„Wulkany b³otne w Azerbejd¿anie” – wystawa fotografii Marii Ró¿añskiej
w PAN Muzeum Ziemi w Warszawie, 20 stycznia – 26 lutego 2017
Wulkany b³otne s¹ niezwyk³ymi formami rzeŸby. Choænazwa sugeruje, ¿e ich geneza ma zwi¹zek z procesami wulkanicznymi – to nic bardziej mylnego. W rzeczywis-toœci s³owo „wulkany” ma zwi¹zek raczej z kszta³tem two-rzonych przez nie kraterów i sto¿ków. W odró¿nieniu jed-nak od klasycznych wulkanów z kraterów nie wyp³ywa ognista lawa, a sto¿ki nie s¹ jej zastyg³ymi strumieniami. Powstanie tych form jest zwi¹zane z obecnoœci¹ du¿ej iloœ-ci wêglowodorów (g³ównie metanu) w powierzchniowych partiach skorupy ziemskiej.
W szczególnych warunkach, jeœli ciœnienie gazu mi-gruj¹cego ku powierzchni ziemi, wymieszanego z wod¹ z poziomów wodonoœnych, pokona ciê¿ar le¿¹cej wy¿ej warstwy luŸnej zwietrzeliny, dochodzi do „b³otnej” erup-cji. Wybuchy mog¹ siê powtarzaæ cyklicznie, podobnie jak w przypadku gejzerów.
W efekcie powstaj¹ formy budowane z mieszaniny piasku, i³u, pojedynczych, choæ niekiedy du¿ych bloków skalnych oraz wody, czasem z niewielkim dodatkiem ropy naftowej. Rozmiary wulkanów b³otnych w wiêkszoœci przy-padków nie przekraczaj¹ kilkudziesiêciu metrów, choæ zdarzaj¹ siê równie¿ formy znacznie wiêksze, których wysokoœæ jest mierzona w setkach metrów, a œrednica
prze-kracza kilometr. Na powierzchni narastaj¹cych sto¿ków mo¿na obserwowaæ ca³e spektrum form sp³ywowych – tyle ¿e w skali mikro. Tego typu formy nie s¹ czymœ wyj¹t-kowym. Spotyka siê je czêsto na obszarach roponoœnych. Oprócz Azerbejd¿anu, sk¹d pochodz¹ prezentowane zdjê-cia, s¹ znane równie¿ m.in. z Rumunii, W³och, Iranu, Iraku, Wenezueli czy po³udnia Stanów Zjednoczonych. Zazwy-czaj wystêpuj¹ w grupach.
Autorka prezentowanych fotografii zauroczona nie-zwyk³oœci¹ b³otnych erupcji przedstawia seriê obrazów
skupiaj¹cych siê zarówno na pokazaniu ca³oœci powsta³ych form, jak i szczegó³ów ich powierzchni. Obserwator zosta-je przeniesiony w ca³kowicie nierealne otoczenie, choæ w rzeczywistoœci zupe³nie prawdziwe i naturalne.
Ryszard Szczêsny
PAN Muzeum Ziemi w Warszawie, Al. Na Skarpie 27 www.mz.pan.pl; http://www.facebook.com/muzeum.ziemi.pan
wystawa czynna od 20 stycznia do 16 lutego 2017 r.: poniedzia³ek – pi¹tek: 9.00–16.00
niedziela: 10.00–16.00 (wstêp wolny) ceny biletów: normalny – 5 z³, ulgowy – 3 z³
17 Przegl¹d Geologiczny, vol. 65, nr 1, 2017
