• Nie Znaleziono Wyników

Przykłady wykorzystania analizy SEM-EDX do badań zabytkowych skór garbowanych związkami metali

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Przykłady wykorzystania analizy SEM-EDX do badań zabytkowych skór garbowanych związkami metali"

Copied!
21
0
0

Pełen tekst

(1)

Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo XLIV, Toruń 2013

Tomasz Kozielec*, Grażyna Szczepańska**, Grzegorz Trykowski**

* Zakładu Konserwacji Papieru i  Skóry WSP UMK

** Pracowni Analiz Instrumentalnych Wydziału Chemii UMK

Przykłady wykorzystania analizy SEM-EDX

do badań zabytkowych skór

garbowanych związkami metali

Skóry garbowane związkami mineralnymi

– zarys tematyki

S

!"#$ %&'( %&)*+, - *$%'($#'-+./ ,$(&#0$1"23 !("#+ .-1420&! *$5.-+1 '06 7#-&(2$#-$8 0 2+!4#-+'(+2$8 )9$ .&9"2 5:+(!42+./; *$ &9&,&*-(+ *$#-6)-0 #49*0.-+./3 4)-0&*0&3 47#$2+ #6!470'"23 '04)1$3 !41.-$*+3 #6-!$20.-!03 (4#<+ &(.= >&'( 4*$ 2+(24#&, -20&#-6.+, 4 *0&-2+!1&% '(#5!(5-#-&= ?$ <5)426 2$#'(242@3 '!1$)$ '06 A1"2*0& - '0&.0 21"!0&* !49$A&*4-2+./3 $ '(#5!(5#$ ($ %&'( #":*$ 2 74'-.-&A"9*+./ 2$#'(2$./ '!"#+= B!1$-)$ '06 - *$'!"#!$3 <14*+ 90.42&%3 2$#'(2+ (&#,4'($(+.-*&%3 2$#'(2+ '0$(!4-2&% 4#$- (!$*!0 74)'!"#*&%= C20& -&2*6(#-*& 2$#'(2+ '@ 5'52$*& 2 7#4-.&'0& 2+7#$2+3 )9$(&A4 <5)42$ '!"#+ '5#42&% #":*0 '06 4) <5)42+ '!"#+ 2+7#$204*&% D !"#$%E= F":*0.& (& -$#+'425%@ '06 ($!:& 2 '!1$)-0& ./&,0.--*+, G 74).-$' 2+7#$2+ 5'52$*$ %&'( 206!'-$ 094H8 '5<'($*.%0 *0&!49$A&-*42+./ -*$%)5%@.+./ '06 2 (!$*.& '!"#+= I /0'(4#00 -*$*+./ <+14 <$#)-4 20&9& ,&(4) 2+7#$20$*0$ '!"#3 2 (+, 0./ A$#<42$*0$= I+7#$2$ %&'( (4 '-&-#&A 7#4.&'"2 (&./*494A0.-*+./3 !("#& ,$%@ -$ .&9 7#-&,0&*08 <$#)-4 *0&-(#2$1@ '!"#6 '5#42@ D(%= '-+<!4 7'5%@.@ '06 0 *0&4)74#*@ *$ 24)63 209A48E 2 2+#"< -)$(*+ )4 5:+.0$3 !("#+ ,$ ,0&8 %5: )5:4 206!'-@ 4)74#*4H8 *$

(2)

2'74,*0$*& .-+**0!0 *0'-.-@.&= I+7#$2$ 4<&%,5%& (#-+ )5:& <94!0 (&./-*494A0.-*& D'!1$)$%@.& '06 - ,*0&%'-+./ 7#4.&'"2 %&)*4'(!42+./E= B@ (4; JE (-2= 2$#'-($( ,4!#+3 2 !("#+, '!"#+ '@ 74))$2$*& 4.-+'-.-$*053 ,&-./$*0.-*&% 0 ./&,0.-*&% 4<#"<.&3 KE A$#<42$*0& '!"#3 .-+90 27#42$)-&*0& 2 (!$*!6 '!"#*@ -20@-!"2 %@ A$#<5%@.+./L ME 2+!$N.-$*0& '!"#+ D,=0*= *$-(15'-.-$*0&3 '5'-&*0&3 <$#20&*0&3 4<#"<!$ ,&./$*0.-*$3 *$*4'-&*0& 74214! (24#-@.+./ '!"#6 <$#)-0&% 4)74#*@ *$ 2*0!$*0& 24)+3 2 .&95 *$)$*0$ 74-1+'!53 .-+ (&: *$)$2$*0& O$!(5#+E=

C4 A#57+ '5<'($*.%0 A$#<5%@.+./ 5:+2$*+./ )$2*0&%3 %$! #"2*0&: 2'7"1.-&H*0& *$9&:@ ,=0*= -20@-!0 ,&($90= I A#570& '!"# -*$%)5%@.+./ '06 2 -$<+(!42+./ !49&!.%$./ 95< <6)@.+./ &9&,&*($,0 4<0&!("2 ,4:*$ '74-(!$8 *$%.-6H.0&% '!"#+ A$#<42$*& 7#-+ 5:+.05 '490 A90*42+./ G (-2= PA$#<4-2$*0& A90*42&Q R P$15*42& -2+!1&Q1= B!"#+ ($!0& A$#<42$*4 7#-+ 5:+.05

#4-(24#5 $15*52 A90*424S74($'42&A4 T9DBU

4)3 V W2SO4 V JK X2O z

do-)$(!0&, 742'-&./*0& 5:+2$*&% '4903 %$!@ %&'( ./94#&! '4)53 $ 4) !0&)+ 7#-&,+'1 2 YZY 20&!5 -$.-@1 2+(2$#-$8 ,$'424 '0$#.-$* A90*5 T9DBU4)3 V J[ X2U3 '"9 ($ -$.-61$ <+8 #"2*0&: 5:+2$*$ 2 7#4.&'0& A$#<4-2$*0$ A90*42&A4=

\:+.0& '490 A90*5 4#$- A$#<*0!"2 #4H90**+./ -$90.-$ '06 )4 %&)*+./

- *$%'($#'-+./ '5<'($*.%0 A$#<5%@.+./3= B(4'42$*& 4) .-$'"2 '($#4:+(*+./

$15*+ 5:+2$*& <+1+ 742'-&./*0& 2 ,&)+.+*0&3 O$#<0$#'(20&3 A$#<42$*05 '!"# 0 )4 0**+./ %&'-.-& .&9"2= ]+1+ 742'-&./*0& -*$*& 2 H20&.0& '($#4:+(-*+,3 ,=0*= 2 ?&-474($,003 ^A07.0&3 _#&.%03 F-+,0&= `$%'($#'-+, -*$*+, '5#42.&,3 - !("#&A4 5-+'!02$*4 $15*+3 <+1 !"#$% i & '$()* !"#+,- D$*A= ."'* /%+#(E= I+(2$#-$*4 %& 2 )5:+./ 094H.0$./ 2 -20@-!5 -& '74#+, -$74-(#-&<42$*0&,= I ^5#470& )4 ,$'42&A4 2+(2$#-$*0$ $15*5 )4'-14 2 YZZZ 20&!5= >&A4 7#4)5!.%$ <+1$ #4-20%$*$ 7#-&- 20&!03 $ -$.-61$ '06 -,*0&%'-$8

1 X= F= a#4.(&#3 01(* 2 &$#3* +4 * 5( %1(63 b$,<#0)A& JcJd3 '= [e 0 *= 2 T15*+ (4 '0$#.-$*+ 74)2"%*& 4 2-4#-&; ?I?III(SO

4)2 V JK X2U= ?

I oznacza kation

,&($90 %&)*42$#(4H.042+./; W3 `$3 F<3 f93 b' 95< !$(04* $,4*42+3 *$(4,0$'( ?III

ozna-.-$ ,&($9& (#"%2$#(4H.042&; T93 g&3 b#3 Z*3 _$3 b43 h3 ?*3 B.=

3 ?= i&j&+3 7."'* $#* 7#8$(#%* 2(/+9+% '$ #* 0(81#+.+3-3 kZ'0'Q Jcl[3 (= dc3 *# K3 '= Jm[L

?= i&j&+3 ?= W#&!3 X= X$))$)3 :+'(* ;+%(/* +#* %1(* <1('$8 .* 0(81#+.+3-* $#* #* =.(>(#%1* <(#%"6-*

(3)

2#$- - 74%$20&*0&, '06 ,$'42&% 7#4)5!.%0 '0$#.-$*5 A90*54= B0$#.-$* A90*5

-$.-@1 7#-&,+'1424 2+(2$#-$8 *0&%$!0 a4,,0&# - a$#+:$ 2 J[dl #4!55.

