Edward Rühle (1905–1988) — w stulecie urodzin
Andrzej Ber*, Marek Graniczny*, Krzysztof Jaworowski*, W³odzimierz Mizerski*,
Józef Mojski*, Halina Urban*
Edward Rühle urodzi³ siê 2 wrzeœnia 1905 r. w Warsza-wie. Jego rodzicami byli Joanna (z domu Geyer) i Wilhelm — rymarz, starszy cechu. Podczas I wojny œwiatowej Edward Rühle przebywa³ z rodzin¹ na zes³aniu w g³êbi Rosji, na Uralu. Po powrocie z zes³ania w 1918 r., jako piêtnastoletni ch³opiec zosta³ sanitariuszem w szpitalu wojskowym. By³ wychowankiem gimnazjum im. M. Reja w Warszawie. W 1926 r. po egzaminie dojrza³oœci roz-pocz¹³ studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie w 1931 r. uzyska³ sto-pieñ magistra filozofii w zakresie geomorfologii i geologii, na podstawie rozprawy pt. Morfologia i geologia wzgórz dorzecza górnej Prypeci opublikowanej w 1933 r. W latach 1932–1936 pracowa³ jako referent kartograficzny w G³ównym Urzêdzie Statystycznym.
Pierwszym i ukochanym przez Niego obszarem prac kartograficznych by³o Polesie Wo³yñskie, któremu odda³ 12 lat swojego ¿ycia. Terenowe geologiczne prace kar-tograficzne rozpocz¹³ jeszcze w latach 1928–1931, jako asystent w zespole kartograficznym Biura Projektów Melioracji Polesia, kierowanym przez profesora Stanis³awa Lencewicza. Zespó³ sporz¹dza³ mapy geologiczne zakryte w skalach 1:25 000 i 1:100 000, na obszarze obejmuj¹cym prawie 5000 km2. Do tych lat spêdzonych na mokrad³ach Polesia i nagrodzonych w 1929 r. przez
Minister-stwo Wyznañ Religijnych i Oœwiecenia Publicznego za wykonanie pierwszych 6 arkuszy map w skali 1 : 25 000, wraca³ Profesor we wspo-mnieniach najczêœciej. Ale nie tylko Polesie w owych latach by³o obiektem zainteresowañ Edwarda Rühlego. W 1932 r. ukaza³o siê szerokie studium geologiczno-geomorfologiczne okolic jeziora Hañcza (Rühle, 1932), zawieraj¹ce m.in. batymetriê i opis osadów dennych jeziora. Za³¹czona do opracowania mapa geologiczna w skali 1 : 25 000 by³a pierwsz¹, która szcze-gó³owo przedstawia³a formy polodowcowe i osady czwartorzêdu okolic tego jeziora (Ber, 2005).
Stopieñ doktora filozofii Edward Rühle uzyska³ na Uniwersytecie Jagielloñskim w Kra-kowie w 1938 r. na podstawie rozprawy pt. Utwory lodowcowe w zachodniej czêœci Polesia Wo³yñskiego, opublikowanej w 1937 r. Promo-torem rozprawy by³ Eugeniusz Romer. W latach 1937 i 1938 pe³ni³ funkcjê redaktora Rocznika
Ziem Wschodnich. W tym te¿ roku rozpocz¹³ pracê w Pañstwowym Instytucie Geologicznym jako pracownik sezonowy, a od 1 sierpnia 1938 r., jako geolog. W 1939 r. ukaza³a siê jego publikacja pt. Morfologia glacjalna dorze-cza Czereku Ba³karskiego w Œrodkowym Kaukazie.
Mate-ria³y do tej pracy zosta³y zebrane w Polsce oraz w Moskwie.
