Warstwy z Jeg³owej — zapis wielofazowej deformacji w strefie kontaktu
Sudetów wschodnich i zachodnich (krystalinik Wzgórz Strzeliñskich,
blok przedsudecki)
Jacek Szczepañski*
Wczesno- i œrodkowodewoñskie ska³y warstw z Jeg³owej zachowa³y trzy zespo³y struktur deformacyjnych. Reprezentuj¹ one przypuszczalnie trzy etapy deformacji o zasiêgu regionalnym. Etap D1 jest prawdopodobnie efektem deformacji zwi¹zanej z nasuwaniem p³aszczowin w strefie kontaktu Sudetów wschodnich i zachodnich. Poniewa¿ lineacja z rozci¹gania powsta³a podczas etapu D1nie zachowa³a siê, dlatego kierunek nasuwania p³aszczowin pozostaje nieznany. Nastêpny etap D2jest interpretowany jako zapis regionalnego fa³dowania i zwi¹zanej z nim deformacji koaksjalnej. Koñcowy etap D3mo¿e byæ scharakteryzowany przez dwa sk³adniki odkszta³cenia: koaksjalny (rozci¹ganie) bêd¹cy efektem wynoszenia kopu³y oraz niekoaksjalny (œcinanie proste) zwi¹zany z zeœlizgiwaniem siê formacji skalnych po sk³onie uformowanej kopu³y. Etap D3jest interpretowany jako zapis kolapsu ekstensyjnego skorupy kontynentalnej pogrubionej, w trakcie pierwszych etapów deformacji. Dane strukturalne pochodz¹ce z krystaliniku Wzgórz Strzeliñskich oraz ca³ego obszaru wschodniej czêœci bloku przedsudeckiego dostarczaj¹ dowodów na rozbie¿n¹ (ku NE oraz ku SW) wergencjê kolapsu ekstensyjnego w strefie granicznej Sudetów wschodnich i zachodnich.
S³owa kluczowe: deformacja, kolaps ekstensyjny, Sudety, blok przedsudecki, krystalinik Wzgórz Strzeliñskich
Jacek Szczepañski — Jeg³owa Beds — record of polyphase deformation in the East and West Sudetes contact zone (Strzelin
crystalline massif, Fore-Sudetic Block, SW Poland). Prz. Geol., 49: 63–71.
Summary. Early-Mid Devonian Jeglowa beds in the Strzelin crystalline massif recorded three deformation events. The D1event most probably represents the regional deformation related to the nappe stacking in the East/West Sudetes contact zone. Since the stretching lineation related to the D1deformation is not preserved, the direction of thrusting remains unknown. Subsequent the D2episode is related to regional folding, associated with a coaxial shortening. The D3event resulted in the development of WNW–ESE elongated dome and in the normal dip-slip displacements on its northern and southern limbs. The final D3strain involved a constrictional compo-nent associated with uplift of the dome and a simple shear compocompo-nent related to down-dip sliding of rock series on its limbs. The regional doming was probably related to extensional collapse of the overthickened nappe pile. Structural data from the Jeg³owa beds, compiled with those from other parts of the eastern Fore-Sudetic Block, provide evidence for bi-vergent NE- and SW-directed extensional collapse in the East/West Sudetes contact zone.
Key words: deformation, extensional collapse, Sudetes Mts., Fore-Sudetic Block, Strzelin crystalline massif
Krystalinik Wzgórz Strzeliñskich jest po³o¿ony we wschodniej czêœci bloku przedsudeckiego (ryc. 1). Dziêki swemu usytuowaniu, ska³y tego obszaru zapisa³y sekwen-cjê deformacji charakterystyczn¹ dla strefy granicznej zachodnich i wschodnich Sudetów. Nastêpstwo to zosta³o zinterpretowane jako efekt nasuniêcia siê zachodnich Sudetów na Sudety wschodnie oraz póŸniejszego kolapsu grawitacyjnego spiêtrzonych p³aszczowin.