\:+2$*4 A4 2 7#-&,+H9& ,=0*= A$#<$#'!0, 0 7$70&#*0.-+,= `$ 7#-&'(#-&*0 20&!"2 47#$.42$*4 20&9& #":*+./ ,&(4) A$#<42$*0$ '!"# - 5:+.0&, '4-90 A'4-90*5= >&)*+, - *0./ %&'( (-2= 2+7#$2$ A9$.o3 749&A$%@.$ *$ (#$!(42$*05 '5#42.$ '!"#-$*&A4 7$7!@ '!1$)$%@.@ '06 - #4-(24#5 $15*5 A90*424S74($-'42&A4 0 '490 !5./&**&% - )4)$(!0&, H#4)!$ *$(15'-.-$%@.&A4 D*7= :"1(!$

%$% !5#-+./E 0 *$7&1*0$%@.&A4 D*7= ,@!$ 7'-&**$E6= a#4.&' 2+7#$2+ '!"#+

'49$,0 A90*5 - #":*+,0 )4)$(!42+,0 '5<'($*.%$,0 ,4:*$ <+14 7#-&7#4-2$)-08 &($7424 G *$%70&#2 747#-&- -$'(4'42$*0& A$#<42$*0$ A90*42&A43 $ *$'(67*0& 27#42$)-&*0& )4 '!"#+ 7$7!0= I+!4#-+'(+2$*4 7$7!0 4 #":-*+, '!1$)-0&= I0&9& #":*4#4)*+./ 2$#0$*("2 2+7#$2+ '!"# 7#-+ 5:+.05 A$#<*0!"2 A90*42+./ - -$'(4'42$*0&, )4)$(!"23 $ ($!:& '74'4<+ <$#20&-*0$ <0$1+./ '!"# 470'$1 ,=0*= T9&p$*)&# I$((n= I q$!1$)-0& W4*'&#2$.%0

a$70&#5 0 B!"#+ \?W 2 f4#5*053 2 #$,$./ -$%68 - (&./*494A00 '!"#+ 7#4-2$)-4*+./ )9$ 7#-+'-1+./ !4*'&#2$(4#"23 4)(2$#-$*& '@ *0&!("#& - (+./ )$2*+./ ,&(4)3 .4 .0&'-+ '06 )5:+, -$0*(&#&'42$*0&,=

`424 2+(24#-4*& '!"#+ A$#<42$*& '49$,0 A90*5 '@ %$'*4<0$1& 95< <0$-14!#&,42&3 *$(4,0$'( (&3 !("#& 2+'(675%@ 2 4<0&!($./ -$<+(!42+./3 ,4-A@ -$./42$8 .-$'&, '24%@ ./$#$!(&#+'(+.-*@ %$'*@ <$#263 .-6'(4 %&)*$! ,$%@ <$#26 !#&,42@3 !#&,424S:"1(@ 95< :"1(@3 .4 %&'( &O&!(&, -,0$* -$-./4)-@.+./ 74).-$' 7#4.&'"2 '($#-&*042+./= `0&#-$)!4 '!"#+ (& '@ ($!-:& -*$.-*0& -$<#5)-4*& 0 )470&#4 2 2+*0!5 7#$. !4*'&#2$(4#'!0./3 )-06!0 ,&./$*0.-*&,5 0 ./&,0.-*&,5 5'5*06.05 -$*0&.-+'-.-&N - 0./ 7420&#-./-*03 4)-+'!5%@ .-6H8 '24%&A4 )$2*&A4 <9$'!5= B!"#+ <0$1& A$#<42$*& A90-*4243 - 52$A0 *$ 0./ '(4'5*!424 )5:@ %$'*4H8 0 )4<#@ (#2$14H83

'(4'42$-*& '@ 2 7#$.$./ !4*'&#2$(4#'!0./ )4 5-57&1*0&N G #&!4*'(#5!.%08= q2#$.$

4 i= _&'./20*)3 01(*2 #"4 8%"6(*+4 *7."'* #B*%1(*:".91 %(/* #B*C%1(6*: .%/*+4 *7."'$# * #B* D6+#3 i4*)4* JceJ3 '= JmMGJmd=

5 Z<0)&,3 '= JMd=

6 b/= f= C$j0&'3 01(* 2 #"4 8%"6(* +4 * 5( %1(63 a/09$)&97/0$Gi4*)4* J[[l3 '= mlMGmld= n T= I$((3 5( %1(6* 2 #"4 8%"6(3 `&2 r4#!Gi4*)4* Jcem3 '= MemGMKK=

8 a= `= ]$*!'3 01(* 06( %'(#%* +4 * #* EFGG* A6$%$/1* H 9(6* :9(8$'(#* A++&3 k]599&(0* 4O (/&

T,&#0.$* _#457= Z*(&#*$(04*$9 Z*'(0(5(& O4# b4*'&#j$(04* 4O X0'(4#0. $*) T#(0'(0. I4#!'Q JcnK3 (= JK3 *# K3 '= cK=

(4)

'06 %&)*$! 52$A6 *$ 0./ 2$)+ ,=0*= *0:'-@ (&,7&#$(5#6 '!5#.-5 2-A96)&, '!"# A$#<42$*+./ #4H90**0&= B!"#$ A$#<42$*$ A90*424 %$!4 ,$(&#0$1 -$<+(-!42+ 74))$2$*+ !4*'&#2$.%0 0 5:+2$*+ )4 !4*'&#2$.%0 <+1$ 7#-&),04(&, <$)$N !4*'&#2$(4#!0 ?$#0& h&'(9.

I /0'(4#00 '!"#+ <0$1& A$#<42$*& - 5:+.0&, -20@-!"2 A90*5 2+!4#-+-'(+2$*4 D2 -$9&:*4H.0 4) -$'(4'42$*&A4 2$#0$*(5 2+7#$2+E )4 #":*+./ .&9"2 &!'!95-+2*+./3 *7= %$!4 ,$(&#0$1+ 0*(#490A$(4#'!0& D*7= )4 4!9&%&*0$ 4!1$)-0*3 &'(#$%)$*E3 A$9$*(&#0$ D*7= #6!$20.-!03 .+90*)#+3 !$7&95'-&3 74#(,4-*&(!03 7$'!0E3 <5.0!03 !$,0-&9!03 !$O($*+ D&'(#$ +)$ ,E3 #&7#&-&*($.+%*& #-6)+ !4N'!0&3 &9&,&*(+ '04)&1= a4%$20&*0& '06 !49&03 '$,4./4)"2 4#$- 0**+./ H#4)!"2 (#$*'74#(5 '(24#-+14 ,4:9024H8 -$'(4'42$*0$ <0$1+./ '!"# ($!:& 0 2 74%$-)$./ )4 .&9"2 4-)4<*+./3 *7= )4 2+!4*+2$*0$ ($70.&#&!= _$#-<42$*0& $15*42& -2+!1& D$15* 0 ./94#&! '4)5E '(4'42$*4 ($!:& )4

2+7#$-2+ '!"# O5(&#!42+7#$-2+./10= I (&./*494A00 A$#<$#'!0&% 5:+2$*4 #"2*0&:

#4-,$-0(+./ !4,<0*$.%0 A$#<42$*0$3 *7= A$#<42$*0& A90*424S#4H90**& .-+ (&: A90-*424S./#4,42&=

Z**+, #4)-$%&, A$#<42$*0$ ,0*&#$9*&A43 *$ !("#& -2#".4*4 52$A6 2 *0*0&%'-+, $#(+!59&3 %&'( A$#<42$*0& -20@-!$,0 -$'$)42+,0 ./#4,5DZZZE3 *7= b#2DUXE2(SO4)2 V `$2SO43 b#4DUXE6 V DBU4)311= >&'( (4 ,&(4)$

'(4'5*-!424 *42$3 74*0&2$: 2&'-1$ 2 5:+.0& 2 ZZ 741420& YZY 20&!512=

f&./-*494A0$ A$#<42$*0$ ./#4,42&A4 %&'( 4<&.*0& )4,0*5%@.+, '74'4<&, A$#-<42$*0$ *$ H20&.0&3 ,=0*= -& 2-A96)5 *$ %&% *0'!0& !4'-(+3 '-+<!0& 2*0!$*0& A$#<*0!$ 2 .$1@ A#5<4H8 (!$*!0 '!"#*&% 4#$- 0**&3 '7&.+s.-*& .&./+

2+-#4<5 D,=0*= 2+'4!@ (&,7&#$(5#6 '!5#.-5 21"!0&* !49$A&*42+./ tJeeoC).

