Sylwia Kowara
Nowe budownictwo mieszkaniowe
na terenie miasta i gminy Szadek
Biuletyn Szadkowski 7, 171-184
2007
T o m 7 20 0 7
S y l w i a K o w a r a *
N O W E B U D O W N I C T W O M I E S Z K A N I O W E N A T E R E N I E G M I N Y I M I A S T A S Z A D E K
G m in a S zad ek je s t je d n o s tką m ie jsk o -w ie jską Z a b u d o w a n a je j te re n ie m a c h a ra k te r g łó w n ie z a g ro d o w y , a w sam y m S zad k u m ało m ia ste c z k o w y . W e d łu g N a ro d o w e g o S p isu P o w sz e c h n e g o (2 0 0 2 ), w g m in ie z n ajd u je s ię 1882 b u d y n k ó w m ie sz k a ln y c h , w ty m 395 w m ieście. N a o sie d lu O g ro d zim , w c h o d zący m w sk ład so łe c tw a S zad k o w ice, a w rz e c z y w istości sta n o w iący m in te g ra lną c zę ś ć
stre fy z u rb an izo w an ej S zadku, z lo k a liz o w a n y ch j e s t 165 o b ie k tó w m ie s z k a l n y ch . W m ieście, o b o k p r z e w a la jącej z a b u d o w y je d n o ro d z in n e j, o d n a jd z ie m y ta k ż e z a b u d o wę w ie lo ro d z in ną, w ty m p o w s ta łą w la ta c h sie d e m d z ie siąty ch , z a b u d o wę b lo k o wą .
P o c ząte k la t d z ie w ię ćd z ie siąty c h X X w . p rz y n ió sł isto tn e z m ian y u stro jo w e , k tó ry c h k o n s e k w e n c ją b y ło p o ja w ie n ie się n o w y c h u w a r u n k o w a ł ro z w o ju b u d o w n ic tw a m ie sz k a n io w e g o . T ak że w S zad k u i n a te re n a c h o ta c z a jąc y c h m iasto p o d jęto szereg in w e sty c ji w sek to rze b u d o w n ic tw a m ie sz k a n io w e g o , m a jący ch w p ły w n a stan z a so b ó w m ie sz k a n io w y c h g m in y . A n a liz a n o w y c h o b ie k tó w o fu n k cji m ie sz k a n io w e j, z u w z g lęd n ie n ie m m . in. ic h ro z m ie sz c ze n ia , c h a ra k te ry sty k i w ie lk ościow ej i fo rm y a rc h ite k to n ic zn e j, je s t p rz e d m io te m d a lszy ch r o z w a ż a ł. P o d sta w o w y m m a te ria łe m ź ró d ło w y m , w y k o rz y sta n y m w arty k u le, są d an e o d n o szące się do w y d a n y c h w b a d a n y m o k re sie p o z w o leń n a b u d o wę, a tak że w łasn e b a d a n ia an k ieto w e i teren o w e, przep ro w ad zo n e w 2006 r.
T e rm in n o w e b u d o w n ic tw o o b e jm u je w sz y stk ie b u d y n k i m ie sz k a ln e , n a k tó ry c h b u d o wę w y d a n o p o z w o le n ia w la ta c h 1 9 9 0 -2 0 0 5 * 1. T a k te ż będzie
* Sylwia Kowara, mgr, jest absolwentką Uniwersytetu Łódzkiego i autorką pracy magisterskiej pt. Nowe budownictwo mieszkaniowe jako element zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Szadek, wykonanej w Katedrze Zagospodarowania Środowiska i Polityki Przestrzennej (promotor: prof, dr hab. Tadeusz Marszał).
1 Wykorzystane w tym artykule dane o pozwoleniach na budowę pochodzą ze Starostwa Powiatowego w Zduńskiej Woli. Analiza struktury wielkościowej nowej zabudowy mieszka niowej przeprowadzona została na podstawie danych dotyczących budynków mieszkalnych,
ro z u m ia n e p o je c ie n o w e g o b u d o w n ic tw a m ie sz k a n io w e g o , u ży w a n e w ty m tek ście.
D y n a m i k a r o z w o j u n o w e g o b u d o w n i c t w a m i e s z k a n i o w e g o
N o w e b u d o w n ic tw o m ie sz k a n io w e (tj. p o w sta łe w o p a rc iu o p o z w o le n ia n a b u d o w ę u z y sk an e p o 1990 r.) stan o w i n ie c a łe 11% ogólnej lic z b y b u d y n k ó w z n a jd u ją c y ch się n a te re n ie g m in y . R e p re z e n to w an e je s t w y łą c z n ie p rzez b u d y n k i je d n o ro d z in n e - w o ln o sto jące, b ę d ą c e w ła s n o ś c ią o só b fiz y c z n y c h * 2.
