• Nie Znaleziono Wyników

"Bałwany chwaląc, bez zakonu żył. Szkice i portrety", Andrzej Wakar, Olsztyn 1986 : [recenzja]

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share ""Bałwany chwaląc, bez zakonu żył. Szkice i portrety", Andrzej Wakar, Olsztyn 1986 : [recenzja]"

Copied!
4
0
0

Pełen tekst

(1)

Traba, Robert

"Bałwany chwaląc, bez zakonu żył.

Szkice i portrety", Andrzej Wakar,

Olsztyn 1986 : [recenzja]

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3-4, 541-543

(2)

R e c e n z j e i o m ó w i e n i a 54 1

A n d r z e j W a k a r , B a ł w a n y ch w a lą c, bez z a k o n u ży ł. Szkice i p o r ­ t r e t y , W y d a w n i c t w o P o j e z i e r z e , O l s z t y n 198 6 , 3 1 3 ss. P u b l i c y s t y k a h i s t o r y c z n a A n d r z e j a W a k a r a g o ś c i o d l a t n a ł a m a c h p r a s y , g ł ó w n i e o l s z t y ń s k i e j . P r e z e n t o w a n y t o m „ s z k i c ó w i p o r t r e ­ t ó w ” j e s t r e p r e z e n t a t y w n ą p r ó b ą p o d s u m o w a n i a b o g a t e j i r ó ż n o r o d n e j t w ó r c z o ś c i A u t o r a . S p o ś r ó d 3 2 a r t y k u ł ó w , n a j s t a r s z y z o s t a ł n a p i s a n y w 1 9 5 5 r . (c z ę ś ć a r t y k u ł u p o ś w i ę c o n e g o K . C . M r o n g o w i u s z o w i , ss. 6 7 — 7 4). N a j n o w s z ą p u b l i k a c j ą p o m i e s z c z o n ą w z b i o r z e j e s t N a d N ie m ne m .. . (ss. 7 5 — 8 9 ) z 1 9 8 2 r . P o c z ą w s z y o d a t r a k c y j n e g o t y t u ł u , c a ł a k s i ą ż k a j e s t p r z y k ł a d e m s z t u k i p o p u l a r y z a c j i w i e d z y h i s t o r y c z n e j . A u t o r p o r u s z a w s w y c h r o z ­ w a ż a n i a c h w y d a r z e n i a o z n a c z e n i u k l u c z o w y m ( 1 0 0 0 - l e c i e p a ń s t w a p o l ­ s k i e g o , s p r a w a n i e p o d l e g ł o ś c i p o I w o j n i e ś w i a t o w e j , p o l s k i w r z e s i e ń 1 93 9 i t p . ) . J e d n o c z e ś n i e w i d a ć w y r a ź n i e s k ł o n n o ś ć d o k r o c z e n i a p o o b r z e ­ ż a c h w i e l k i c h p r o b l e m ó w h i s t o r i i P o l s k i . S ą n i m i p r o b l e m y m n i e j s z o ś c i n a r o d o w y c h ( Ż y d z i — E r y k M en d e ls o h n , L i t w i n i — N a d Nie m ne m .. .) i r e l i g i j n y c h ( e w a n g e l i c k i c h M a z u r ó w i P o l a k ó w ze Ś l ą s k a C i e s z y ń ­ s k i e g o i Z a o l z i a , n p . Bia d a j e ś li o p u ś c im y M a z u r ó w , O st a tn ie r e d u t y c z y C a ve a nt consules o r a z Z t a m t e j s t r o n y Olzy ). N i e k t ó r e a r t y k u ł y m a j ą w a l o r n i e z w y k ł e j c i e k a w o s t k i , j a k n p . Na jst ars ze p o m n i k i (ss. 19— 2 1 ) — o b a r t o s z y c k i c h z a b y t k a c h k u l t u r y P r u s ó w , t z w . B a b a c h : I n n y O ls z t y n (ss. 2 9 7 — 3 0 2 ) — o O l s z t y n i e w w o j e w ó d z t w i e c z ę s t o c h o w s k i m c z y D ia b e ł st ras zy pod W ę g o r z e w e m (ss. 2 6 0 — 2 6 4 ) — o p o p u l a r n y c h l e g e n d a c h „ d i a b e l s k i c h ” . N i e z a l e ż n i e o d t r e ś c i , w e w s z y s t k i c h p r a w i e j e s t j a k a ś g ł ę b s z a z a d u m a n a d h i s t o r i ą i p r z e m i j a n i e m ( n p . d a w n y K r ó l e w i e c — d z i s i e j s z y K a l i n i n g r a d w s z k i c u D o K r ó l e w c a jedzie... ss. 2 6 5 — 2 81 ). S u b i e k t y w i z m , w p r z y p a d k u p u b l i c y s t y k i h i s t o r y c z n e j , n i e m o ż e b y ć z a r z u t e m , t y m b a r d z i e j że A u t o r c z e r p i e s w o j e s ą d y o p r z e s z ł o ś c i t a k ż e z a u t o p s j i o r a z b o g a t e j , p o s t ę p o w e j t r a d y c j i r o d z i n n e j ( o j c i e c W ł o d z i ­ m i e r z W a k a r b y ł p r z e d w o j n ą z n a n y m i c e n i o n y m g e o g r a f e m , d e m o g r a ­ f e m i s t a t y s t y k i e m , a t a k ż e p e d a g o g i e m i d z i a ł a c z e m o ś w i a t o w y m ) . P r z y ­ k ł a d e m f r a g m e n t y U p r o g u n iep odle gło ści c z y Z ie l o n a W y s p a (ss. 2 8 2 — — 2 8 6 ) — . b ę d ą c a r e m i n i s c e n c j ą z p o b y t u w I r l a n d i i . C z a s a m i t e ż w s p o ­ m n i e n i a d o s t a r c z a j ą m a t e r i a ł u i s t a n o w i ą p u n k t w y j ś c i a d o g ł ę b s z y c h r o z w a ż a ń ( Ż y w o t o l i m p i j c z y k a , ss. 2 4 3 — 2 5 9 — r e f l e k s j e z w i ą z a n e z o s o b ą J a n u s z a K u s o c i ń s k i e g o ) . C h c ą c u s z e r e g o w a ć a r t y k u ł y W a k a r a p o d w z g l ę ­ d e m g e o g r a f i i z a i n t e r e s o w a ń , z a u w a ż y m y w y r a ź n i e r e g i o n a l n y m a z u r s k o - - w a r m i ń s k i c h a r a k t e r p u b l i c y s t y k i . 17 a r t y k u ł ó w ś c i ś l e z a j m u j e s ię t ą t e m a t y k ą , d a l s z y c h s i e d e m p o ś r e d n i o j e j d o t y k a ( n p . M o r s k ie t r a d y c j e

