Zbigniew Wejcman
"Rozważania o etyce pracy", Józef
Majka, Wrocław 1986 : [recenzja]
Collectanea Theologica 57/4, 195-196
R E C E N Z J E
195
K o le jn e m ie js c a e k s p o z y c ji m o z a ik b iz a n ty js k ic h z J o r d a n ii, to : K la g e n f u r t 11.12.1986— 8.3.1987, M o n a s te r 28.3.1987— 14.6.1987, M o n a c h iu m 3.7.1987— 27.9.1987, B e rlin (B o d e-M u zeu m ) 15.11.1987— 28.2.1988.
o. J ó z e f W ie s ła w R o s ło n O F M C o n v., W a r s z a w a k s. J ó z e f M A JK A , R o z w a ż a n ia o e ty c e p r a c y , W ro c ła w 1986, W ro c ła w s k a K s ię g a r n ia A rc h id ie c e z ja ln a , s. 255.
T e c h n o lo g ic z n y ro z w ó j E u ro p y , t r w a j ą c y z g ó rą d w ie śc ie la t, od p o c z ą tk u w y w o ły w a ł k o n f lik ty i p o d z ia ły . W p ro w a d z e n ie in n o w a c ji te c h n ic z n o - -o r g a n iz a c y jn y c h do p ro c e s u p r o d u k c ji z a w sz e s tw a r z a ło n o w e, t r u d n e s y t u a c je i s ta w ia ło c z ło w ie k a p rz e d m o r a ln y m i d y le m a ta m i. G w a łto w n e m u p o s tę p o w i w s fe rz e m a t e r i a ln e j n ie to w a rz y s z y ł r ó w n ie sz y b k i ro z w ó j s fe ry d u c h o w e j c z ło w ie k a . S z y b k o te ż z n a le ź li się p ro fe ty ś c i, g ło szący r y c h ły k o n ie c k u l t u r y e u ro p e js k ie j. R ze c z y w iśc ie w e w sz e lk ie g o ro d z a ju s y s te m a c h , a b s tra k c y jn o -filo z o fic z n y c h czy o rg a n iz a c y jn o - w y d a jn o ś c io w y c h , p r a c a lu d z k a j e s t r o z p a tr y w a n a je d y n ie ze w z g lę d u n a e fe k ty . W t e n sp o só b z o s ta ła z n ie w o lo n a p rz e z sp o łe c z n e i m a t e r i a ln e m e c h a n iz m y , sa m c z ło w ie k g d zieś się z a g u b ił, a je g o p ro b le m y z o s ta ły z e p c h n ię te n a d a ls z y p la n .
P o le m ik ę z ta k i m s ta n o w is k ie m p o d ją ł n a k a r t a c h sw e j k s ią ż k i ks. J ó z e f M a jk a . D z ie k a n P a p ie s k ie g o W y d z ia łu T eo lo g iczn eg o w e W ro c ła w iu je s t p o s ta c ią z n a n ą w k r ę g u osób z a in te re s o w a n y c h k a to lic k ą n a u k ą sp o łeczn ą. O d s z e re g u l a t p u b lik u je p r a c e n a t e n te m a t, a k a ż d a z n ic h s p o ty k a się z d o b r y m p rz y ję c ie m ze s tro n y c z y te ln ik ó w , czego d o w o d e m je s t f a k t, iż p o z y c je t e b ły s k a w ic z n ie z n ik a ją z k s ię g a rs k ic h p ó łek .
N a czy m p o le g a p o le m ik a k s. M a jk i? W czy m w id z i o n w y jś c ie z teg o ś le p e g o z a u łk a ? O d p o w ie d ź je s t p r o s ta : n a le ż y u w ie rz y ć w tw ó rc z e m o ż liw o ści d z ia ła ń c z ło w ie k a . O b e c n ie są o n e k rę p o w a n e p rz e z sy s te m y o rg a n iz a c y jn e , w k tó r y c h fu n k c jo n u ją . J e d n a k o ta c z a ją c a n a s rz e c z y w is to ść p o d le g a n ie u s ta n n y m z m ia n o m , w c ią ż z a s k a k u je n o w y m i s y tu a c ja m i, do k tó r y c h n ie m o ż n a z a sto so w a ć s ta r y c h sc h e m a tó w . Z d e z a k tu a liz o w a n e p ro c e s y o rg a n iz a c y jn e , s tw o rz o n e k ilk a d z ie s ią t l a t te m u , k r ę p u j ą m y ś li i d z ia ła n ia , s ta ją c się p o tę ż n y m i h a m u lc a m i ro z w o ju c z ło w ie k a , ro z w o ju w s z e c h s tro n n e g o i sw o b o d n eg o . „ L u d z ie są (...) g o to w i p r z e ja w ić z n a c z n ie w ię c e j in ic ja ty w y (...), a n iż e li p o z w a la ją n a to sy s te m y , w k tó r y c h p r a c u j ą ”, p isze k s. M a jk a . I d o d a je : „ D late g o te ro z w a ż a n ia s t a r a j ą się b y ć n ie ty le r o z w a ż a n ia m i o p ra c y , ile o c z ło w ie k u p r a c u j ą c y m ” (s. 8).