Z a in te re so w a n ie b u d o w n ic tw e m m ie sz k a n io w y m n a te re n ie g m in y S zad ek w la ta c h 1 9 9 0 -2 0 0 5 b y ło zró ż n ic o w a n e. L ic z b a w y d a n y c h p o z w o le ń n a b u d o w ę się g a k ilk u -k ilk u n a stu w o k resie je d n e g o ro k u (por. ryc. 1). N ajw ięcej p o z w o le ń w y d a n o p rz e d p rz e w id y w a n y m i z m ian am i w u sta w a c h re g u lu ją c y c h o m aw ian e z ag ad n ien ie. R e k o rd o w ą ich lic z b ę o d n o to w a n o w 1994 r., p rz e d w e jśc ie m w ży cie now ej u sta w y o p la n o w a n iu i z a g o sp o d a ro w a n iu p rz e strz e n n y m o raz n o w e g o p ra w a b u d o w lan eg o .
Ryc. 1. Liczba wydanych pozwolenia na budowę na terenie gminy Szadek w latach 1990-2005
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ze Starostwa Powiatowego w Zduńskiej Woli
których pozwolenie na budowę wydane zostało w latach 1990-2005; bez względu na etap budowy czy dokonany odbiór budynku.
2
Wyjątek stanowi tylko jeden obiekt - Leśniczówka Leśnictwa Szadek, znajdująca się w Wielkiej Wsi i będąca własnością Skarbu Państwa.
N ie w sz y stk ie p la n o w a n e in w e sty c je , z w iązan e z b u d o w ą n o w e g o d om u, z o sta ły u k o ń czo n e. W b a d a n y m o k re sie (1 9 9 0 -2 0 0 5 ) w 14 p rz y p a d k a c h , p o m i m o u z y s k a n ia p o z w o le n ia , p ra c e b u d o w la n e nie z o sta ły ro z p o c z ę te. C zęsto ro z p o c z ę te in w e sty c je p rz e ry w a n o w ró ż n y c h fa z a c h b u d o w y . N ie k ie d y p race w strz y m a n o j u ż n a etap ie w y la n ia fu n d a m e n tó w , w in n y c h p rz y p a d k a c h p o z o staw ian o je d y n ie su ro w ą, n ie w y k o ń c z o n ą b ry łę b u d y n k u . P o w o d ó w , d la k tó ry c h n ie p o d e jm o w a n o b ą d ź p rz e ry w a n o b u d o w ę , m o g ło b y ć w ie le , je d n a k d e c y d u ją c y m w y d a je się b ra k śro d k ó w fin an so w y ch .
W e d łu g d a n y c h u z y sk a n y c h w S taro stw ie P o w ia to w y m o ra z N a d z o rz e B u d o w la n y m w Z d u ń sk iej W o li, w la ta c h 1 9 9 0 -2 0 0 5 d o k o n a n o o d b io ru je d y n ie 15 b u d y n k ó w m ie sz k a ln y c h . Jed n o c z e śn ie w ia d o m o , iż lic z b a u ż y tk o w a n y c h n o w y c h o b ie k tó w m ie sz k a ln y c h , p o w sta ły c h p o 1990 r., je s t zn aczn ie w ięk sza. Z b a d a ń te re n o w y c h w y n ik a, i ż ok. 130 b u d y n k ó w b y ło zam ieszk an y ch . T eo re ty c zn ie , a b y p rz y stą p ić do u ż y tk o w a n ia o b iek tu , n a le ż y w cześn iej z a w ia d o m ić o d p o w ie d n i o rg a n o za k o ń c z en iu p ra c b u d o w lan y ch . F ak t, iż w ię k sz o ść in w e sto ró w te g o n ie u c z y n iła , m o że w y n ik a ć z co n ajm n iej k ilk u p rzy czy n , z k tó ry c h z a sa d n ic z a j e s t z w ią z a n a z c h ę c ią u n ik n ię c ia p ła c e n ia w y ższeg o p o d a tk u o d n ie ru ch o m o ści.
R o z m i e s z c z e n i e n o w y c h i n w e s t y c j i m i e s z k a n i o w y c h
A n a liz a ro z m ie sz c z e n ia n o w y c h o b ie k tó w w sk a z u je n a n ie ró w n o m ie rn y ich ro z k ła d w p rz e strz e n i g m in y . W la ta c h 1 9 9 0 -2 0 0 5 w y d a n o 205 p o z w o le ń n a b u d o w ę b u d y n k u m ie sz k a ln e g o 3, z czeg o 15% p rz y p a d a n a o b s z a r m ia sta S zadek, a 2 1 % n a o sied le O g ro d zim . N a te re n a c h w ie jsk ic h , p o d w z g lę d e m lic z b y w y d a n y c h p o z w o le ń , w y ró ż n ia ją się so łectw a: S zad k o w ice, P ru sin o w ice o ra z B o czk i (por. tab l. 1.). A n a liz u ją c u d z ia ł n o w y c h b u d y n k ó w w ogólnej liczb ie b u d y n k ó w m ie sz k a ln y c h w p o sz c z e g ó ln y c h m ie jsc o w o śc ia c h , m o ż n a stw ierd zić, i ż n a jw ię k sz y p rz y ro s t n ow ej z a b u d o w y n o tu ją sołectw a: S zad k o w ice, D z ia d k o w ic e i K ro m o lin Stary. N a to m ia st w so łe c tw a c h P iask i i Ł o b u d z ic e n ie w y d a n o p o 1990 r. an i je d n e g o p o z w o le n ia n a b u d o w ę b u d y n k u m ieszk aln eg o .
