Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. V, 2000
Jó z e f Ni e d ź w i e d ź
Ós m y g r ó b k u l t u r y p o m o r s k i e j z Gr ó d k a n a d B u g i e m s t a n. 3 1 , p o w. Hr u b i e s z ó w
C m entarzysko kultury pom orskiej w G ródku nad B ugiem stan. 31 badano ratow niczo ju ż w 1993 i 1997 roku (W. P anasiew icz 1994, s. 62-69; J. N iedźw iedź 1997). J e s ie n ią 1998 ro k u p o d c z a s orki częścio w o uszkodzono kolejn y grób ciałopalny. W zw iązku z tym w io sn ą 1999 roku przeprow adzono na stanow isku b a dania ratow nicze. Z ałożono niew ielki w ykop o w ym ia rach 2,5 x 1,5 m , dłu ższą osią ró w n o leg łą do m iedzy, w kierunku w schód-zachód, z niew ielkim odchyleniem na południe. Podobnie ja k przy poprzednich p ochów kach, tuż pod w arstw ą orną, na gł. 30 cm odkryto uszko dzone naczynia gliniane. G rób znajdow ał się w odle głości ok. 2 m n a w sch ó d od grobu n r 1, odkrytego w 1993 roku.
Po zdjęciu w arstw y ornej zarejestrow ano grób w po staci dw ustożkow atej (?) popielnicy przykrytej m isą za opatrzoną w dw a uszka i zdobioną na brzuścu dookol- nym ornam entem paznokciow ym . O bok popielnicy zna leziono duże fragm enty naczyń: dzbanka, wazy dw ustoż kowatej i garnka jajow atego z karbow anym w ylew em oraz placka glinianego. Popielnica stała w ew nątrz m isy półkulistej, zachow anej niem al całkow icie. Pierw otnie grób przykryty był kloszem , który podczas w ydobyw a nia rozpadł się niem al zupełnie. Tylko popielnicę i obie m isy złożono do grobu praw dopodobnie w stanie niena ruszonym . Pozostałe naczynia w kładano intencjonalnie we fragm entach, co potw ierdzają także obserw acje w in nych grobach na tym cm entarzysku, a także na innych nekropoliach kultury pom orskiej. W śród przepalonych kości w popielnicy zarejestrow ano także elem enty prze palonej ozdoby brązow ej (ozdób ?) w postaci niew iel kich fragm entów drutu, brązow ej blaszki oraz grudek stopionego szkła. Jak m ożna sądzić, są to pozostałości po naszyjniku.
M a te ria ły :
1. Popielnica, zachow any fragm ent dolny naczynia, średnica dna —11, 5 cm.
2. Placek gliniany (ryc. 1: 3), zachow any w w ięk szej części, o średnicy ok. 26,5 cm i grubości ok. 1 cm. Brzeg lekko zaokrąglony i nieznacznie pogrubiony, po środku ślady pięciu nakłuć nieprzechodzących na wylot. 3. M isa półkulista (ryc. 1:4), zachow ana niemal w ca łości, gładzona, n iezd o b io n a, o w ym iarach: średnica w ylew u 22,5 cm , średnica dna 11,0 cm, w ysokość
-11,0 cm.
4. D zbanek (ryc. 1: 1), zachow any w większej par tii, gładzony, niezdobiony, o w ym iarach: średnica w yle
wu 15,0 cm, średnica brzuśca 25,0 cm , średnica dna 10,0 cm, w ysokość 21,0 cm.
5. Waza dw ustożkow ata (ryc. 1: 2) z krótką sz y jk ą na brzuścu lekko chropow acona, o w ym iarach: średnica w ylew u 20 cm , średnica brzuśca 24,5 cm, średnica dna 9,4 cm, w ysokość - 19,5 cm.
6. G arnek jajow aty (ryc. 1: 5), zachow ana fragm en tarycznie jedynie górna partia, lekko chropowacony, kra w ędź w ylew u karbow ana, średnica w ylew u 18,0 cm, zachow ana w ysokość 14,0 cm.
7. Fragm ent dużego naczynia jajow atego (klosza), o średnicy w ylew u co najm niej 40 cm (dokładna w iel kość ze w zględu na niew ielki fragm ent je st niem ożliw a do zm ierzenia)
8. N aszyjnik lub zaw ieszka w ykonana z drutu brą zow ego okrągłego, w przekroju o średnicy 2 mm (ryc. 1: 6) i nanizanych na niego kilku cienkich blaszek (ryc. 1: 7-8) oraz paciorka szklanego. E lem enty ozdoby zo stały poddane działaniom ognia podczas krem acji ciała zm arłego i dlatego obecnie nie m ożna odczytać ich pier w otnych kształtów.