W czasie II wojny œwiatowej (w latach 1939–1944), Edward Rühle bra³ czynny udzia³ w ruchu oporu. Ju¿ w pierwszych dniach 1940 r. na rozkaz pp³k. S. Thuna — „Nawrota” („Leszcza”), cz³onka komendy g³ównej ZWZ, przyst¹pi³ do zbierania map topograficznych. W po³owie 1940 r., w IV oddziale komendy g³ównej (kwatermistrzo-stwo) powsta³a komórka kartograficzna, której pracami kierowa³ Edward Rühle nosz¹cy pocz¹tkowo pseudonim „Gozdawa”, a nastêpnie (od kwietnia 1943 r.) — „Zawrat”. W pierwszym okresie walki podziemnej, w latach 1940–1942, zapotrzebowaniu oddzia³ów ZWZ–AK na mapy mo¿na by³o sprostaæ korzystaj¹c z tajnych magazy-nów przechowuj¹cych mapy uratowane z przedwojennej ksiêgarni wojskowej oraz kupione lub wykradzione ze sk³adnic niemieckich. W po³owie 1942 r. zasoby podziemnej s³u¿by topograficznej wynosi³y ok. 20 000 ró¿nych map. Przechowywano je w suterenach gmachu Pañstwowego Instytutu Geologicznego (dzisiejszy gmach „C”), a czêœcio-wo w mieszkaniu Edwarda Rühlego. W lecie 1942 r. rezer-wy kartograficzne AK zosta³y zasilone dziêki akcji polskich „cichociemnych”. Dostarczyli oni do kraju ponad 5000 map (1: 100 000 oraz 1 : 300 000) wydrukowanych w
Szkocji, w tym kilkaset map kurierskich na potrzeby linii przerzutowych na zachód (Jaworowski, 2005).
W okresie 1943–1945 Edward Rühle by³ pierwszym zastêpc¹ szefa Wojskowej S³u¿by Geograficznej Komendy G³ównej AK „Schronisko” (Nakielski, 1985). W S³u¿bie Geograficznej AK „Schronisko” gromadzi³ i drukowa³ mapy dla walcz¹cych oddzia³ów podziemnych. S³u¿ba geograficzna AK rozwija³a siê bardzo szybko. Warto odnotowaæ fakt, ¿e w jej strukturze znalaz³ siê m.in. referat
381
Przegl¹d Geologiczny, vol. 53, nr 5, 2005
*Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa
Ryc. 1. Józef Czermiñski, Eugeniusz Wutzen, Edward Rühle. Fot. Archiwum
geologiczny, którym kierowa³ dr S. Z. Ró¿ycki, po wojnie profesor na Wydziale Geologii Uniwersytetu Warszaw-skiego i równie¿ dyrektor Pañstwowego Instytutu Geolo-gicznego. W kwietniu 1943 r. E. Rühle — „Zawrat” otrzyma³ rozkaz wydobycia z r¹k niemieckich, tj. z maga-zynów Kriegskarten und Vermessungamt, matryc umo¿li-wiaj¹cych druk dobrze czytelnych map kolorowych. Dziêki jego dzia³aniom s³u¿ba geograficzna AK zdoby³a 5000 matryc, umo¿liwiaj¹cych druk map pokrywaj¹cych obszar od Berlina do Berezyny i Dniepru (Jaworowski, 2005).
Odrodzona w „Schronisku” dzia³alnoœæ wydawnicza polskiej kartografii wojskowej przynios³a zadziwiaj¹co dobre rezultaty, mimo ¿e jego pracownicy wydawali mapy w skrajnie trudnych warunkach walki konspiracyjnej. Mimo ci¹g³ego zagro¿enia ze strony nieprzyjaciela, potrafili przy tym osi¹gn¹æ wysoki poziom techniczny druko-wanych map i du¿e nak³ady licznych arkuszy. Mapy konspi-racyjne, które uda³o siê wydaæ w wersjach barwnych, s¹ tak dobre, ¿e trudno je odró¿niæ od przedwojennej produk-cji Wojskowego Instytutu Geograficznego. Mapy wydane przez „Schronisko” mo¿na rozpoznaæ po umieszczonym po prawej stronie poni¿ej ramki signum BOM. Poszczegól-ne litery maj¹ nastêpuj¹ce znaczenie: B — „Bury” (p³k M. Szumañski — szef „Schroniska”), O — „Ogoñczyk” (por. in¿. S. Twardowski — kierownik Zak³adu Litografii), M — „Maks” (C. Œmieciñski — drukarz). W 1944 r. signum tego ju¿ nie umieszczano, aby zamaskowaæ Ÿród³o pochodzenia map. £¹cznie „Schronisko” wydrukowa³o 158 arkuszy w ró¿nych skalach o nastêpuj¹cej liczbie nak³adów: skala 1 : 25 000 — 34; skala 1 : 100 000 — 102; skala 1 : 300 000
— 22. Pojedynczy nak³ad liczy³ 500 egzemplarzy (Jaworowski, 2005).