3 Według Ewidencji ruchu budowlanego w gospodarce nieuspołecznionej w latach 1990—1999 oraz Rejestru pozwoleń na budową 1999-2005, uzyskanych w Wydziale Urbanistyki i Archite ktury Starostwa Powiatowego w Zduńskiej Woli.
Tablica 1. Liczba wydanych pozwoleń na budowę budynków mieszkalnych w stosunku do ogólnej liczby budynków mieszkalnych (2002 r.)
na terenie gminy Szadek w latach 1990-2005
Miejscowość
Liczba wydanych pozwoleń w latach 1990-2005 (A) Liczba budynków mieszkalnych w 2002 r. (B) A/B (%) Boczki 11 81 13,6 Borki Prusinowskie 3 34 8,8 Choszczewo 3 63 4,8 Dziadkowice 7 36 19,4 Górna Wola 2 32 6,3 Góry Prusinowskie 2 30 6,7 Grzybów 2 44 4,5 Karczówek 7 42 16,7 Kobyla Miejska 1 20 5,0 Kotliny 5 57 8,8 Krokocice 6 65 9,2 Kromolin Stary 9 47 19,1 Lichawa 4 38 10,5 Łobudzice 0 37 0,0 Piaski 0 34 0,0 Prusinowice 12 97 12,4 Przatów 7 91 7,7 Reduchów 5 31 16,1 Rzepiszew 4 70 5,7 Sikucin 4 52 7,7 Tarnówka 7 42 16,7 Wielka Wieś 10 59 16,9 Wilamów 4 69 5,8 Wola Krokocka 1 52 1,9 Wola Łobudzka 3 40 7,5 Szadkowice* 12 59 20,3 Razem tereny wiejskie 174 1 322 13,2 Osiedle Ogrodzim 43 165 26,1 Miasto Szadek 31 395 7,8 Razem
gmina Szadek 205 1 882 10,9 * Sołectwo Szadkowice bez osiedla domków jednorodzinnych Ogrodzim.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ze Starosta Powiatowego w Zduńskiej Woli oraz Narodowego Spisu Powszechnego 2002.
R e jo n y k o n c e n tra c ji n o w y c h o b ie k tó w ś w ia d c z ą o a tra k c y jn o śc i p o sz c z e g ó ln y c h te re n ó w z p u n k tu w id z e n ia lo k a liz a c ji n a n ic h z a b u d o w y m ie sz k a n io w ej. W b a d a n y m o k resie in w e sty c je m ie sz k a n io w e p o d e jm o w a n o g łó w n ie n a o sied lu O grodzim , a w gran icach ad m in istracy jn y ch m ia sta p rzy u licach Ł anow ej o raz B o b o w n ia. N a te re n a c h w ie jsk ic h z a b u d o w a m ia ła c h a ra k te r bardziej ro z p ro sz o n y , n a to m ia st sto p ie ń je j k o n c e n tra c ji b y ł sto su n k o w o n ie w ie lk i (por. ryc. 2). N ajw ięcej n o w y c h b u d y n k ó w p o ja w iło się w:
• so łectw ie P ru sin o w ic e , w z d łu ż d ro g i p ro w ad zącej do Szadku; • fra g m e n c ie so łe c tw a B o czk i, o zw artej zab u d o w ie;
• so łectw ie D z ia d k o w ic e p rz y d ro d ze p ro w ad zącej z S zad k u do Ł ask u , w ra z z n a jb liż sz y m fra g m e n te m so łe c tw a P rzató w ;
• fra g m e n ta ch so łectw K a rc z ó w e k i W ie lk a W ieś, u sy tu o w a n y c h p rz y g ra n ic y z m iastem ;
• so łectw ie S zad k o w ice (nie w lic z a ją c o sie d la O g ro d zim ); • so łectw ie K ro m o lin Stary.
Ryc. 2. Rozmieszczenie nowej zabudowy mieszkaniowej na terenie gminy Szadek Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ze Starostwa Powiatowego
w Zduńskiej Woli
Z an k iety , p rz e p ro w a d zo n e j w śró d in w e sto ró w w sie rp n iu 2 0 0 6 r., w y n ik a, i ż
w p ły w n a d e c y zję o lo k a liz a c ji m iało w ie le elem en tó w . W p rz y p a d k u te re n ó w w ie jsk ic h n ajczęściej w y m ie n ia n y b y ł do stęp do u tw ard zo n ej d ro g i (w o je w ó d z
kiej lu b p o w ia to w e j); ró w n ie w ^ n a b y ła b lisk o ść o śro d k a m ie jsk ie g o (S zad k u b ą d ź Z d u ń sk iej W o li). Isto tn y m cz y n n ik ie m b y ło p o ło ż e n ie in w e sty c ji w rejo n ie zw artej z a b u d o w y je d n o ro d z in n e j lu b z a g ro d o w ej. W w ie lu p rz y p a d k a c h d e c y d u ją c ą ro lę o d g ry w a ł fa k t p rz y w ią z a n ia in w e sto ra do m ie js c a w cz e śn ie jsz eg o z a m ie sz k a n ia (c zy n n ik sen ty m e n ta ln y , j a k i p o w o d y e k o n o m iczn e). N a d ecy zji lo k alizacy jn ej k ilk u in w e sty c ji z a w aży ł ró w n ie ż fakt, i ż o k o lice, ja k ch o ć b y w so łe c tw a c h K ro m o lin S tary cz y B o czk i, s ą atra k c y jn e p o d w z g lę d e m k ra jo b ra z o w y m i re k re a cy jn y m . N a o b szarze m ia s ta d e c y d u ją c y w p ły w n a d e c y z ję lo k a liz a c y jn ą m ia ła b lisk o ść zw artej z a b u d o w y i z w ią z a n y z ty m d o stę p do u rz ą d z e ń in fra stru k tu ry k o m u n aln ej o ra z b lisk o ść p u n k tó w u s łu g o w y c h i h a n d lo w ych. S t r u k t u r a w i e l k o ś c i n o w y c h b u d y n k ó w m i e s z k a l n y c h P o w ie rz c h n ia u ż y tk o w a 4 now ej z a b u d o w y m ie szk an io w ej w g m in ie S zad ek o b ejm u je o g ó łe m 2 9 ,2 ty s. m 2. Ś re d n ia p o w ie rz c h n ia u ż y tk o w a je d n e g o b u d y n k u m ie sz k a ln e g o w y n o si 164 m2. W id o c z n a j e s t tu p e w n a ro z b ie ż n o ść m ię d z y te re n a m i w ie jsk im i a m ie jsk im i (por. ryc. 3).
