Henryk Janocha,Franciszek
Lachowicz,Andrzej Fijałowski
Brzeżno, st. 36, gm. loco, woj.
koszalińskie, AZP 25-17/129
Informator Archeologiczny : badania 26, 95-96
Informator Archeologiczny 95
B r z e ś ć K u ja w s k i U n iw ersy tet Łódzki K a ted ra Arche o -gm . lo c o , w o j. w ło c ła w s k ie logii
A Z P 4 9 -4 6 /4 3
B adania prowadzi! prof, d r hab. Leszek Kąjzer. Uczestniczyli stu d en ci archeologii z Łodzi i z Warszawy. Finansow ane przez Wojewodę Włocławskiego za pośrednictw em Państwowej Służby Ochrony Zaby tków we Włocławku. Czwarty sezon badań. Zam ek królewski.
Kontynuowano badania rozpoczęte w 1989 r. Wytyczono i wyeksplorowano 10 wyko pów badawczych (XXI-XXX w num eracji łącznej) o powierzchni 49 m i orientacyjnej kubaturze 117 m3. Zgromadzono (ujęty w 112 num erów inwentarzowych) m ateriał rucho my, liczący ok. 8200 zabytków, Nąjliczniejsze grupy stanow iły ułam ki naczyń glinianych (ok. 6900) i kości zwierzęcych (ok. 1200). W ykonano niezbędną dokum entację fotograficz ną i szereg n o tatek architektonicznych. Uzupełniono obserwacje zebrane w latach ubie głych. Postępy prac rem ontowych i adaptacja zam ku na budynek poczty ograniczyły za kres prac badawczych. W ciągu 4 sezonów przebadano jednak w szystkie dostępne p artie dziedzińca i przygródka, co pozwala sformułować roboczą hipotezę dotyczącą pow stania i upadku zam ku w Brześciu Kujawskim.
Fazę pierwszą odnieść m ożna do pol. XIV w. i łączyć z im ieniem K azim ierza Wielkiego. Nie potwierdzono informacji zaw artych w literatu rze przedm iotu o w zniesieniu zam ku na miejscu drew niano-ziem nej rezydencji obronnej k siążąt kujaw skich ani wersji J a n a D łu gosza o zbudow aniu zam ku przez Krzyżaków. Zamek kazim ierzow ski składał się praw do podobnie z sześciobocznego obwodu obronnego (czworoboku o dwóch lekko przełam anych bokach), w obrębie którego znajdowały się: budynek bramny, wieża głów na i główny dom zamkowy. Była to ceglana, trzykondygnacjowa kam ienica, w zniesiona n a planie prostokąta 23 x 12 m.
Faza druga w iązana być może z końcem XIV lub raczej z początkiem XV w. W tedy to, może z inicjatywy W ładysława Jagiełły, o zachodnią i południową k u rty n ę założenia opar to dwa długie, jednokondygnacjowe domy m ieszkalno-gospodarcze. W końcu XV w. zam ek opustoszał. P race rem ontow o-budow lane przeprowadzono w nim w połowie i na pocz. 3 ćw. XVI w. z inicjatywy staro sty S ebastiana z Mielca Mieleckiego, herbu Gryf. Stan obiektu po przebudowie renesansowej znany je s t z ryciny D ahlberga przedstawiającej zam ek przed zniszczeniem w czasie „potopu”.
Do k o ń ca I R zeczypospolitej z a m e k stał jako niezam ieszkała „rudera". Po opanowaniu Kujaw przez Prusaków m ury zamkowe zostały rozebrane, a na starych fundam entach zbudowano więzienie. Funkcjonowało ono do 1 wojny światowej, a po 1918 r. budynki zostały adaptow ane na cele szkolne. Szkoła funkcjonowała tu do końca lat osiem dziesią tych. Po rem oncie prowadzonym równocześnie z badaniam i obiekt stal się siedzibą miej skiego Urzędu Pocztowego.
M ateriały i dokum entacja złożone zostały w K atedrze Archeologii U niw ersytetu Łódz kiego.
Badania zakończono.
B r z e ż n o , s t . 36 W ojewódzki K o n se rw a to r Z abytków gm . lo c o , w o j. k o s z a l i ń s k i e i M uzeum O kręgow e Dział
Archeolo-A Z P 2 5 -1 7 /1 2 9 giczny w Koszalinie
Badania prowadzili m gr m gr H enryk Janocha, Franciszek Lachowicz i Andrzej Fijałkowski. Piec garncarski do w ypalania kafli i osada produkcyjna z XV-XVÏII w.
