Widok Dynamika powołań kapłańskich w Polsce w okresie pontyfikatu papieża Jana Pawła II /1978-1986/

ROCZNIKI NAUK SPOŁECZNYCH Tom XVI-XVII, zcłzyt 1 - 1988-1989

JÓZEF BANIAK

DY N A M IK A PO W O ŁA Ń KAPŁAŃSKICH W POLSCE W OKRESIE PONTYFIKATU PAPIEŻA JANA P A W Ł A II (1978-1986)

WSTgP

Badania s o c j o l o g i c z n e powołań duchownych - k a p ła ń s k ic h i zakonnych - w P o ls c e obejm ują swym z a s i ę g i e m l a t a 1900-1979. Z r e a li z o w a n o j e w K a t o li c k i m U n i w e r s y t e c ie L u b e ls k i m , n a jp i e r w pod k ierunkie m k s. p r o f . J . M a j k i , a n a s t ę p n i e k s . p r o f .

W. P iw o w a r sk ie g o , wśród duchowieństwa p a r a f i a l n e g o i alumnów seminarió w duchownych d i e c e z j a l n y c h i zakonnych. Badania te wykonano w 14 d i e c e z j a c h K o ś c i o ł a r z y m s k o k a t o l i c k i e g o i w więk s z ó ś c i Wyższych Seminariów Duchownych /WSD/. W i c h wyniku uzys kano cenne dane i m a t e r i a ł y empiryczne d o t y c z ą c e s t a n u l i c z b o ­ wego k s i ę ż y oraz dynamiki w zrostu i r e a l i z a c j i powołań k a p ła ń ­ s k ic h w po szczególn ych d i e c e z j a c h w P o l s c e . Syntezy wyników wspomnianych badań dokonał a u t o r tego a r t y k u ł u , p rz y g o to w u jąc o p a r t ą na uzyskanych tam danych w ła sn ą d y s e r t a c j ę d o k to rsk ą w ramach prac badawczych Zakładu S o c j o l o g i i R e l i g i i U n iw e rs y

-' -I

t e t u W arszawskiego, k t ó r ą o b r o n i ł w 1982 r .

W następnym o k r e s i e , c z y l i w l a t a c h 1980-1986, badań empirycznych ned po wołaniami w P o ls c e n ie prow a dzon o. Pakt ten może sugerować brak r z e t e l n e j wiedzy o p o w o ła n ia c h w na­ szym k r a j u , b i o r ą c pod uwagę ten w ł a ś n i e p r z e d z i a ł c z a s u . S u g e s t i a taka byłaby jed nak n ie p ra w d z iw a , ponieważ w zrost i l o ś c i o w y i proces r e a l i z a c j i powołań k a p ł a ń s k i c h i zakon­ nych j e s t śledzony na b i e ż ą c o i odnotowywany w dokumentach k o ś c i e l n y c h , a n a s t ę p n ie przekazywany do wiadomości s p o ł e ­ czeństwa w form ie sp orządzan ych r e g u l a r n i e s t a t y s t y k powo­ ł a ń i duchowieństwa d i e c e z j a l n e g o i zakonnego. S t a t y s t y k i t a ­ k i e z a m i e s z c z a ją na swych łamach różn e p e r i o d y k i k o ś c i e l n e i p e r i o d y k i n a le ż ą c e do stow a rz ysz e ń c h r z e ś c i j a n i k a t o l ik ó w ś w i e c k i c h . S t a t y s t y k i t e są ś led zo n e uważnie p r z e z c z y t e l n i ­ ków, d a j ą c dowód z a i n t e r e s o w a n ia tą p r o b le m a t y k ą w naszym k r a j

O c z y w iś c i e , wiedza o powoła n iach k a p ła ń s k ic h u zyskiwa­ na przy pomocy t e j w ł a ś n i e metody - a n a l i z y dokumentów i s t a ­ t y s t y k - n i e j e s t kompletna i w stosunku do wiedzy nagroma­ d z o n e j w r e z u l t a c i e badań empirycznych odznacza s i ę wieloma brakami i n i e d o k ł a d n o ś c i a m i. Z pewnością b adan ia s o c j o l o g i c z ­ ne d a ł y b y o r i e n t a c j ę z n a c z n ie s z e r s z ą i w s z e c h s t r o n n i e j s z ą . Skoro je d n a k n ie były one w o sta tn im o k r e s i e i n i c j o w a n e i r e a ­ l i z o w a n e , n i e można uznać " r z e c z y o powoła niach za n i e b y ł ą " , o g r a n i c z a j ą c s i ę do i n f o r m a c j i i danych o po w ołan iach k a p ła ń ­ s k i c h w P o l s c e do roku 1979 w ł ą c z n i e . Takie p o s t a w i e n i e s p r a ­ wy o k a z a ło b y s i ę n i e k o r z y s t n e d l a an alizowan ego w t e j pracy problem u g łó w n e g o , a p r z e d e wszystkim z ac ie m n ia ło b y znaczn ie g l o b a l n y o b r a z powołań i ź l e ukazywałoby dynamikę i c h w z ro s tu , r o z w o j u i l o ś c i o w e g o i r e a l i z a c j i w o k r e s i e o s t a t n i c h p r z e o ­ b r a ż e ń s p o łe c z n y c h i świadomościowych w naszym k r a j u . Brak a n a l i z y d o t y c z ą c e j s y t u a c j i powołań w P o ls c e w l a t a c h 1979- -1986 z u b o ż y łb y t r e ś c i o w o samą p r a c ę , d e z in f o r m u ją c w konse­ k w e n c ji w tym z a k r e s i e j e j c z y t e ln i k ó w . Wychodzę st ą d z za­ ł o ż e n i a , i ż a n a l i z a s o c j o l o g i c z n a a ktu aln ych s t a t y s t y k powo­ ł a ń w P o l s c e za ten ok res p r z y n i e s i e rów n ież cenne opracowa­ n i e t e j i n t e r e s u j ą c e j poznawczo p ro blem a ty k i s o c j o r e l i g i j - n e j , z a ś ja k o metodę s ł u ż ą c ą do r o z w i ą z a n i a problemu tu pod­ n i e s i o n e g o można uznać j ą za k o rz y stn ą na równi z innymi

me-2 t oósmi s o c j o l o g i c z n y m i .

Wychodząc z z a ł o ż e n i a , i ż gruntowna a n a l i z a s o c j o l o g i ­ czna i s t a t y s t y c z n a powołań k a p ła ń sk ic h w P o ls c e w l a t a c h o s i e m d z i e s i ą t y c h j e s t p o tr z e b n a z naukowo-poznawczego punktu w i d z e n i a , n a le ż y z a p y t a ć , j a k k s z t a ł t u j e s i ę stan i l o ś c i o w y t y c h powołań w p r z y ję t y m do oceny o k r e s i e ? J a k i j e s t wówczas ste n l i c z b o w y k s i ę ż y /powołań z re a lizo w an y c h / i s t a n l i c z b o ­ wy alumnów ',VSD /powołań r e a liz o w a n y c h / ? Jak k s z t a ł t o w a ł s i ę n a b ó r kandydatów do d i e c e z j a l n y c h i zakonnych seminarió w du­ chownych w tym o k r e s i e w s k a l i k r a j u i w p o s z c z e g ó ln y c h d i e ­ c e z j a c h oraz w zakonach i zgromadzeniach zakonnych? J a k ie są w tym o k r e s i e w sk a źn iki r e a l i z a c j i powołań w obu s k a l a c h od­ n i e s i e n i a po prze z u d z i e l a n i e p r e z b i t e r a t u alumnom o s t a t n i e ­ go r o k u st u d ió w seminaryjnych? Jak k s z t a ł t u j ą s i ę p r o p o r c j e i l o ś c i o w e n e o p r e z b i t e r ó w d i e c e z j a l n y c h i zakonnych? J a k i j e s t wskaźnik u m ie r a l n o ś c i kapłanów d i e c e z j a l n y c h i kapłanów za­ konnych w tym o k r e s i e ? I w r e s z c i e , jaka j e s t dynamika wzro­ s t u i r e a l i z a c j i powołań k a p ła ń s k ic h w l a t a c h o s i e m ć z i e s i ą

-tych w porównaniu do dynamiki z l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y c h i siedem­ d z i e s i ą t y c h ? P y ta n ia t e można sp row a d zić do je d n e g o p y t a n ia podstawowego: Jak k s z t a ł t u j e s i ę proces naboru i r e a l i z a c j i d i e c e z j a l n y c h i zakonnych po wołań k a p ła ń s k ic h w F o l s c e w okre­ s i e t r w a ją c e g o p o n t y f i k a t u p a p ie ż a Jana Pawła I I ?

