . W ted y te ż p o w s ta ła k o lo n ia z w a n a S e d e R io M a rc e lin o lu b R io M a rc e lin o . P o 1918 r o k u m ie jsc o w o ść o tr z y m a ła n a z w ę T r e z e d e M a io . W d w a d z ie ś c ia la t p ó ź n ie j n a z w ę z m ie n io n o n a P r in c e s a Iz a b e l. P o 1944 ro k u , m ie jsc o w o ść p r z e m ia n o w a n o n a V ila A u r e a . T r z e b a z a z n a cz y ć , że tr z y o sta tn ie n a z w y d o ty c z ą te g o sa m e g o w y d a r z e n ia w h isto r ii B r a z y lii — z n ie sie n ia n ie w o ln ic tw a w 1888 ro k u . T r e z e de M a io to d z ie ń z n ie sie n ia n ie w o ln ic tw a , P r in c e s a I z a b e l to a u t o r k a d o k u m e n tu z n ie sie n ia , A u r e a to n a z w a u s ta w y z n ie sie n ia n ie w o ln ic tw a w B r a z y lii (L e i A u re a ).
P o lsc y k o lo n iśc i w p ie r w s z e j o sa d z ie R io M a rc e lin o z b u d o w a li d r e w n ia n ą k a p lic ę i m a ły d o m e k p r z e z n a c z o n y d la k się d z a . R ó w n o c z e śn ie ro z p o c z ę li s t a r a n ia o p r z y d z ie le n ie im s ta łe g o k s ię d z a i u tw o r z e n ie p a r a f i i . S t a r a n i a te z o sta ły u w ień c z o n e p o w o d z e n ie m i 10 k w ie tn ia 1915 r o k u z o st a ła k a n o n ic z n ie e r y g o w a n a p a r a f i a . P r a c o w a li w n ie j K s ię ż a M isjo n a r z e , R e d e m p to r y śc i o r a z do 1981 r o k u k s ię ż a d ie c e z ja ln i.
1 m a r c a 1981 r o k u p a r a f ię p r z e ję ło T o w a r z y stw o C h r y stu so w e , a p ie r w sz y m p r o b o sz c z e m z o sta ł k s. J ó z e f W o jn a r. N a s t ą p ił d a lsz y r o z w ó j m ie j sc o w o ści, k t ó r a w 1987 r o k u z o st a ła p o d n ie sio n a do r a n g i p o w ia tu .
N a t e r e n p a r a f i i ju ż w 1930 r o k u p r z y b y ły s io s tr y z a k o n n e ze z g r o m a d z e n ia F r a n c is z k a n e k R o d z in y M a r y i, k tó r e o b ję ły sz k o ln ic tw o i p o m a g a ją w p r a c y d u s z p a s t e r s k ie j.
D u s z p a s te r s t w o p a r a f i a ln e z o rg a n iz o w a n e j e s t w lic z n y ch g r u p a c h . P o n a d 80 k a te c h ist ó w p r o w a d z i p r a c ę w y c h o w a w c z ą . K a ż d e g o r o k u o r g a n iz o w a n y j e s t K o n g r e s M ło d z ież y . W c a ł e j p a r a f i i d z ia ła p o n a d 150 g r u p m o d lite w n y c h . P r z y k o śc ie le p a r a f ia ln y m i p r z y k a ż d e j k a p lic y z o rg a n iz o w a n e j e s t d u s z p a s t e r s tw o c h o ry c h i p o tr z e b u ją c y c h . W 1987 r o k u ro z p o c z ę to e m is ję p r o g r a m u r e lig ijn e g o w r a d io G u a r a m a . N a te r e n ie p a r a f i i z n a jd u je się 10 k a p lic , a p r z y k o śc ie le p a r a f ia ln y m w y b u d o w a n o n o w e z a p le c z e s o c ja l ne, s a le w y k ła d o w e i k a te c h e ty c z n e . P a r a f i a lic z y ok . 7000 w ie r n y c h , z t e j
