Łucja Pawlicka-Nowak
Koło, woj. konińskie. Zamek
Informator Archeologiczny : badania 13, 218-219
218 K A L IS Z - Z A W O D Z IE u l. B o le s ła w a P o b o ż n e g o p a t r z w c z e s n e ś r e d n io w ie c z e K O Ł B A C Z w o j. s z c z e c i ń s k i e P . P . P r a c o w n ie K o n s e r w a c ji Z a b y tk ó w P r a c o w n ia A r c h e o lo g ic z n o - K o n s e r w a t o r s k a O d d z ia ł w S z c z e c in ie B a d a n ia p r o w a d z ił m g r R o m a n K a m iń s k i. F in a n s o w a ł W KZ w S z c z e c in ie . D r u g i e e z o n b a d a ń . Z e s p ó ł p o c y s t e r s k i . W r o k u b ie ż ą c y m k o n ty n u o w a n o p r a c e r o z p o c z ę te w u b ie g ły m s e z o n ie . G łó w n y m c e le m p r a c j e s t r o z p o z n a n ie r o z p la n o w a n ia D o m u O p a ta i je g o p o w ią z a ń z k l a s z t o r e m . P o s z e r z o n o u b ie g ło r o c z n e w yk o p y i z a ło żono d w a k o le jn e ,
W t r a k c i e p r a c w w y k o p ie p r z y z a c h o d n ie j ś c i a n i e D o m u O p a ta o d s ło n ię to d a l s z y c ią g m u r u b ie g n ą c e g o p o o s i W - E . O d k ry to w n im p o n a d to p r z e k u c i e n a p o z io m ie p iw n ic y , d a to w a n e m a t e r i a ł e m /m o n e t y , w i t r a ż e / n a XVI w . O d s ło n ię to t e ż p o s a d o w ie n ie tz w . b r a m y .
Od s t r o n y p ó łn o c n e j D o m u O p a ta w p o s z e r z o n y m w y k o p ie II, o d s ło n ię to r e l i k t y m u r u fu n d a m e n to w e g o , p u n k to w e g o b e z w y p e łn ie n ia , b u d y n k u u s y tu o w a n e g o p o o s i W - E , W je g o w n ę tr z u z a r e j e s t r o w a n o t r z y p o z io m y u ż y tk o w e w p o s t a c i p o s a d z e k c e g la n y c h i b r u k u , d a to w a n e m a t e r i a ł e m c e r a m ic z n y m n a o k r e s o d X IV -X V III w. T u ta j t e ż z lo k a liz o w a n o o b m u r o w a n ą X V n i- w ie c z n ą l a t r y n ę , W k o le jn y m w y k o p ie V, u s y tu o w a n y m n a o s i ś c ia n y z a c h o d n ie j D o m u O p a ta n ie u d a ło s i ę o d s ło n ić z a k o ń c z e n ia j e j fu n d a m e n tó w . Z o s ta ły o n e z n is z c z o n e p rz e z - g łę b o k i w kop do r u r y k a n a liz a c y jn e j. U ch w y co n o z a ś n ie w y s o k i m u r k a m ie n n y b ie g n ą c y po o s i W -E z o d c h y le n ie m n a N . ja k t e ż n a r o ż n i k k o le jn e g o b u d y n k u . N a tr a f io n o t e ż n a d o b r z e z a c h o w a n e d r e w n ia n e u m o c n ie n ia b r z e g o w e p ra w e b p o d o b n ie " k a n a łu " . U z y sk a n y w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n y m a t e r i a ł c e r a m ic z n y z j e g o w n ę t r z a w s k a z u je że m ó g ł o n p o w s ta ć j e s z c z e p r z e d p r z y b y c ie m k o n w en tu do K o łb a c z a . W o s ta tn im w y k o p ie VI z a ło ż o n y m a a t e r e n i e s a m e g o k l a s z t o r u o d s ło n ię to k a c ą ie n n y f u n d a m e n t z a c h o d n ie j ś c ia n y s k r z y d ł a w s c h o d n ie g o , ja k t e ż n a r o ż n ik p o łu d n io w o -w s c h o d n i s k r z y d ł a p o łu d n io w e g o k l a s z t o r u . B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e . K O Ł O w o j, k o n iń s k ie Z a m e k M u z e u m O k rę g o w e w K o n in ie B a d a n ia p r o w a d z iła d r Ł u c ja P a w lic k a -N o w a k . F in a n s o w a ło M u z e u m O k rę g o w e i W y d z ia ł K u l t u r y i S z tu k i UW . T r z e c i s e z o n b a d a ń . Z a m e k z X IV -X V I w .
219
R u in y z a m k u w K ole u s y tu o w a n e s ą n a le w y m b r z e g u W a rty p o z a g r a n i c a m i m i a s t a . Z a m e k w z n ie s io n y z o s t a ł p r z e d r o k ie m 1362 p r z e z K a z i m i e r z a W ie lk ie g o . Od p ołow y XVI w. p o p a d a ł w r u i n ę .