B!"#+ A$#<42$*& ./#4,424 5:+2$*& '@ ,=0*= 2 0*(#490A$(4#'(20&3 <+2$1+ ($!:& 2+!4#-+'(+2$*& 7#-&- *0&!("#+./ !4*'&#2$(4#"2 2 7#$.$./ #&'($5-#$(4#'!0./ )4 5-57&1*0&N 5<+(!"2 2 -$<+(!42+./ 4<0&!($./ '!"#-$*+./3 )9$(&A4 (&: (42$#-+'-@ .&**+, 4<0&!(4, -$<+(!42+,= B($20$*4 %& 2+'4-!4 2H#") 0**+./ '!"# ,=0*= -& 2-A96)5 *$ )5:@ &9$'(+.-*4H8=

9 ?= h&'(3 @1$%(*% ,(B*.( %1(6*I* /9(8%/*+4 *8+#/(6> %$+#3 a#&7#0*( O#4, (/& Jc(/

Internation-$9 b4*A#&'' 4O ZTCT3 b47&*/$A&*3 T5A5'( JlGKJ3 Jccc3 '= mnGnK=

10 >= I= B(&j&*'3 5( %1(6* 2 #"4 8%"6(3 i4*)4* J[cJ3 '= KMl= 11 I= i$'&!3 J+. 3(#K* <1('$ * $* ,-&+6L-/% #$(3 I$#'-$2$ Jcn[3 '= MeM= 12 T= I$((3 47= .0(=3 '= MKM 0 *=

(5)

I (&./*494A00 A$#<$#'!0&% '(4'42$*4 %&'-.-& 0**& #4)-$%& A$#<42$*0$

,0*&#$9*&A43 *7= -20@-!$,0 :&9$-$133 .+#!4*53 (+($*514= B7&.+s.-*+,

#4)-$-%&, A$#<42$*0$ <+14 A$#<42$*0& '0$#!42&3 749&A$%@.& 74(#$!(42$*05 '!"-#+ #4-(24#&, (04'0$#.-$*5 '4)53 $ *$'(67*0& !2$'&, '0$#!42+,3 2 2+*0!5 .-&A4 *$ 21"!*$./ !49$A&*42+./ 4'0$)$1$ '0$#!$ !4940)$9*$= Z'(*0&*0& (+./ ,&(4) %&)+*0& -$'+A*$90-42$*43 *0& <6)@ <420&, 4,$20$*& 2 $#(+!59&=

Z**+, #4)-$%&, '!"#+ 2+7#$204*&% %&'( 7&#A$,0*3 !("#+ %&'( '!"#@ *0&A$#<42$*$3 74))$*@ '7&.+s.-*&% 4<#"<.&= I 7#-&.020&N'(20& )4 '!"# 7#-&-*$.-4*+./ )4 A$#<42$*0$3 2 (+, 7#-+7$)!5 5:+2$*+ 74).-$' 2+-7#$2+ 24)4#4(9&*&! 2$7*0$ D&($7 2$7*0&*0$E *0& %&'( 5'52$*+ -& '!"#+ 0 2 *0&% 74-4'($%&= a4*$)(4 2 !4N.42+./ O$-$./ 4<#"<!0 7&#A$,0*5 .-$-'&, 7#$!(+!5%& '06 2.0&#$*0& 2 %&A4 7420&#-./*06 26A9$*5 2$7*0$ 2 74-'($.0 !#&)+= q$#"2*4 24)4#4(9&*&!3 %$! 0 26A9$* *0& ,$%@ 21$H.024H.0 A$#-<5%@.+./= a&#A$,0* %&'( 206. '!"#@ *0&A$#<42$*@3 $9& -$20&#$%@.@ 2 '24%&% '(#5!(5#-& -20@-&! ,0*&#$9*+ 2 74'($.0 b$bU3= >&)*$!:& .-$'&, 7&#A$,0-*+ 74))$2$*4 7420&#-./*042&,5 -$A$#<42$*05= a#-+!1$)&, '@ !$#(+ 2+-!4#-+'(+2$*& %$!4 74)14:& )4 ,$942$*0$ ,0*0$(5# !'0@:!42+./3 !("#& 74-!#+2$*4 7420&#-./*0424 #4-(24#&, $15*5 A90*424S74($'42&A4= f$!0 7&#-A$,0* '($2$1 '06 <$#)-0&% 4)74#*+ *$ 24)6 <6)@.@ #4-75'-.-$9*0!0&, O$#< ,0*0$(4#'!0./ 0 -$7#$2 74) -14.&*0$=

Wykorzystanie

skaningowego mikroskopu elektronowego

z detektorem EDX

w badaniach próbek skór zabytkowych

B7&!(#4,&(# ^CY D$*A= (#(63-* B$/9(6/$>(* MN6 -E3 ,0&#-@.+ ./$#$!(&#+'(+.-*& 7#4,0&*042$*0& #&*(A&*42'!0&A4 &,0(42$*& 7#-&- 7#"<!6 74) 271+2&,

13 B!"#+ A$#<42$*& '49$,0 :&9$-$ *0& 2+(#-+,$1+ !4*!5#&*.%0 - 0**+,0 ,&(4)$,0

A$#-<42$*0$ -& 2-A96)5 *$ *0&74:@)$*& 0./ 21$H.024H.03 >= B-.-&7$N'!03 H+3.OB-*# *%,+6L(#$(*/$P*

/&Q6-* ,-96 ,$+#(R3 Pb/&,0! a49'!0Q Jced3 F= d3 *# Me3 '= l[n=

14 B@ (4 *42& (&./*494A0& A$#<42$*0$= ?= W0(&3 F= f/4,'4*3 <+#/(6> %$+#*+4 *5( %1(6* #B* S(. %(B* 2 %(6$ ./3 T,'(&#)$, u&(.=v Keem3 '= KnGMe=

(6)

'(#5,0&*0$ &9&!(#4*"23 '15:+ )4 '(4'5*!424 '-+<!0&% 0)&*(+s!$.%0 70&#-20$'(!"2 2 <$)$*+./ ,$(&#0$1$./= a4.-@2'-+ 4) Jcm[ #4!53 !0&)+ (4 $,&-#+!$N'!$ s#,$ P_$,,$Sf&./Q -$0*'($942$1$ 70&#2'-+ 7"17#-&24)*0!42+ )&(&!(4# )4 ,0!#4'!475 '!$*0*A42&A43 *$'(@701 -*$.-*+ #4-2"% 0 #4-74-2'-&./*0&*0& (&% (&./*0!0= ?0!#4$*$90-$ #&*(A&*42'!$ %&'( .&**+, *$#-6-)-0&, <$)$2.-+, )9$ '7&.%$90'("2 - #":*+./ )-0&)-0*3 2 (+, !4*'&#2$(4-#"23 74*0&2$: 74-2$9$ *$ 2+!#+.0& 70&#20$'(!"2 74*0:&% e3Jw 2$A=3 7#-+

7#&.+-%0 JGlw $*$90-42$*&A4 '(6:&*0$15= W4*'&#2$(4#-+ *0& ,4A@

74-24-908 '4<0& *$ 74<#$*0& )5:+./ 7#"<&! - 4<0&!("2 -$<+(!42+./3 )9$(&A4 (&: 74<0&#$*& '@ *$%.-6H.0&% 7#"<!0 2 '!$90 ,0!#4= a#-+ -$'(4'42$*05 )&(&!(4-#$ ^CY 2+!#+2$*& '@ 2'-+'(!0& 70&#20$'(!03 !("#& ,$%@ 90.-<6 $(4,42@ 206!'-@ *0: <4# D] ,$ 90.-<6 $(4,42@ TxlE= >&)*$!:& *$9&:+ 74)!#&H9083 :& 4!#&H9&*0& -$2$#(4H.0 70&#20$'(!"2 9&!!0./ 4<$#.-4*& %&'( )5:4 206!-'-+, <16)&, *0: 70&#20$'(!"2 .06:!0./= q$*0, 7#"<!$ -4'($*0& 74))$*$ <$)$*04, 7#-+ 2+!4#-+'($*05 )&(&!(4#$ ^CY3 2 .&95 5-+'!$*0$ 0*O4#,$-.%0 4 #4-,0&'-.-&*05 70&#20$'(!"2 2 7#"<.& 2+!4#-+'(+2$*+ %&'( )&(&!(4# 5,4:9020$%@.+ 2+!#+.0& &9&!(#4*"2 &9$'(+.-*0& 4)<0(+./ ]B^ D$*A= ? 8&/8 %N %(6(B* (.(8%6+#/E= T*$90-+ B^?S^CY 0 B^?S]B^ '@ <$#)-4 74,4.*& 0 ./6(-*0& 2+!4#-+'(+2$*& 74).-$' <$)$*0$./ #":*&A4 #4)-$%5 4<0&!("2