Wa¿nym nurtem w dzia³alnoœci konspiracyjnej Edwar-da Rühlego by³ wywiad wojskowy, przede wszystkim topo-graficzny. Dzia³ania wywiadowcze rozpocz¹³ ju¿ w lecie 1940 r. Sprzyja³ temu fakt, ¿e by³ on pracownikiem zreor-ganizowanego przez okupantów Pañstwowego Instytutu Geologicznego, którego nazwê Niemcy zmienili na Amt für Bodenforschung. Zatrudniono przy tym wiêkszoœæ per-sonelu polskiego, z nakazem prowadzenia zdjêcia geolo-gicznego i badañ z³ó¿ surowców mineralnych. Pracownicy instytutu bardzo skrupulatnie wykonywali swoje prace, ale dokumentowali je podwójnie: jawnie — podaj¹c okupan-towi tylko czêœæ uzyskanych informacji oraz tajnie — gro-madz¹c wszystkie dane w celu wykorzystania ich po wojnie w wolnym kraju. W latach 1940–1941 — Edward Rühle, wykorzystuj¹c tak¿e inne prace terenowe, wykony-wane na polecenie Amt für Bodenforschung, kontynuowa³ inwentaryzacjê topograficzn¹ intensywnie rozbudowy-wanych niemieckich instalacji militarnych w œrodkowej Polsce. By³y to chronione umocnieniami lotniska, magazy-ny i obozy wojskowe (Jaworowski, 2005).
Edward Rühle by³ uczestnikiem Powstania War-szawskiego na terenie Œródmieœcia i Starego Miasta. Wpad³ w rêce niemieckie w trakcie ewakuacji ludnoœci cywilnej, wœród której ukry³ siê po upadku Starego Mia-sta. Podzieli³ los grupy lokatorów domu przy ul. Brzozo-wej 12, zamieszkanego m.in. przez profesorów Uniwersytetu Warszawskiego. Edward Rühle uratowa³ wówczas ¿ycie profesorowi J. Krzy¿anowskiemu, s³ynnemu historykowi literatury polskiej, który mia³ przestrzelone obie nogi. „Zawrat” zaopiekowa³ siê profesorem — nios¹c go ze Sta-rego Miasta, a¿ do koœcio³a na Woli! — wspomina o tym w swojej ksi¹¿ce S. Podlewski (1957).
W styczniu 1945 r. Edward Rühle zosta³ zaanga¿owany jako geolog inspektor i wicedyrektor w PIG w Warszawie. Badania nad czwartorzêdem w Polsce rozpocz¹³ w 1945 r. Jako wicedyrektor PIG obj¹³ kierownictwo prac i redakcjê Przegl¹dowej mapy geologicznej Polski w skali 1: 300 000. Do sierpnia 1948 r. kierowa³ Wydzia³em Kartogra-ficzno-Wydawniczym PIG i Ni¿u Polskiego w Wydziale Geologii Regionalnej. Od lutego 1953 r. sprawowa³ funk-cjê wicedyrektora PIG ds naukowych. Od 17 maja 1954 r. przej¹³ obowi¹zki dyrektora PIG. W 1954 r. otrzyma³ tytu³ profesora nadzwyczajnego. Od 1 lipca 1955 do 17 czerwca 1966 r. pe³ni³ funkcjê dyrektora naczelnego PIG.