Ryc. 3. Powierzchnia użytkowa nowych budynków mieszkalnych na terenie gminy Szadek (według pozwoleń na budowę wydanych w latach 1990-2005) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ze Starostwa Powiatowego
w Zduńskiej Woli
4 Powierzchnia użytkowa jest to przestrzeń ograniczona przez elementy zamykające i liczona dla wymiarów budynku w stanie wykończonym, na poziomie podłogi, nie licząc listew przypodłogowych, progów itp., która odpowiada celom i przeznaczeniu budynku (PN-ISO 6241:1994 Normy właściwości użytkowych w budownictwie).
N a te re n a c h w ie jsk ic h w ię k sz y u d z ia ł m a ją b u d y n k i o m n ie jsz y c h p o w ie rz c h n ia c h u ż y tk o w y c h , n a to m ia st n a te re n a c h z u rb a n iz o w a n y ch sto su n k o w o w ięcej j e s t o b ie k tó w w ię k szy ch . W y n ik a to z a p ew n e z n ie c o w y ż sz e g o sta tu su m a ją tk o w e g o m ie s z k a ic ó w m ia s ta S zadek, ja k i, d e f a c t o sta n o w iąceg o je g o część, o sie d la O g ro d z im 5. D o d a tk o w y m e le m e n te m w y ja śn ia ją c y m to z ró ż n ic o w an ie m o że b y ć w ię k sz a lic z b a d o m ó w le tn isk o w y c h n a te re n a c h w ie jsk ic h , k tó re najczęściej p o sia d a ją niew ielk ie p o w ierzch n ie tó y tk o w e (często poniżej 50 m 2). Ś re d n ia k u b a tu ra 6 n o w y c h o b ie k tó w m ie sz k a ln y c h w g m in ie w y n o si 703 m 3. D la te re n ó w w ie jsk ic h m ia ra ta k szta łtu je się n a p o zio m ie 616 m3, d la m ia sta S zad ek n a p o z io m ie 967 m3, n a to m ia st d la o sie d la O g ro d z im 662 m3. P o d o b n ie ja k w p rz y p a d k u p o w ie rz c h n i u ż y tk o w e j, n ajw ię k sz e b u d y n k i z lo k a liz o w a n e s ą w g ra n ic a c h m ia s ta S zad ek i o sie d la O grodzim .
Ryc. 4. Zróżnicowanie nowych budynków mieszkalnych pod względem kubatury w gminie Szadek (według pozwoleń na budowę wydanych w latach 1990-2005) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ze Starostwa Powiatowego w Zduńskiej Woli
N a te re n ie g m in y S zad ek n ajw ięcej b u d y n k ó w p o s ia d a k u b a tu rę m ię d z y 600 a 700 m3 (por. ryc. 4). N ie c o p o n a d p o ło w a n o w e g o b u d o w n ic tw a m ie s z k a n io w e g o to o b ie k ty o k u b a tu rz e m ię d z y 500 a 800 m3. S to su n k o w o d u ży u d z ia ł m a ją b u d y n k i o k u b a tu rz e p o w y żej 1000 m3, je d n a k ty lk o n ie w ie le sp o śró d n ic h
5 Formalnie osiedle Ogrodzim (faktycznie stanowiące funkcjonalną część miasta) położone jest poza granicami administracyjnymi miasta.
6 Kubatura to objętość pomieszczenia lub budynku wyrażona w m3. Kubaturę budynku oblicza się, mnożąc powierzchnię rzutu w obrysie ścian zewnętrznych przez jego wysokość (PN-ISO
p e łn i fu n k cje w y łą c z n ie m ie sz k a ln ą , cz ę sto z n a c z ą c ą czę ść o b ie k tu z a jm u je fu n k c ja to w a rz y sz ą ca .