Na p y t a n ia te odpowiem w n in i e js z y m a r t y k u l e , wykorzy­ s t u j ą c dostępne dane s t a t y s t y c z n e o p o w o ła n ia c h i s t a n i e du­ chowieństwa w P o l s c e , k t ó r e z o s t a ł y z a c z e r p n i ę t e z różn ych dokumentów k o ś c i e l n y c h / B i u r o Prasowe S e k r e t a r i a t u Prymasa P o l s k i / i z innych m a te r ia łó w publikowanych na ten tem at.

Po d n ies io n y t u problem z an alizow any z o s t a n i e w dwóch c z ę ś c i a c h : p i e r w s z e j - mówiącej o l i c z e b n o ś c i powołań " r e a ­ liz o w a n y ch " i d r u g i e j - w s k a z u ją c e j na s t a n l i c z b o w y powo­ ła ń " z r e a l i z o w a n y c h " . Dodatkowo zaprezentowana b ę d z ie tak ż e k w e s tia " r u c h u po wołań" w p o sz c z e g ó ln y c h d i e c e z j a c h i zako­ nach w badanym o k r e s i e . N a le ż y zaznaczyć z m e to d o lo g ic z n e g o punktu w i d z e n i a , że w a n a l i z i e t e j z n aczen ie podstawowe ma­ j ą tematyczne t a b e l e z b i o r c z e i dane w n ic h zam ie szczon e . Natomiast i c h o p is s o c j o l o g i c z n y ma na c e l u w y j a ś n i e n i e z w ią ­ zków i z a l e ż n o ś c i zachodzących między tymi danymi, j a k i zwró­ ce n ie uwagi na j a k n a j i s t o t n i e j s z e trendy rozwojo we w dynamice powołań w o k r e s i e p o n t y f i k a t u Jana Pawła I I .

1 . LICZ3BN0ŚĆ ALUMNÓW

Tempo w z ro s tu l i c z e b n o ś c i alumnów w d i e c e z j a l n y c h i za­ konnych se m in a ria c h duchownych w P o ls c e w badanym p r z e d z i a l e czasu ukazane b ę d z ie t u w odrębnych t a b e l a c h z b i o r c z y c h . Pod­ stawę do o b l i c z e n i a wskaźników procentowych t e g o ż w z ros tu s ta no w ić b ę d z i e l i c z b a k le ry ków z 1977 r . , tra k tow a n a ja k o 10055.

T a b e la 1 i n f o r m u je o dwóch ważnych sp rawach w omawianym z a g a d n i e n iu dynamiki powołań k a p ła ń s k ic h w o k r e s i e p o n t y f i k a ­ tu Jana Pawła I I . Po p i e r w s z e w sk a zu je , i ż w tym o k r e s i e

w z r ó s ł od se te k alumnów o 74,6% w stosunku do o d s e tk a z 1977 r . , a w tym w se m in a r ia c h d i e c e z j a l n y c h o 5 6 , 8 % i w s e m in a ria c h zakonnych o 118,9%. Oznacza to zarazem, i ż zakonne po w oła n ia k a p ł a ń s k i e w z r a s t a ł y s z y b c i e j i l i c z n i e j n i ż d i e c e z j a l n e po­ w o ła n ia k a p ł a ń s k i e , zaś r ó ż n i c ę t ę uwypukla w sk a źn ik wynoszą­ cy 62,1%. Po d r u g i e , z w i ę k s z y ł s i ę również nabór kandydatów na p ie rw s z y rok stud iów sem inaryjn ych o b l i s k o 60%, a w tym

Tab. 1. L i c z e b n o ś ć alumnów d i e c e z j a l n y c h i zakonnych w P o ls c e w l a t a c h 1978-1986

Alumni WSD d i e c e z j a l n y c h Alumni WSD zakonnych Alumni r a z em

Rok I r o k ogółem I rok ogółem I rok ogółem

L . % L % L % ' L % L % L % 1977 831 100,0 3607 100,0 333 100,0 1451 100,0 1164 100,0 5058 100,0 1978 904 108,7 3784 104,9 342 102,7 1541 106,2 1246 107,0 5325 105,2 1979 1081 130,0 4179 115,8 436 130,9 1666 114,8 1517 130,3 5845 115,9 1980 1060 127,5 4449 123,3 470 142,0 1836 125,8 1530 131,4 6285 124,2 1981 1105 132,9 4727 131,0 466 139,9 1987 136,2 1571 134,9 6714 132,7 1982 1210 145,6 5018 139,1 545 163,6 2207 152,1 1755 150,7 7225 142,8 1983 1054 125,6 5207 144,3 577 173,2 2474 170,5 1631 140,1 7681 151,8 1984 1102 132,6 5365 148,7 6 1 0 183,1 2765 190,5 1712 147,0 8130 166,6 1985 1190 142,9 5563 154,3 664 199,4 2901 199,9 1854 159,2 8464 167,3 1986 1120 134,7 5658 156,8 740 222,2 3177 218,9 1860 159,7 8835 174,6 1978-86 +289 + 34,7 +2051 +56,8 +407 +122,2 +1726 +118,9 +696 +59,7 +3777 +74,6 1970-77 ł-280 +50,8 +510 +16,7 +184 +123,4 +460 +46,4 +464 +66,2 +970 +2 3 ,7

do WSD d i e c e z j a l n y c h o 34,7% i do WSD zakonnych aż o 122,2%. A zatem i w tym wypadku można mówić o większym w z r o ś c i e l i c z ­ bowym po wołań k a p ła ń s k ic h do zakonnych sem inariów duchownych n i ż do seminarió w d i e c e z j a l n y c h , z a ś r ó ż n i c ę tę wyraża wskaź­ n ik wynoszący 87,5%. Zróżn ic ow a n ie t o może o z n ac z a ć ta k ż e więk­ sze z a i n t e r e s o w a n i e kapłaństwem zakonnym n i ż kapłaństwem d i e ­ c e zjaln ym w środowisku k a t o l i c k i e j m ło dzieży m ę s k i e j , co n i e b y ł o d o s tr z e ż o n e w c z e ś n i e j w ba da n ia c h s o c j o l o g i c z n y c h ^ .

