Zbigniew Wichrowski,Stanisław
Hoczyk
Kraśnik, woj. lubelskie
Informator Archeologiczny : badania 22, 130-131
130
PÓŹNE ŚREDNIOWIECZEw K ielcach. D rugi sezon badart. Relikty obronnej rezydencji Lisów (XIV- XV w.).
S k o n c e n tro w a n o u w a g ę n a ro z p o z n a n iu w iększego czło n u zało żen ia o b ro n n o -re z y d e n c ja l- nego, P rzecięto go ciąg iem 24 w ykopów w ą sk o p rz e sIrz c n n y c h . o łącz n ej p o w ierzch n i 175 m a . U zy sk a n o w te n s p o s ó b przekrój n a w a rstw ie ń m a jd a n u I obw o d u o b ro n n eg o , s k ła d a ją c e g o się z fosy 1 ziem nego w ału . S z ero k o ść fosy w y n o siła po s tro n ie z a c h o d n ie j 17 m , a po w sch o d n iej 13 m . P o d sta w a zn a c z n ie zniw elow anego w sp ó łcześn ie w a łu m ia ła 10-11 m szero k o ści. N asyp n ie p o sia d a ! w ew n ętrzn ej k o n s tru k c ji w zm acn iającej. A naliza n a w a rs tw ie ń m a jd a n u s k ła n ia do p rz y p u s z c z e ń , Iż Jego zab u d o w a m ie sz k a ln a , s k ła d a ją c a się w yłącznie z d re w n ia n y c h b u d o w li, k o n c e n tro w a ła się w p a rtii p o łu d n io w o -w sch o d n iej. Nic u z y sk a n o n a d a l w y s ta rc z a ją c y ch d a n y c h do jej re k o n s tru k c ji. T e m u z a g a d n ie n iu z o sta n ie p o św ięco n a u w a g a w p rz y szło ro czn y ch e k sp lo ra c ja c h .
R o z p o z n a n iu m orfologii t stra ty g ra fii o b ie k tu służyło rów nież w y k o n a n ie 142 odw iertów , p o g ru p o w a n y c h w δ c ią g a c h p rzeb ieg ający ch w k ie r u n k u E-W.
W w y n ik u b a d a ń u z y s k a n o b ogaty zesp ó ł ru c h o m y c h zab y tk ó w , p o tw ierd zający p ra w id łow ość w y zn aczo n y ch d o ty c h c z a s ra m c h ro n o lo g iczn y ch fu n k c jo n o w a n ia o b ro n n e g o zało ż en ia (2 poł. w. XIV - k o n ie c w. XV). W Jego s k ła d w chodzą, prócz liczn y ch u ła m k ó w n ac z y ń g lin ia n y c h i k o ści zw ierzęcych, 3 o strogi z gw iaździstym i b o d źcam i, fra g m e n t strz e m ie n ia , o rz e c h k u sz y , 3 g ro ty bełtów , c y lin d ry czn a k łó d k a, topór, fra g m e n t k o p aczk i, d u ż y k lu c z do z a m k a o ra z 3 3 5 in n y c h zab y tk ó w m etalow ych, przew ażnie gw oździ.
Szczegółow a k w e re n d a w śre d n io w ieczn y ch ź ró d ła c h p is a n y c h p o d b u d o w a ła dow odow o tezę. Iż fu n d a to ra m i i m ie sz k a ń c a m i o b ro n n e j rezy d en cji była J e d n a z ro d zin m ożn o w ładczego ro d u Lisów.
D o k u m e n ta c ja , z a b y tk i I sp ra w o z d a n ia z n a jd u ją się w WOA-K w K ielcach. W p r z y s z ły m r o k u p la n o w a n e j e a t z a k o ń c z e n ie b a d a ń .
G
Kj'»kó'w~- S t^ rg ^ M iT ato ^ ~ M u zeu m A rcheologiczne w K rakow ie B a d a n ia prow adził m g r M arek C w etsch . F in a n s o w a ło M u zeu m A rch eo logiczne w K rakow ie. O sad n ictw o p ó źn o śred n io w ieczn e 1 now ożytne. PI. W iosny L udów (wyk. X. Xa).W w y k o p a c h In s ta la c y jn y c h o d k ry to d a lsz e frag m en ty k a m ie n n y c h m u ró w k o ścio ła W szy s tk ic h Ś w iętych.
O d sło n ię to I u d o k u m e n to w a n o :
1. Lico p o łu d n io w o -w sch o d n ieg o cokołu 1 p a rtii fu n d a m e n to w e j p re z b ite riu m k o ścio ła n a p rz e s trz e n i 2 .5 m (gł. 8 0 -1 8 0 c m od ob, pow,). C okół w y k o n a n y z d w u w a rs tw ciosów w a p ie n n y c h p ro filo w an y ch dł. 6 2 -8 5 cm , w ys. w a rstw 32 1 3Θ cm .
2. Przekrój w schodniego m u r u ogrodzeniow ego kościoła (kam . ccgl.), k o ro n a m u r u n a gl. 10 c m od ob. pow,, g ru b , m u r u 80-&0 cm . M ur zb u d o w an y z d ro b n y c h w a rstw Kam. w ap. I cegieł.