lic z b y p o n a d 9 0 % j e s t p o lsk ie g o p o c h o d z e n ia . W p a r a f i i p r a c u je je d e n k sią d z . 6. P o v o a d o S a n t a n a — P a r a f i a N a jś w ię t s z e g o S e r c a P a n a J e z u s a . H is to r ia p a r a f i i P o v o a d o S a n t a n a j e s t b a r d z o k r ó t k a . O d p o c z ą tk u b y ła to c z ę ść p a r a f i i N a r o d z e n ia M a tk i B o ż e j w I ju i, c z ę ść n a jb a r d z ie j z a lu d n io n a
p r z e z lu d n o ść p o lsk ie g o p o c h o d z e n ia . O d le g ło ść od m a c ie r z y ste g o k o śc io ła p a r a f ia ln e g o w I j u i w y n o si 7 k m . P ie r w s z a k a p lic a d r e w n ia n a w S a n t a n ie z o s t a ł a w y b u d o w a n a w 1926 r o k u . W 1953 r o k u k a p lic ę tę ro z e b ra n o , a n a j e j m ie js c u w z n ie sio n o m u r o w a n y k o śc ió ł w s ty lu n e o g o ty c k im . D o 1987 r o k u b y ł a to k a p lic a p a r a f i i Iju i. W 1987 r o k u p a r a f ię N a r o d z e n ia w I j u i p o d z ie lo n o —■ u tw o rz o n o d w ie n o w e p a r a fie . J e d n ą z n ich j e s t p a r a f i a S e r c a P a n a J e z u s a w S a n t a n ie , k tó r ą p r z e k a z a n o T o w a r z y s t w u C h r y stu so w e m u . W t y m sa m y m r o k u w y b u d o w a n o p r z y k o śc ie le p le b a n ię , a w S a n t a n ie p o w s ta ł P o lsk i D o m L u d o w y .
Z a ło ż o n o też p o ls k ą g r u p ę f o lk lo r y s t y c z n ą s k u p i a ją c ą d z ie c i i m ło d z ież .
O b s łu g a d u s z p a s t e r s k a o b e jm u je o p r ó c z S a n t a n y t a k ż e 8 k a p lic i p u n k tó w d o ja z d o w y c h . W p r a c y d u s z p a s t e r s k ie j k się d z u p o m a g a ją g r u p y p a r a fia ln e . S a m y c h k a te c h ist ó w je s t p o n a d 60 o só b . P r z y k a ż d e j k a p lic y s ą tzw ; m in i s tr o w ie E u c h a r y s tii. L u d n o ś ć p a r a f i i w y n o si o k . 4000 o só b , z te g o p o n a d 60% je s t p o lsk ie g o p o c h o d z e n ia . W p a r a f i i p r a c u je je d e n k sią d z .
7. B a r a o d e C o t e g i p e — P a r a f i a M a tk i B o s k ie j R ó ż a ń c o w e j. P a r a f i a t a z a r z ą d z a n a j e s t p r z e z k s ię d z a d ie c e z ja ln e g o , a k s ią d z z T o w a r z y s t w a C h r y stu so w e g o j e s t w ik a r iu s z e m , z w ła sz c z a d o o b s łu g iw a n ia o só b p o l s k ie g o p o c h o d z e n ia . W m ie js c o w o ś c i t e j, o p ró c z k o śc io ła p a r a fia ln e g o , z n a j d u je się d r u g i k o śc ió ł p .w . M a tk i B o s k ie j C z ę sto c h o w sk ie j — w y b u d o w a n y i o b słu g iw a n y p r z e z k się ż y z P o lsk ie g o N a r o d o w e g o K o ś c io ła K a t o lic k ie g o . W 1976 r o k u k o śc ió ł te n p r z e sz e d ł d o K o ś c io ła R z y m sk o k a to lic k ie g o , a c h r y s tu s o w c y b ę d ą c y w ik a r iu s z a m i w k c ś ciele p a r a f ia ln y m s t a li się je g o r e k to r a m i. P r z y t y m k o śc ie le k o n c e t r u je się ż y c ie p o ls k ie w p a r a fii.