Celem pracy jest pokazanie nastêpstwa deformacji ska³ krystaliniku strzeliñskiego na przyk³adzie warstw z Jeg³owej. Nale¿¹ do nich kwarcyty i ³upki kwarcytowe, któ-rych wiek, przez analogiê do ska³ krystalicznych Jeseników, uznaje siê za wczesno- i œrodkowodewoñski. Ska³y te, w obrêbie krystaliniku Wzgórz Strzeliñskich, tworz¹ kilka pasów wychodni, z których najwiêksze znajduj¹ siê w okoli-cy Kuropatnika, a tak¿e pomiêdzy Jeg³ow¹ i Romanowem oraz Nowolesiem i Skalicami (ryc. 2). Wiek warstw z Jeg³owej pozwala na powi¹zanie wszystkich zapisanych w nich deformacji z formowaniem orogenu waryscyjskiego.
T³o geologiczne oraz historia badañ
Obszar po³o¿ony na wschód od bloku sowiogórskiego jest interpretowany jako strefa graniczna miêdzy struktura-mi Sudetów wschodnich oraz Sudetów zachodnich (Cloos,
1922). Wed³ug Suessa (1912) w czêœci górskiej Sudetów granicê struktury zachodnio- i wschodniosudeckiej stano-wiæ mia³o nasuniêcie ramzowskie. Jest ono pó³nocnym fragmentem nasuniêcia moldanubskiego (Suess, 1912), które rozdziela kompleks p³aszczowin morawskich od nasuniêtych na nie p³aszczowin moldanubskich. Zdaniem niektórych badaczy w górskiej czêœci Sudetów nasuniêcie nýznerowskie, po³o¿one na zachód od linii ramzowskiej, mo¿e stanowiæ granicê rozdzielaj¹c¹ Sudety wschodnie od zachodnich (Skácel, 1989; Schulmann & Geyer, 2000). Na obszarze bloku przedsudeckiego przebieg nasuniêcia ramzowskiego jest ró¿nie interpretowany (ryc. 1). Niezale-¿nie od tego, jakie jest dok³adne po³o¿enie krystaliniku Wzgórz Strzeliñskich wzglêdem wspomnianej granicy, obszar ten znajduje siê w szeroko pojêtej strefie rozdzie-laj¹cej struktury zachodnio- i wschodniosudeck¹.
Krystalinik Wzgórz Strzeliñskich sk³ada siê z ortognej-sów, z wystêpuj¹cych wœród nich wk³adek serii ³upkowej, z warstw z Jeg³owej oraz granitoidów (ryc. 2). Ortognejsy, datowane radiometrycznie dot¹d tylko w jednym ods³oniê-ciu przy pomocy metody U-Pb na pojedynczych cyrko-nach, maj¹ wiek 504±3Ma (Oliver i in., 1993). Pozosta³oœci¹ ich os³ony jest przypuszczalnie seria ³upko-wa, tradycyjnie uznawana za proterozoiczn¹ (Oberc, 1966). W jej sk³ad wchodz¹ ³upki ³yszczykowe, paragnej-sy, ska³y wapienno-krzemianowe oraz amfibolity. Warstwy z Jeg³owej zosta³y zaliczone do dolnego i œrodkowego dewonu na podstawie analogii do obszaru Jeseników (Bederke, 1931). Meister i Fischer (1935) za dewoñskie uwa¿ali równie¿ ³upki ³yszczykowo-syllimanitowo-kwar-*Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wroc³awski,