A n a l i z u j ą c to z a g a d n i e n ie n i e n a le ż y p o s łu g i w a ć s i ę wy­ ł ą c z n i e wskaźnikami procentowymi, ponieważ n i e zawsze od d a ją one p r e c y z y j n i e i s t o t ę r z e c z y . T rze ba w z ią ć pod uwagę także l i c z b y r z e c z y w i s t e , w sk a zu ją c e na f a k ty c zn y w z ro s t od setk a alumnów w po sz c z e g ó ln y c h l a t a c h p o n t y f i k a t u Jana Pawła I I , j a k i na w z r o s t z a k r e s u z a i n t e r e s o w a n i a s i ę wówczas k a p ła ń ­ stwem / j a k o w a r t o ś c i ą i d r o g ą ż y c ia / w obu f o r m a c j a c h duchow­ nych r e a l iz o w a n e g o wśród m ło d z ie ż y , w y r a ż a ją c e g o s i ę między innymi we wzmożonej co r o k u r e k r u t a c j i na p i e r w s z y r o k s t u ­ diów se m in a ry jn y c h . D o k ł a d n i e j s z a a n a l i z a t a b e l i 1 u k a z u je to z j a w i s k o w c a ł e j p e ł n i , n ie p o m i j a j ą c żad n ej k w e s t i i . Spójrzmy może j e d y n i e na c a ły badany okres w ś w i e t l e tych l i c z b , b i o r ą c pod uwagę r o k 1977 i rok 1986, a dostrzeżemy wtedy, że w 1986 r . p r z y j ę t o na I r o k s t u d ió w t e o l o g i c z n y c h do obu typów WSD o 6 96 kandydatów w i ę c e j , a w tym do WSD d i e c e z j a l n y c h o 289 i do Y/SD zakonnych o 407; że o g ó ln a l i c z ­ ba k le ryków s t u d i u j ą c y c h na 7 r o c z n ik a c h we w s z y s t k i c h WSD z w i ę k s z y ł a s i ę o 3777 osób, w tym w d i e c e z j a l n y c h o 2051 i w zakonnych o 1726 osó b. Są to l i c z b y b a rd z o duże i wska­ z u j ą c e na rów n ie duże tempo w z r o s t u powołań k a p ł a ń s k i c h obu f o r m a c j i duchownych w P o ls c e w tym o k r e s i e ^ .

Chcąc wykazać, czy naprawdę w trwającym p o n t y f i k a c i e Jana Pawła I I w z r o s ło z a i n t e r e s o w a n i e kapłaństwem wśród ka­

t o l i c k i e j m ło dzieży męskiej w P o l s c e , w y r a ż a j ą c e s i ę w zw ię k ­ szonej l i c z b i e powołań r e a l iz o w a n y c h i r ek ru tow a n yc h systema­ t y c z n i e do seminariów duchownych w tym o k r e s i e , porównałem w sk a źn ik i r z e c z y w i s t e i procento we tych powołań z dwóch r ó ż ­ nych okresó w: a/ p o p r z e d z a ją c e g o obecny p o n t y f i k a t p a p i e s k i , t j . l a t a 1970-1977 / k r ó t s z y / , b/ sta n o w ią c y czas p o n t y f i k a ­ t u , t j . l a t a 1978-1986 / d ł u ż s z y / . Z a g a d n i e n i e to u k a z u je d o k ł a d n i e rubryk a doln a w t a b e l i 1. W ś w i e t l e zam iesz czonych tam wskaźników lic z b o w y c h o k a z u je s i ę , że s t a n i l o ś c i o w y r e a ­

liz o w a n y c h powołań /alumnów/ k s z t a ł t u j e s i ę k o r z y s t n i e j w ł a ś ­ n ie w o k r e s i e p o n t y f i k a t u Jana Pawła I I n i ż w l a t a c h siedem­ d z i e s i ą t y c h , p r z e d j e g o rozp oc zę c ie m . Podczas t rw a n ia tego p o n t y f i k a t u do WSD p r z y j ę t o w ię c e j o 232 alumnów na p i e r w ­ szy r o k s t u d i ó w , w tym do zakonnych o 223 i do d i e c e z j a l ­ nych o 9 o s ó b . L i c z b a ł ą c z n a alumnów z w sz y st k ic h 7 r o c z n i ­ ków p o w ię k s z y ła s i ę 4 - k r o t n i e , w tym t y l e ż samo w semina­ r i a c h zakonnych i . d i e c e z j a l n y c h . Wskaźniki te z w ię k s z a j ą s i ę j e s z c z e b a r d z i e j wówczas, kiedy zestawimy j e ze wskaźnikami powołań k a p ła ń s k i c h r e a l iz o w a n y c h w l a t a c h s z e ś ć d z i e s i ą t y c h .

Z k o l e i w ś w i e t l e wskaźników procentowych w o k r e s i e p o n t y f i k a t u Jana P aw ła I I s z y b c i e j w z r a s t a ł a ogólna l i c z b a alumnów w obu typach WSD, natom iast n i e w i e l k i j e j spadek da­ j e s i ę zauważyć w n a b o r z e kandydatów na p i e r w s z y rok st udió w se m in a ryjn yc h , z w ł a s z c z a do WSD d i e c e z j a l n y c h . Niemniej wskaż*- n i k i t e n a le ż y od czytyw ać, ja k j u ż zaznaczyłem, ł ą c z n i e z l i c z ­ bami r z e c z y w i s t y m i , a wtedy n i e z a j d z i e obawa o z ł ą i n t e r ­ p r e t a c j ę p r o o o r c j i w y r a ż a ją c y c h tempo D r z y r o s t u i lo ś c i o w e g o

5 powołań .

W ś w i e t l e dokonanego porównania danych s t a ty s ty c z n y c h można p o w ie d z i e ć o g ó l n i e , że w o k r e s i e p o n t y f i k a t u papie ża Jana Pawła I I p o w o ła n ia k a p ła ń s k i e b y ł y s z y b c i e j i l i c z n i e j tak wzbudzane, j a k i r e a l i z o w a n e n iż w o k r e s i e p o n t y f i k a t ten p o prze d za ją c ym , c z y l i w l a t a c h s z e ś ć d z i e s i ą t y c h i s i e ­ d e m d z i e s ią t y c h . P o w s t a je zarazem p y t a n i e , j a k i e przyczyny, c h a r a k t e r y z u j ą c e te n w ła ś n i e okres l a t 1978-1986, l e g ł y u podstaw tak dynamicznego wzrostu l i c z b y powołań k ap ła ń ­ s k ic h w P o ls c e ? Na p y t a n i e to n ie można o d pow ie dz ie ć o b i e k ­ tywnie i w y c z e r p u ją c o przy pomocy zeprezentowanych wyżej wskaźników s t a t y s t y c z n y c h . O p i e r a j ą c s i ę na n i c h i powołując s i ę na b a d a n ia sondażowe wśród n i e w i e l k i e j grupy alumnów WSD i m ło d z ie ż y k a t o l i c k i e j ^ można p o w i e d z i e ć , że do w zrostu z a i n t e r e s o w a n i a kaołaństwem p r z y c z y n i ł s i ę sam paoież Jan Paweł I I p o p rze z o s o b i s t y wzór k ap ła ń stw a i model kapłana , j a k i so bą r e p r e z e n t u j e , a także poprzez o s o b i s t ą h i e r a r c h i ę w a r t o ś c i , k t ó r e r z e c z y w i ś c i e imponują w i ę k s z o ś c i tych r e s p o n ­ dentów, z w ła s z c z a k lerykom . H i p o t e t y c z n i e można z a ło ż y ć rów­ n i e ż , i ż p r z y c z y n ą t a k ą mogą być p r z e o b r a ż e n i a sp ołeczne w P o l s c e i zmiany w m e n ta ln o ś c i Polaków, j a k i e n a s t ą p i ł y w l a t a c h o s i e m d z i e s i ą t y c h , z a ś i c h k on tyn u acja widoczna j e s t n a d a l w r ó ż n y c h s f e r a c h ż y c ia państwa i j e g o o b y w a t e l i .