PI. W iosny L udów - Je z d n ia (wyk. XI).
W w ykopie o d k ry to n a głęb o k o ści 1 7 0 -2 0 0 c m od o b. pow, b r u k k a m ie n n y n a p o d sy p c e p la s k u . Poniżej zao b serw o w an o śla d y śred n io w ieczn ej w a rstw y k u ltu ro w e j (polepa, s p a le n i z n a . w ęgle drzew ne). W ydobyto u łam k i n a c z y ń śred n io w ieczn y ch , u ła m k i d re w n a , sz c z ą tk i sk ó ry .
M a te ria ły 1 d o k u m e n t a c ja z b a d a ń p rz e c h o w y w a n e ■· w D z ia le K ra k o w a P rz e d lo k a c y j- n e g o M u z e u m A rc h e o lo g ic z n e g o v K ra k o w ie ,
K raków - S ta r e M iasto - p a trz w czesn e średniow iecze
K raków - O patkow lce, st. 5 16 - p a trz o k re s w pływów rzy m sk ich . K raków - W awel - p a trz w czesn e średniow iecze.
K ra śn ik , I M u zeu m Rce lo n a in e w K ra ś n ik u w oj. lu b c U k le |
B a d a n ia m i kierow ał ггщг Z bigniew W lchrow skl. K o n s u lta n t d r S ta n is ła w Hoczyk. F in a n s o w a ła M u zeu m R egionalne w K ra śn ik u o raz U rząd M iej s k i 1 R egionalne S to w arzy szen ie M iłośników K ra śn ik a . D ru g i se z o n b a d a ń . D w ór śred n io w ieczn y .
K o n ty n u o w an o p ra c e rozpoczęte w 1987 r. n a te re n ie w zgórza zam kow ego - siedzibie d a w n y c h w łaścicieli K raśn ik a. Założono 6 w ykopów o łącznej p o w ierzch n i 7 0 m 2 w p o łu d niow ej części za m c z y sk a . U chw ycono p o zo stało ści dw o ru p o ch o d ząceg o z d ru g iej fazy z a b u d o w y za m c z y sk a . W w y k o p ach od k ry to sie ń wyło tn ą z fra g m e n ta ry c z n ie z a c h o w a n ą p o sa d z k ą
Informator Archeologiczny 1988
131
z k w a d ra to w y c h cegiełek o d łu g o śc i b o k u 16-17 c m I g ru b o ś c i 5 -6 c m , o ra z pom ieszczen iep rzy leg ające do n iej od s tro n y p ó łn o cn o -zach o d n iej. Był to b u d y n e k p ra w d o p o d o b n ie n a rzu cie p ro s to k ą ta , d re w n ia n y , p o sa d o w io n y n a p o d m u ró w ce z bloków p iask o w ca, k a m ie n i w a p ie n n y c h 1 cegły “palców ki". P o d m u ró w k ę zlokalizow ano tylko w c e n tra ln e j części o b ie k tu , w p o m ie s z c z e n ia c h z a w ie ra ją c y c h u rz ą d z e n ia o g rzew cze. P o m ie sz c z e n ia p o b o c z n e p o s ia d a ły po d w alin y dębow e p o sad o w io n e b ezp o śred n io n a ziem i. D w ór m o ż n a d a to w a ć n a p o d sta w ie zab y tk ó w ru c h o m y c h n a p rzeło m XV 1 XVI w. Liczne śla d y s p a le n iz n y św ia d c z ą o z n is z c z e n iu d w o ru w s k u te k p o ż a ru .
Po s p a le n iu dw ó r z o sta ł ro z e b ra n y do poziom u p o d w alin 1 p o d m u ró w ek , a n a s tę p n ie z a s y p a n y ziem ią p o ch o d zącą p raw d o p o d o b n ie z p o g łęb ian ia fosy. N a ta k z n iw elo w an y m po raz d ru g i te re n ie p o b u d o w an o , za p e w n e w p o c z ą tk u XVI w. n a s tę p n y dw ór, całkow icie d re w n ia n y . W 1988 r. o d sło n ię to fra g m e n t d zied z iń ca u tw ard zo n eg o z a p ra w ą w a p ie n n ą , w y la n ą n a w a r stw ie niw elacyjnej g ru z u ceglanego. Nie o d k ry to d o tą d b u d y n k ó w zw iązan y ch z tą o s ta tn ią fazą z a s ie d le n ia zam c zy sk a. M ożna J ą łączyć z o p is e m z n a n y m z XVI1-w iecznych In w en tarzy .
W ykop zlokalizow any w południow o-w schodnim n aro ż n ik u zam czy sk a odsłonił wysoki s łu p e k zb u d o w an y z ciosów w ap ien n y ch , piaskow ca 1 cegły ‘‘palców ki", n a fu n d am en cie z k am ien i granitow ych, analo g iczn ie do o d k ry ty ch w ro k u ubiegłym . Potw ierdza to palisadow y c h a ra k te r u m o c n ie ń n a całym obwodzie kraw ędzi zam czyska.