(3)

5 4 2 R e c e n z j e i o m ó w i e n i a E l b lą g a , ss. 3 7 — 4 4 , H i s t o r i a współczesna z a k o n u k rz yż a c k ie g o , ss. 2 3 0 — — 2 3 3 c z y U t r a c o n y r a j na Wschodzie, ss. 2 3 4 — 2 3 8 ). W c z y m t k w i i s t o t a p o w o d z e n i a p i s a r s t w a h i s t o r y c z n e g o W a k a r a ? N i e z a p r z e c z a l n y m a t u t e m A u t o r a j e s t „ l e k k i e p i ó r o ” , b a r d z o p r z y s t ę p n y i k o m u n i k a t y w n y s t y l w y p o w i e d z i . A n d r z e j W a k a r u m i e n i e t y l k o z n a ­ l e ź ć c i e k a w e w y d a r z e n i a , a l e t a k ż e u m i e j ę t n i e k o n s t r u u j e t r e ś ć w y p o ­ w i e d z i , p r z e z c o z w r a c a u w a g ę c z y t e l n i k a n a w e t m a ł o z a i n t e r e s o w a n e g o . B ę d ą c z w y k s z t a ł c e n i a h i s t o r y k i e m , z n a w c ą d z i e j ó w W a r m i i i M a z u r , n i e z a m k n ą ł s i ę w w ą s k i m t r a k t o w a n i u t e j t e m a t y k i . J e s t o n a p r z e w a ż ­ n i e p o d m i o t e m d o c i e k a ń A u t o r a , a l e u k a z u j e s i ę c z y t e l n i k o m n a s z e r o k i m t l e d z i e j ó w P o l s k i i E u r o p y . C z a s a m i n a t o m i a s t A u t o r u m i e j ę t n i e w p l a t a w ą t k i r e g i o n a l n e w t o k n a r r a c j i d o t y c z ą c e j p r o b l e m ó w o g ó l n y c h (U p ro g u ni ep odl eg ło ści — p o g l ą d y p i e r w s z e g o r e d a k t o r a „ G a z e t y O l s z t y ń s k i e j ” , L i s z e w s k i e g o i s p r a w y p r z y s z ł o ś c i P r u s W s c h o d n i c h p o I w o j n i e , a w s z k i c u N a d m o g i ł a m i w r z e ś n ia — p i e r w s z e w r a ż e n i a m i e s z k a ń c ó w M a z u r z I I w o j n y ś w i a t o w e j ) . C z a s a m i n a t o m i a s t e p i z o d o c h a r a k t e r z e l o k a l n y m s t a n o w i d o s k o n a ł y p r e t e k s t d o s z e r s z y c h w y w o d ó w , a p r z y t y m m o ż l i ­ w o ś c i p r e z e n t a c j i m i e j s c o w e j c i e k a w o s t k i ( n p . Cz a rn a śm ie rć, ss. 4 5 — 57 — n a t e m a t e p i d e m i i w d a w n y c h w i e k a c h i d w ó c h k a p l i c z e k w O l s z t y n i e i m p o ś w i ę c o n y c h ) . P o z a t y m z a i n t e r e s o w a n i a W a k a r a d o t y c z ą h i s t o r i i s z e r o k o p o j ę t e j , n i e t y l k o p o l i t y c z n e j , a l e r ó w n i e ż h i s t o r i i l i t e r a ­ t u r y i k u l t u r y ( n p . „ p o r t r e t y ” J a n a D a n t y s z k a , ss. 2 8 — 36, W o j c i e c h a K ę t r z y ń s k i e g o , ss. 9 0 — 103, c z y E r n s t a W i e c h e r t a , ss. 1 4 7 — 1 52 ). P a t r z ą c n a d a t y p o w s t a n i a w i e l u s z k i c ó w m o ż e m y s i ę d o m y ś l a ć , że w m o m e n c i e p u b l i k a c j i b y ł y o d k r y c i e m , n o w o ś c i ą d l a w i e l u m i ł o ś n i k ó w h i s t o r i i , p r z e ­ c i e r a ł y s z l a k i s z e r s z e g o p o z n a n i a g ł ó w n i e h i s t o r i i r e g i o n a l n e j . Z a r a z e m , m i m o u p ł y w u l a t , n i e k t ó r e z n i c h n a d a l m a j ą w a g ę n i e s p e ł n i o n e g o p o s t u ­ l a t u b a d a w c z e g o i n a k a z u m o r a l n e g o w o b e c s p o ł e c z e ń s t w a ( d w a a r t y k u ł y z 1 9 5 8 r . Ca v e a n t consules i O s ta tn ie r e d u t y , d o t y c z ą c e p r o b l e m u p o w o ­ j e n n e j e m i g r a c j i M a z u r ó w i W a r m i a k ó w ) . U w a g i d o t e k s t u m a j ą c h a r a k t e r d r u g o r z ę d n y . W a r t o j e d n a k n a n i e ­ k t ó r e s p r a w y z w r ó c i ć u w a g ę . B ł ę d n e j e s t z d a n i e , ż e „ [ N i e m c y ] t e ż u z y ­ s k a l i z g o d ę k o a l i c j i n a t o , że w p l e b i s c y c i e w e z m ą u d z i a ł o s o b y u r o d z o n e n a M a z u r a c h ” (ss. 1 5 7 — 1 5 8 ), p o n i e w a ż u c h w a l a t a k a z a p a d ł a n a w y r a ź n e ż y c z e n i e d e l e g a c j i p o l s k i e j ( p r a w d o p o d o b n i e I g n a c e g o P a d e r e w ­ s k i e g o ) . „ E r m l ä n d i s c h e Z e i t u n g ” o d 1 87 5 r . n i e u k a z y w a ł a s ię j a k o d z i e n ­ n i k (s. 1 07 ), l e c z t r z y r a z y t y g o d n i o w o . T r u d n o m ó w i ć p r z y g e n e z i e „ G a ­ z e t y O l s z t y ń s k i e j ” o r o l i k s i ę g a r n i A d a m a N a p i e r a l s k i e g o (s. 1 0 7 ), p o n i e ­ w a ż p o w s t a ł a o n a d o p i e r o p o z a ł o ż e n i u „ G a z e t y ” ( w l i s t o p a d z i e 1 8 8 6 ). P o g l ą d n a t e m a t o s o b y k s . W a l e n t e g o B a r c z e w s k i e g o z o s t a ł z w e r y f i k o ­