H i p o t e z ę t ę n a le ż a ł o b y je d na k że z w e r y fik o w a ć badawczo. W c e l u d o k ł a d n i e j s z e g o j e s z c z e omówienia t e j k w e s t i i warto zoba czyć , czy d o str z e ż o n y w z r o s t l i c z b y powołań w ok re­ s i e 1978-1986 w y s t ą p i ł w każ de j d i e c e z j i i w każdym z a k o n i e , czy t e ż t y l k o w n ie k t ó r y c h z nich? Z a g a d n i e n i e to z i l u s t r u ­ j ą dwie t a b e l e z b i o r c z e /2 i 3/»

B io r ą c za punkt w y j ś c i a rok 1978, r o z p o c z y n a j ą c y ponty­ f i k a t p a p ie ż e Jana Pawła I I , widzimy / t a b . 2/, że w 1986 r . w każdym seminarium d i e c e z ja l n y m l i c z b a alumnów w z r o s ła od k i l k u do ponad 100$. O g ó ln ie z a ś w z ro s t t en wynosi 4 8 ,1$ . N a jw ię k szy p r z y r o s t widoczny j e s t w t a k i c h d i e c e z j a c h , j a k : sz c ze c iń sk o-k am ie ń sk a /o 168,5%/, łomżyńska /o 125,8%/, gdań­ ska /o 115,1%/, k i e l e c k a /o 89,0%/, warszaw ska /o 70,8%/. Z k o l e i w z ro s t ninimalny do tyczy n a s t ę p u j ą c y c h d i e c e z j i : w d r o h i c z y ń s k i e j /o 8,6%/, b i a ł o s t o c k i e j /o 14,9%/, o p o l ­ s k i e j /17,1%/, t a r n o w s k ie j /o 19,3%/, s i e d l e c k i e j /o 21,8%/. W p o z o s t a ły c h d i e c e z j a c h m i e ś c i s i ę on w g r a n i c a c h od 27,0% do 68,6%. Oznacza t o , i ż w każdej d i e c e z j i p o l s k i e j i s t n i a ­ ł y odrębne warunki naboru i r e a l i z a c j i powoła ń k a p ła ń s k ic h , d a j ą c w r e z u l t a c i e różne i c h l i c z b y g l o b a l n e .

Z t a b e l i 3 dowiadujemy s i ę , że j e d y n i e w t r z e c h zako­ nach l i c z b a alumnów u l e g ł a z m n i e j s z e n i u , na tom ia st w 33 w ystą ­ p i ł znaczny j e j w z r o s t . A n a l i z u j ą c w s k a ź n i k i tego w z ro s tu w o k r e s i e p o n t y f i k a t u Jana Pawła I I , s i ę g a j ą c e w 16 zgroma­ dzen iach g r a n ic y od 113,9% do 464,7%, n a l e ż y z a z n a cz y ć , i ż podobnego ożywien ia w p o l s k i c h zakonach s t a t y s t y k i k o ś c i e l ­ ne nigdy n ie zanotoY,ały. Ożyły kadrowo z powrotem przede wszystkim zakony mniej l i c z e b n e , w k t ó r y c h p o s t ę p u j ą c y wskaź­ n ik u m ie r a l n o ś c i kapłanów /ojców/., s k a z y w a ł j e na "ś m i e r ć na­ t u r a l n ą " l u b " z a g ł a d ę n a t u r a l n ą " . Do zakonów ty c h n a l e ż ą na­ s t ę p u j ą c e w sp óln oty: kameduli b o s i , f i l i p i n i , k l a r e t y n i , s a l e t y n i , m i s jo n a r z e Ducha ś w i ę t e g o , kanonicy r e g u l a r n i . Jed­ n o c z e ś n ie z n a c z n i e j s z e z a i n t e r e s o w a n i e życiem zakonnym w ś r o ­ dowisku m ło dzie ży k a t o l i c k i e j dotyczy r ó w n ie ż zgromadzeń zaw­ sze p o s i a d a j ą c y c h l i c z n e p o w o ła n ia k a p ł a ń s k i e . D la p r z y k ła d u można t u wskazać na t a k i e choćby z g ro m a d z e n ia , j a k : s a l e z j a ­ n i e , r e d e m p t o r y ś c i, f r a n c i s z k a n i e , d o m in i k a n ie , c h rystu sow c y, p a l l o t t y n i , j e z u i c i . Ponadto, w k i l k u zakonach i zgromadze­ n ia c h w z ro s t powołań k a p ła ń s k ic h w y s t ą p i ł d o p i e r o w 1986 r . i j e ś l i j e g o tempo utrzyma s i ę w n a stę p n yc h l a t a c h , to

wów-c z a s b ę d z ie można p o w i e d z i e ć o "od m łod ze n iu" i wów-c h s t a n u ka­ drowego, bo w ł a ś n i e alumni sta n o w ią a u t e n t y c z n ą n a d z i e j ę i s z a n s ę na p e r s p e k ty w ic z n ą żywotność t y c h w sp ćln ot zakon­ nych8 . Ta b. 2. L i c z e b n o ś ć alumnów d i e c e z j a l n y c h w P o l s c e w l a t a c h 1978-1986 D i e c e z j a Rok Różnica 1978a100£ 1986 l i c z b a b i a ł o s t o c k a 67 77 10 14,9 chełm iń sk a 16 6 276 110 66,2 częstoch owska 165 210 45 27,2 d r o h ic z y ń s k a 23 25 2 8,6 gdańska 53 114 61 115,1 g n i e ź n i e ń s k a 127 190 63 41,7 gorzowska 122 ' 16 8 46 37,7 k a t o w ic k a 264 350 86 34,1 k i e l e c k a 119 225 106 89,0 k o s z a l i ń s k o - k o ł o b r z e s k a 90 145 55 59,2 krakowska 275 409 134 48,7 lu ba c zow sk a 19 32 13 68,4 l u b e l s k a 185 312 127 68,6 łomżyńska 85 192 107 125,8 łó d z k a 99 141 42 42,4 o p o ls k a 187 219 32 17,1 p ło c k a 103 1 6 2 59 57,2 poznańska 169 231 62 36,6 przemyska 237 395 158 66,6

sandom iersko-radom ska 129 201 72 55,8

s i e d l e c k a 110 134 24 21,8 s z c z e c iń s k o -k a m ie ń s k e 54 145 91 168,5 tarnowska 263 314 51 19,3 warmińska 1 2 6 185 59 46,8 warszawsk a 192 338 146 70,8 w ło c ł a w s k a 122 179 57 46,7 w roc ła w sk a 233 289 56 27,0 Ogółem 3784 5658 +1874 +48,1 * Ź r ó d ł o : M a t e r i a ł y B i u r a Prasowego S e k r e t a r i a t u Prymasa P o l s k i o r a z o b l i c z e n i a własne a u t o r a .

Ta b. 3 . Lic ze b n ość alumnów zakonnych w P o ls c e w l a t a c h 1978-1986

Zakony, Zgromadzenia Rok R óżnica

1978.100$ 1986 l i c z b a 1 2 3 4

___

m isjon a rze Ducha Świętego 13 35 22 169,2

m isjon arze o b l a c i M. N. 65 154 89 136,9

m isjon arze Ś w ię t e j Rodziny 40 50 10 25,0

o r i o n i ś c i 22 20 2 9,1 p a l l o t t y n i 104 161 57 54,8 p a s j o n i ś c i 11 15 4 36,3 p a u l i n i 36 77 41 113,9 p i j a r z y 21 14 7 - 3 3 , 4 redem ptoryści 53 125 72 135,8 s a l e t y n i 31 88 57 183,8 s a l e z j a n i e 170 434 264 155,3

c d . t a b . 3. 1 2 3 4 5 s a l w a t o r i a n i e 51 88 37 72,5 s e r c a n i e 47 83 36 76,6 n a j ś w i ę t s z y c h s e r c M. i J . 15 16 1 6,6 s z e n s z t a c c y - 11 - -w e r b i ś c i 138 168 30 21,7 zmartwychwstańcy 40 65 25 37,5

tow arzystw o św. Pawła - 16 -

-b r a c i a p o c i e s z y c i e l e - 6 -

-Ogółem 1571 3177 +1606 +102,2

Ź r ó d ł o : m a t e r i a ł y W ydziału Zakonnego S e k r e t a r i a t u Prymasa P o l s k i • o r a z o b l i c z e n i a wła sn e a u t o r a .