Koniec lat czterdziestych i pierwsza po³owa lat piêædziesi¹tych przynios³y nies³ychany rozwój badañ czwartorzêdu w Polsce. Musia³ on byæ objêty odpowiedni-mi ramaodpowiedni-mi organizacyjnyodpowiedni-mi. Dosz³o do wieloletniej umo-wy pomiêdzy Pañstwoumo-wym Instytutem Geologicznym a grup¹ paleobotaników pod kierunkiem prof. W³adys³awa Szafera z Instytutu Botaniki, Polskiej Akademii Nauk w Krakowie. Spowodowa³o to nies³ychany rozmach w bada-niach czwartorzêdowych flor w Polsce. Ewolucjê szaty roœlinnej Edward Rühle uwa¿a³ za podstawê stratygrafii czwartorzêdu. I póŸniej za³o¿enia takie zawsze realizowa³, uwa¿aj¹c, ¿e jest to jedyna droga do stosowania kryteriów paleontologicznych w stratygrafii czwartorzêdu, podobnie jak we wszystkich niemal starszych formacjach. Szed³ tu œladami, a mo¿e lepiej razem z pogl¹dami W³adys³awa Szafera, jak równie¿ Bronis³awa Halickiego. Inne nieco 382
Przegl¹d Geologiczny, vol. 53, nr 5, 2005
Ryc. 2. Edward Rühle i Jerzy Znosko w latach 1953 lub
za³o¿enia dla stratygrafii czwartorzêdu przyjmowa³ W³adys³aw Po¿aryski, gruntownie uzasadniaj¹c swój pogl¹d, doskonale opracowanym przez siebie czwartorzê-dem prze³omu Wis³y przez wy¿yny œrodkowopolskie. Edward Rühle by³ jednak bardzo ostro¿ny w kreowaniu nowych jednostek podzia³u stratygraficznego czwartorzê-du Polski. Tak¹ ostro¿noœæ stara³ siê wpajaæ osobom, wykonuj¹cym mapy seryjne. Efekty wspó³pracy z grup¹ pod kierunkiem W³adys³awa Szafera by³y znakomite. Takiego rozmachu w badaniach flor czwartorzêdowych w Polsce nigdy ju¿ póŸniej nie by³o. Równie¿ materia³y tere-nowe zebrane przez liczny zespó³ autorów Przegl¹dowej Mapy Geologicznej Polski sta³y siê podstaw¹ do przygoto-wania dziesi¹tków artyku³ów.
Nic dziwnego, ¿e z inicjatywy Edwarda Rühlego powsta³a nowa seria tematyczna Biuletynu Pañstwowego Instytutu Geologicznego o nazwie Z badañ czwartorzêdu w Polsce. W 1952 r. wydano jednoczeœnie 3 pierwsze tomy tej serii o ³¹cznej objêtoœci ponad 1000 stron. Dalszych 8 tomów, pod redakcj¹ Edwarda Rühlego ukaza³o siê do 1968 r. Bli¿sza analiza treœci tych pierwszych przekracza za³o¿enia tego artyku³u. Ich wydanie sta³o siê iloœciowym i jakoœciowym skokiem w naszej wiedzy o czwartorzêdzie polskim, w tym g³ównie o ewolucji szaty roœlinnej. Do dziœ dorobek ten jest w znacznym stopniu aktualny, mimo up³ywu ponad pó³ wieku od jego opublikowania (Mojski, 2005). Z okazji 70-lecia Towarzystwa Paleontologicznego bra³ udzia³ w Wszechzwi¹zkowym ZjeŸdzie tego towar-zystwa w Leningradzie. W latach 1956–1966 by³ cz³onkiem Komisji Geologicznej RWPG, a w latach 1957–1969 cz³onkiem Zespo³u Redakcyjnego Kwartalnika Geologicznego. Na Sesji VI Kongresu Miêdzynarodowej Asocjacji Badañ Czwartorzêdu (INQUA — International Quaternary Association) w Warszawie by³ jej wiceprzewo-dnicz¹cym. W 1962 r. bra³ udzia³ jako przewodnicz¹cy polskiej delegacji w Plenarnej Sesji Komisji Geologicznej Œwiata. Tytu³ naukowy profesora zwyczajnego uzyska³ w 1964 r. Pozosta³ jednak w pamiêci przede wszystkim jako promotor nowoczesnej kartografii geologicznej. Za
cza-sów pe³nienia przez niego funkcji dyrektora PIG prze¿ywa³a ona okres swojej œwietnoœci.
Edward Rühle by³ doskona³ym organizato-rem, skrupulatnym, wymagaj¹cym sumiennoœci pracy nie tylko od innych, ale przede wszystkim od siebie. Czêsto wizytowa³ pracowników, inte-resuj¹c siê prowadzonymi przez nich badania-mi, potrzebami i warunkami pracy. W swoich dzia³aniach by³ perspektywicznie przewiduj¹cy. Zorganizowa³ specjalistyczne zak³ady do badañ podstawowych i surowcowych oraz bibliotekê. By³ tak¿e wspó³organizatorem Wydawnictw Geologicznych w gmachu Instytutu Geologicz-nego — zgodnie z postulatem jedGeologicz-nego z poprzedników — Karola Bohdanowicza. W instytucie zatrudni³ wybitnych specjalistów na stanowiskach kierowników zak³adów. By³ zwolennikiem ujednoliconej metodyki badañ, pozostawiaj¹c pe³n¹ swobodê w jej doborze kie-rownikom zak³adów. Uczestniczy³ aktywnie w pracach redakcyjnych wielu dziesi¹tków map oraz tekstów wybitnych pozycji wydawniczych PIG (Tyski, 1988).
