Belgijski Ośrodek Narodowy Historii Nauki

162 Kronika

K R O N I K A Z A G R A N I C Z N A

Stany Zjednoczone

M E D A L G. S A R T O N A

W r. 1955 T o w arz y stw o H isto rii N a u k i w Stanach Zjednoczonych postano- ' w iło przyzn aw ać corocznie m edal im ienia G eo rge’a Sartona za w ybitn e prace n au ko w e z zakresu historii nauki. M e d a l ten otrzym ali dotychczas: w 1956 r . — prof. Ch. Singer i p an i D. W a le y Singer, w 1957 r. — prof. L. Thorndycke, w 1958 r. — prof. J. Fulton i w 1959 r. — prof. A . Koyrć.

A. J.

Francja

W Y S T A W A Z O K A Z J I X I V T Y G O D N I A L A B O R A T O R I U M

Z o kazji 25 rocznicy sw ego utw orzenia W yższa Szkoła Techniki L a b o ­ ra to ry jn ej p ośw ięciła w czerw cu 1959 r. część sw ej dorocznej w y sta w y retro­ spektyw nem u zilu strow an iu w kład u, ja k i w niosło do n au k i i techniki w e F ra n c ji 25-lecie 1789— 1815. W yk orzystano przy tym liczne publiczne i p ry w atn e zbiory narzędzi naukow ych i dokum entów (m. in. zbiory d yrektora Szkoły d r inż. M . J. Laissus, ak tyw nego członka gru p y francu sk ich historyków nauki), b y uzyskać m ożliw ie pełny obraz okresu w dużej m ierze decydującego dla późniejszego życia nau kow ego Francji.

W a rt o w ym ien ić tytuły k ilk u d ziałów w y sta w y : środow isko rew olucyjne (eksponuje się tu m. in. kalendarze, ze gark i i zegary ilustrujące, często w spo­ sób naiw ny, p o w staw an ie n o w ej epoki); instrum enty n au kow e X V I I I w. (w e F ra n c ji noszą one jeszcze cechy okresu rzem ieślniczego); Instytut N a r o ­ dow y F ran cu sk i (będący kolejnym ogniw em K ró le w sk ie j A k ad em ii N a u k ); Szkoła N o rm a ln a ; Szkoły centralne i instytucje nauczania ogólnego; Szkoła Politechniczna; M uzeum N a ro d o w e H istorii N a tu ra ln e j; K o n serw atorium Sztuk i Rzem iosł; Patenty na w y n alazk i; T o w . O p iek i nad Przem ysłem N aro d o w y m ; instrum enty n au ko w e z początków X I X w .; dziesiętny system metryczny i biu ro m ia r długości.

A. J.

Belgia

B E L G IJ S K I O Ś R O D E K N A R O D O W Y H I S T O R I I N A U K I

B e lg ijs k i O środek N a ro d o w y H isto rii N a u k i p ow o łan y został do życia w 1957 r. a w kw ietn iu 1958 r. zatwierdzony jak o stowarzyszenie przez M in. O św iaty Publicznej, które go subw en cjonuje. Celem jego działan ia jest p op ie­ ranie bad ań w dziedzinie historii nauki.

K ronika

₁₆₃

Ośrodek rozpoczął sw ą działalność od in w en ta ry zac ji ręk o pisów intere­ sujących h istoryków n au ki w B elgijsk ie j B ibliotece K ró le w s k ie j oraz in w e n ­ tary zacji p rzy rząd ó w n au kow ych zn ajdujących się w B elgii.

W w y n ik u dotychczasowych p rac nad in w entarzem m an u sk ryp tów p o­ w s ta ła kartoteka, która o bję ła następujące dziedziny nau ki: geografię, alch e­ mię, astronomię, biografię, architekturę, medycynę, sztukę w ojenną, muzykę, fizykę, n au ki przyrodnicze, chemię i m atem atykę. P ra c e te muszą być uzgod­ nione z w y n ik a m i uzyskanym i przez Ośrodek N a ro d o w y A rch eo lo gii i H isto rii K siążk i i uzupełnione jego m ateriałam i. P o d o bn a kartoteka m an u sk ry p tó w z zakresu historii n au ki o praco w y w an a jest rów nież w B ibliotece U n iw e r s y ­ teckiej w Leodium .

W szystkie te p race rozłożone n a w iele lat m ają na celu o pracow anie zbiorczego katalogu w szystkich m an u sk ryp tó w interesujących historię n au ki a przech ow yw an ych w B elgii. P rzy tej o k azji O środek z w ra c a u w a g ę badaczy z zakresu historii n au k i na zbiór dokum entów, głów n ie korespondencji, zgro­ m adzony przez Fun dację Quetelet, a za w ie ra ją c y bardzo ciekaw e m ateriały do ro z w o ju n au k i w X I X w . nie tylko w B e lg ii ale i w innych krajach .

P race nad inwentarzem zabytkow ym instrum entów n au k o w ych przecho­ w y w a n y c h w B e lg ii w m uzeach i kolekcjach p ry w atn y c h rozpoczęto już w 1939 r. z in icjaty w y N aro d o w e go B elgijsk ie go Kom itetu H isto rii N a u k i. P o ­ służono się tu ogólnym inw entarzem d ó br kultury, sporządzonym n a zlecenie rządu belgijsk iego w okresie m iędzyw ojennym i na jego p od staw ie sporządza się p rzy pom ocy specjalisty in w en tarz instrum entów naukow ych.

N a m arginesie tego problem u stw ierdzić można, że B e lg ia nie p rzy k ład ała d aw n iej należytej w a g i do k o n se rw a c ji instrum entów i narzędzi naukowych, ja k to w idać z historii M uzeum Przem ysłu. M uzeum to zostało utworzone w 1826 r. przez k ró la H o lan d ii d la opieki nad bardzo p o w a żn y m i zbioram i instrum entów n au kow ych zgrom adzonych przez J. H. O n d e rd e w ijn g a a rt - Canziusa, urodzonego w 1771 r. w Delft, notariusza i p rzy rod n ik a-am atora. W 1829 r. dołączono do tej k o lek c ji bogate zbiory gabinetu fizycznego z fu n ­ d acji van R ensvoude z H agi.

M uzeum P rzem ysłu zostało w r. 1886 przeniesione z p ałacu K a ro la L o t a - ryńskiego dcf P a łac u Południow ego, gdzie spłonęło w czasie pożaru w 1887 r.; b ra k jest wiadom ości, co się stało z jego eksponatam i. W 1846 r. M ailly , sekre­ tarz K o m isji adm inistru jącej m uzeum w y d a ł k atalo g z a w ierają cy 2390 pozycji, z których dziś ud ało się odnaleźć i zidentyfikow ać 16 sztuk rozproszonych po całym k r a ju (O bserw atoriu m , M uzeum Sztuk i Rzem iosł w B rukseli, U n iw e r ­ sytet w Leodium itd.). B y dać pojęcie o w artości zaginionych obiektów, trzeba w spom nieć, że trzy p lan etaria (złożone przez O bserw a to riu m w M uzeum P ięć­ dziesięciolecia) i 3 soczewki p rzypisane H u y g e n so w i (znajdujące się w O b s e r ­ w atoriu m ) m ają w artość sprzedażną dochodzącą dziś do setek tysięcy fran k ó w . Obecne prace in w entaryzacyjne p o z w a la ją na odszukanie w ie lu starych instrum entów n au kow ych zagranicznych i k ra jo w y c h p rzech o w y w an ych często w niekorzystnych w aru n k ach i na skutek tego skazanych na zagładę.