O g ó ln i e można w ięc s t w i e r d z i ć , że w o k r e s i e t r w a ją c e g o p o n t y f i k a t u Jana Pawła I I n a s t ą p i ł duży w z r o s t , v» stosunku do o k re su w c z e ś n i e j s z e g o , obu typów r e a l i z o w a n y c h powołań k a p ła ń ­ s k i c h : d i e c e z j a l n y c h o 48,1% i zakonnych o 102,2%. Wzrost 'ten j e s t c zę śc iow o zb ie ż ny ze zwiększonym ożywieniem r e l i g i j n o ś c i r o d z i n k a t o l i c k i c h w P o l s c e w tym w ł a ś n i e o k r e s i e , j a k i e dos­ t r z e g a j ą badacze k ato lic y z m u p o l s k i e g o . Z tych to r o d z in r e ­ k r u t u j ą s i ę w znakomitej w i ę k s z o ś c i te tak l i c z n e powołania k a p ł a ń s k i e .

2. LICZEBNOŚĆ KAPŁANÓW

W d a l s z e j a n a l i z i e dynamiki powołań k a p ła ń s k ic h w P o ls c e w o k r e s i e p o n t y f i k a t u p a p i e ż a Jana Pawła I I warto z w ró c ić uwa­ gę na l i c z e b n o ś ć n e o p r e z b i t e r ó w d i e c e z j a l n y c h i zakonnych or a z na l i c z b ę kapłanów inkardynowanych do p o s z c z e g ó ln y c h d i e c e z j i i inkorporowanych do zakonów i zgromadzeń. Nie można pominąć t a k ż e wskaźników u m ie r a l n o ś c i k s i ę ż y , j a k o że i oni wpłyyiają na t ę dynamikę w każdym p r z e d z i a l e c z a s u . Od s t r o n y s t a t y s t y c z ­ n e j z a g a d n i e n i e to z i l u s t r u j ą t a b e l e z b i o r c z e 4 i 5- Dynamikę t ę ukażę na p r z y k ł a d z i e dwóch okresó w: p o p r z e d z a ją c e g o ponty­ f i k a t Jana Pawła I I , t j . l a t a 1971-1977, i kontynuującego ów p o n t y f i k a t , t j . l a t a 1978-1986.

T a b e l a 4 i n f o r m u je , że w o k r e s i e t rw a ją c e g o p o n t y f i k a ­ tu Jana Pawła I I n a s t ą p i ł znaczny w z ro s t l i c z b y n e o p r e z b i - te r ó w , bowiem wynosi on ś r e d n i o 77,8%, w tym d i e c e z j a l n y c h 0 74,8% i zakonnych o 109,1%. W ten sp osób w e r y f i k u j e s i ę t u h ip o t e z a o szczególnym z a i n t e r e s o w a n i u kapłaństwem zakonnym wśród k a t o l i c k i e j młodzieży m ęsk iej w P o ls c e w badanym o k r e ­ s i e , w y s u n ię t a w momencie a n a l i z y wskaźników l i c z e b n o ś c i alum­ nów. J e d n o c z e ś n ie badania wykazały w z ro s t t a k i e g o ż z a i n t e r e ­ sowania kapłaństwem d ie c e z ja l n y m , j e ś l i weźmiemy pod uwagę oba porównywane o k re sy .

Wzrost l i c z b y n e o p r e z b i t e r ó w p r z y c z y n i ł s i ę do w z r o s t u g l o b a l n e j l i c z b y k s ię ż y włączonych do po szc z e g ó ln y c h d i e c e z j i 1 do w sp óln ot zakonnych w l a t a c h 1978-1986. O g ó ln ie z aś od­ s e t e k te n w z r ó s ł o 8,3%, & w tym w p o p u l a c j i k s i ę ż y zakonnych o 15,7% i w p o p u l a c j i k s ię ż y d i e c e z j a l n y c h o 6,1%. Tempo p r z y ­ r o s t u l i c z b y kapłanów zakonnych b y ł o zatem więk sze od tempa

9 p r z y r o s t u l i c z b y kapłanów d i e c e z j a l n y c h .

Tab. 4. STeoprezbiterzy, k s i ę ż a w łą c z e n i do d i e c e z j i i zakonów, k s i ę ż a z m a r li w l a t a c h 1971-1986 K a p ła n i 3adane okresy * * * * * * ——————— ~ R óżnica 1971-1977 1978-1936 l i c z b a _% n e o p r e z b i t e r z y razem: 3800 6759 2959 7 7,8 d i e c e z j a l n i 2973 4831 1953 7 4 ,8 zakonni 922 1928 1006 109,1 inkardynowani razem: 19575 21215 1640 8 ,3 d i e c e z j a l n i 15118 16046 928 6,1 zakonni 4467 5169 702 15,7 z m a r li razem: 1909 2942 1033 54,1 d i e c e z j a l n i 1553 2293 740 41,2 zakonni 356 649 293 8 2 , 2

Ź r ó d ło : m a t e r i a ł y B iura Prasowego S e k r e t a r i a t u Prymasa P o l s k i o r a z o b l i c z e n i a własne a u t o r a .

Z d r u g i e j s t ro n y a n a l i z a s t a t y s t y c z n a w yk a z a ła , że n a ­ s i l i ł a s i ę w badanym o k r e s i e u m ie r a ln o ść k s i ę ż y , co u k a z u j ą w s k a ź n i k i : ogólny o 54,1%, w tym k s ię ż y d i e c e z j a l n y c h o 41,2% i k s i ę ż y zakonnych o 82,2%. D o k ł a d n i e j s z ą o r i e n t a c j ę w a n a l i z o ­

wanym t u p r o b l e m i e u m ożliw ia wgląd w l i c z b y r z e c z y w i s t e do­ t y c z ą c e w s z y s t k i c h t r z e c h k w e s t i i sz c ze g ó ło w y c h , zamieszczo­ nych w t a b e l i 4. Z k o l e i t a b e l a 5 u k a z u je tzw. " r u c h " powołań k ap ła ń sk ic h we w s z y s t k i c h d i e c e z j a c h p o l s k i c h w l a t a c h 1978-1986, uwzględ­ n i a j ą c l i c z b ę n e o p r e z b i t e r ó w , l i c z b ę k s i ę ż y inkardynowanych do d i e c e z j i i l i c z b ę k s i ę ż y zmarłych w tym c z a s i e . A n a l i z a t a b e l i 5 u k a z u j e , że w k i l k u d i e c e z j a c h w y s t ą p i ł r e g r e s l i c z b y n e o p r e z b i t e r ó w w 1986 r . Są t o n a s t ę p u ją c e d i e ­ c e z j e : gorzowska / I /, sz c z e c iń sk o -k a m ie ń sk a /3/, płocka /1 /, tarnowsk a /2 /. W p o z o s t a ł y c h d i e c e z j a c h widoczny j e s t w z r o s t ’ l i c z b y kapłanów w tym w ł a ś n i e r o k u , choć z różn icow an y. N a j­ w i ę k s z ą l i c z b ę n e o p r e z b i t e r ó w u zy s k a ły d i e c e z j e : przemyska, ch ełm iń sk a , w r o c ła w s k a , warszawsk a, o p o ls k a , krakowska, s a n - d o m ie rsko-radom ska.