Jego zdolnoœci organizacyjne i podjêta traf-na decyzja utworzenia w³asnego zak³adu poligraficznego przy Wydawnictwach Geologicznych, nada³y kartografii geologicznej i sprawom wydawniczym niespotykany roz-mach. Wed³ug opinii potomnych Edward Rühle by³ …faktycznym twórc¹ polskiej kartografii geologicznej po II wojnie œwiatowej… (Ostrowski & Wójcik, 1989) i to z jego nazwiskiem, jako redaktora naukowego i autora jest zwi¹zana edycja pierwszego fundamentalnego dzie³a pol-skiej przegl¹dowej kartografii geologicznej, seryjnej Przegl¹dowej mapy geologicznej Polski w skali 1:300 000. Mapa zosta³a opracowana i wydana w latach 1947–1955, a wiêc w niewiarygodnie krótkim czasie, co by³o niew¹tpliw¹ zas³ug¹ zarówno redaktora mapy, jak i ca³ego zespo³u autorów 38 arkuszy w skali 1 : 300 000, opracowy-wanych w roboczej skali 1:100 000.
Przegl¹dowa mapa geologiczna Polski w skali 1:300 000 sk³ada³a siê z wydania A — Mapy utworów powierzch-niowych (zakrytej) i z wydania B — Mapy utworów czwar-torzêdowych (odkrytej) i w ca³oœci by³a zestawiona kame-ralnie z wykorzystaniem wszystkich dostêpnych, archiwalnych opracowañ kartograficznych, w ró¿nych skalach (Ber, 2005).
Za opracowanie i wydanie tej mapy Edward Rühle otrzyma³ w 1952 r. nagrodê prezesa Centralnego Urzêdu Geologii, a 22 lipca 1955 r. Pañstwow¹ Nagrodê Naukow¹ II stopnia, za ca³okszta³t osi¹gniêæ w dziedzinie kartografii geologicznej. Mapa ta mia³a fundamentalne znaczenie dla geologii i praktyki (Ber, 2004).
W 1966 r. po ust¹pieniu z funkcji dyrektora PIG, obj¹³ redakcjê serii map geologicznych Polski w skali 1: 50 000.
Mapy geologiczne autorstwa lub wspó³autorstwa Edwarda Rühlego by³y publikowane w Atlasie Œwiata (1968), w Narodowym atlasie Polski (1974) oraz przez P. P. Wydawnictwa Kartograficzne, które drukowa³y mapy œcien-ne i atlasy dla szkó³. Nazwisko Edwarda Rühlego widnieje równie¿ w zespole wspó³autorów dwóch arkuszy Miêdzyna-rodowej mapy czwartorzêdu Europy w skali 1:2 500 000, opracowanej w latach 1969–1978 (Malinowski, 1981).
383
Przegl¹d Geologiczny, vol. 53, nr 5, 2005
W latach 1972–1979 pod redakcj¹ Edwarda Rühlego wydano zespó³ map geologicznych w skali 1:500 000, ilu-struj¹cych budowê utworów mezo- i kenozoicznych Polski (Ber, 2005).
Mimo rozlicznych obowi¹zków organizacyjnych, Edward Rühle nie zaniedbywa³ te¿ badañ naukowych. Do najwa¿niejszych Jego publikacji, obok wymienionych wczeœniej, nale¿¹: Kreda i trzeciorzêd zachodniego Pole-sia (Biul. PIG, 34, Warszawa 1948), Stratygrafia czwarto-rzêdu Polski w œwietle publikacji w latach 1945–1953 (Biul. IG, 70, Warszawa 1955), Procesy dynamiczne z zbiornikach jeziornych i charakter ich osadów na przyk³adzie jeziora ŒwitaŸ (Biul. IG, 169, Warszawa 1961).