P u n k te m w y jś c ia d la m y ś li ks. M a jk i s ta ła się e n c y k lik a L a b o r e m e x e r
c e n s J a n a P a w ła II. O b u a u to r ó w c h a r a k te r y z u je p o ło żen ie a k c e n tu n a p o d
m io to w y , a n ie p rz e d m io to w y a s p e k t p ra c y . U z n a ją ró w n ie ż p r i o r y te t e le m e n tó w p o d m io to w y c h n a d p rz e d m io to w y m i w s z e rsz y m k o n te k ś c ie : p r a c a p rz e d w ła s n o ś c ią , o so b iste z a a n g a ż o w a n ie p rz e d te c h n ik ą , so lid a rn o ś ć lu d z i p ra c y p rz e d s y s te m a m i p ra c y . K s. M a jk a r o z w ija b o g a te tr e ś c i L a b o r e m
e x e r c e n s , n ie tr a k t u j ą c teg o je d n a k ż e ja k o c e lu sw e j p ra c y . „N ie je s t to
k o m e n ta r z do e n c y k lik i a n i je j s tre s z c z e n ie ” — p isz e k s. M a jk a (s. 5), n ie m n ie j s iln y w p ły w n a u c z a n ia p a p ie ż a w id o c z n y je s t n a k a ż d e j n ie m a l s tro n ie .
R o z w a ż a n ia o e ty c e p r a c y n ie m a ją c h a r a k t e r u p o d rę c z n ik a , w s k a z u je
n a to ju ż s a m ty tu ł, a ta k ż e f o r m a t k sią ż k i. J e d n a k d la m n ie j o b e z n a n y c h z te m a ty k ą c z y te ln ik ó w s ta n o w ić m o g ą p e w n e g o r o d z a ju k o m p e n d iu m w ie d z y o w s p ó łc z e s n e j m y ś li e ty c z n e j z w ią z a n e j z p r a c ą D zieło p o s ia d a p rz e jr z y s ty u k ła d , p o z w a la ją c y śle d z ić ta k ie z a g a d n ie n ia ja k ro z w ó j te o lo g ii p ra c y , p r a cę w a s p e k c ie p o w o ła n ia c z ło w ie k a , z w ią z a n e z ty m p rz y w ile je i o b o w ią z k i, a n a s tę p n ie z a p o z n a ć się z b a rd z ie j szczeg ó ło w y m i, k o n k r e tn y m i w s k a z a n ia m i m o r a ln y m i d o ty c z ą c y m i c z ło w ie k a i jeg o s to s u n k u do p ro c e s u p ra c y . P o ru s z o n e są ró w n ie ż p ro b le m y z w ią z a n e ze ś ro d o w isk ie m , w ja k im p r a c a się o d b y w a , u p r a w n ie n ia m i lu d z i p ra c y o ra z o d n ie s ie n ia m i do w ła sn o ś c i.
196 R E C E N Z J E
W re sz c ie o m ó w io n e z o s ta ły sp o so b y w y z w o le n ia p r a c y z s y s te m ó w z n ie w a la ją c y c h ją .
K s ią ż k a k s. M a jk i n a p is a n a je s t z ro z u m ia le n a w e t d la la ik a , za co c h w a ła a u to r o w i. N ieczęsto s p o ty k a się p o z y c je p o ru s z a ją c e t a k b o g a tą g a m ę z a g a d n ie ń , tr u d n y c h p rz e c ie ż i c zęsto n ie w ła ś c iw ie ro z u m ia n y c h , k tó r e p r z e z n a c z o n e są d la m a s o w e g o o d b io rc y . W y d a je się, że sta ć się o n a m o że ź ró d łe m g łę b o k ic h r e f le k s ji n a d c z ło w ie k ie m , m oże ró w n ie ż z m ie n ić n a s z s to s u n e k do p ra c y . J e ż e li k s ią ż k a ta „d o p o m o że c z y te ln ik o w i (...) do o d n a le z ie n ia s e n s u sw e j p ra c y (...), b ę d z ie to d la a u to r a n a jw y ż s z ą n a g r o d ą ’" (s. 250).