Z w yjątk iem d i e c e z j i d r o h i c z y ń s k i e j , w p o z o s t a ły c h 26 widoczny j e s t w z ros t ta k ż e o g ó l n e j l i c z b y k s i ę ż y inkardyno­ wanych do k aż d e j z n i c h . Dotyczy on pr z e d e wszystkim d i e ­ c e z j i : w r o c ł a w s k i e j /157/, l u b e l s k i e j /128/, k o s z a l i ń s k o - - k o ł o b r z e s k i e j /127/, p rz em y sk ie j / I 19/, k a t o w i c k i e j i t a r ­ n o w s k ie j’ /po 116 / , k ra k o w s k ie j i w armińskiej /po 107/. W po­ z o s t a ł y c h d i e c e z j a c h w z ro s t ten b y ł j u ż m n ie js z y , mieszcząc s i ę w g r a n i c a c h od 22 do 95 osób.

A n a l i z a danych w y k a z a ła , że w k i l k u d i e c e z j a c h zmala­ ł a u m ie r a ln o ś ć k s i ę ż y , a do tyczy to d i e c e z j i : o p o l s k i e j , k r a ­ k o w s k i e j , k o s z a l i ń s k o - k o ł o b r z e s k i e j , ło m ż y ń s k i e j , s i e d l e c k i e j , l u b e l s k i e j , s a n d o m i e r s k o -r a d o m s k i e j, w a r s z a w s k ie j i wrocław­ s k i e j . W p o z o s t a ł y c h d i e c e z j a c h zmarła w i ę k s z a l i c z b a k s ię ż y w 1986 r . n i ż w 1978 r .

U o g ó l n i a j ą c , można p o w ie d z i e ć , że w ś w i e t l e zap re z e n to­ wanych wyżej danych dynamika powołań k a p ła ń s k ic h k s z t a ł t u j e s i ę i n a c z e j w obu porównywanych o k re sa c h , przy czym tempo w z ro s tu i r e a l i z a c j i t y c h powołań j e s t z n a c z n ie większe w o k r e s i e t r w a j ą c e g o p o n t y f i k a t u p a p ie ż a Jana Pawła I I . Do­ dać n a l e ż y , że mimo spotęgowanej w tym o k r e s i e l i c z b y zgonów k s i ę ż y obu f o r m a c j i , K o ś c i o ł o w i w P o ls c e p r z y b y ł o wówczas 2019 kapłanów d i e c e z j a l n y c h , a w tym 264 n e o p r e z b i t e r ó w .

Tab. 5 . Ruch po wołań k a p ł a ń s k i c h w P o ls c e w l a t a c h 1978-1986 w edług d i e c e z j i D i e c e z j a K s i ę ż a in k a rd ynowani N e o p r e z b i t e r z y K s i ę ż a z m arli 1978 1986 Różnica 1978 1986 r ó ż n i c a 1977 1985 r ó ż n i 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 b i a ł o s t o c k a 258 303 45 8 11 3 6 8 2 chełmińska 774 818 44 20 34 23 11 18 7 częstochowsk a 661 744 83 19 24 5 12 15 3 d r o h ic z y ń sk a 119 108 -11 3 8 5 2 3 1 gdańska 151 195 44 11 11 - 3 3 -g n ie ź n i e ń s k a 588.. 651 63 7 15 8 4 13 9 gorzowska 290 385 95 15 14 -1 2 5 3 k atowicka 895 971 1 1 6 25 30 5 11 11 -k i e l e c -k a 541 594 53 13 27 14 6 11 5 k o s z a l i ń s k o - k o ł o b r z e s k a 194 321 127 12 18 6 3 2 -1 krakowska 993 1100 107 27 47 20 20 14 - 6 lubaczowska 65 129 64 1 5 4 - 8 -l u b e -l s k a 705 833 128 17 35 18 15 5 - 7 łomżyńska 335 400 65 7 20 13 4 3 -1 łó d z k a 441 463 22 9 16 7 5 9 4 o p o lsk a 668 731 63 20 42 22 15 5 -1 0 p ło c k a 465 517 52 15 14 -1 8 11 4

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

poznańska 891 936 45 16 32 16 10 18 8

przemyska 909 1028 119 32 61 29 18 18

-sand o m ie rsk o -ra d omska 619 686 67 18 37 19 10 5 - 5

s i e d l e c k a 452 530 78 9 18 9 10 9 -1 sz c ze c iń sk o -k am ie ń sk a 221 276 55 7 4 -3 9 3 -6 tarnowska 1049 1165 116 42 40 - 2 16 21 5 warmińska 467 574 107 16 20 5 5 7 2 warszawska 997 1066 69 21 41 20 17 14 -3 w ło cławska 533 569 36 12 19 7 3 12 9 wrocławsk a 988 1145 157 19 41 22 10 81 - 2 Ogółem 15219 I7238 2019 420 684 264 235 259 1 | CM I

ZAKOŃCZENIE

Celem tego a r t y k u ł u j e s t p r z e d s t a w i e n i e dynamiki w z ros tu i r e a l i z a c j i powołań k a p ła ń s k i c h w d i e c e z j a c h i zakonach w P o l ­ sce w l a t a c h 1978-1986, t j . w o k r e s i e t r w a j ą c e g o p o n t y f i k a t u p a p ie ż a Jana Pawła I I . A r t y k u ł ten s t a n o w i u z u p e ł n i e n i e do p r o b le m a t y k i socjogen ezy i e w o l u c j i powołań k a p ła ń s k ic h r e a ­ liz ow a n y ch w P o ls c e w l a t a c h 1900-1979, k t ó r ą prezentowałem w innych własnych pra c ac h ”'® . W g r u n c ie r z e c z y z a l e ż a ł o mi na kompleksowym u j ę c i u p r o b le m a t y k i powołań w P o l s c e , c z y l i na wykazaniu, w którym z podokresów s t a n o w ią c y c h c a ły badany okres 86 l a t , powoła n ia k a p ł a ń s k i e w z r a s t a ł y i b yły r e a l i z o ­ wane w większym tempie i l i c z n i e j , tak w s k a l i p o s z c z e g ó l ­ nych d i e c e z j i i zakonów, j a k i w całym k r a ju ?

A n a l i z a danych i i c h porównanie w s k a l i okresów wyka­ z a ł y , że w l e t a c h 1978-1986 p o w o ła n ia k a p ł a ń s k i e b y ł y zna c z­ n ie l i c z n i e j s z e n iż w l a t a c h 1900-1945 i w l a t a c h 1946-1977. Tak wysokie tempo w z ro s tu po wołań w o k r e s i e p o n t y f i k a t u Jana Pawła I I n i e ma odpowiednika w innych o k r e s a c h o b j ę t y c h ana­ l i z ą s t a t y s t y c z n ą . Tak duża dynamika powołań k a p ła ń s k ic h nie

11

w y s t ą p i ł a w żadnym innym k r a j u k a t o l i c k i m . Pakt t a k dużej l i c z b y powołań k a p ła ń s k ic h w analizowanym o k r e s i e domaga s i ę wskazania na główną sw oją p r z y c z y n ę . N ie u l e g a w ą t p l i w o ś c i , że przyczyna ta tkwi w dynamicznej r e l i g i j n o ś c i w i ę k s z o ś c i , j a k wynika z l i c z n y c h badań r o d z i n k a t o l i c k i c h w P o l s c e , spośród k tó r y c h r e k r u t u j ą s i ę p o w oła n ia k a p ł a ń s k i e . Między t y ­ mi dwoma z jaw iskam i n a le ż y upatryw ać ś c i s ł e j z a l e ż n o ś c i i b ez­ p o śre d n ic h związków przyczynowo-s kutkow ych. I d o p i e r o na tym t l e można doszukiwać s i ę , chcąc r z e c z po wołań ukazać b e z s t r o n ­ n i e , o k re ś lo n e g o wpływu obecnego p o n t y f i k a t u p a p i e s k i e g o , ja k i samego Jana Fawła I I , na w z ro s t z a i n t e r e s o w a n i a kapłaństwem wśród k a t o l i c k i e j m ło dzieży m ęsk iej w P o l s c e , j a k i na zw ię k­ s z e n i e s i ę l i c z b y powołań k a p ł a ń s k i c h - k s i ę ż y i alumnów. I n ­ ne w y j a ś n i e n i e p o l s k i e g o fenomenu powołań duchownych byłoby mniej r a c j o n a l n e . PRZYPISY Zob. J . B a n i a k . S o c j o l o g i c z n a a n a l i z a powo­ ł a ń k a p ła ń s k ic h w P o lsc e w l a t a c h 1900-1980 w ś w i e t l e badań .z r e a liz o w a n y c h po I I w o j n i e ś w i a t o w e j . Warszawa 1982 /mps pracy d o k t o r s k i e j w B i b l i o t e c e W y d z ia łu f i l o z o f i i i S o c l o - l o g i i UW/.