(4)

Recenzje i o m ó w i e n i a 5 4 3 w a n y p r z e z J a n u s z a J a s i ń s k i e g o (s. 1 0 9 ), s t ą d s ą d A n d r z e j a W a k a r a t r a c i a k t u a l n o ś ć . N i e j e s t p r z e k o n u j ą c a ( r a c z e j a k a d e m i c k a ) p o l e m i k a z J . J a s i ń s k i m n a t e m a t „ p r z e b u d z e n i a n a r o d o w e g o ” m ł o d e g o K ę t r z y ń s k i e g o (ss. 9 5 — 9 6). Z a p r z y p a d k o w e p o m y ł k i n a l e ż y u z n a ć p o d a n i e d a t y p r z e n i e s i e n i a r e d a k c j i „ G a z e t y ” n a u l . D o l n o k o ś c i e l n ą — 1 8 9 7 z a m i a s t 1 8 9 3 (s. 1 42), d a t ę u n i i l u b e l s k i e j 1 5 6 0 z a m i a s t 1 5 6 9 (s. 9 1 ), p i s o w n i ę n a z w i s k a „ T u h a - c z e w s k i e g o ” z a m i a s t „ T u c h a c z e w s k i e g o ” . L e p i e j b y ł o b y t a k ż e p is a ć „ K r e i s b l a t t ” z a m i a s t „ k r e i s b l a t ” (s. 1 06 ). D u ż a w a r t o ś ć p o p u l a r y z a t o r s k o - d y d a k t y c z n a k s i ą ż k i p o w o d u j e , że p o ­ w i n n a o n a b y ć c e n n y m u z u p e ł n i e n i e m n a u c z a n i a h i s t o r i i w s z k o l e ś r e d ­ n i e j . R o b e rt T ra b a A n d r z e j W a k a r , W o j c i e c h W r z e s i ń s k i , «Gazeta O lsz ty ńs ka » w la t a c h 18861939, O l s z t y n 1 98 6 , 5 1 6 s s „ 4 n l b , i l u s t r . T r u d n o b y ł o b y n i e z g o d z i ć s ię ze s ł o w a m i W s tę p u , że „ G a z e t a O l s z t y ń s k a ” s p r z e d I I w o j n y ś w i a t o w e j „ w p o t o c z n e j ś w i a d o m o ś c i h i s t o ­ r y c z n e j w s p ó ł c z e s n e g o P o l a k a s t a ł a s i ę s y m b o l e m z m a g a ń l u d n o ś c i p o l ­ s k i e j n a W a r m i i o z a c h o w a n i e t o ż s a m o ś c i n a r o d o w e j . W n i e j z o g n i s k o ­ w a ł y s i ę n a j w a ż n i e j s z e e l e m e n t y p o l s k i e j t r a d y c j i i d o ś w i a d c z e ń u k a z u ­ j ą c y c h t r w a ł o ś ć , r o z l e g ł o ś ć i c h a r a k t e r w a l k i w o b r o n i e p o l s k o ś c i , k t ó r a z a d e c y d o w a ł a o u t r z y m a n i u w ; t r u d n y c h l a t a c h r z ą d ó w n i e m i e c k i c h t a k l i c z n y c h s k u p i s k p o l s k i c h n a t e j z i e m i . S t a ł a s i ę w i ę c « G a z e t a O l s z t y ń ­ s k a » s y m b o l e m n i e p o w o d z e ń p o l i t y k i g e r m a n i z a c y j n e j , a t y m s a m y m d o w o d e m t r w a ł o ś c i i ż y w o t n o ś c i s p o ł e c z n o ś c i p o l s k i e j t u z a m i e