B. Chomentowska,J. Kalaga,R. F.
Mazurowski,A. Waluś
Łęg, st. 3, gm. Połaniec, woj.
tarnobrzeskie, AZP 95-69/2
Informator Archeologiczny : badania 26, 76
76 Wczesne średniowiecze
Ł ę g , s t. 3 A rchet sp. z o. o. w W arszawie
g m . P o ła n ie c , w o j. t a r n o b r z e s k ie
A Z P 9 5 -69/2
Badania prowadzili d r d r B. Chom entowska, J. Kalaga, R. F Mazu rowski (autor sprawozdania), A. Waluś. Finansow ane przez E lek tro wnię im. T. Kościuszki w Połańcu. Pierw szy sezon badań. Sezonowa osada produkcyjna z okresu wczesnego średniowiecza (VI-VII w.), ślady osadnictw a neolitycznego? i kultury Chlopice-Veselé z wczes nej epoki brązu oraz z okresu wpływów rzymskich.
Stanowisko położone je s t na łagodnym, piaszczystym wyniesieniu pomiędzy bezim ien nym ciekiem wodnym od północy, płynącym pierw otnie z północnego zachodu n a południo wy wschód, a lewym brzegiem rzeki Czarnej oraz ok. 80 m na północ od stanow iska 2 w tej miejscowości. J e s t to cyplowate wyniesienie, którego wąski język opada łagodnie w k ieru n ku południowo-wschodnim. W najbliższym czasie ma tu być zbudow ana oczyszczalnia ścieków dla m iasta Połańca, stąd też badania wykopaliskowe miały ch a ra k te r prac ratow niczych.
P race terenow e trw ały od Upca do końca w rześnia. P rzeb ad an o łącznie obszar 39,875 ara. Odkryto 42 obiekty archeologiczne, z których 41 należy do sezonowej osady produkcyjnej z okresu wczesnego średniowiecza, datowanej na V1-VH w. n. e,, której ludność ząjmowala się pozyskiwaniem występującej tu darniowej rudy żelaza ze złoża usytuow anego w północnej części osady, nad bezim iennym ciekiem wodnym. Pozyskaną rudę poddawano procesowi w yprażania w paleniskach jam owych o kształcie wydłużonego owalu, kolistych lub (sporadycznie) zbliżonych do prostokąta, które w liczbie 2 1 grupowały się w skupieniach rozciągąjących się w dwóch pasm ach nad ciekiem wodnym, po linii północny zachód-poludniowy wschód. Paleniskom jamowym do w yprażania rudy darnio wej towarzyszyły jam y posłupowe (11), a także 7 owalnych, kolistych lub nerkowatych w planie jam gospodarczych o bliżej nieokreślonej funkcji. B rak obiektów mieszkalnych. Paleniskom towarzyszy w arstw a kulturow a utw orzona przez silnie przepaloną ziemię wyrzuconą z nich w trakcie wybierania wyprażonej rudy. Największe obiekty do w ypraża n ia rudy mąją dl. od 4,5 do 5,1 m, szer. 2 ,3 -2,8 i gl. 0,38-0,75 m. W niektórych z nich proces w yprażania pow tarzany byt naw et trzykrotnie.
Pochodzący z w arstwy kulturow ej i obiektów m ateria! ceram iczny charakteryzuje się wyłącznie ręcznym wykonaniem , w zdecydowanej większości je s t pozbawiony ornam enty ki. Jeżeli już występuje zdobnictwo, to są to ukośne nacięcia kraw ędzi wylewu, odciski prostego stem pelka, prym ityw na linia falista, poziome linie ryte lub w prost nieregularne dołki. Wśród naczyń w ystępują właściwie dwa typy garnków: a) typowe okazy typu p ra skiego, b) garnki o esowatym profilu, baniastym brzuścu oraz mniej lub bardziej wychylo nej n a zew nątrz szyjce. Ponadto odkryto w różnym stopniu wyprażone grudki rudy żelaza, żużle żelazne oraz w ykonane z tego surowca raki, kółka i inne silnie skorodowane przed mioty. W dwóch obiektach wczesnośredniowiecznych wystąpiły zabytki o cechach typo wych dla okresu wpływów rzymskich: a) brązowa zapinka typu 158 wg O. A lm grena — z podw iniętą nóżką o krótkiej czterozwojowej sprężynie i górnej cięciwie (faza C2 okres wpływów rzymskich oraz być może początek fazy C3): b) rurkow aty paciorek z niebieskie go szkła opakowego, zdobiony dwiem a nitkam i wtopionego szkła o barw ie żółtej i czerwo nej, którego najbardziej prawdopodobne datow anie m ożna wyznaczyć na fazy C1-C2.
Poniżej w arstwy kulturow ej z okresu wczesnego średniowiecza, w północnej części osady w ystąpiła m ała, owalna jam a, która ze względu na nieregularny k ształt i m ałą głębokość może być naturalnym przeglębieniem pierwotnego g ru n tu . Odkryto w niej 2 fragm . ceram iki k u itu ry Chlopice-Veselé. Ceram ika tej k u ltu ry w ystępow ała również bardzo sporadycznie w innych częściach stanow iska 3, podobnie ja k różne, niezbyt liczne zabytki krzem ienne o cechach charakterystycznych dla osadnictw a neolitycznego? i za pewne wczesnej epoki brązu.