Najwiêksz¹ zas³ug¹ Edwarda Rühlego by³o metodo-logiczne usystematyzowanie i ujednolicenie badañ czwar-torzêdowych, poprzez wprowadzenie instrukcji zdjêcia geologicznego w ró¿nej skali. Ukoronowaniem wielolet-nich doœwiadczeñ by³a praca zbiorowa pod Jego redakcj¹ Metodyka badañ osadów czwartorzêdowych (Wydawnic-twa Geologiczne, Warszawa 1973).
W latach 1968–1970 pe³ni³ obowi¹zki wiceprzewod-nicz¹cego IUGS (International Union of the Geological Sciences — Miêdzynarodowa Unia Nauk Geologicznych), a w latach 1969–1979 wiceprzewodnicz¹cego Komitetu Nauk Geologicznych PAN.
W ostatnim dwudziestoleciu swego ¿ycia zaanga¿owa³ siê w problematykê geologii czwartorzêdu Morza Ba³tyc-kiego, poczynaj¹c od oceny metodyki badañ, a¿ po próby podsumowania stanu jego rozpoznania (Mojski, 1988). Zajmowa³ siê problematyk¹ dynamiki wód, facji osadów morskich, ich znaczeniem surowcowym, a tak¿e ochron¹ brzegów morskich. Jego zainteresowania morzami i oce-anami zaowocowa³y m.in. ksi¹¿kowymi pracami zbioro-wymi Ocean Atlantycki (PWN, Warszawa 1982) oraz Surowce mineralne mórz i oceanów (Wyd. Nauk. SCHOLAR, Warszawa 1998) — ksi¹¿ka ta ukaza³a siê ju¿ po œmierci Edwarda Rühlego.
Od marca 1975 do lutego 1988 r. pe³ni³ funkcjê redak-tora naczelnego Przegl¹du Geologicznego, a w latach 1981–1988 przewodniczy³ Radzie Naukowej PIG. Przez cztery kadencje by³ wiceprzewodnicz¹cym Zarz¹du G³ównego PTG, a przez 3 kadencje — cz³onkiem Komite-tu Nagród Pañstwowych. W 1978 r. przeszed³ na emeryKomite-tu- emerytu-rê. By³ cz³onkiem honorowych geologicznych towarzystw naukowych ZSRR, Czechos³owacji i Wêgier.
Edward Rühle by³ autorem ok. 300 prac opublikowa-nych oraz 1200 pozycji archiwalopublikowa-nych, 2500 opisów rdzeni wiertniczych, a tak¿e autorem lub wspó³autorem kilku-dziesiêciu map geologicznych w ró¿nych skalach. Samo-dzielnie lub w zespo³ach autorskich opublikowa³ ponad 60 map w ró¿nych skalach. Do najwa¿niejszych z nich, nale¿¹: Przegl¹dowa mapa geologiczna Polski w skali 1:300 000 w wersjach A i B — 13 arkuszy z lat 1946–1955, Przegl¹dowa mapa surowców mineralnych Polski w skali 1:300 000 — 1 arkusz z 1946 r., Atlas geologiczny Polski w skali 1:1 000 000 — 6 map z lat 1954–1960, Atlas geolo-giczny Polski w skali 1:2 000 000 — 4 mapy z 1956 r., Atlas geologiczny Polski — zagadnienia stratygraficzno-facjal-ne w skali 1:3 000 000 — 1 mapa, Atlas Œwiata z 1962 r. — 3 mapy oraz wiele map geologicznych Polski i Europy w ró¿nych skalach i atlasów, a tak¿e map œciennych. W 1984 r.
jako ostatnie dzie³o Edwarda Rühlego zosta³a opublikowana Mapa geologiczna Polski w skali 1:500 000, — opracowanie zbiorowe pod Jego redakcj¹ naukow¹, które mo¿e i obecnie stanowiæ wzór metodycznego i zespo³owego opracowania (Ber, 2005).