W s p ó łc z e ś n ie z a c h o w a ły s i ę z p r o s to k ą tn e g o z a ło ż e n ia : p o łu d n io w o - z a c h o d n i o d c in e k m u r u o b w o d o w eg o , c y lin d r y c z n a w ie ż a o c z w o ro b o c z n e j p o d s ta w ie i f r a g m e n ty k r ó t s z y c h o d cin k ó w m u r u . Do n a jw a ż n ie js z y c h u s t a l e ń b a d a w c z y c h n a le ż a ło u s t a l e n i e p ie r w o t n e j to p o g r a f ii w z g ó r z a z a m k o w e g o o r a z fa k tu je g o z a s i e d l e n i a w o k r e s i e b e z p o ś r e d n io p o p r z e d z a ją c y m bu d o w ę z a m k u t j . w Х Ш /X IV w . W t r a k c i e bud o w y p r z e p r o w a d z o n o z n a c z n e p r a c e n iw e la c y jn e , k t ó r e p o łą c z y ły dw a p i a s z c z y s t e w z g ó r z a . B y ć m o t e , ż e p ie r w o tn e u k s z ta łto w a n ie t e r e n u wpi y ~ n ę ło t e ż n a e ta p y b u d o w y . W y n ik ie m b a d a ń w 1977 r . b y ło o d s ło n ię c ie w ie ż y m ie s z k a ln o - o b r o n n e j u s y tu o w a n e j n a z e w n ą tr z p ó łn o c n o -z a c h o d n ie g o o d c in k a m u r u o b w o d o w eg o . J e j z e w n ę tr z n e w y m ia r y w y n io e ly : 1 1 ,8 0 x 1 3 ,2 0 m , s z e r o k o ś ć j e j m u ró w 2, 50 m . W w ie ż y z a c h o w a n y b y ł p o d z ia ł n a dw a p o m ie s z c z e n ia /w i ę k s z e o w y m ia r a c h 7, 20 x 6 ,8 0 m i m n ie js z e o w y m ia r a c h 6 ,8 0 x 2 , 2 0 m / . W p o m i e s z c z e n iu m n ie js z y m z n a jd o w a ły a i ę r e l i k t y s tu d n i. W p a r t i a c h fu n d a m e n to w y c h m u r u p o łu d n io w e g o w ie ż y c z y te ln e s ą s tr z ę p ia ^ k tó r y m i p o łą c z o n o m u г obw odow y.
P r z e b a d a n o p ó łn o c n ą p a r t i ę d z ie d z iń c a , g d z ie n ie n a tr a f io n o n a śla tfy z a bud o w y c e g la n e j, o d s ło n ię to w y łą c z n ie 3 p r o s t o k ą t n e p ó łz ie m ia n k i.
N a z e w n ą tr z p o łu d n io w o -w s c h o d n ie g o o d c in k a m u r u o b w odow ego o d s ło n ię to r e l i k t y w ie ż y b r a m n e j o w y m ia r a c h z e w n ę tr z n y c h 9 x 9 m , g r u b o ś ć m u ró w w y n io s ła 2 m , w n a r o ż n ik a c h w ie ż y z n a jd o w a ły a i ę d w ie p r z y p o r y .
N a p o d z a m c z u od s t r o n y z a c h o d n ie j o d s ło n ię to ślacfy z a b e z p ie c z e n ia w z g ó r z a p r z e d e r o z y jn y m d z ia ła n ie m w ód. Z m a s o w e g o m a t e r i a ł u z a b y tk o w e g o u z y s k a n o i n t e r e s u j ą c e z e s p o ły c e r a m i k i c a łk o w ic ie o b ta c z a n e j 1 r z a d z i e j to c z o n e j z XIV w . o r a z t o c z o n e j z X V i XVI w . Z m n ie js z y c h p r z e d m io tó w z n a le z io n y c h w t r a k c i e b a d a ń w y m ie n ić n a le ż y : o s t r o g ę z k o łk ie m g w ie ź d z is ty m , m o n e ty k r z y ż a c k i e i d e n a r k i ja g i e l l o ń s k i e , f r a g m e n ty s z k ł a o k ie n n e g o w ty m g o m ó łe k o r a z u ła m k i n a c z y ń s z k l a n y c h , n a r z ę d z i a m u r a r s k i e o r a z pod k o w ę z n a c z o n ą b li ż e j n ie o k r e ś lo n y m g m e r k ie m . K R A K Ó W -K a z im ie rz M u z e u m A r c h e o lo g ic z n e u l. S k a w iń s k a - je z d n ia w K ra k o w ie B a d a n ia p ro w a d z ił m g r E m i l Z a itz / a u t o r s p r a w o z d a n i a / . F in a n s o w a ło M u z e u m A r c h e o lo g ic z n e w K ra k o w ie , P i e r w s z y se z o n - b a d a ń . O s a d n ic tw o p ó ź n o ś r e d n io w ie c z n e i n o w o ż y tn e , p ó ź n o ś r e d n io w ie c z n y m u r o b ro n n y K a z im ie r z a , r e l i k t y d a w n e j z a b u d o w y w r e j o n i e k o ś c io ła £w . J a k u b a . B a d a n ia r a to w n ic z e p ro w a d z o n o w w y k o p ie in s ta la c y jn y m b ie g n ą c y m w z d łu ż z a c h o d n ie g o o d c in k ą u li t y S k a w iń s k ie j, p o m ię d z y w y lo te m