s z k a ł e j . D z i s i a j — p i s z ą a u t o r z y — d z i e j e « G a z e t y O l s z t y ń s k i e j » t o p o d s t a w o w y e l e m e n t w y k ł a d u h i s t o r i i p o l s k i e j W a r m i i X I X i p i e r w s z e j p o ł o w y X X w . ” (s. 5). T y c h k i l k a z d a ń z k s i ą ż k i A n d r z e j a W a k a r a i W o j c i e c h a W r z e s i ń s k i e g o d o s a d n i e c h a r a k t e r y z u j e m i e j s c e i r o l ę „ G a z e t y O l s z t y ń ­ s k i e j ” w p o l s k i e j p r z e s z ł o ś c i W a r m i i . P o ś w i ę c o n o j u ż j e j w i e l e t e k s t ó w , w t y m m o n o g r a f i ę J a n a C h ł o s t y ( 1 9 7 7 ). I m p o n u j ą c a k s i ą ż k a o „ G a z e c i e O l s z t y ń s k i e j ” j e s t d z i e ł e m d w ó c h , z n a n y c h a u t o r ó w , z a j m u j ą c y c h s ię o d d a w n a n i e t y l k o p r o b l e m a t y k ą t e g o p i s m a , a l e t a k ż e h i s t o r i ą r e g i o n u , w k t ó r y m s ię o n o u k a z y w a ł o w l a t a c h 1 8 8 6 — 1 9 3 9 . W p r a w d z i e k s i ą ż k a u k a z a ł a s i ę w s e t n ą r o c z n i c ę

Cytaty

Powiązane dokumenty

With the present dissertation, the author builds upon the aeroelastic tailoring frame- work developed at the Delft University of Technology by R. De Breuker to provide a cou-

Dialogue with the host 9 is designed to evoke reflection and sense making, in descrip- tive self-disclosure in proximity to others. The role of host in Lancel/Maat’s orchestra-

Identification of building obsolescence types showed that there are 33 building obsolescence types including economic, functional, locational, physical, legal, social,

De verschillen tussen beide kaarten zijn op het eerste gezicht niet indrukwekkend, maar illustreren wel hoe de bereikbaarheid, en dus de situering van de

Though formally the two representations are trivially equivalent, it is also trivially obvious that it is more appropriate from the physical point of view to use strain and

Understanding the influence of project isolation on project-based learning Willems, Thijs; Kuitert, Lizet; van Marrewijk, Alfons; Volker, Leentje; Hermans, Marleen.. Publication

Jeśli natomiast dany przymiot jest ujęty drugorzęd- nie, błąd nie unieważnia zgody małżeńskiej, gdyż dotyczy relacji, a nie osoby (error est relationis non personae). Chodzi

0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 M / M max 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 / yi el d Damped Izmit-Kocaeli Michoacan ElCentro270 ElMaule Northridge NewZealand