A n a liz u ją c zró ż n ic o w a n ie średniej k u b a tu ry b u d y n k ó w n a p o d sta w ie p o z w o le ń w y d a w a n y c h w p o sz c z e g ó ln y c h latach , m o ż n a z a u w ^ y ć p e w n ą p ra w id ło w o ść . Im ro k w y d a n ia p o z w o le n ia j e s t p ó ź n ie jsz y , ty m m n ie jsz a je s t k u b a tu ra b u d y n k u (por. ryc. 5). N a p o c z ą tk u b a d a n e g o o k re su , czy li n a p o c z ą tk u la t d z ie w ię ć d zie sią ty c h , k u b a tu ra b u d y n k ó w o s ią g a ła n a w e t 1100 m 3 (1991 r.). W k o le jn y c h la ta c h w ie lk o ść ta w a h a ła się m ię d z y 900 a 600 m3, ż e b y w 2005 r. o sią g n ą ć w a rto ść 569 m3. W o k re sie o sta tn ic h p ię tn a stu la t śre d n ia k u b a tu ra b u d y n k u zm n iejszy ła się w ięc b lisk o o po ło w ę. W arto ró w n ież z a u w ^ y ć , i ż o ile n a p o c z ą tk u b a d a n e g o o k re su n ie p o w sta ł ż a d e n b u d y n e k o k u b a tu rz e m niejszej n iż 300 m3, to j u ż w la ta c h 1 9 9 3 -1 9 9 4 p o ja w iło się ich k ilk a , a w 1999 r. b u d o w a o b ie k tó w o ta k ic h w y m ia ra c h stała się p o w szech n a.
Ryc. 5. Średnia kubatura nowego budownictwa mieszkaniowego w gminie Szadek (według pozwoleń na budowę wydanych w latach 1990-2005) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Starostwa Powiatowego w Zduńskiej Woli
G w a łto w n y w z ro st w ie lk o śc i b u d o w a n y c h d o m ó w w 1991 r. m o ż n a tłu m a czy ć ja k o re a k c ję n a w cz e śn ie jsz e o g ra n ic z e n ia ad m in istra c y jn e , re g u lu jące ro z m ia ry je d n o ro d z in n e g o b u d o w n ic tw a m ie sz k a n io w e g o , p rz y je d n o c z e s n y m z a c h o w a n iu w ie lu n ie ry n k o w y c h e le m e n tó w w sferze g o sp o d a rk i, co u trz y m y w ało k o sz ty b u d o w y i e k sp lo a ta c ji m ie sz k a ń n a d o ść n isk im p o z io m ie , o d b ie g a ją c y m o d re a ln y c h w a rto śc i. S to p n io w e u ry n k o w ie n ie g o sp o d a rk i p o w o d o w a ło w z ro st k o sz tó w z w ią z a n y ch z in w e sty c ja m i, a p rz e d e w sz y stk im z u trz y m a n ie m m ieszk ań . S zczeg ó ln e zn a c z en ie w y d a je się m ie ć u ry n k o w ie n ie c e n n o śn ik ó w en erg ii i w z ro s t z w ią z a n y ch z ty m k o sz tó w o g rzew an ia.
W k o n se k w e n c ji w n a stę p n y c h la ta c h (a z w ła sz c z a k o ń c u la t d z ie w ię ć d z ie sią ty c h X X w .) m o ż n a z a o b se rw o w a ć o g ra n iczen ie „ a sp ira c ji” in w e sto ró w i sp ad ek k u b a tu ry n o w y c h o b ie k tó w b u d o w n ic tw a je d n o ro d z in n e g o .
P o z a w s p o m n ia n ą j u ż p o w ie rz c h n ią u ż y tk o w ą i k u b a tu r ą b u d y n k i m ie s z k a l ne m o ż n a c h a ra k te ry z o w a ć ró w n ie ż p o d k ą te m lic z b y i ro d z a ju k o n d y g n a c ji o raz m ate ria łu , z k tó re g o z o sta ły zb u d o w an e.
N a jw ię k sz y u d z ia ł w n o w y c h z a so b a c h m ie sz k a n io w y c h w g m in ie S zadek m a ją b u d y n k i d w u k o n d y g n a c y jn e (5 6 % ); re sz ta to b u d y n k i trz y k o n d y g n a c y jn e (2 7 % ), je d n o k o n d y g n a c y jn e (1 4 % ) o ra z sp o rad y czn ie w y stę p u ją c e o b ie k ty c z te ro k o n d y g n a c y jn e (3% ). W ś ró d n o w o p o w sta ły c h b u d y n k ó w 154 p o sia d a p o d d a sz e /stry c h , a 50 p o d p iw n ic z e n ia 7. W w ię k sz o śc i p rz y p a d k ó w p a rte r, ja k i p ię tra uży tk o w an e s ą n a cele m ieszkaniow e. P o d p iw n iczen ia i p o d d asza/stry ch y w y k o rz y sty w a n e b y w a ją ta k ż e n a inne cele. W d o m a c h z tzw . p o d p iw n ic z e n ie m w y so k im , p r z e w i n i e p e łn i o n o fu n k c ję m ie s z k a n io w ą P o d d a sz a n ie z a g o sp o d aro w a n e lu b w y k o rz y sty w a n e ja k o m a g a z y n „ rzeczy n ie p o trz e b n y c h ” to w a rz y s z ą b u d y n k o m p ro je k to w a n y m n a p o c z ą tk u b a d a n e g o o k resu . W p ro je k ta c h p rz y ję ty c h do re a liz a cji w p ó ź n ie jsz y c h la ta c h p o d d a sz a z re g u ły
s ta n o w ią s tr ic te m ie s z k a ln ą c zęść, co p o z w a la n a m a k sy m a ln e w y k o rz y sta n ie p o w ie rz c h n i, a ta k ż e c z ęsto k o rz y stn ie w p ły w a n a fiz jo n o m ię sam eg o b u d y n k u .