Z b ig n ie w W e jc m a n , W a r s z a w a
k s. C z e sła w S ta n is ła w B A R T N IK , C h r y s tu s ja k o se n s h is to r ii, W ro c ła w 1987, W y d a w n ic tw o W ro c ła w s k ie j K s ię g a r n i A r c h id ie c e z ja ln e j, s. 356. k s. C z e sła w S ta n is ła w B A R T N IK , H is to r ia lu d z k a i C h r y s tu s , K a to w ic e 1987, K s ię g a r n ia św . J a c k a , s. 348. R o k 1987 p o s z e rz y ł b o g a tą tw ó rc z o ś ć k s. p ro f. С z. B a r t n i k a o k o le j n e d w ie k s ią ż k i. S ą n im i C h r y s tu s ja k o s e n s h is to r ii o ra z H is to r ia lu d z k a i C h r y s tu s . I c h a u to r — o b e c n y k ie r o w n ik K a te d r y H is to r ii D o g m a tó w o ra z S e k c ji T e o lo g ii D o g m a ty c z n e j W y d z ia łu T e o lo g ic z n e g o K U L — je s t z n a n y z sz e re g u p u b lik a c ji p o ś w ię c o n y c h m y ś li c h r z e ś c ija ń s k ie j w r e la c ja c h do ś w ia ta , h is to rii, k u lt u r y , ż y c ia sp o łeczeg o , p o lity k i, n a r o d u . O p u b lik o w a ł b l i sk o 400 r o z p r a w i a r ty k u łó w w P o ls c e i z a g ra n ic ą . O s ta tn io w 1 R F N u k a z a ła się je g o k s ią ż k a p t. F o r m e n d e r p o litis c h e n T h e o lo g ie in P o le n , R e g e n s b u r g 1986.1
P ro f . B a r tn i k w s w o ic h p o g lą d a c h ro z w ija p e rs o n a liz m re a lis ty c z n y . P r o w a d z ą c b a d a n ia n a u k o w e n a w ie lu in n y c h p ła s z c z y z n a c h te o lo g ii i filo z o fii s t a r a się o p o p u la r y z a c ję ic h w y n ik ó w . T a k i te ż cel p rz y ś w ie c a ł w y d a n iu p r a w ie je d n o c z e ś n ie d w u k s ią ż e k s k u p ia ją c y c h się w o k ó ł z a sa d n ic z e g o p r o b le m u : J e z u s C h r y s tu s ja k o c e n tr u m , cel i se n s w s z e lk ie j h is to rii. W o b y d w u p r a c a c h a u to r s k u te c z n ie s t a r a się p rz e ło ż y ć tę f u n d a m e n ta l n ą p r a w d ę d la m y ś li c h r z e ś c ija ń s k ie j n a k o n k r e t n ą p r a k ty k ę d z ie jo w ą . J u ż s a m t y t u ł je d n e j z n ic h — C h r y s tu s ja k o s e n s h is to r ii ■— z a w ie r a p ro p o z y c ję k o n k r e tn e j d ro g i o d n a jd y w a n ia s e n s u z d a rz e ń , czy n ó w , p la n ó w , p ro c e s ó w h is to ry c z n y c h , e p o k , k u l t u r i re lig ii. M y śl a u to r a o p tu je w k ie r u n k u t a k i c h p o s z u k iw a ń s e n s u h is to rii ( m ik ro h is to rii, m a k r o h is to r ii i m e g a h is to rii), k tó r e z a w ie r a ły b y p r z e s ła n k i „n ie ty lk o z ro z u m u , a le z w ia r y ” .
P o d s ta w ą m ó w ie n ia o o so b ie J e z u s a C h r y s tu s a ja k o s e n s ie w sz e lk ie j h i s to r ii je s t je g o ży cie w c z a s o p r z e s tr z e n i h is to ry c z n e j, jeg o re a ln o ś ć lu d z k a i d o p e łn ie n ie sp o łe c z n e te j h is to ry c z n o ś c i. D la te g o te ż J e z u s ja k o f a k t h is to ry c z n y sto i u p o c z ą tk u ro z w a ż a ń w o b u o p ra c o w a n ia c h . O ile je d n a k H is to
r ia lu d z k a i C h r y s tu s k o n c e n tr u je się t u t a j n a o m ó w ie n iu ś w ia d e c tw za f a k
ty c z n y m is tn ie n ie m J e z u s a z N a z a r e tu (rozdz. II), o ty le w d ru g ie j p o z y c ji c h o d z i o u k a z a n ie J e z u s a ja k o b y tu h is to ry c z n e g o w r a m a c h tz w . je z u o lo g ii (rozdz. II). W k o n s e k w e n c ji ju ż t u w id z im y , że h is to r ia w śc is ły m z n a c z e n iu k o ń c z y się n a J e z u s ie . N a to m ia s t je z u o lo g ia p ro w a d z i do ś w ia ta S ło w a B o żego, k tó r e z k o le i m o że b y ć w części „ d o s trz e g a n e ” z p u n k tu h is to rii, a n a w e t sa m o s ta ło się h is to rią .
T a m y ś l z n a jd u j e k o n ty n u a c ję n a d a ls z y c h s tr o n a c h k s ią ż k i C h r y s tu s j a k o
se n s h is to rii. Z w ia s tu je to ju ż ro z d z ia ł I I I z a ty tu ło w a n y K u c h r y s to lo g ii.
W części p o św ię c o n y je s t o n o m ó w ie n iu is tn ie ją c y c h m o d e li c h ry s to lo g ic z n y c h . P r z e jr z y s t a k la s y f ik a c ja i p r e z e n ta c ja w s p ó łc z e s n y c h te n d e n c ji w c h r y sto lo g ii w y d a je się b y ć b a rd z o c e n n a n a w e t d la z o rie n to w a n e g o w p r o b le m ie