W p a r a f i i p r a c u ją S io s t r y M iło sie rd z ia , k tó r e p o m a g a ją w p r a c y d u sz p a s t e r s k ie j, o b s łu g u ją s z p it a l i p r o w a d z ą sz k o łę śr e d n ią . P o m o c ą w p r a c y d u s z p a s t e r s k ie j s ą ró w n ie ż o r g a n iz a c je i g r u p y p a r a fia ln e . O p ró c z k o śc io ła p a r a f ia ln e g o k s ię ż a o b s łu g u ją 27 k a p lic i p u n k tó w d o ja z d o w y c h . W szęd zie i s t n i e ją g r u p y ro d z in , a k a te c h ist ó w z a tr u d n io n y c h je s t p o n a d 70. C a ł a p a r a f i a lic z y ok . 7000 o só b , w ty m o k . 1500 je s t p o lsk ie g o p o c h o d z e n ia .
P r ó b u ją c p o d su m o w a ć d z ia ła ln o ść d u s z p a s t e r s k ą w n a jb a r d z ie j n a p o łu d n ie w y s u n ię ty m k r a ń c u B r a z y lii — s ta n ie R io G r a n d e d o S u l — tr z e b a z a u w a ż y ć , że m im o w ie lk ie g o r o z p r o sz e n ia k o lo n ii o sa d n ic z y c h , o p ie k a t a j e s t d o b rz e z o r g a n iz o w a n a . J e s t to t y m b a r d z ie j g o d n e p o d k r e ś le n ia , p o n ie
w a ż z b y t m a ła j e s t lic z b a k się ż y . W ła śc iw ie k a ż d ą p a r a f ię m o ż n a b y p o d z ie lić , a je sz c z e do o b słu g i p o z o sta ło b y w ie le k a p lic . S p r a w n o ś ć o p ie k i d u sz p a s t e r s k ie j w y n ik a z p e łn e g o w łą c z e n ia d o t e j p r a c y o só b św ie c k ic h . D z ię k i p r a c y k a te c h istó w , m in ist r ó w E u c h a r y s t ii z a s tę p u ją c y c h k s ię d z a w n a b o ż e ń stw a c h , ró ż n y ch g r u p sp o łe c z n y c h , c h a r y ta ty w n y c h i b r a c t w k o śc ie l n y ch , n a s t ę p u je z in te g ro w a n ie lu d z i w o k ó ł k o śc io ła czy k a p lic y . D z ia ła ln o ść
k s ię d z a n ie o g r a n ic z a się t y lk o d o d z ia ła ln o ś c i d u s z p a s t e r s k ie j, j e s t o n ta k ż e o r g a n iz a to r e m ż y c ia k u ltu r a ln e g o i sp o łe c z n e g o . W B r a z y lii s p r a w d z a się d o b rz e m o d e l k się d z a - sp o łe c z n ik a .
k s . B e r n a r d K o ł o d z i e j T C H r , P o z n a ń
I I I . B ł . F r a n c is z k a S i e d li s k a ja k o o p ie k u n k a p o lsk ic h e m ig r a n tó w
B ło g o s ła w io n a F r a n c is z k a S i e d li s k a (1842— 1902) je s t p o w sz e c h n ie z n a n a j a k o z a ło ż y c ie lk a z g r o m a d z e n ia S i ó s t r N a z a r e t a n e k . W a rto z w ró cić u w a g ę , że d z ię k i sw e m u o so b iste m u z a a n g a ż o w a n iu o r a z d z ię k i d z ie łu , k tó r e stw o r z y ła , z a s łu ż y ła so b ie n a m ia n o o p ie k u n k i p o lsk ic h e m ig r a n tó w .
T e m u e m ig r a c y jn e m u z a a n g a ż o w a n iu s p r z y ja ły z e w n ę trz n e o k o licz n o śc i. C z a s, w k tó r y m ż y ła b ł. F r a n c is z k a , b y ł o k r e se m n a s ilo n e j e m ig r a c ji z ziem p o lsk ic h . O n a z a ś s a m a w ię k s z ą c z ę ść sw e g o ż y c ia s p ę d z iła n a e m ig r a c ji, g d z ie n a co d z ień s t y k a ł a s ię ze sw y m i r o d a k a m i.
ż a r liw o ś c i a p o s to ls k ie j b ł. F r a n c is z k i w o b ec p o lsk ic h tu ła c z y , k t ó r z y cz ę sto p o z o s ta w a li w o p u sz c z e n iu i n ę d zy m o r a ln e j.