Odkryty w grobie m ateriał je st charakterystyczny dla kultury pom orskiej. A nalogię do dzbanka m ożna w ska zać z osady w H rubieszow ie-Podgórzu stan. 1, choć zna leziony tam fragm ent naczynia je s t bogato zdobiony (S. Czopek 1992, tabl. X:5). Inna analogia dotyczy gro bu z Klesztowa, d. woj. chełm skie, K osiorow a stan. 12 C, woj. lubelskie, K rzem ienicy stan. 2 i R zem ienia stan. 1, woj. rzeszow skie (S. C zopek 1992, tabl. XI: 10; tabl. XVI: 1; tabl. XXIII: 6-7; tabl. X XXIII: 4). N aczynia wa- zow ate z krótką szyjką są bardzo charakterystyczne dla kultury pom orskiej i w ystępują pow szechnie na w ielu cm entarzyskach, choć często są zdobione nakłuciam i, guzkam i, ornam entem rytym a niekiedy chropow acone. N iezbyt często w ystępują na cm entarzyskach talerze- placki, ale i tutaj m am y analogię z grobu 1 na cm enta rzysku w Gródku. Placki w ystępują przez cały czas trw a nia tej kultury, zresztą są one charakterystyczne dla okre su halsztackiego i lateńskiego i m ają charakter interkul- turowy. Placki w kulturze pom orskiej różnią się trochę sposobem ukształtow ania brzegów. Ich typologię z za leżności od uform ow ania brzegu ułożył S. Czopek i w e dług niej placek z grobu 8-go należy zaliczyć do typu 4B. Stosunkow o w czesną chronologię posiada m isa pół kulista (typ III 1 wg S. C zopka), datow ana na II-III fazę rozw ojow ą kultury pom orskiej. Tego typu m isy znane są m.in. z D obrego stan. 1, Opoki D użej, Św ięciechow a
Ós m yg r ó b k u l t u r yp o m o r s k i e jz Gr ó d k an a d Bu g ie m 7 3
7 4 Jó z e f Ni e d ź w ie d ź
i W ólki Złojeckiej. Stosunkow o najczęstsze, obok na czyń dw ustożkow atych, są w kulturze pom orskiej na czynia ja jo w a te , n ierzadko z w ylew em karbow anym i chropow aconą pow ierzchnią. C echa ta nie je s t elem en tem datującym i w ystępuje w dodatku także w innych kulturach w okresie halsztackim i lateńskim. W spom nieć jeszcze należy o odkrytych w śród przepalonych kości fragm entach zaw ieszki-naszyjnika. Jest to ju ż czw arty przypadek na tym cm entarzysku. Poprzednio tego typu ozdoby zarejestrow ano w grobach 1, 3 i 5 (W. Panasie
w icz 1998, s. 296). N aszyjniki często w ystępują na po pielnicach tw arzow ych na terenie Pom orza. Z Lubelsz czyzny znana je s t tego typu ozdoba z Natalina.
C hronologia odkrytego pochów ku nastręcza sporo trudności bow iem naczynia zachow ały się fragm enta rycznie. Placek gliniany nie je s t form ą datującą podob nie ja k garnki jajow ate. Jedynie duży dzbanek z taśmo- w atym uchem oraz m isa półkulista nadają się do tego celu i na ich podstaw ie chronologię grobu m ożna ogól nie określić na II-III fazę rozw ojow ą kultury pom orskiej.
Lit e r a t u r a
C z o p e k S.
1992 Południowo-wschodnia strefa kultury pomor skiej, Rzeszów.
N i e d ź w i e d ź J.
1997 Dokumentacja z badań ratowniczych w Gród ku nad Bugiem stan. 31, gm. Hrubieszów w 1997 roku, mps SOZ O Lublin, Del. Zamość.
P a n a s i e w i c z W.
1994 Cmentarzysko kultury pomorskiej na stan. 31 w Gródku nad Bugiem, woj. zamojskie, Spr. zam., s. 62 - 69.
1998 Cmentarzysko kultury pomorskiej na stan. 31 w Gródku nad Bugiem, woj. zamojskie, APŚ, t. 3, s. 281- 297.
Jó z e f Ni e d ź w i e d ź
Th e Ei g h t h Gr a v e o ft h e Po m e r a n i a n Cu l t u r e i n Gr ó d e k o n t h e Ri v e r Bu g, Si t e 3 1 , Hr u b i e s z ó w Di s t r i c t
The spring 1999 excavations at the cemetery of the Pome ranian culture allowed for a discovery of another cremation grave of this culture, which lay directly under the humus. The grave consisted of a biconical (?) um covered with an orna mented shallow bowl, having two ribbon-like handles. Next to the um, there were large fragments o f a jug, a flat plate and two other clay vessels, as well as broken pieces of a cloche,
which originally covered the vessels. Under the urn there was a hemispherical shallow bowl.
During the exploration of the grave, among bone remains, fragments of a charred necklace, or a pendant consisting of glass beads strung on a bronze wire were found.
The chronology of the grave was generally established for phase II-III in the development of the Pomeranian culture.