-$<+(-!42+./3 2 (+, 4<0&!("2 '!"#-$*+./16= C&(&!(4# ]B^ 520)$.-*0$

!4*-(#$'( -20@-$*+ -& '!1$)&, 70&#20$'(!42+, <$)$*&% 7#"<!0 D(-2= T kon-(#$'(E= >&'( (4 ,4:902& -& 2-A96)5 *$ -)49*4H8 4)<0%$*0$ &9&!(#4*"2 7#-&- $(4,+ 70&#20$'(!"23 !("#$ (4 -)49*4H8 2 )5:+, '(47*05 -$9&:+ 4) 90.-<+ $(4,42&% q 0 #4H*0& 2#$- - %&% 2-#4'(&,Jn= I 7#$!(+.& 4-*$.-$ (43 :& 0,

206!'-$ H#&)*0$ 90.-<$ $(4,42$3 (+, <$#)-0&% %$'*& '@ ,0&%'.$ D$: )4 <0&-90 21@.-*0&E *$ <$)$*+, 4<'-$#-& 7#"<!0= `$(4,0$'( 0, ,*0&%'-$ H#&)*0$ 90.-<$ $(4,42$ 70&#20$'(!"23 (+, .0&,*0&%'-& '@ 4<'-$#+ D$: )4

'-$#4-15 2$&6+/&+9$ * (.(&%6+#+, 3 #&)= T= ]$#<$.!03 a4-*$N Keen3 '= JmGJn=

16 T= i& _$.3 H6(.$'$# 6-*6(/( 681*+#*3."(/*' B(*+4 *% ,(B*.( %1(6U*9 681'(#%* #B*6 ??$%N/&$#3 u2;v H 681'(#%* #B* .( %1(6* 1(6$% 3(K* <+#/(6> %$+#NS(/%+6 %$+#3 #&)= ^= >$<14N'!$3 f= W4-0&9&.3 f4#5N KeJK3 '= dJ 0 *=L _= T<)&9S?$!'45)3 7# .-%$8 .*%(81#$V"(/*"/(B*4+6*%1(*(> ." %$+#*+4 * *EW%1*8(#%"6-*

V"6 #$8*' #"/86$9%*8+#B$%$+#/3 k?&$'5#&,&*(Q KeJJ3 (= dd3 *# c3 '= JmJKL ]= a&,<&#(4*3 a= `&993

DB(#%$X8 %$+#* +4 * * ,1$%(* /"?/% #8(* +#* YZ%1* 8(#%"6-* .( %1(6* ?$#B$#3/3 kTZbb? ]599&(0*Q3 Kee[3 (= MJ3 s. 28–35.

(7)

.-$#*&A43 .-$#*&A4E3 !("#& (24#-@ (& 70&#20$'(!0 2 4<#6<0& 7#"<!0 D&'(#$ -)$

.E= `$ 74)'($20& 4<#$-5 ,0!#4'!4742&A4 5-+'!$*&A4 7#-+ 5:+.05

)&(&!-(4#$ ]B^ ,4:&,+ -4#0&*(42$8 '06 2 #4-,0&'-.-&*05 70&#20$'(!"2 .06:-'-+./ 0 9:&%.06:-'-+./ 2 4<#6<0& 7#"<!0 0 2+<#$8 ,0&%'.$ )4 <$)$N '-.-&A"14-2+./ 7#-+ 5:+.05 )&(&!(4#$ ^CY=

T*$90-$ B^?S^CY '(2$#-$ )5:& ,4:9024H.0 2 $*$90-42$*05 '!1$)5 70&#20$'(!42&A4 7#"<&!= >$! 7#-+!1$)+ ,4:*$ 2+,0&*08;

$E 5-+'!$*0& (-2= ,$7 #4-,0&'-.-&*0$ 74%&)+*.-+./ 70&#20$'(!"2 D$*A= ' 99$#3) (&'(#$ /)$ 0EL

<E 5-+'!$*0& ,$7 )9$ )2"./ 95< 206.&% 70&#20$'(!"2 %&)*4.-&H*0& (&'(#$ 1)$ %2EL

.E *$14:&*0& ,$7 70&#20$'(!"2 *$ 4<#$- 5-+'!$*+ 7#-+ 5:+.05 )&(&!(4#$ ]B^ D$ 206. 4<#$-5 !494#42&A4 *$ 4<#$- 2 '!$90 4).0&*0 '-$#4H.0EL )E 2+!4*$*0& $*$90-+ .$1&% 7420&#-./*0 <$)$*&% 7#"<!0 95< %&% O#$A,&*(5

747#-&-; -$-*$.-&*0& 4<'-$#"2 4 #":*+./ !'-($1($./ D&'(#$ %%E3 -$-*$-.-&*0& 75*!("2 95< 90*00 D%&)*4.-&H*0& ,4:*$ -$-*$.-+8 20&9& 2+<#$-*+./ 4<'-$#"2EL

&E 2+!4*$*0& $*$90-+ %$!4H.042&% 0 094H.042&% 70&#20$'(!"2 2 4<#6<0& <$-)$*&A4 4<'-$#5= ?06)-+ 0**+,0 5-+'!5%& '06 2+#$:4*@ 2 7#4.&*.0& $(4,42+, 0*O4#,$.%6 4 -$2$#(4H.0 -0)&*(+s!42$*+./ 70&#20$'(!"2 ((34#$ %E= C$*& (& 5,4:9020$%@ 4!#&H9&*0& 7#-+<90:4*+./ 2-4#"2 '5,$-#+.-*+./ '5<'($*.%0 ./&,0.-*+./ -*$%)5%@.+./ '06 2 7#"<.&= \'($9&*0& 2-4#5 -20@-!5 ./&,0.-*&A4 51$(20$ ($!:& 74#"2*$*0& ,0&%'. *$!1$-)$*0$ '06 74'-.-&A"9*+./ 70&#20$'(!"2 2 ,$7$./=

q& 2-A96)5 *$ -#":*0.42$*0& (474A#$s.-*& 7#"<!03 <$)$*04, 74))$-2$*& '@ *$%.-6H.0&% *$'(675%@.& %&% 4<'-$#+;

$E 7420&#-./*0$ 7#"<!0 '!"#+L

<E 7#-&!#"% 7#"<!0 '!"#+ D!9$'+.-*+; 4 !@.0& #"2*+, 95< -<90:4*+, )4 90oE G *$ .$1&% %&% A#5<4H.0 D7#"<!$ 2+.0*$*$ %&'( '!$97&9&,

./0#5#A0.--*+, 0 4<'&#242$*$ 2 74'($.0 *0&-$(4704*&% 95< -$(4704*&% 2 :+20.+3 *7= $!#+942&% G PC5#$.#+9 a95'QEL

.E 7420&#-./*0$ 7#"<!0 '!"#+ 2#$- 7#-&!#4%&, '!4H*+, G *$ .$1&% A#5-<4H.0 '!"#+ D.06.0& '!4H*& 2+!4*+2$*& %&'( '!$97&9&, ./0#5#A0.-*+, 4) 2$#'(2+ 90.42&% )4 '(#4*+ ,0-)#42&%3 !"#$ *EL

(8)

f$<&9$= J= I+*0!0 <$)$N ^CY 7#"<!0 '!"#+ A$#<42$*&% ./#4,424 74./4)-@.&% - 1$(-!0 D74 YYS20&.-*+./ #&7&#$.%$./E 5:+(&% )4 2("#*&% 47#$2+ DYhZZ 2=E )9$ Pq14(&A4 W4-)&!'5Q DT#./025, T#./0)0&.&-%$9*& 2 _*0&y*0&E= Procent atomowy 2+!#+(+./ 70&#20$'(-!"2 2 d -$-*$.-4*+./ ,0&%'.$./ 7#"<!0= b-.04*!@ 74A#5<04*@ -$-*$.-4*4 2+*0!0 -$2$#-(4H.0 ./#4,5 DJ3Kd w $(4,42&A4E *$ 7#-&!#4%5 '!4H*+, D,0&%'.& n[[KE3 -$2$#-$2$#-(4H.0 :&9$--$ DK3lJw $(4,42&A4E *$ 7420&#-./*0 D,0&%'.& n[[ME 4#$- :&9$:&9$--$ Dm3M[w $(4,42&A4E *$ 7420&#-./*0 D,0&%'.& n[[m 2+'(6742$*0$ 4) .-&#20&*0 :&9$-42&%E