o

P o r . A ‘ S u ł e k . S o c j o l o g wobec danych urzędo­ wych. Przyczynek do m e t o d o lo g ii badań n ie a n kie to w yc h . " K u l­ t u r a i S p o łe c z e ń stw o " 1986 n r 1 s . 121-142.

^ Zob. J . B a n i a k . Dynamika powołań k ap ła ń sk ic h i zakonnych w P o ls c e /1945-19S2/. " K u l t u r a i S połeczeń stw o" 1984 -nr 3 s . 259; p o r. V/. Z d a n i e w ^ i c z . Wzrost czy k r y z y s powołań? W: Z badań nad r e l i g i j n o ś c i ą p o l s k ą . Studia

i m a t e r i a ł y . Warszawa-Poznań 1986 s . 189 t a b l . 20.

^ P o r . W. Z d a n i e w i c z . K o ś c i ó ł K a t o l i c k i w P o l s c e : 1982. Pozn a ń -Ołta rze w 1982 s . 50 t a b l . 16, s . 53 t a b l . 17; J . B a n i e k . Powołania zakonne w P o ls c e - a n a l i z a s o c j o l o g i c z n a . "Ruch P ra w n ic z y, Ekonomiczny i S o c jo ­ l o g i c z n y " 1986 z . 1 s . 296 t a b l . 8 . Zob. t a b . 6 . i 7. Uwagę n a le ż y z w ró c ić na s y t u a c j ę powołań w P o l s c e , choćby d l a t e g o , że w inn ych k r a j a c h s o c j a l i s t y c z n y c h , t u a n a liz o w a n y c h , -wy­ s t ą p i ł ra d y k a ln y spadek i c h l i c z b y w badanych ok re sa c h . K raj nasz j e s t w ięc pod tym względem jedynym kraje m / k a t o lic k im wyznaniowo, a s o c j a l i s t y c z n y m u s t r o j o w o / w o g ó l e , w którym w tym o k r e s i e st w ie r d z o n o nie w y st ę p u ją c y n i g d z i e i n d z i e j , nawet w innych k a t o l i c k i c h k ra ja c h ^ n a Z a c h o d zie , dynamiczny w z ro s t powołań k a p ła ń s k ic h obu typów - ogółem ąż o 42,8%, w tym d i e c e z j a l n y c h o 38,0% i zakonnych o 5 6,7$ . B iorąc zaś o g ó l n i e w s k a ź n ik i w z ros tu l i c z b y alumnów w badanych k r a j a c h e u r o p e j s k i c h poziom j e j w z ro s tu w P o ls c e j e s t w ięk sz y - ogó­ łem 1 3 - lc r o t n i e , w tym d i e c e z j a l n y c h 4 - k r o t n i e i zakonnych 9 - k r o t n i e , nrzy r e g r e s i e ogólnym powołań w Buropie i w ś w i e c i e .

5

J F o r . -J. B a n i a k . ^ S o c jo l o g ic z n a a n a l i z a powołań

k a p ł e ń s k i c h w P o l s c e . " S t u d i a S o c j o l o g i c z n e " 1985 n r 3-4 s . * 3 0 2 t a b l . 4 i 5 /po w oła n ia w l a t a c h 1945-1979?; tak ż e : J . M a j k a . S o c j o g r a f i a powołań k a p ła ń s k ic h w P o l s c e .

"Ateneum K a p ł a ń s k i e " 1967 nr 348-349 s . 56; Z. J o n a - c z y k . S o c j o l o g i c z n e problemy powołań k a p ła ń s k ic h i za­ konnych w d i e c e z j i p ł o c k i e j . " S t u d i a F ł o c k i e " 1974 t . 2 s . 280-282; J . L i s z k a . Powołania k a p ł a ń s k i e zakonne , na G p o l s z -c z y ź n i e w l a t a -c h 1945-1962. " R o -c z n i k i T e o lo g i -c z n e Ś lą sk a Opol­ s k i e g o " 1 9 6 8 n r 1 s . 432-434.

^ Zob. J . B e n i a k. P owoła n ia k a p ła ń s k ie i zakonne w P o l s c e w o k r e s i e p o n t y f i k a t u p a p ie ż a J a n a *P a w ła I I /1973— - 1 9 8 3 / . " M a t e r i a ł y Problemowe" 1984 nr 7 s . 74-79 .

7

P o r . J . B a n i a k . Model kap łan a d i e c e z j a l n e g o w K o ś c i e l e k a t o l i c k i m / a n a l i z a s o c j o l o g i c z n o - t e o l o g i c z n a / . " C z ł o w i e k i ś w i a t o p o g l ą d " 1987 n r 8 s . 72-35.

c

F or. J . 3 a n i a k . Pow oła n ia zakonne w P o ls c e s . 283 t a b l . 3 . W 1983 r . we w s z y s t k i c h \7SD zakonnych w n a - szym k r a j u s t u d io w a ł o ogółem 2474 k le ryków na siedmiu kursach, t j . na I - 557, I I - 510, I I I - 371, IV - 364, V - 304, V I - 247, V I I - 101. Natomiast w 1973 r . ł ą c z n a l i c z b a kleryków za­ konnych w y n o s i ł a z a l e d w i e 1139 osó b. ’ffarto z w róc ić uwagę na l i c z b ę alumnów zakonnych w ś w i e c i e w l a t a c h 1975-1930. Dane z a w i e r a t a b . 8 .

O

7 Spójrzmy j a k k s z t a ł t u j e s i ę l i c z b a k s ię ż y d i e c e z j a l ­ nych i zakonnych w ś w i e c i e w l a t a c h 1975-1982. Zagadn ienie to u k a z u je t a b . 9 .

F o r . J . B a n i a k . S o c j o l o g i c z n a a n a l i z a powołań k a p ł a ń s k i c h w P o l s c e . " S t u d i a S o c j o l o g i c z n e " 1985 nr 3-4 s . 302 t a b l . 4; t e n ż e . R e a l i z a c j a powołań k a p ła ń sk ic h w Polsce

w l a t a c h 1945-1982, " M a t e r i a ł y Problemowe" 1934 n r 7 -8 s . 7 4- - 7 9 ; t e n ż e . S połeczna geneza i e w o lu c ja po w oła n ia ka­ p ł a ń s k i e g o - próba s y n te zy z a g a d n i e n ia . " Z e s z y t y Naukowe UJ. Studia R e l i g i o l o g i c a " 1986 z . 16 s. 1 6-18.

^ 0 r e g r e s i e powołań k a p ła ń s k ic h w ś w i e c i e w o k r e s i e po I I w o j n i e św iatow ej mówią s t a t y s t y k i k o ś c i e l n e c e n t r a l n e /AS3/ i s t a t y s t y k i lo k a in o -n a ro d o w e w k r a j a c h k a t o l i c k i c h . 0 z ja w is k u tym in f o r m u je ta k ż e nrasa p o l s k a . Zob. n p . : "Słowo Powszechne" z 20 X I 1986 r . a l b o "Ład Boży" z 28 I V * 1985 r .

