Tell El Saadiya

Stefan Karol Kozłowski,Piotr

Bieliński

Tell El Saadiya

Informator Archeologiczny : badania 13, 289-290

289 S ta n o w is k o d o s t a r c z y ł o w y ją tk o w o d u ż e j s e r i i in w e n ta r z y k r z e ­ m ie n n y c h , k o ś c i z w ie r z ę c y c h i in n y c h śla d ó w a n tr o p o g e n ic z n y c h . U n ik a ­ to w y m z n a le z is k ie m s ą " b u d o w le " k u ltu r y o r y n ia c k ie j o k s z t a ł c i e o w a l­ n y m , r e j e s t r o w a n e w p o s t a c i u k ład ó w bloków k a m ie n n y c h . B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e . I R A K T E L L E L SAADIYA P o l s k a S ta c ja A r c h e o lo g ii Ś r ó d z ie m n o m o r s k ie j w K a ir z e P a ń s tw o w a O r g a n iz a c ja d / e S ta r o ż y tn o ś c i i D z ie d z ic tw a K u ltu ra ln e g o B a d a n ia m i k ie r o w a ł d o c . d r h a b , S te fa n K a r o l K o z ło w ­ s k i, p r z y w s p ó łu d z ia le d r . P i o t r a B ie liń s k ie g o . F in a n s o w a ły : P o ls k a S ta c ja A r c h e o lo g ii ś r ó d z i e m n o ­ m o r s k i e j w K a i r z e i P a ń stw o w a O r g a n iz a c ja d / s S ta r o ż y tn o ś c i i D z ie d z ic tw a K u ltu r a ln e g o R e p u b lik i I r a c k i e j . P i e r w s z y s e z o n b a d a ń . O s a d a k u ltu r y u b a id z k ie j / c a 4 5 0 0 -3 5 0 0 p. n . e . / B a d a n ia p ro w a d z o n o w r a m a c h m ię d z y n a r o d o w e j a k c ji r a to w a n ia za b y tk ó w k u ltu r y w r e j o n i e D ż e b e l H a m r in /b u d o w a ta m y na r z e c e D iy a - t a / .

T e l l e l S a a d iy a z lo k a liz o w a n y j e s t n a lew y m b rz e g u D iy a li, na t a r a s i e r z e c z n y m , w p o b liż u gajów ’ p a lm o w y c h o ta c z a ją c y c h od p ó łn o c y m ia s t e c z k o S a a d iy a . D łu g o ść te llu w y n o s i o k o ło 85 m , s z e r o k o ś ć o k o ło 75 m , a w y s o k o ś ć p o n a d 2 , 5 m n a d p o z io m o ta c z a ją c y c h go g ru n tó w . Od p ó łn o c y i z a c h o d u k r a w ę d z ie w z g ó r z a z o s ta ły z n is z c z o n e p r z e z p r o ­ w ad z o n e w o s ta tn im o k r e s i e p r a c e z ie m n e , z w ią z a n e z b u d o w ą ta m y . Z n a c z n ą c z ę ś ć p o w ie r z c h n i s ta n o w is k a z a jm u je n o w o ż y tn y c m e n t a r z , k t ó ­ r e g o g ro b y z a k łó c a ją s t r a t y g r a f i ę . B a d a n ia k o n c e n tr o w a ły s i ę w p o łu d n io w e j i ś ro d k o w e j c z ę ś c i w z g ó ­ r z a ; łą c z n ie o d s ło n ię to o b s z a r o k o ło 2 2 0 m 2 .

W ś ro d k o w e j c z ę ś c i t e l l u , w n a jw y ż s z e j w a r s tw ie o d k r y to p o z o ­ s t a ł o ś c i b u d y n k u c e g la n e g o z o k r e s u s a s a n id z k ie g o b ą d ź w c z e s n o is la m - a k ie g o , c z ę ś c io w o z n is z c z o n e p r z e z p ie c c e r a m i c z n y . W e w n ą trz p ie c a , n a f i l a r z e r u s z t u , o d k r y to p o ch ó w ek w c z e e n o is la m s k l z d o b r z e z a c h o w a ­ n y m i n a c z y n ia m i s z k la n y m i. P o n iż e j d n a p ie c a o d k r y to p o z o s ta ło ś c i z a ­ budow y z o k r e s u u b a id z k ie g o , w r a z z e w s p ó łc z e s n ą j e j c e r a m i k ą . F r a g ­ m e n ty m u ró w z s u s z o n e j c e g ły m u ło w e j n a le ż ą do dw óch o d rę b n y c h z e s p o ­ łów a r c h ite k to n ic z n y c h .

W s e k t o r z e p o ło ż o n y m n a p o łu d n io w y m s to k u te llu o d s ło n ię to co n a jm n ie j d w ie w a rs tw y o s a d n ic tw a u b a id z k ie g o , W w a r s tw ie g ó r n e j w y ­ s tą p iły t r z y u rn y g ro b o w e z a w i e r a j ą c e p o ch ó w k i d z i e c i ę c e . W k u ltu r z e u b a id z k ie j b y w a ją o n e zw y k le u m i e s z c z a n e pod p o d ło g a m i d o m ó w . W n i ż ­ s z e j w a r s tw ie n a tr a f io n o n a to m ia s t n a f r a g m e n t o s a d y , o b e jm u ją c y p o z o