T r z e b a t u z a r a z z a str z e c , że b ł. F r a n c is z k a o d z n a c z a ła s ię d u c h e m u n i- w e r s a lis ty c z n y m i d la te g o z a w sz e p r a g n ę ła , a b y j e j d z ieło b y ło o tw a rte n a ró ż n e n a r o d o w o ś c i1. N ie p r z e sz k a d z a ło to je d n a k te m u , że o n a s a m a i je j z g ro m a d z e n ie s łu ż y li p r z e d e w sz y st k im p o ls k im e m ig r a n to m . T a k b y ło z a ró w n o w E u r o p ie , j a k i n a k o n ty n e n c ie a m e r y k a ń sk im .
1. S ł u ż b a e m i g r a n t o m w k r a j a c h E u r o p y
J e s i e n ią 1874 r. b ł. F r a n c is z k a S ie d li s k a p r z y b y ła z k ilk o m a o so b a m i z P o lsk i do R z y m u , g d z ie z o r g a n iz o w a ła d o m m a c ie r z y sty z g ro m a d z e n ia . „ S io s t r y P o lk i” , j a k n ie k ie d y n a z y w a n o n a z a r e t a n k i, z a ję ły s ię t a m p r a c ą w y c h o w a w c z ą i o p ie k u ń c z ą n a d d z ie ćm i. N a b y ły t a m o n e ta k ż e d o m p r z e zn a c z o n y n a p r z y jm o w a n ie lic z n y ch p ie lg r z y m ó w z P o l s k i 2.
N ie co w c z e śn ie j b ł. F r a n c is z k a u d a ła s ię do P a r y ż a z m y ś lą p o d ję c ia ta m z a d a n ia w y c h o w y w a n ia c ó re k p o lsk ic h e m ig r a n tó w . Z a m ia r te n z o sta ł z r e a liz o w a n y w 1892 r., k ie d y o tw a r to t a m p ie r w s z ą sz k o łę n a z a r e t a n e k d la d z ie w c z ą t. P o c z ą tk o w o sz k o ła m ie ś c iła się p r z y u lic y B e lle fo n t, a w k r ó tc e z o s t a ła p r z e n ie sio n a d o o b sz e r n ie jsz e g o d o m u p r z y u lic y L a b a t . J e d n y m z z a d a ń sz k o ły b y ła o p ie k a n a d u c z e n n ic a m i sz k ó ł śre d n ic h , k tó r e p r z y b y w a ły z P o lsk i d o P a r y ż a d la k s z ta łc e n ia się w ję z y k u i lite r a tu r z e f r a n c u s k i e j 3. T r z e c im o śro d k ie m d z ia ła n ia S ió s t r N a z a r e t a n e k b y ł L o n d y n . B ł. F r a n c isz k a p o d ję ła s ię z a d a n ia s tw o r z e n ia f u n d a c ji w ty m m ie śc ie n a z a p r o sz e n ie k a r d . V a u g h a n , a r c y b is k u p a W e stm in ste ru . D z ię k i j e j z a b ie g o m w L o n d y n ie o tw a r to p o ls k ą m is ję k a to lic k ą , k t ó r e j p ie r w s z y m r e k to r e m b y ł k s. A n to n i L e c h e r t 4. W 1895 r. z o sta ł t a m o tw a r ty d o m n a z a r e t a n e k , a w n im p o lsk o - - lite w sk a k a p lic a . W 1899 r. p r z y m is ji p o w s ta ła ró w n ie ż p o ls k a s z k o ł a 5.