Miejsce /

/pierwiastki C O Na Mg Al Si S Ca Cr Fe Cu Sn

!!" #$%"$ &'%"" (%$$ - (%)" - (%*( - '%") (%)# - !!# "*% $ &$%&* (%&' - (%)) - (%)( (%'* (%'! "%$' (%"# !!) '&%*& )%!& (%*! (%$& (%&' (%#$ (%$ (%#' (%'& '%"! (%)) "%*" !!& ##%&) $&% & '%(* - (%&! (%)" (%&& - (%#! &%#! -

-`$ 74)'($20& <$)$N '!"# A$#<42$*+./ ,=0*= ,0*&#$9*0& 0 '!"# 74./4-)-@.+./ - #":*+./ 4!#&'"2 '(20&#)-4*4 *$'(675%@.@ 7#-+)$(*4H8 $*$90-+ B^?S^CY 2 <$)$*0$./ !4*'&#2$(4#'!0./;

$35$ 6789(!:;3<=3$ '7>3=?$ @3 4'A3963$ ";B ! G 5,4:9020$ 7#-+<90:4*& 4!#&H9&*0& 20&!5 742'($*0$ 4<0&!(5 -& 2-A96)5 *$ '(4'42$*& A$#<*0!0 ,0*&#$9*& 4#$- 5!0&#5*!425%& '74'"< 74'(6742$*0$ !4*'&#2$(4#'!0&-A4 D,=0*= %$!0./ H#4)!"2 0 ,&(4) !4*'&#2$(4#'!0./ ,4:*$ 5:+8EL

$45$ 393C6>3$ 699!<D$ ";E3796;BA$ F68 A'(9!<D$ ";B ! D*7= 4<&.*4H8 ,*0&%-'-&% 95< 206!,*0&%-'-&% 094H.0 2$7*0$ 74-4'($1&A4 74 7#4.&'0& 2$7*0&*0$ '!"#+EL

$<5$ 393C6>3$ ";E3796;BA$ A(B 9!<D$ ";B !$ A$ F'"(3<6$ >3968<>!"><>8G (w

'(#5!(5#-&3 *$ 7420&#-./*0EL

$75$ 393C6>3$";E3796;BA$A(B 9!<D$";B !$A$F'"(3<6$93968"6'9!<D$A3 "(A$ '>7'49!<D 742'($1+./ 2 2+*0!5; <$#20&*0$ 95< ,$942$*0$ '!"#+ D&'(#$

1E3 74!#+2$*0$ 90.$ 2$#'(2$,0 4./#4**+,03 2+<1+'-.-$%@.+,0 &(.=L

$85$ 393C6>3$ "('F963$ 78@ 373<=6$ ";B !3 *7= '7424)42$*&% 271+2&, ,&-($90 G A1"2*0& :&9$-$3 ,0&)-03 .+*!5 D<$)$*0& '(47*0$ ,0A#$.%0 2 A1@< (!$*!0 '!"#*&% *$ 7#-&!#4%$./EL

$ &5$ 393C6>3$ AFE!A?$ H '7;BA$ ;'9"8 A3(' ";6<D$ 93$ ";B I G -21$'-.-$ '74'4<5 2*0!$*0$ H#4)!"2 0 A16<4!4H.0 0./ 7&*&(#$.%0 D4 09& 2 H#4)!5 )4 !4*'&#2$.%0 5:+(4 70&#20$'(!"2 ,4:902+./ )4 2+!#+.0$ 2 $*$90-0&EL

$@5$ A!'7 I4968968$ ";B $ A$ '468;<68$ >34!(;'A!J$ ?K!(!<D$ A(B 968$ '7$ ";B !$ ' !@693C98=3 *7= 1$(&! 2 47#$20& -& '!"# ./#4,42+./ D&'(#$1E3

(9)

74)<$#204*+./ *$ !494# <#@-42+ 0 '.$9$%@.+./ '06 !494#+'(+.-*0& - 4#+-A0*$9*@ 47#$2@L 4!#&H9&*0& #4)-$%5 A$#<42$*0$ '!"# 74))$*+./ .&94-2+,3 $9& *0&21$H.02+, -$<0&A4,3 *7= 7#-&,$942$*0& <0$1&% 47#$2+ D'!"#$ A$#<42$*$ A90*424E *$ !494# <#@-42+ 2 .&95 -*02&942$*0$ #4--9&A1+./ -*0'-.-&N ,&./$*0.-*+./ .-+ -$<#5)-&N=

Obecność w skórach

wyprawionych pozostałości

związków pomocniczych, środków używanych

do zdobień oraz zanieczyszczeń

B5#42$ '!"#$ -20&#-@( -$20&#$ '!1$)*0!0 ,0*&#$9*& 2 094H.0$./ 4!414 e3lw= B@ (4 7#-&)& 2'-+'(!0,; 74($'3 2$7N3 ,$A*&- 0 :&9$-43 !("#& 2+'(675%@ -$--2+.-$% 2 74'($.0 ./94#!"23 '0$#.-$*"23 O4'O4#$*"2 0 26A9$*"2= I H9$-)42+./ 094H.0$./ 2+'(675%@ ($!:&; !#-&,3 .+*!3 *0!0&93 $#'&*3 z54#3 0 %4)18.

q20@-!0 (& '@ .-6H.0424 5'52$9*& -& '!"#+ 2 (-2= 2$#'-($.0& ,4!#+,3 4<&%,5%@.+, ,=0*= -$'(4'42$*0& H#4)!"2 ./&,0.-*+./ G 4)2$7*0$*0$ !2$'$,0 ,0*&#$9*+,0 95< 4#A$*0.-*+,0 .-+ <04./&,0.-*+./ G 2+(#$20$*0$= >&)*$!:& '(470&N 5'5*06.0$ (+./ '5<'($*.%0 -$9&:+ ,=0*= 4) %$!4H.0 2+7#$2+=

I A#570& '!"# A$#<42$*+./ ,0*&#$9*0& 74'-5!5%& '06 70&#20$'(!"2 (24#-@.+./ -20@-!0 ./&,0.-*& 4 21$H.024H.0$./ A$#<5%@.+./3 '@ (4 206. A1"2*0&; W3 `$3 B3 T93 b#3 q#= I$:*$ %&'( ($!:& 0)&*(+s!$.%$ 70&#20$'(!"2 (24#-@.+./ -20@-!0 ./&,0.-*& 5:+2$*& 2 74'-.-&A"9*+./ 47&#$.%$./ (&./-*494A0.-*+./3 ,$%@.+./ *$ .&95 7#-+A4(42$*0& (!$*!0 '!"#*&% )4 A$#<42$-*0$3 %$!4 H#4)!"2 74,4.*0.-+./ '(4'42$*+./ 74).-$' 7#4.&'5 A$#<42$*0$ 4#$- 2+!$N.-$*0$ '!"#= I '!"#-& -$./4)-@ #":*& #&$!.%& ./&,0.-*& 74-,06)-+ 27#42$)-$*+,0 H#4)!$,0 ./&,0.-*+,0= `$ 7#-+!1$) 27#42$)-$-*+ 2 '(#5!(5#6 (!$*!0 '!"#*&% #4-(2"# $15*5 95< '0$#.-$*5 A90*5 74).-$' A$#<42$*0$ 2./4)-0 2 #&$!.%6 - #&'-(!$,0 2$7*0$ 74-4'($1+,0 74 7#4.&-'0& 2$7*0&*0$ '!"#+19. I 2+*0!5 (&% #&$!.%0 (24#-+ '06 A07'= U<&.*4H8 A07'5

18 I= i$'&!3 47= .0(=3 '= JlM=

19 I4)4#4(9&*&! 2$7*0$ '-+<!4 -$,0&*0$ '06 2 26A9$* 74) 271+2&, bU

2 - 7420&(#-$=

(10)

2 '!"#-& ,4:& (&: <+8 2+*0!0&, 5:+.0$ #4-.0&N.-4*&A4 !2$'5 '0$#!42&-A4 2 7#4.&'0& 4)2$7*0$*0$ '!"#+ D.4 .-+*04*4 4) YZY 20&!53 74A$#'-$-%@. (#2$14H8 '!"#+E 95< (&: <+8 2+*0!0&, #&$!.%0 ,06)-+ #&'-(!$,0 -20@-!5 2$7*042&A4 - (9&*!$,0 '0$#!0 - 7420&(#-$= >&'-.-& 0**+, 7#-+!1$)&, ,4-:& <+8 7#-&#&$A42$*0& $(#$,&*(5 ,4-:&9$-424SA$95'42&A4 - 26A9$*&, 2$7-*0$ 2 '!"#-&3 *7= *$ 47#$2$./3 74 !("#+./ 70'$*4 95< ,$942$*4 $(#$,&*-(&, :&9$-424SA$95'42+,= `$ -$./4)-&*0& (&% #&$!.%0 -2#$.$1 52$A6 F4-<&#( g5./'3 4,$20$%@. 2:&#+ $(#$,&*(42& *$ 7&#A$,0*0&20.