N a jczęściej w y k o rz y sty w a n y m m a te ria łe m b u d o w la n y m w o m a w ia n y m o k resie b y ła c e g ła (107 b u d y n k ó w ). P raw ie ró w n ie często b u d o w a n o d o m y z p u stak ó w (74 b u d y n k i), co je s t zja w isk ie m n ie p o k o ją c y m o ty le , że m a te ria ł te n z re g u ły p ro d u k o w a n o w e w ła sn y m z a k resie ze sz k o d liw y c h d la z d ro w ia o d p a d ó w , p o c h o d z ą c y c h z o p a la n y c h w ę g le m e le k tro w n i8. T rzy b u d y n k i n a te ren ie g m in y z o sta ły w y b u d o w a n e te c h n o lo g ią k a n a d y js k ą a ic h g łó w n y m m a te ria łe m b u d u lc o w y m b y ło d re w n o - w sz y stk ie o ne p e łn ią fu n k c ję letn isk o w ą.
N a jp o w sz e c h n ie jsz y m p o k ry c ie m d a c h o w y m j e s t p a p a o ra z b la c h o d a c h ó w k a (por. tab l. 2), a n a w y k o rz y sta n ie ty c h m a te ria łó w w p ły w m ia ła p rz e d e w s z y stk im ic h re la ty w n ie n is k a cen a. N a p o c z ą tk u la t d z ie w ię ć d zie sią ty c h do k ry c ia d a c h ó w w y k o rz y sty w a n o ró w n ie ż etern it. P óźniej m a te ria ł te n ze w z g lę d u n a s w o ją sz k o d liw o ść zo sta ł całk o w ic ie w y c o fa n y z p ro d u k c ji o raz z uży cia.
7 Wśród kondygnacji budynku mieszkalnego wyróżnić należy: parter, piętra oraz podpiwniczenie i poddasze/strych. Aby wspomniane elementy uznane zostały za kondygnację, muszą stanowić element nadziemny budynku (lub częściowo nadziemny w przypadku podpiwniczenia).
Tablica 2. M ateriał pokrywający dachy budynków nowego budownictwa mieszkaniowego gminy Szadek Rodzaj pokrycia dachu Liczba budynków %
Dachówka 3 3 Blacha 15 8 Blachodachówka 56 32 Eternit 10 6 Papa 64 36 Ontulina 13 7 Gont 14 8 Razem 177 100
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zebranych podczas badań terenowych.
A r c h i t e k t u r a i f i z j o n o m i a n o w e j z a b u d o w y
B ry ła k a ż d e g o b u d y n k u m ie sz k a ln e g o stan o w i tró jw y m ia ro w y k sz ta łt, o g ra n ic z o n y śc ian am i o raz dach em . C h o ć n a te re n ie g m in y w ś ró d now ej z a b u d o w y m ie szk an io w ej n ie sp o ty k am y tzw . „ sz e śc ia n u p o lsk ie g o ” , c zy li b u d y n k u z p ła skim d ach em , p rz y p o m in a ją c e g o p o p ro stu „ p u d e łk o ” , to d o ść liczn ie w y s tę p u ją b u d y n k i o c z te re ch p ro sto p a d ły c h do sieb ie śc ia n a c h z d a c h e m d w u sp ad o w y m . T en styl arch itek to n iczn y d o m in o w ał n a p o czątk u lat dziew ięćd ziesiąty ch (fot. 1).
Fot. 1. Przykład domu z dachem dwuspadowym,
sołectwo Tarnówka Źródło: S. Kowara, 2006
Z c z a se m b u d y n k i n a b ie ra ją c o raz b ard ziej fin e z y jn y c h k sz ta łtó w , je d n o c z e śn ie tra c ą c n a k u b a tu rz e . In w e sto rz y z a c z y n a ją d o c en iać in d y w id u a ln o ść i o ry g in aln o ść, a ro z m ia ry b u d y n k ó w s ta ją się b ard ziej „ ra c jo n a ln e ” . C o ra z częściej
p o ja w ia się p o d d a sz e u ży tk o w e , k tó re w n o w y c h p ro je k ta c h p rz e z n a cz a n e j e s t n a cele m ieszk an io w e.
P o p u la rn ą b r y łą b u d y n k u staje się d o m p a rte ro w y z u ż y tk o w y m p o d d a sz e m o ra z o s ią d a c h u o d s u n i ę ć o d śro d k a b ry ły (fot. 2). D u ż a lic z b a z re a liz o w an y c h p ro je k tó w te g o ty p u w y n ik a ć m o że z ic h p ro sto ty , m a k sy m a ln e g o w y k o rz y sta n ia p o w ie rz c h n i u ż y tk o w e j, a co z a ty m id zie sto su n k o w o n isk ic h k o sz tó w b u d o w y , p rz y je d n o c z e sn e j „ m iłe j” fizjo n o m ii.