B ł. F r a n c i s z k a k ilk a k r o t n ie o d w ie d z a ła L o n d y n i r a z e m ze sw o im i s io s t r a m i o so b iśc ie a n g a ż o w a ła się w p r a c y a p o s to ls k ie j. J e j b io g r a f d o d a je , że „ n a jb a r d z ie j tr o sz c z y ła się o c h o ry c h i o d w ie d z a ła ich m e ty lk o w sz p ita la c h , a le i w d o m a c h p r y w a tn y c h . Z a le d w ie d o w ie d z ia ła s ię o ja k im ś ch o ry m , z a r a z s z ła d o n ie g o a lb o p o s y ła ła sw e s io s tr y i s t a r a ł a się w sz e lk im i s p o s o b a m i p o z y sk a ć je g o z a u fa n ie , a b y p r z y jś ć m u z p o m o c ą , t a k fiz y c z n ie j a k i m o r a ln ie (...). Ile r a z y ci b ie d a c y u ję c i j e j t r o s k liw ą o p ie k ą , n ie o d r z u c a ją c ł a s k i w r a c a li d o B o g a , do m o d litw y , p r a k t y k r e lig ijn y c h , z a n ie c h a n y ch od d a w n a , c z a se m n a w e t o d d z ie c iń s tw a ” 6. N ic d z iw n e g o , że s a m a b ło g o sła w io n a ż a r to b liw ie p r z y z n a w a ła , że s p e łn ia ła t a m u r z ą d „ m a łe g o w i k a r i u s z a ” .
P o tr z e b y r e lig ijn e g o w y c h o w a n ia d z ie ci p o lsk ic h e m ig r a n tó w w y stę p o w a ły ta k ż e w in n y c h k r a ja c h e u r o p e js k ic h , j a k n p . w R u m u n ii, B u ł g a r ii, w P e te r s b u r g u , a z w ła sz c z a w W e stfa lii. B is k u p i i p ro b o sz c z o w ie z ty c h te r e n ó w z g ła s z a li się do b ł. F r a n c is z k i z p r o ś b ą o s io s tr y . N ie st e ty b r a k o d p o w ie d n io
lic z n e g o p e r so n e lu u n ie m o ż liw ia ł p o d ję c ie się ty c h z a d a ń 7. 1 A . R i c c i a r d i , F r a n c i s z k a S i e d l i s k a , R z y m 1987, 89— 90. 2 W. S a r d i — K . S i с a, Ż y w o t S ł u g i B o ż e j M a r i i F r a n c i s z k i S i e - d l i s k i e j , K r a k ó w 1924, 144— 179. 3 A . R i с c i a r d i, d z . c y t. 166, 211. 4 P . S a w i c k i , P o l s k a M i s j a K a t o l i c k a w L o n d y n ie 1894— 1944, L o n d y n 1944, 10— 17. 5 W. S a r d i — K . S i с a, d z. c y t., 327— 335. 0 T a m ż e , 336. 7 W y b ó r l is t ó w S ł u g i B o ż e j M a r ii F r a n c i s z k i S i e d l i s k i e j , R z y m 1975, 175— 176, 195— 196.
2. S ł u ż b a e m i g r a n t o m n a k o n t y n e n c i e a m e r y k a ń s k i m N a jw ię c e j e m ig r a n tó w p o lsk ic h u d a w a ło s ię d o S t a n ó w Z jed n o c z o n y c h . T a m te ż is tn ia ło n a jw ię k s z e z a p o tr z e b o w a n ie n a s io s tr y z a k o n n e , g łó w n ie z e w z g lę d u n a sz k o ln ic tw o . W 1885 r. o. W in cen ty B a r z y ń s k i, z m a r t w y c h w s t a n ie c, p r z e ło ż o n y p o ls k ie j m i s ji w C h ic a g o , z w ró c ił się z p r o ś b ą d o n a z a r e t a n e k o o b ję c ie sz k o ły w je g o p a r a f i i 8.
B ł. F r a n c i s z k a u z y s k a ła w t y m c e lu a p r o b a t ę k o śc ie ln ą i r a z e m z 11 s io s t r a m i u d a ła s ię w p o d ró ż m o r s k ą d o S t a n ó w Z je d n o c z o n y c h . O w o ce m t e j p ie r w s z e j w y p r a w y b y ły 3 p ie r w sz e d o m y n a z a r e t a ń s k ie n a z ie m i a m e r y k a ń s k i e j i z a r a z e m 3 sz k o ły p a r a f i a ln e , k tó r e n a z a r e t a n k i w z ię ły p o d s w ą o p ie k ę . P la c ó w k i t e p o w s ta ły w 3 p a r a f ia c h C h ic a g o , a m ia n o w ic ie w p a r a f ii św . J o z a f a t a , w p a r a f i i św . S t a n i s ła w a i p a r a f i i św . W o jc ie c h a e.