Tab. 6 . L i c z e b n o ś ć alumnów d i e c e z j a l n y c h i zakonnych w ś w i e c i e , według kontynentów, w l a t a c h 1976-1981

Kontynent

Alumni d i e c e z j a l n i Alumni zakonni Alumni razem

1976x 1981 r ó ż n i c a 1976 1981 r ó ż n i c a 1981 Afryka 4167 5802 1635 = 39,2% 645 1103 458 = 71,0% 6905 = +43,5% Ameryka 12473 15443 2970= 23,8% 8333 8903 570 = 6,8% 24346 = +17,6% A z ja 6253 8000 1747 = 28,8% 4272 4499 227 = 5,3% 12499 = +18,9% Europa 15474 16900 1426 = 9,2% 7725 7132 -593 = -8,0% 24032 = + 3,6% Oceania 551 504 -4 7 = -8,5% 475 347 -1 2 8 =-27,0% 851 - -17,2 % Ogółem 38918 46649 7731 = 19,8% 21450 21984 534 • 2,5% 68633 = +13,9% Ź r ó d ł o : Annuarium S t a t i s t i c u m E c c l e s i a e 1981 s . 251-264. x - Rok 1976 p r z y j ę t o ja k o 100%.

Tab. 7. l i c z e b n o ś ć alumnów d i e c e z j a l n y c h i zakonnych w różn ych k r a j a c h k a t o l i c k i c h w Eu ro pie

Alumni d i e c e z j a l n i Alumni zakonni Razem w 1981 r .

Kraj 1976x 1981 r ó ż n i c a 1976 1981 r ó ż n i c a l i c z b a _% A u s t r i a 375 412 . 110,5% 210 171 81,4% 583

_

Tab. 8 . L i c z b a alumnów zakonnych w ś w i a c i e w l a t a c h 1975-1980 Rok 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1975-1980 l i c z b a % 21095 100,0 21450 101,7 21591 102,3 21691 102,8 21777 103,2 21899 103,8 +804 + 3 ,8 Ź r ó d ło : ASS 1980 s . 180, 236, 243.

Tab. 9. L i c z b a k s i ę ż y d i e c e z j a l n y c h i zakonnych w ś w i e c i e w l a t a c h 1975-1982. K s i ę ż a 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1975-1982 d i e c e z j a l n i l i c z b a 263051 251111 260034 258451 258603 257409 255904 254797 - 8252 % 100,0 99,3 98,8 98,2 98,3 97,8 97,3 96,8 - 3 ,2 zakonni l i c z b a 162509 160805 159239 157878 157735 156191 155170 154148 - 8361 % 100,0 98,9 97,9 97,1 97,0 96,1 95,4 94,8 - 5,2

THE DYNAMICS OF VOCATIONS TO THE PRIESTHOOD IN THE PERIOD OE JOHN PAUL I I » S PONTIFICATE /1978-1986/

S u m m a r y

The p r e s e n t p a p e r atte m pts a t a n sw erin g the qu e stio n on the way the dynamics o f v o c a t i o n to the p r i e s t h o o d was cha­ r a c t e r i z e d i n the p e r i o d o f 1978-1986. I n o r d e r to answer t h i s q u e s t i o n , I p o in t a t t h e r a t e o f the growin g number of v o c a tio n s and t h e i r p u t t i n g i n t o p r a c t i c e . I a l s o p o in t a t the number of p r i e s t s i n ' t h e p e r i o d under s c r u t i n y . The a n a l y s i s - embraces both the dio c e sa n and r e l i g i o u s v o c a t i o n s to the p r i e s t h o o d . I am a n a l y z i n g the problem i n view o f the u p - t o - d a t e s t a t i s t i c s o f v o c a t i o n s and o f the R om an-C atholic c l e r g y i n Poland, a v a i l a ­ b l e a t the S e c r e t a r i a t o f the P o l i s h P rim a te .

In o r d e r to show the r a t e o f the g ro w in g number o f voca­ t i o n s to the p r i e s t h o o d in Poland d u r in g the p o n t i f i c a t e of John P a u l I I , I compare t h a t r a t e w i t h r e s p e c t i v e c o e f f i c i e n t s from the p e r i o d b e f o r e the p o n t i f i c a t e . I t comes from such a com parision t h a t , among o t h e r s , the dynamics of vo c a tio n s d u r i n g the p o n t i f i c a t e i s markedly g r e a t e r than that i n the 60s and 7 0s. The p e r c e n t a g e o f alumni i n c r e a s e d by 74,6% in r e l a t i o n to t h e i r p e r c e n t a g e from 1 9 7 7 : then the percentage o f d i o c e s a n p r i e s t s i n c r e a s e d by 56,8% and r e l i g i o u s by 118,9%. The i n c r e a s e i n the number o f r e l i g i o u s v o c a t i o n s was then more dynamic i n r e l a t i o n to p r i e s t h o o d v o c a t i o n s , which i s more marked by the d i f f e r e n c e o f 6 2 , 1 %. The number of the candidates f o r the f i r s t y e a r s o f s e m i n a r i e s i n c r e a s e d . I n the case o f Diocesan T h e o l o g i c a l S em in a rie s t h e r e a r e 289 s tu d e n ts /34,7%/ and in R e l i g i o u s T h e o l o g i c a l S e m in a rie s 407 /122,2%/, i n t o t a l i t i s 696 s tu d e n ts /5S,7%/. The i n c r e a s e in the number o f v o c a tio n s o f both types v a r i e s i n p a r t i c u l a r d i o c e s e s and o r d e r s . I n the p e r io d under s c r u t i n y the t o t a l number of p r i e s t s and newly ord a in e d p r i e s t s i n c r e a s e d c o n s i d e r a b l y . The i n c r e a s e in the num ber,o f the l a t t e r e x p r e s s e s the number o f 2959 people

/

77

,

3

%/,

i n c l u d i n g d i o c e s a n 1953 /74,3%/ and r e l i g i o u s p r i e s t s 1 0 0 6 /109,1%/. At the same t im e , one has t o n o t ic e that the death r a t e among p r i e s t s i n c r e a s e d : i n t o t a l 1033 / 5 4,1 %/, d iocesan 740 /41,2%/ and r e l i g i o u s 293 /82,2%/. I t does not concern e l l d i o c e s e s and o r d e r s , th o u g h . I n s p i t e of t h a t , the Church i n Poland a t that time ga in e d 2019 new d ioc e sa n p r i e s t s , among which g roup there were 264 newly orda ine d p r i e s t s .

Such a l a r g e number o f v o c a t i o n s , among alumni and p r i e s t s , i n Poland d u r in g the p o n t i f i c a t e o f John P a u l jlI , remains without

pr eced en ce i n o t h e r C a t h o l i c c o u n t r i e s , both i n Eastern and Western Europe. Everywhere t h e r e was a f a l l i n the number o f v o c a t i o n s , e s p e c i a l l y i n East Germany and Y u g o s l a v i a , yet in Poland t h e r e was an i n c r e a s e by 42,8% i n t o t a l , among which p e r c e n t a g e d i o c e s a n by 38,0% and r e l i g i o u s by 56,7%. In r e l a ­ t i o n t o o t h e r European c o u n t r i e s the i n c r e a s e i n the number of v o c a t i o n s was g r e a t e r i n P o la n d : t o t a l l y 13 tim es, dio c e sa n 4 times and r e l i g i o u s 9 t im e s . The l a r g e number o f v o c a tio n s in Poland i s s t r i c t l y l i n k e d w i t h the dynamics o f r e l i g i o u s f a i t h among the m a j o r i t y o f C a t h o l i c f a m i l i e s , out o f which the v o c a t i o n s come.