W sprawozdaniu z konferencji Zespołu Historii Polskiej Techniki Hutniczej i Odlewniczej opublikowanym przez doc. M. Radwana w nrze 3/1963 „K w artalnika“ moja wypowiedź w dyskusji nad referatem mgra inż. M. Kwapisiewicza uległa pewnemu niewielkiemu, lecz bardzo istotnemu zniekształceniu. Autor tego refe ratu zwrócił m.in. uwagę, że analizowane przez niego próbki rudy i żużla z tere n ów Wielkopolski zawierają stosunkowo wysoką zawartość fosforu, a wczesno średniowieczne w yroby z tego terenu — niską. Referując moją wypowiedź w tej sprawie, pisze doc. M. Radwan, że polemizowałem „z M. Kwapisiewiczem w k w e stii przechodzenia fosforu do metalu“, oraz wyraziłem przypuszczenie, „że na tere nach Wielkopolski stosowana była inna technologia wytapiania“ (s. 467).
Otóż poglądu o odrębnej technologii wytopu na terenie Wielkopolski nie w y rażałem na tej konferencji i jest to całkowicie sprzeczne z moimi zapatrywaniami. N ie uważam przy tym, aby technologia miała istotny w p ły w na przechodzenie fosforu do metalu podczas procesu dymarkowego, aby więc zmieniała ogólną korelację pomiędzy zawartością fosforu w rudzie i metalu. W ypowiedź moja na konferencji miała na celu wyjaśnienie powstałego nieporozumienia. Poprosiłem bowiem przed referatem mgra Kwapisiewicza o udostępnienie maszynopisu w y n i ków badań i na tej podstawie stwierdziłem, że zawartość fosforu jest na ogół wysoka zarówno w próbkach rudy i żużla z Wielkopolski (co pokrywa się całko wicie z wynikami moich wcześniejszych badań próbek żużla z tego terenu1), jak i w przedmiotach żelaznych (co również pokrywa się z wynikami, jakie otrzymali inni autorzy2, a również i j a 3). Niską zawartość fosforu zaobserwowano jedynie w części zbadanych grotów strzał, lecz m ała liczba takich analiz nie uprawnia jeszcze do ogólnych wniosków, tym bardziej że groty takie często przechodziły z rąk do rąk i nie wiadomo, czy wszystkie były wyrobem miejscowym. W ersja więc o rzekomo niskiej zawartości fosforu we wczesnośredniowiecznych wyrobach z Wielkopolski, zbadanych przez mgra Kwapisiewicza, powstała w w yniku niezbyt dokładnego zreferowania przez niego w yn ików badań, co właśnie wyjaśniłem w sw ej wypowiedzi dyskusyjnej na wspomnianej sesji.
Jerzy Piaskow ski
' I
1 J. P i a s k o w s k i , M etaloznaw cze badania w yrobów żelaznych z cm en ta rzysk W ie lk o p o ls k i z okresu w pływ ów rzym skich. „Fontes Archaeologici Posna- nienses“, t. X II, 1961.
2 K. K a p i t a ń c z y k , Z. G ł o w a c k i , Z. K u r z a w a , M. M i e d z i ń - s k i, M ożliw ości poznawcze badań chem icznych, fiz y k o -ch e m icz n y ch i m e ta lo znaw czych w odniesieniu do m a teriałów archeologicznych. „Archeologia Polski“ , t. I, 1957; Z. G ł o w a c k i , W. Ł o s i ń s k i , Badania m etaloznaw cze noży z w czesnośredniow iecznego cm entarzyska w M łod zikow ie, pow. Środa. „Fontes Archaeologici Posnanienses“, t. X I, 1960.
* Nieopublikowane dotychczas materiały z Biskupina, pow. Żnin. K W A R T A L N IK H IS T O R II N A U K I I T E C H N IK I. B O K I X — N r 1