U<&.*4H8 74-4'($14H.0 -20@-!"2 ./&,0.-*+./ 74 *0&!("#+./ 47&#$-.%$./ (&./*494A0.-*+./ D,$%@.+./ ,0&%'.& -$#"2*4 7#-&) A$#<42$*0&,3 %$! 0 *0,E 4#$- -$*0&.-+'-.-&N ,4:& '!4,790!42$8 0*(&#7#&($.%6 2+*0!"2 <$-)$N3 74*0&2$: 74'-&#-$ '!1$) 70&#20$'(!42+ <$)$*+./ '!"#= `$%.-6H.0&% 0)&*(+s!42$*& 70&#20$'(!03 <6)@.& 74-4'($14H.0$,0 4,$20$*+./ '5<'($*-.%0 74,4.*0.-+./3 $ ($!:& 2./4)-@.+./ 2 '!1$) '5<'($*'5<'($*-.%0 5:+2$*+./ )4 -)4<0&*0$ '!"# 4#$- 4'$)-$%@.+./ '06 *$ '!"#-& -$*0&.-+'-.-&N 7#-&)'($-wiono w (348C6$ *.

f$<&9$= K= a#-+!1$)+ '5<'($*.%03 - !("#+./ ,4A@ 74./4)-08 2'!$-$*& 70&#20$'(!0 -*$%)5%@-.& '06 2 '!"#$./ #":*&% 2+7#$2+

Na +,- .+/0- 1234+53- 6+78- 9:8;<7- =>:85?@=3- A7B:3- A1:84<- C:D<;- E5?=?<FG- 1234+53- 6+78- ;8;+H<7- 4- E+:I84+5?1- E0?5843F I,- A80<- =>:8F84<- AH8A84+5<- ;8- E+:I84+5?+- D+4?<:+6@=<- 4- A7J+;D?<-

AB;G-=,- .+"K- 1234+53- ;8- C:D3AC?<AD85<E8- LHD4M- D+8AH:D85<E8,- 4+C5?<5?+- A7B:- LN?;<O- P5>+?:?5E- Q?;<A- I3- K10C>?;<- 8R- K8-;?1F%- /1H0<:%- Q+00- S- T8:=><:A%- T8AH85-

'!!#,G-;,- C8H- 01;D7?- L=DUAH8- 5+- C84?<:D=>5?- A7B:3- 8C:+4- 7A?@E%- :U7+4?=<'!!#,G-;,- ?- D4?<:DU=3- LA?8;J+%- 1C:DU2<- <H=M, <,M- 48;+- AH8A84+5+- C8;=D+A- C:D<:BI7?- A7B:3

V +,- C8H-

01;D7?-I,- 48;+- AH8A84+5+- C8;=D+A- 43C:+43- A7B:3 /0 +,- 48;+- AH8A84+5+- C8;=D+A- 43C:+43-

A7B:3-I,- /+/0"- C8D8AH+J3- C8- 8;4+C5?+5?1- A7B:3- :8DH48:<F- Q/0

W0 +,- W0LKX),#- Y- '!- Q"X- AH8A84+53- 6+78- 9:8;<7- >+F16@=3- 4D:8AH- ;:8I581AH:86B4- 4- 70<6+=>- ?5H:80?E+H8:A7?=>- L70+6AH:3,G I,-W0LKX),#-Y-'!-Q"X-1234+53-6+78-9:8;<7-C8F8=5?=D3-4-I+:4?<5?1-A7B:-LN?;<O-/M-Z8:R?H%-[><-W:HA-8R-[+55?5E%-/1:-:3?5E%- +5;- \<+H><:- ]:<AA?5E%- ^>?0+;<0C>?+- '!$"%- AM- #**- ?-

5M,G-=,- E0<I+- LA7B:+- D- 4378C+0?A7- +:=><808E?=D53=>%- D+I:1;D85<- 1C:DU2<- 78_A7?<- ?- A?8;J+%- 78J=D+53,-;,- C3J- D- =<E0+53=>- 9=?+5- LD5?AD=D<5?+- 486<55<%- :<F85H3,

'!"#+ 5'5*06(& 2 7#4.&'0& (-2= 4)2$7*0$*0$= q$2'-& %&)*$! -4'($%& 7&2*$ 0./ 094H83 (+, 206!'-$ 0, *0&)4!1$)*0&% 7#-&7#42$)-4*+ -4'($1 7#4.&' 4)2$7*0$*0$=

20 F= g5./'3 @[(6-* 1$/%+6-8L#-81* %6 '(#%Q,* $* 6(%"/L-K* H6+?.('-* $81* 6(/% "6 8R$3 PU./#4*$

(11)

P +,-

E0<I+-I,- D+5?<=D3AD=D<5?<- C8D8AH+J<- D- A1:84=B4- 4- A?+:=D+5?<- E0?51- 01I- +J15?<- E0?5848`C8H+A843FG Mg +,- 48;+- AH8A84+5+- C8;=D+A- 43C:+4?+5?+- A7B:3G

I,- E0<I+

Si +,- E0<I+%- D?+:5+- C?+=>1

I,- D+5?<=D3AD=D<5?<- C8D8AH+J<- D- A1:84=B4- 4- A?+:=D+5?<- E0?51- 01I- +J15?<- E0?5848`C8H+A843FG-Fe +,- 48;+- AH8A84+5+- C8;=D+A- 43C:+4?+5?+- A7B:3G

I,- =D<:4?<5?<- 2<0+D84<- LAH8A84+5<- ;8- I+:4?<5?+- a- D;8I?<5?+- A7B:,G

=,- D+5?<=D3AD=D<5?<- C8D8AH+J<- D- A1:84=B4- 4- A?+:=D+5?<- E0?51- 01I- +J15?<- E0?5848`C8H+A843FG ;,- E0<I+

Ca +,- A80<- 4+C5?+- L:<ADH7?- C8D8AH+J<- C8- 8;4+C5?+5?1, I,- 48;+- AH8A84+5+- C8;=D+A- 43C:+4?+5?+- A7B:3G

=,- C3J- D<- 9=?+5- LAD0?R84+5?<- I?+J3=>- <F10A6?- ?- D+C:+4- C8;=D+A- :<F85HB4,G

;,- 0+7?- I+:45<- 1234+5<- ;8- I+:4?<5?+- A7B:- LI+:45?7?- 8:E+5?=D5<- I3J3- =DUAH8- 8A+;D+5<- 5+- 4UE0+5?<- 4+C5?+,G-Cr +,- ;41=>:8F?+5- C8H+A1- 1234+53- 6+78- 9:8;<7- C8F8=5?=D3- C:D3- I+:4?<5?1- A7B:

S +,-C8D8AH+J89=?-5+A7B:7+-8:+D-:<ADH<7-4J8AB4-4-F?<AD7+=>-L5?<1A15?UH<-:<ADH7?-C8;=D+A-8I:BI7?-A7B:3-b-8I<=589c-7<-:+H353- D+4?<:+6@=<6-

A?+:7U,G-I,- .+"K- 1234+53- ;8- C:D3AC?<AD85<E8- LHD4M- D+8AH:D85<E8,- 4+C5?<5?+- A7B: =,- KXd- D- C84?<H:D+

B!"#$3 %$! 20&9& 0**+./ ,$(&#0$1"2 -$<+(!42+./3 !5,595%& 7#-&- 20&!0 20&9& -$*0&.-+'-.-&N= q*$.-*$ 094H8 70&#20$'(!"2 27#42$)-$*$ %&'( ($!:& 74).-$' A$#<42$*0$ '!"# $15*&, A90*424S74($'42+,3 74*0&2$: 4(#-+,+-2$*4 A4 ,=0*= - $15*0("2= f$ A#57$ ,0*&#$1"2 '0$#.-$*42+./ ,$ 2 '24-0, '!1$)-0& #":*& 70&#20$'(!03 ($!0& %$! *7=; g&3 a3 ]03 `$3 ]$3 b$21=