W 1890 r. b ł. F r a n c is z k a o d b y ła d r u g ą p o d ró ż do A m e r y k i. T y m ra z e m z a ło ż y ła d o m n a z a r e t a n e k w S c r e n t o n i p o c z y n iła s t a r a n ia w s p r a w ie f u n d a c ji d o m ó w w B r o o k ly n ie i F i l a d e l f i i 10. T a k ż e w t y m w y p a d k u u tw o rz e n ie d o m u w ią z a ło s ię z o b ję c ie m sz k o ły p a r a f i a ln e j.
W s ie r p n iu 1896 S i e d li s k a u d a ła s ię p o n o w n ie do S t a n ó w Z je d n o c z o n y ch , g d z ie p r z e b y w a ła n ie m a l c a ły r o k . W iz y to w a ła t a m n o w e fu n d a c je n a z a r e t a ń s k ie , a sz c z e g ó ln ie s z p it a l w C h ic a g o , k t ó r y p o w s ta ł z m y ś lą o p o l s k ic h e m ig r a n ta c h . B ł. F r a n c i s z k a ro z p o c z ę ła s t a r a n ia w k ie r u n k u ro z b u d o w y s z p it a la , w w y n ik u cze g o w 1890 p o w s ta ł n o w y s z p it a l n a 300 ł ó ż e k lł. O sie d le n ie s ię n a z a r e t a n e k w A m e r y c e b ł. F r a n c is z k a u w a ż a ła za w ie lk ą ł a s k ę B o ż ą , g d y ż u m o ż liw ia ło on o w p a ja n ie z a s a d w ia r y ś w ię t e j d z ie cio m p o ls k im i r o z w ija n ie u n ich p o c z u c ia n a r o d o w o ś c i12. P is z ą c o ty m w ty m s a m y m liś c ie d o d a ła : „ C h o c ia ż z d a la o d k r a ju , s io s tr y p r a c u ją d la k r a ju , bo b e z w y c h o w a n ia r e lig ijn e g o , p o lsk ie g o , m ło d a n o w a g e n e r a c ja e m ig r a c ji p o l s k ie j s t r a c ił a b y c a łk o w ic ie n a r o d o w o ść i w ia r ę św ię tą . A t a k , u f a m y B o g u ,
że p r z y p r a c y k a p ła n ó w i s ió s t r P o le k r e lig ią i n a r o d o w o ść w k o lo n ia c h p o ls k ic h w A m e r y c e k w itn ą ć b ę d z ie ” 13.
D z ię k i t e j t r o s c e z g ro m a d z e n ie s ió s t r n a z a r e t a n e k p o d k o n ie c ż y c ia s w e j Z a ło ż y c ie lk i lic z y ło 37 ró ż n e g o r o d z a ju d zieł, z k tó r y c h 32 f u n k c jo n o w a ły n a e m ig r a c ji. B y ły to d o m y z a k o n n e , sz k o ły , o c h ro n k i i sz p it a le 14.
D z iś n a z a r e t a n k i, id ą c ś la d a m i s w e j Z a ło ż y c ie lk i, d z ia ła ją p o z a k r a je m w A n g lii, I r la n d ii, F r a n c ji, W ło szech , w P e r u , n a F ilip in a c h , w A u st r a lii, K e n ii i U S A 15. k s . J ó z e f B a k a l a r z T C h r ., P u s z c z y k o w o 8 M . D e C h a n t a i , O u t o f N a z a r e t h . A c e n t e n a r y o f t h e S i s t e r s o f t h e H o ly F a m i l y o f N a z a r e t h in t h e S e r v i c e o f t h e C h u r c h , N e w Y o r k 1974, 63— 64. » W. S a r d i — K . S i c a, d z . c y t ., 214— 226. 10 M . D e C h a n t a 1, d z . c y t ., 77. 11 W. S a r d i — K . S i
!["Piotr Dubrowski-autor pierwszej książki o Adamie Mickiewiczu", Eugenia Kucharska, "Slavia Orientalis" nr 4 (1983) : [recenzja]]()