Odkrycia dokonał mgr inż, Andrzej P reś podczas prac ziemnych prowadzonych w gara żu i przylegającej do niego posesji. O biekt położony je st n a garbie morenowym po zachod niej stronie jeziora Brzeżno, na działce budowlanej n r 6/3,
Późne średniowiecze
Przeprow adzone we w rześniu 1992 r. doraźne badania wykopaliskowe pozwoliły odsło nić dość mocno już zniszczony i uszkodzony piec garncarski do wypalania kafli miskowych. Piec ten, o przybliżonej śr. 260-280 cm w rzucie poziomym i zachowanej wysokości 120-130 cm, mial cembrowinę zbudow aną z dużych głazów kam iennych uszczelnionych gliną. Kopula pieca nie zachowała się. Była prawdopodobnie zbudow ana z dużych cegieł (gotyckich) o półkolistym kształcie, z jednej strony oblepionych gliną. Posadzkę pieca stanow ił piasek zm ieszany ze spalenizną i ułam kam i cegieł. Palenisko i tu n el z wlotem ciepła do pieca znajdowały się po stro n ie południowej. Szersze i bardziej szczegółowe rozpoznanie pieca było niemożliwe z uwagi n a zabudow ania {garaż, dom gospodarczy, studzienka wodociągowa). W ewnątrz pieca na posadzce piaskowej były ustaw ione w rzę dach wypalone kafle typu miskowego, otworem ku dołowi, a dnem ku górze. Z rejonu pieca wydobyto 87 kafli zachowanych w całości, 73 w postaci dużych fragm . dąjących się zrekon struow ać oraz sporą ilość drobnych ułam ków z kilkudziesięciu kafli. W sum ie mogło się tu znajdować blisko 200 kafli. Są to wyłącznie kafle typu miskowego o krótkim korpusie {wys. maks. 11 cm), kwadratowym wylewie (śr. m aks. do 14 cm) i okrągłym dnie płaskim {śr. m aks. do 10 cm). Brzegi m ąją lekko półkoliste, zakończone okapem skierowanym ku w nętrzu. Ścianki boczne są lekko żłobkowane. Cały zbiór w 99% stanow ią kafle miskowe bez polewy, barwy ceglastej, z odcieniami ciemniejszego osmolenia. N atom iast kafle misko we z polewą stanow ią w tym zbiorze tylko znikom ą ilość (kilkanaście sztuk). Kafle te, z nieznacznie pogrubionym brzegiem, poziomo ściętym w ew nątrz, pokryte są zieloną i żółtą polewą oraz różowym pobiałkowaniem. D na ich wew nątrz zdobią ornam enty rozet. Zbiór odkrytych kafli m ożna ogólnie datow ać n a XVII, a naw et pocz. XVUI w.
B adania powierzchniowe w bliższym i dalszym sąsiedztw ie pieca pozwoliły odkryć rozległą osadę, zapewne produkcyjną, zam ieszkałą przez garncarzy-kafląrzy. Istnieniu takiej osady sprzyjał dostatek surow ca w postaci gliny i piasku oraz wody i opalu z tu te j szych lasów. Duże znaczenie dla jej rozwoju miało również jej dogodne położenie pomiędzy kilkom a ośrodkam i miejskimi (Świdwin, Połczyn Zdrój, Drawsko Pomorskie, Łobez i Re sko), które były zapewne odbiorcami kafli.
Na podstawie zebranej ceram iki początki osady datować m ożna n a XV w., natom iast jej upadek nastąpił prawdopodobnie w XVII w. w czasie wojny trzydziestoletniej.
C hojnów -Z am ek, gm. loco, woj, legnickie patrz wczesne średniowiecze E lbląg-S tare Miasto patrz okres nowożytny
G d a ń s k - S t a r e M ia s to , u l. M n i- M uzeum Archeologiczne w G dańsku s z k i
A Z P 12 -4 4 /—
B adania prowadził mgr M arian Kochanowski. Finansow ane przez Zarząd Dróg i Zieleni w Gdańsku.
Ślady osadnictw a późnośredniowiecznego (XTV-XV w.)
Przeprow adzone w listopadzie badania ratow nicze spowodowane były w ym ianą ru r kanalizacyjnych w rejonie ul. M niszki, znąjdującej się na zapleczu Starego M iasta, tuż przy średniowiecznym kanale Raduni. Celem ich było zadokum entow anie odsłoniętych naw ar stw ień, w tym konstrukcji drew nianych, oraz u stalenie głębokości zalegania calca w sto sunku do rozpoznanych już odcinków tej części gdańskiej Starówki.
Skoncentrow ano się na rozpoznaniu fragm. wykopu ziemnego ok. 350 cm od obecnej linii brzegowej Raduni. Określono poziom kraw ędzi wykopu +2,380 m n. p. m. Zadoku m entow ana tu straty g rafia to nowożytne naw arstw ienia gruzu i pozostałości niwelacji terenu. Dopiero od głębokości ok. + 550 m n. p. m. zaznaczyła się w arstw a intensywnej spalenizny przem ieszanej z gruzem , zawierająca bogaty zestaw ułam ków ceram iki naczy niowej, kości zwierzęcych, ścinków skórzanych i drobnych fragm . przedm iotów szklanych. Miąższość tej w arstw y wynosiła ok. 165 cm. Na głębokości — 1,115 m n. p. m. zaobserwo