?4:-*$ '(20&#)-083 :& '!"#+ -$<+(!42& (4 '240'($ P($<90.$ ?&*)&9&%&2$Q3 A)+: -*$.-*$ .-6H8 (24#-@.+./ %@ 70&#20$'(!"2 %&'( 2+!#+2$*$ 2 <$)$*+./ 7#"<-!$./= q$<#5)-&*0$ !5#-&,3 <14(&, 0 20&94,$ 0**+,0 '5<'($*.%$,0 7#-+-.-+*0$%@ '06 )4 742'($2$*0$ .0&,*+./ *$2$#'(20&N *$ '!"#-& D&'(#$ %*)$ %+). B!1$) 70&#20$'(!42+ -*$.-*0& 5#4-,$0.$%@ O$#<+ 5:+2$*& )4 )&!4#$.%0 2+-#4<"2 '!"#-$*+./= q0)&*(+s!42$*0& 2 $*$90-0& B^?S^CY 2+'(675%@.+./ 2 <$)$*+, ,$(&#0$9& 70&#20$'(!"2 4#$- 5'($9&*0& 2-4#"2 -20@-!"2 ./&-,0.-*+./ 74-2$9$ 4!#&H908 20&! -$<+(!5 0R95< 2+!4*$*+./ -)4<0&N 0 7#-&-,$942$N= B-.-&A"9*0& 4<s.0& -)4<04*& '@ !$#(+ 7&#A$,0*5 G ,0*0$(5#$,03 <4#)05#$,0 0 7#-&70'+2$*+,0 (&!'($,0= I 2+*0!5 4)!'-($1.&*0$ '06 7&#A$-,0*53 !("#+ %&'( ,$(&#0$1&, <$#)-4 2#$:902+, *$ -,0$*+ 209A4(*4H.0 74-20&(#-$3 *$*0&'04*& 70A,&*(+ 4'+75%@ '06 0 '@ 0)&*(+s!42$*& 2 74'($.0 7+15

21 F= i= g#4'(3 C= i= I$0*3 ;( 6*$#46 6(B*/9(8%6+/8+9-*+4 *# %"6 .* ."#$%(/3 kB7&.(#4./0,0.$

(12)

*$ 7420&#-./*0$./ *0&4-)4<04*+./= I -$7#&-&*(42$*+, 2 *0*0&%'-&% 7#$-.+ 7&#A$,0*0& -0)&*(+s!42$*4 70&#20$'(!0 (24#-@.& ,4'0@)- D'(47 ,0&)-0 0 .+*!5E= ?4'0@)- 2 74'($.0 '7#4'-!42$*&% 5:+(4 2 .&95 2+!4*$*0$ 0,0($-.%0 -14.&N 2 %&)*+, - *$%<$#)-0&% .&**+./ !4)&!'"23 %$!0, %&'( Pq14(+ W4-)&!'Q 7#-&./42+2$*+ 2 T#./025, T#./0)0&.&-%$9*+, 2 _*0&y*0& D&'(#$%2).

Uwagi końcowe

f&./*0!$ B^?S^CY %&'( <$#)-4 7#-+)$(*$ 74).-$' )4!4*+2$*0$ ./$#$!-(&#+'(+!0 '!"#3 )-06!0 ,4:9024H.0 -0)&*(+s!42$*0$ 20&95 70&#20$'(!"2 -*$%-)5%@.+./ '06 2 <$)$*+./ 7#"<!$./3 4#$- 4!#&H9$*0$ #4-,0&'-.-&*0$ (+./ 70&#20$'(!"2 2 4<#6<0& 7#"<&!= Z*(&#7#&($.%6 2+*0!"2 <$)$N 51$(20$ -*$-%4,4H8 74)'($2 (&./*494A00 2+7#$2+ '!"# 0 ,&(4) 0./ -)4<0&N3 %&)*4.-&-H*0& *$9&:+ -)$2$8 '4<0& '7#$26 - 4<&.*4H.0 #":*+./ #4)-$%"2 -$*0&.-+'--.-&N 27#42$)-4*+./ 70&#24(*0& 95< 2("#*0& )4 '!"#= I+*0!0 <$)$N 5-+-'!$*& - 2+!4#-+'($*0&, (&% (&./*0!0 *0& )$%@ %&)*$! 2'-+'(!0./ 0*O4#,$-.%0 4 <$)$*+./ 7#"<!$./= I 7#$!(+.& '(4'5%& '06 ($!:& 20&9& 0**+./ $*$90- 4 ./$#$!(&#-& 5-57&1*0$%@.+,3 ($!0./ %$! *7= #&$!.%& ,0!#4./&,0.-*&3 4<-'&#2$.%& 74) ,0!#4'!47&, '(&#&4'!4742+,3 <$)$*0$ z54#&'.&*.%0 7#"<&! 2-<5)-4*&% 7#4,0&*0$,0 \h D*$%.-6H.0&% \hS$E=

Summary

Examples of application of the SEM-EDX technique to examination of antique mineral tanned leathers

T7790.$(04* 4O (/& B^?S^CY (&./*0{5& O4# )&(&#,0*$(04* 4O &9&,&*(' 0* $95, $' 2&99 $' ./#4,& ($**&# 9&$(/&#' )0'.5''&) 0* (/& $#(0.9&= f/&'& 9&$(/&#' $#& O45*) 0* ,5'&5,3 90<#$#+ $*) $#./0j$9 .499&.(04*'= T95, ($**&# 9&$(/&#' $#& !*42* '0*.& $*.0&*( 7&#04) 2/09& ./#4,& ($**&# 9&$(/&#' O4# Jc(/ .= ^p$,79&' 4O (/& 5'& 4O 9&$(/&# '$,79&' &p$,0*$(04* $*) #$*A& 74''0<090(0&' .#&$(&) <+ (/& (&./*0{5& 7#&'&*(&)= T))0(04*$9 '5<'($*.&' D*4( <&0*A ($**0*'E (4 <& O45*) 0* 9&$(/&# '(#5.(5#& $) '5#O$.& '5./ $' $5p090$#+ $A&*('3 )&.4#$(0j& 9$+&#'3 .4*($,0*$(04*'3 O4.5'&) 4*= f/& B^?S^CY (&./*0{5& 0' 5'&O59 *4( 4*9+ O4# ./$#$.(&#0-$(04* 4O &9&,&*(' .4,74'0(04* 4O 9&$(/&#'3 <5( $9'4 .4*(#0<5(&' (4 7#&'&#j$(04* 4O .59(5#$9 /&#0($A& <+ A0j0*A 74''0<090(0&' 4O 79$**0*A .4*'&#j$(04* (#&$(,&*(' $*) &p$,0*0*A 0*z5&*.& 4O .4*'&#j$(04* ./&,0.$9' 4* 9&$(/&#'=

(13)

g4(= J= B!"#$ A$#<42$*$ A90*424 5:+($ )4 47#$2+ !'06A03 '($#4)#5!3 4!1$)-0*$ 7#-&)*0$3 -<04#+ ]0<904(&!0 ^9<9@'!0&% DO4(= f= W4-0&9&.E

(14)

g4(= K= B!"#$ A$#<42$*$ A90*424 5:+-($ )4 47#$2+ !'06A03 '5:+-($#4)#5!3 '(#4*$ A#-<0&(42$3 -<04#+ ]0<904(&!0 ^9<9@'!0&% DO4(= f= W4-0&9&.E

(15)

g4(= M= W$O($* 74) !49.-5A6 2+!4*$*+ - (!$*0*+ 0 '!"#+ A$#<42$*&% A90*424 D,4.*4 -$-<#5)-4*$E3 '(#4*@ ,0-)#42@ *$ -&2*@(#-3 4!= Jnee #=3 -<04#+ ]0<904(&!0 aT` 2 W"#*0!5 DO4(= f= W4-0&9&.E

g4(= d= W$O($* 74) !49.-5A6 2+!4*$*+ - (!$*0*+ 0 '!"#+ A$#<42$-*&% A90*424 G -<90:&*0& .-6H.0 '!"#-$A$#<42$-*&%3 4!= Jnee #=3 -<04#+ ]0<904-(&!0 aT` 2 W"#*0!5 DO4(= f= W4-0&9&.E