-290

,.s t a ł o ś c i zab u d o w y n a le ż ą c e j do c o n a jm n ie j c z t e r e c h o d rę b n y c h b u dynków . O d k ry to ł ą c z n ie d z ie w ię ć p o m ie s z c z e ń , n ie u d a ło s i ę je d n a k ja k d o tą d o d ­ s ło n ić a n i je d n e g o k o m p le tn e g o p la n u b u d y n k u . Ś c ia n y dom ów s k o n s t r u o ­ w a n e b y ły z p o je d y ń c z y c h b ą d ź p o d w ó jn y ch rz ę d ó w s u s z o n y c h , k w a d r a to ­ w ych c e g ie ł» z a ś ic h p o d ło g i s p o r z ą d z o n o z u b ite g o m u łu . Z a c h o w a ły s i ę p o z o s t a ł o ś c i dw óch o tw o ró w w e jś c io w y c h , łą c z ą c y c h p o m ie s z c z e n ia w e w ­ n ą t r z b u d y n k u . P o d p o d ło g ą je d n e g o z p o m ie s z c z e ń / n r 7 / o d k r y to t r z y m a lo w a n e u r n y g ro b o w e z p o k ry w a m i; u r n y z a w ie r a ły p o ch ó w k i d z ie c i. W ty m s a m y m p o m ie s z c z e n iu o d k r y to , o p r ó c z lic z n y c h fra g m e n tó w c e r a ­ m ik i, c h a r a k t e r y s t y c z n y d la k u ltu r y u b a id z k ie j " z g ię ty g w ó ź d ź ” z g lin y . K o le jn e dw a o k a z y te g o ty p u o d k r y to w p r z y le g ły m p o m ie s z c z e n iu n r 19. P o n a d to dw a n a s tę p n e " g w o ź d z ie 11 z n a le z io n o w w a r s tw ie u b a id z k ie j w c e n ­ t r a l n e j c z ę ś c i t e llu , je d n a k n ie w y s tę p o w a ły o n e ta m w e w n ą trz p o m ie s z c z e ń . Z a ró w n o n a p o w ie r z c h n i t e llu , ja k te ż w w a r s tw ie p odpow i e r z ch u l o ­ w ej i w e w n ą tr z p o m ie s z c z e ń u b a id z k ic h o d k r y to lic z n y c h a r a k t e r y s t y c z n y m a t e r i a ł c e r a m i c z n y . O p r ó c z s ie d m iu u r n g ro b o w y c h i t r z e c h p o k ry w , o d ­ k r y to t r z y d a l s z e k o m p le tn e n a c z y n ia u b a id z k ie ; je d n o z n ic h z n a le z io n o w e w s p o m n ia n y m ju ż p o m ie s z c z e n iu n r 7. W m a t e r i a l e z d e c y d o w a n ie d o ­ m in u ją n a c z y n ia m a lo w a n e , z d o b io n e m o ty w a m i g e o m e tr y c z n y m i. P r z e ­ w a ż a ją p u c h a r y , n ie d u ż e c z a r k i i g łę b o k ie m is y . C e r a m i k ę p o c h o d z ą c ą z obydw u w a r s tw u b a id z k ic h n a le ż y d a to w a ć n a p ó ź n ą f a z ę k u l t u r y U b aid / I I / . W m a t e r i a l e c e r a m ic z n y m w y s tę p u ją p o n a d to f r a g m e n ty n a c z y ń z d o b io n e p r z e d s ta w ie n ia m i c a p r id ó w . M otyw y t e z n a jd u ją a n a lo g ie w e w s p ó łc z e s n y c h S a a d iy i m a t e r i a ł a c h i r a ń s k i c h / k u l t u r a M e h m e h , S u z a / . O b e c n ie n ie m o ż n a r o z s t r z y g n ą ć , cz y s ą to i m p o r t y , c z y te ż n a ś la d o w ­ n ic tw a m ie js c o w e . W ś ró d p o z o s ta ły c h d ro b n y c h z n a le z is k c e r a m ic z n y c h n a le ż y w y m ie n ić l i c z n e p r z ę ś l i k i o r a z n ie k o m p le tn ą f ig u r k ę k o z ła . O b fity j e s t r ó w n ie ż w S a a d iy i u b a ld z k i m a t e r i a ł k a m ie n n y . Obok zab y tk ó w z lo k a ln e g o k r z e m i e n i a w y s tę p u ją o b s y d ia n o w e i j a s p i s o w e . N a j l i c z n i e j s z e s ą k r z e m ie n n e w k ła d k i s ie r p ó w , c z ę s t o z c h a r a k t e r y s t y c z ­ ny m w y ś w ie c e n ie m i ś la d a m i le p ik a b itu m ic z n e g o . P o n a d to n a le ż y w y m ie ­ n ić g r u p ż d u ż y c h , n ie g ła d z o n y c h s i e k i e r - m o t y k , w y k o n an y ch n a o d łu p k a c h z o to c z a k ó w r z e c z n y c h . N a le ż y w r e s z c i e w y m ie n ić m a łe g ła d z o n e s i e k i e r ­ k i k a m ie n n e , z ę b a te s k r o b a c z e , w y s o k ie d r a p a c z e i n ie lic z n e r y l c e .

G łę b o k i s z u r f u s y tu o w a n y w p o łu d n io w e j c z ę ś c i s ta n o w is k a w y k a z a ł, i ż p o n iż e j w a r s tw p ó ź n o u b a id z k ic h w y s tę p u ją dw a p o z io m y z e ś l a d a m i m a ­ t e r ia łó w p o d o b n y c h .

B a d a n ia w S a a d iy i b ę d ą k o n ty n u o w a n e .

W Y SPA BID ŻA N P o ls k a S ta c ja A r c h e o lo g ii

Ś r ó d z ie m n o m o r s k ie j w K a ir z e P a ń s tw o w a O r g a n iz a c ja do s p r a w S ta r o ż y tn o ś c i i D z ie ­ d z ic tw a K u ltu r a ln e g o R e p u b lik i I r a c k i e j