Z zab y tk ó w ru c h o m y c h o d k ry to 1 m o n e tę - s r e b rn y sz e lą g A lb re c h ta P ru sk ie g o z 15 3 0 r., fra g m e n ty n a c z y ń g lin ia n y c h (w yklejono całkow icie 1 d z b an ek ) 1 sz k la n y c h , frag m en ty u p rzęży k o ń sk iej, sp rz ą c z k i ż e la z n e do p a s a o ra z liczne gw oździe l h a k i żelazne.
M ateria ły I d o k u m e n ta c ję złożono w M uzeum R eg io n aln y m w K ra śn ik u . P r re w i d u j с s i ę k o n ty n u a c ję b a d a it.
[
_ w o j:_W TOcław»kieL u b ią ż , g m . W oiów ,B a d a n ia pro w ad ziła m gr lnż. a rc h . E w a Łużyn lec k a. K o n su l ta n t: prof. d r h a b , E d m u n d M ałachow icz, F in a n s o w a ł WO А-К we W rocław! u. P ierw szy sezo n b a d a ń . R atow nicze b a d a n ia In w en tary zacy jn e b ro w a ru 1 p ie k a rn i z XII - XX w.
W ojew ódzki O ś ro d e k A rcheologicz n o -K o n se rw a to rsk i w e W rocław iu
N ajo k azalszy m b u d y n k ie m g o sp o d a rc z y m k la s z to ru c y ste rsk ie g o w L u b iążu J e s t b u d y n e k daw nego b ro w aru 1 p iek arn i. J e s t o n położony w południow o-zachodniej części w zgórza k la s z tornego. P ierw sze w zm ian k i o w z n ie sie n iu ty ch o b iek tó w g o sp o d a rc z y c h p o ch o d zą z 1404 I 1452 r. N a jsta rsz y p rz e k a z ik o n o g raficzn y d a to w a n y Je s t n a poł. XVIII w.
W zw iązku z re m o n te m ły ch o b iek tó w pro w ad zo n o n a d z ó r ro b ó t b u d o w la n y c h 1 w y k o n an o In w en tary zację zach o w a n y c h reliktów z sie d m iu faz b u d o w la n y c h .
I. Pod k o n ie c XII w. w c z a sie bud o w y pierw szego c e n o b iu m cy ste rsk ie g o w L u b iążu , założono b u d y n e k g o sp o d a rc z y o w y m ia ra c h i 1,5 x 6 ,6 m. P rzetrw ała p iw n ica tego założenia w zn ie sio n a Z cegieł o u k ła d z ie w endyjsklm .
II. W pierw szej połow ie XIII W. d o b u d o w a n o do p o łu d n io w o -w sch o d n ieg o n a ro ż n ik a k u c h n ię o w y m ia ra c h 6 ,5 x 5 ,5 m k ry tą sk le p ie n ie m stożkow ym .
III. W d ru g iej połow ie XIH w, do k u c h n i d o b u d o w a n o od s tro n y z a c h o d n ie j b u d y n e k g o sp o d a rc z y o w y m ia ra c h 8 .3 x 10,8 m częściow o podpiw niczony. P iw nica była s k le p io n a k o le b ą o stro h ik o w ą.
IV. W XIV - XV w. n a s tą p iła p rz e b u d o w a w n ę trz Istn ie ją c y c h trz e c h b u d y n k ó w , dow odem tego J e s t w y m ian a połu d n io w ej ś c ia n y b u d y n k u z k o ń c a XII w.
V. W la ta c h 2 0 -ty c h XV1II w. w łączono re lik ty zn iszczo n y ch p o żarem b u d y n k ó w ś r e d n io w ieczn y ch w o b rę b bud o w li now ożytnej. W zniesiono d w u k o n d y g n a c y jn y , n a k ry ty podw ójnym d a c h e m trzy n asto o slo w y b u d y n e k .
VI. C ałk o w ita p rz e b u d o w a o b ie k tu w p o c z ą tk a c h XIX w. B u d y n e k w ydłu żo n o n a zach ó d , p rz e b u d o w a n o w n ętrza, zw iększono Ilość ko n d y g n acji, o b llco w an o elew acje.
VII. Na p o c z ą tk u XX w. zm ien io n o n ie k tó re ś c ia n y działow e, za g ru zo w a no czę ść piw nic, w ym ien io n o n ie k tó re sk le p ie n ia n a stro p y .
B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e .
I
M ała N ie u a w k a , g m . W ie lk a I N ie a z a w k a , w o j, t o r u ń s k i e ,В
____________
M u zeu m O kręgow e O d d ział A rcheo- logll w T o ru n iu ____________________
B a d a n ia p ro w ad ziła m gr R o m u ald a F ra n c z u k , p rzy w sp ó łp ra c y m g r R o m an a D om agały. F in a n s o w a ł WKZ w T o ru n iu . J e d e n a s ty sezo n b a d a ń . R elikty z a m k u po krzyżacki ego (XIV-XV w.).