(16)

g4(= l= a#"<!$ <0$1&% '!"#+ A$#<42$*&% A90*424 74./4)-@.&% - 7$'!$ '74)*0 D74) !49.-5A63 4!= Jnee #=E= U<#$- 7#-&!#4%5 7#"<!0 5-+'!$-*+ 7#-+ 5:+.05 )&(&!(4#$ ]B^= |"1(@ #$,!@ -$-*$.-4*4 4<'-$# 74-,0$#5 7#"<!0 )4 2+!4*$*0$ $*$90-+ ^CY= q$2$#(4H8 A90*5 2 *05 ^CY D7$(#- 470' O4(= mE 2+*04'1$ K3dlw $(4,42&A4 )9$ <$)$-*&A4 4<'-$#53 74206!'-&*0& Jle p DO4(= _= f#+!42'!03 f= W4-0&9&.E

g4(= m= a#"<!$ <0$1&% '!"#+ A$#<42$*&% A90*424 74./4)-@.&% - 7$'!$ '74)*0 D74) !49.-5A63 4!= Jnee #=E= U<#$- 7#-&!#4%5 7#"<!0 5-+'!$-*+ 7#-+ 5:+.05 )&(&!(4#$ ^CY G ,$7$ #4-,0&'-.-&*0$ A90*5 2 .$-1&% 7#"<.& H20$).-@.$ 4 2+'(6742$*05 A90*5 *$ .$.$-1&% A#5<4H.0 7#"<-!0 '!"#+3 .4 %&'( '7&.+s.-*& )9$ (+./ '!"#3 74206!'-&*0& Jle p DO4(= _= f#+!42'!03 f= W4-0&9&.E

(17)

g4(= n $ 0 <= a#"<!$ :"1(4S!#&,42&% '!"#+ A$#<42$*&% A90*4243 74./4)-@.&% - 9$,"2!0 -$-<+(!42&A4 '04)1$= U<#$- 7420&#-./*0 7#"<!0 5-+'!$*+ 7#-+ 5:+.05 )&(&!(4#$ ^CY G ,$7$ #4-,0&'-.-&*0$ 2$7*0$ D!494# .-&#24*+E 0 '0$#!0 D!494# -0&94*+E 2 .$1&% 7#"<.& H20$).-@.$ 4 4<&.*4H.0 A07'53 74206!'-&*0& Jeee p DO4(= _= f#+!42'!03 f= W4-0&9&.E

F+'= J= B./&,$( <5)42+ '!"#+ 2+7#$204*&% DM 2$#'(2+ 4))-0&94*4 4) '0&<0& 90*0@ 7#-&#+2$*@E D#+'= f= W4-0&9&.E

(18)

F+'= K= a#-+A4(42$*0& 7#"<!0 )4 <$)$N 7420&#-./*0 2#$- - 7#-&-!#4%&, '!4H*+, D#+'= f= W4-0&9&.E

g4(= [= a#"<!$ '!"#+ A$#<42$*&% ./#4,424 74./4)-@.&% - 1$(!0 D74 YYS20&.-*+./ #&7&#$.%$./E 5:+(&% )4 2("#*&% 47#$2+ Pq14(&-A4 W4)&!'5Q DT#./025, T#./0)0&.&-%$9*& 2 _*0&y*0&E= U<#$- 74-20&#-./*0 7#"<!0 D7$#(0$ 4) 74142+ 2 )"1 G %$H*0&%'-$E 0 7#-&!#4%5 '!4H*&A4 D7$#(0$ 4) 74142+ 2 A"#6 G .0&,*0&%'-$E 5-+'!$*+ 7#-+ 5:+.05 )&(&!(4#$ ]B^= q$-*$.-4*4 d ,0&%'.$ 74,0$#5; M 4<'-$#+ 7#4'(4!@(*& Dn[[K3 n[[M3 n[[mE 0 %&)&* 4<'-$# 75*!(42+ Dn[[dE )4 2+!4*$*0$ <$)$*0$ ^CY3 74206!'-&*0& Mee p DO4(= _= B-.-&7$N-'!$3 f= W4-0&9&.E

(19)

g4(= c= a#"<!$ '!"#+ A$#<42$*&% ./#4,424 74./4)-@.&% - 1$(!0 D74 YYS20&.-*+./ #&7&#$.%$./E 5:+(&% )4 2("#*&% 47#$2+ Pq14(&A4 W4-)&!'5Q DT#./025, T#./0)0&.&-%$9*& 2 _*0&y*0&E= U<#$- 7420&#-./-*0 7#"<!0 0 7#-&!#4%5 '!4H*&A4 5-+'!$*+ 7#-+ 5:+.05 )&(&!(4#$ ^CY G ,$7$ #4-,0&'-.-&*0$ :&9$-$ *$ 7420&#-./*0 '!"#+ D74./4-)-@.&A4 - .-&#20&*0 :&9$-42&%E 4#$- ./#4,5 *$ 7#-&!#4%5 '!4H*+,

g4(= Je= a#"<!$ 74./4)-@.$ - 7&#A$,0*5 5:+(&A4 2 Pq14(+, W4-)&!'0&Q DT#./025, T#./0)0&.&-%$9*& 2 _*0&y*0&E= U<#$- 7#-&!#4%5 7#"<!0 7&#A$,0*5 D- 0,0($.%@ -14.&*0$ *$ %&A4 7420&#-./*0E 5-+'!$-*+ 7#-+ 5:+.05 )&(&!(4#$ ^CY G ,$7$ #4-,0&'-.-&*0$ ,=0*= ,0&-)-0 0 .+*!5 D'(47 (24#-@.+ ,4'0@)-E3 74206!'-&*0& Klee p DO4(= _= B-.-&7$N'!$3 f= W4-0&9&.E

(20)

g4(= JJ= q$-*$.-&*0& 4<'-$#5 7#-&-*$.-4*&A4 )4 $*$90-+ ^CY -$ 74,4.@ 90*00 )47$'42$*&% )4 !'-($1(5 7#"<!0= U<#$- 7#-&!#4-%5 7#"<!0 5-+'!$*+ 7#-+ 5:+.05 )&(&!(4#$ ]B^3 74206!'-&*0& Kle p DO4(= _= f#+!42'!03 f= W4-0&9&.E

g4(= JK= B!"#$ - )-0!0&A4 -20&#-6.0$ D7#$2)474)4<*0& '$#*$ 95< %&9&NE A$#<42$*$ A90*4243 20)4! 2 ,0!#4'!470& '(&#&4'!4742+,3 H20$(14 4)<0(&3 74206!'-&*0& n p DO4(= f= W4-0&9&.E

(21)

g4(= JM= B!"#$ - )-0!0&A4 -20&#-6.0$ D7#$2)474)4<*0& '$#*$ 95< %&-9&NE A$#<42$*$ A90*4243 <$#)-4 0*(&*'+2*0& -$<#5)-4*$ 7420&#-./-*04243 .4 -206!'-+14 -$2$#(4H8 A90*5 2 7#"<.&3 20)4! 2 ,0!#4'!4-70& '(&#&4'!4742+,3 H20$(14 4)<0(&3 74206!'-&*0& n p DO4(= f= W4--0&9&.E

Cytaty

Powiązane dokumenty

celem opracowania jest zaprezentowanie świato- wych przykładów dobrych praktyk (geoparki: Arouca i Naturtejo w Portugalii, Vulkanei- fel w Niemczech, Ţara Haţegului

The technique utilizes x-rays that are emitted from the sample during bombardment by the electron beam to characterize the elemental composition of the analysed volume.. Features

Efektem due diligence poprzemysłowych nieruchomości zabytkowych jest nie tylko przebadanie stanu nieruchomości, ale również określenie potencja- łu nieruchomości i

W efekcie powstaje projekt przy­ szłej deklaracji praw składający się z piętnastu artykułów, z których każdy opatrzony jest krótkim komentarzem ogólnie uzasadniającym,

Pomagam im „zakochać się w teatrze”, może wtedy teatr zakocha się w nich?. Chciałabym, bo wtedy nasza „zabawa w teatr” trwać będzie do

Anna Grabowska-Dąbek - dr, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń Anna Karłyk-Cwik - dr, Dolnośląska Szkoła Wyższa, Wrocław. Agnieszka Lewicka-Zelent - dr,

To withstand high temperature beyond 175 °C and high voltage over 1.2 kV and improve thermo-mechanical reliability of the fan-out panel-level PCB embedded

W ihra5, om awiana publikacja powinna stać się dobrze znana tym wszystkim, którzy w swojej pracy, czy w ramach swoich zaintereso­ wań, spotykają się z zabytkowym