Fot. 2. Jeden z najpopular niejszych projektów domów
jednorodzinnych na terenie gminy Szadek, osiedle Ogrodzim Źródło: S. Kowara, 2006
N ie k tó rz y in w e sto rz y s z u k a ją b ard ziej w y sz u k a n y c h b ry ł b u d y n k ó w . P o d k o n ie c la t d z ie w ię ć d z ie sią ty c h w c h o d z i m o d a n a d o m y w sty lu d w o rk o w y m . S tan o w ić o ty m m a g łó w n ie fasa d a b u d y n k u k o m p o n o w a n a w o p a rc iu o k w a d raty , k o ła i tró jk ąty . G an k o w i to w a rz y s z ą k o lu m n y lu b p ila stry 9. O b o w iązu je w n ic h sy m e tria o ra z p o rz ą d e k a rch itek to n iczn y . W śró d d o m ó w w y b u d o w a n y c h zg o d n ie z ty m z a ło ż e n iem s ą b u d y n k i z a ró w n o b a rd z ie j, j a k i m niej p rz y p o m in a ją c e dw o rek . D o w e rsji „ m in im u m ” m o ż n a zalic z y ć b u d y n k i o n ieu ro zm a- iconej b ry le, p o sia d a ją c e d w ie k o lu m n y p rz y d rz w ia c h w e jścio w y ch . S ą te ż i tak ie, k tó re w rę c z p rz e sy c o n e s ą d w o rsk im c h a ra k te re m (fot. 3).
P o d k o n ie c b a d a n e g o o k re su n ajczęściej sp o ty k a n y m b u d y n k ie m j e s t d o m w sty lu p o d m iejsk im . S tan o w i o n sk rz y ż o w a n ie d w o rk o w ej tra d y c ji z a m e ry k a ń sk im b u n g a lo w e m 10. B ry ła , o ile n ie m a p rz y b u d o w a n e g o g arażu , j e s t sy m e try czna. W y so k o ść b ry ły o sc y lu je w o k ó ł p a rte ru lu b p a rte ru z p o d d aszem .
9 Pilaster jest to graniasty, płaski filar przyścienny z bazą i głowicą, wystający z lica ściany na 1/6 część swojej szerokości, służący do dekoracji, a niekiedy do wzmocnienia konstrukcyjnego
(Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznychWładysława Kopalińskiego).
10 Bungalow jest to jednopiętrowy lub parterowy dom (willa) o lekkiej budowie, kryty strzechą lub dachówką, zazwyczaj otoczony werandami; w etymologii angielskiej - parterowy murowany dom podmiejski, jedno- lub dwurodzinny (Słownik...,W. Kopalińskiego).
Fot. 3. Budynek w stylu dworkowym, sołectwo
Szadkowice Źródło: S. Kowara, 2006
N a te re n ie g m in y S zad ek w y s tę p u ją ró w n ie ż b u d y n k i w sty lu sw o b o d n y m , c h a ra k te ry z u ją c e się a rty sty c z n ą form ą, z b ra k ie m w y raźn ej sy m etrii osiow ej i n ie re g u la rn o ś c ią rzu tu . D o b ry m p rz y k ła d e m ta k ie g o o b ie k tu je s t b u d y n e k m ie sz k a ln y , w z n ie sio n y n a te re n ie so łe c tw a W o la Ł o b u d z k a (fot. 4).
Fot. 4. Budynek w stylu „swobodnym ”, sołectwo W ola Łobudzka Źródło: S. Kowara, 2006
I n w e s t o r z y - p o c h o d z e n i e t e r y t o r i a l n e i ś r o d k i u t r z y m a n i a
In w esto rzy , k tó rz y w la ta c h 1 9 9 0 -2 0 0 5 p o d e jm o w a li b u d o w ę o b iek tó w m ie sz k a ln y c h w g m in ie S zadek, to w 4 9 % o so b y p o c h o d z ą c e z tej sam ej m ie jsc o w o śc i, w której lo k a liz o w a n y b y ł n o w y d o m (por. tab l. 3). K o le jn e 20% to o so b y p o c h o d z ą c e z te re n u g m in y S zadek, ale sp o z a m ie jsc o w o śc i, g d zie r e a liz o w a n a b y ła in w esty cja. P o z o sta ła część to in w e sto rz y sp o z a te re n u gm iny, często m ie sz k a ń c y Ł o d z i (1 1 % ). W p rz y p a d k u ty c h o sta tn ic h (m ie sz k a ń c ó w d u żeg o m ia sta ) n ajczęściej b y ła to b u d o w a cało ro c z n eg o b u d y n k u m ie sz k a ln e g o ,
je d n a k z p rz e z n a c z e n ie m g łó w n ie n a cele re k re a cy jn e (tzw . „d ru g i d o m ”), b ą d ź b u d o w a ty p o w e g o d o m k u le tn isk o w eg o .