Edward Rühle zawsze s³u¿y³ pomoc¹ merytoryczn¹ wszystkim, którzy o to prosili. Szczególnie interesowa³ siê rozwojem i podnoszeniem kwalifikacji m³odej kadry naukowej poprzez publikacje, przewody doktorskie i habi-litacyjne. Nie sposób nie pamiêtaæ dziœ stosunku Profesora do m³odszych pracowników. S³ucha³ ich pilnie. Dawa³ du¿¹ swobodê w myœleniu i w dzia³aniu. Ale wymaga³ konsekwencji w realizacji podjêtych decyzji. Niejedno-krotnie dawa³ do zrozumienia, ¿e ka¿da decyzja dotycz¹ca przysz³ych dzia³añ powinna zawieraæ dok³adny harmono-gram i rodzaj zajêæ oraz termin, treœæ i formê zakoñczenia (Mojski, 2005). Edward Rühle opracowa³ ponad 100 opinii o samodzielnych pracownikach naukowo-badawczych, o profesorach nadzwyczajnych i zwyczajnych oraz recenzji dotycz¹cych prac doktorskich i habilitacyjnych. By³ pro-motorem rozpraw doktorskich Józefa E. Mojskiego, Syl-westra Skompskiego, Andrzeja Bera, Feliksa B. Pieczki, W³adys³awa S³owañskiego i Genowefy Kotlickiej.
Profesor Edward Rühle zosta³ wyró¿niony wieloma odznaczeniami i nagrodami, m.in. Srebrnym Krzy¿em Zas³ugi z Mieczami (1943), Krzy¿em Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1960), Orderem Sztandaru Pra-cy I klasy (1963), Krzy¿em Komandorskim Orderu Odro-dzenia Polski z Gwiazd¹ (1978), Krzy¿em Armii Krajowej i Warszawskim Krzy¿em Powstañczym (1977). Zosta³ te¿ wyró¿niony Odznak¹ Zas³u¿onego Geologa Mongolskiej Republiki Ludowej (1966). Otrzyma³ wiele odznak i odznaczeñ od krajowych instytucji naukowych (Z³ot¹ odznakê za Zas³ugi dla Warszawy — 1977, Z³ot¹ Odznakê Zas³u¿ony dla Polskiej Geologii, 1970, Z³ot¹ Odznakê Za Zas³ugi w dziedzinie Geodezji i Kartografii — 1982, Z³ot¹ Odznak¹ Zas³u¿ony dla Ziemi Gdañskiej — 1982). Uzy-ska³ tak¿e Nagrodê Ministra Wyznañ Religijnych i Oœwie-cenia Publicznego (1929), Nagrodê Pañstwow¹ II stopnia (1955), Nagrodê Prezesa CUG (1952).
Zmar³ 24 sierpnia 1988 r. i zosta³ pochowany na cmen-tarzu Ewangelicko-Augsburskim w Warszawie przy ul. M³ynarskiej (kwatera 35).
Literatura
BER A. 2004 — Kartografia geologiczna w Pañstwowym Instytucie Geologicznym w latach 1945–2004. Prz. Geol., 52: 377–382. BER A. 2005 — Profesor Edward Rühle — twórca polskiej powojen-nej kartografii geologiczpowojen-nej. Biul. Pañstw. Inst. Geol., 414: 71–74. JAWOROWSKI K. 2005 — Edward Rühle — ¿o³nierz polski podziem-nej (1940–1945). Biul. Pañstw. Inst. Geol., 414: 63–70.
MALINOWSKI J. 1981 — Edward Rühle — geolog, kartograf i badacz czwartorzêdu. Biul. Inst. Geol., 321.
MOJSKI J. 1988 — Badania czwartorzêdu w dorobku naukowym pro-fesora Edwarda Rühle. Kwart. Geol., 33.
MOJSKI J. 2005 — Profesor Edward Rühle, jakim pozosta³ w mej pamiêci. Biul. Pañstw. Inst. Geol., 414: 75–82.
NAKIELSKI H. 1985 — „Schronisko” — Wspomnienia prof. dr Edwarda Rühle „Biret i rogatywka”, Iskry, Warszawa: 128–140. OSTROWSKI J & WÓJCIK Z. 1989 — Profesor E. Rühle. 2.IX 1905–24 .VIII. 1988. Polski Prz. Kartograf., 21: 91–97. PODLEWSKI S. 1957 — Przemarsz przez piek³o. Wyd. PAX. TYSKI S. 1988 — Pamiêci profesora dr Edwarda Rühlego (1905–1988), Prz. Geol., 36: 686–688.
384