Tablica 3. Pochodzenie terytorialne inwestorów w gminie Szadek w latach 1990-2005 według miejsca lokalizacji budynku mieszkalnego
Miej sce pochodzenia
M iejsce inwestycji Razem tereny wiejskie osiedle Ogrodzim miasto Szadek Ta sama miejscowość/sołectwo 61 22 17 100 M iasto Szadek 5 16 38 Inne sołectwo gminy Szadek 11 6 5 22 Powiat zduńskowolski (poza gm iną Szadek) 3 2 1 6
Łódź 20 0 2 22
Inna miej scowość w oj. łódzkiego
(poza pow. zduńskowolskim i Łodzią) 11 4 2 17 Polska (poza w oj. łódzkim) 2 0 1 3 Brak danych 6 5 3 14 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zebranych podczas badań terenowych. In w esto rzy , re a liz u ją c y n o w e o b ie k ty m ie sz k a n io w e n a te re n ie g m in y S zadek, u trz y m y w a li się g łó w n ie z p ra c y n ajem n ej (tabl. 4).
Tablica 4. Główne źródło dochodów inwestorów gminy Szadek w latach 1990-2005 Źródło dochodów M iejsce inwestycji Razem tereny wiejskie osiedle Ogrodzim miasto Szadek Praca najemna 53 17 10 80 Działalność własna 18 20 10 48 Rolnictwo 28 0 1 29 Emerytura, renta 6 0 1 7 Brak danych 26 6 7 39 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zebranych podczas badań terenowych.
Z n a c z ą c a c z ę ść c z e rp a ła g łó w n y d o c h ó d z w łasn ej d zia ła ln o śc i po zaro ln iczej (h an d el, u słu g i itp .) o raz ro ln iczej (p rzed e w sz y stk im m ie sz k a ń c y w si). N ie w ie lk i o d se te k u trz y m y w a ł się ze ź ró d e ł n ie z a ro b k o w y c h , ta k ic h ja k : e m e ry tu ra czy ren ta.
S tatus fin a n so w y in w e sto ró w w y r ż n i e p rz e k ła d a ł się n a c h a ra k te r n o w o p o w sta ją c y c h b u d y n k ó w . W sam y m S zad k u o ra z n a o sie d lu O g ro d zim b u d y n k i m ie sz k a ln e , w y m a g a ją c e z n a c z n y ch n a k ła d ó w fin a n so w y c h , s ą z ja w isk ie m z d e cy d o w a n ie c z ę stsz y m n iż n a te re n a c h w iejsk ich .
W n i o s k i
P o d su m o w u ją c d o ty c h c z a so w e ro z w a ż a n ia, m o ż n a sfo rm u ło w a ć w n io sk i 0 ch a ra k te rz e b ard ziej ogólnym :
• n o w e b u d o w n ic tw o m ie sz k a n io w e w g m in ie S zad ek k o n c e n tru je się g łó w n ie n a te re n a c h zu rb a n iz o w a n y ch (w m ie śc ie i n a p rz y le g a ją c y m do n ieg o o sie d lu S z a d k o w ic e -O g ro d zim ); n a te re n a c h w ie jsk ic h b ra k je s t m ie jsc w y r ^ n e j k o n c e n tra c ji, a n o w e b u d o w n ic tw o m ie sz k a n io w e m a tu c h a ra k te r ro zp ro szo n y ;
• p o d sta w o w y m i c z y n n ik a m i, k tó re w a ru n k u ją ro z m ie sz c ze n ie now ej z a b u d o w y są: p o ło ż e n ie w strefie zw artej zab u d o w y , b lisk o ść p u n k tó w o b słu g u ją c y c h p o trz e b y b y to w e o raz p rz y w ią z a n ie in w e sto ra do m ie js c a w c z e śn iejszeg o zam ie sz k a n ia; in w e sto rz y p rz y p o d e jm o w a n iu d e c y z ji lo k a liz a c y j n y c h k ie r u ją się g łó w n ie k w e stia m i fin a n so w y m i, a is tn ie ją c a in fra stru k tu ra 1 szy b k i d o stę p do p o d sta w o w y c h u słu g o b n iż a ją k o sz ty in w esty cji;
• n a p o c z ą tk u la t d z ie w ię ć d zie sią ty c h p o w sta w a ły b u d y n k i n a jw ię k sz e , za ró w n o p o d w z g lę d e m k u b a tu ry , ja k i p o w ie rz c h n i u ży tk o w ej o ra z lic z b y k o n d y g n a c ji, z b ie g ie m c z a su ro z m ia ry p ro je k to w a n y c h o b ie k tó w m ie sz k a n io w y c h sto p n io w o m aleją; z m ie n ia ła się ró w n ie ż fiz jo n o m ia i a rc h ite k tu ra n o w o p o w sta ją c y c h b u d y n k ó w - m o n u m e n ta ln e i p ro ste b ry ły z a stę p o w a ły c o ra z b a r dziej w y sz u k a n e fo rm y arc h ite k to n ic zn e ;
• in w e sto rz y , re a liz u ją c y n o w e o b ie k ty m ie sz k a ln e , to w p r z e w ^ a ją c e j w ię k sz o śc i m ie s z k a ic y g m in y , k tó ry c h g łó w n y m źró d łe m d o c h o d ó w j e s t p ra c a n a je m n a p o z a ro ln ic tw e m ; z n a c z ą c ą g ru p ę in w e sto ró w (p o n a d 1/5 ogólnej lic z by) s ta n o w ią ró w n ie ż m ie sz k a ń c y Ł o d zi.