cowe wystêpuj¹ce w okolicy Romanowa. Pogl¹d ten pod-trzymali nastêpnie Oberc i in. (1988), Oberc-Dziedzic i Szczepañski (1995) oraz Oberc-Dziedzic (1995). Nato-miast Oberc (1966), Chmura (1967), Wójcik (1974), Dzie-miañczuk i Wojnar (1984), Achramowicz (1994) oraz Wojnar (1995) uznali ³upki ³yszczykowo-syllimanito-wo-kwarcowe wystêpuj¹ce w okolicy Romanowa za prote-rozoiczne. Warstwy z Jeg³owej tworz¹ kilka horyzontów w obrêbie gnejsów i ska³ serii ³upkowej (Oberc, 1966). Ich protolitem by³y piaskowce kwarcowe z prze³awiceniami piaskowców arkozowych i litycznych (Szczepañski, 1999). Ska³y metamorficzne krystaliniku Wzgórz Strzeliñ-skich s¹ intrudowane przez waryscyjskie granitoidy dato-wane radiometrycznie przy pomocy metody Rb-Sr na ca³ej skale na 330±6 i 347±12 Ma (Oberc-Dziedzic i in., 1996). Zdaniem Oberca (1966) ska³y krystaliniku Wzgórz Strzeliñskich dozna³y dwuetapowej deformacji. W pierw-szym etapie (kadomskim) zosta³y zdeformowane gnejsy oraz seria ³upkowa. W drugim etapie (waryscyjskim) deformacji uleg³y powtórnie gnejsy i seria ³upkowa oraz ska³y ich dewoñskiej pokrywy (warstwy z Jeg³owej). Na podstawie wergencji fa³dów Oberc (1966) ustali³, ¿e trans-port tektoniczny podczas orogenezy waryscyjskiej zacho-dzi³ ku SE. Cymerman (1993a) zanegowa³ dwuetapowy
rozwój struktury krystaliniku Wzgórz Strzeliñskich oraz kierunek transportu tektonicznego. Na podstawie podobie-ñstwa zespo³ów struktur deformacyj-nych obserwowadeformacyj-nych w kompleksie gnejsowo-³upkowym oraz w kwarcy-tach przyj¹³ on, ¿e krystalinik Wzgórz Strzeliñskich uleg³ progresywnej defor-macji w epoce waryscyjskiej. Na pod-stawie analizy przebiegu lineacji z rozci¹gania oraz wskaŸników kinema-tycznych Cymerman (1993a) ustali³, ¿e
deformacja ta mia³a kinematykê
góra-ku-NE. Zdaniem Oberc-Dziedzic i Szczepañskiego (1995) oraz Oberc-Dzie-dzic (1999) struktura krystaliniku Wzgórz Strzeliñskich zosta³a ukszta³towana pod-czas orogenezy waryscyjskiej w dwóch etapach: pierwszym kompresyjnym, w którym uformowa³y siê nasuniêcia i w drugim ekstensyjnym, zwi¹zanym z kolapsem spiêtrzonych p³aszczowin.
Litologia i petrografia
Warstwy z Jeg³owej tworzy sekwen-cja zmetamorfizowanych osadów kla-stycznych o zachowanych reliktowo cechach teksturalnych protolitu. W ska³ach tych powszechnie wystêpuj¹ domeny zbudowane z ziaren kwarcu, wyraŸnie odró¿niaj¹ce siê pod wzglê-dem wielkoœci od t³a skalnego. Poszcze-gólne domeny s¹ otoczone drobnymi laminami ³yszczykowymi, podczas gdy w ich obrêbie praktycznie nie obserwuje siê blaszek ³yszczyków. Domeny kwar-cowe s¹ sp³aszczone i prawdopodobnie reprezentuj¹ pierwotne ziarna detry-tyczne (buduj¹ce szkielet ziarnowy pro-tolitu). Osi¹gaj¹ one maksymaln¹ œrednicê do 2 mm co dowodzi, ¿e pierwotny osad by³ we frakcji piaszczystej. Ponadto w obrêbie warstw z Jeg³owej zacho-wa³y siê wk³adki ska³ zbudowanych ze zdeformowanych otoczaków kwarcowych oraz granitowych o œrednicy od oko³o 2 mm do 10 cm. Reprezentuj¹ one osad we frakcji ¿wirowej prze³awicony z sekwencj¹ piaszczyst¹.
Ze wzglêdu na zró¿nicowanie petrograficzne w obrêbie warstw z Jeg³owej mo¿na wyró¿niæ kilka odmian skal-nych. S¹ to metapiaskowce kwarcowe, metapiaskowce arkozowe i lityczne oraz metazlepieñce oligo- i polimik-tyczne. Wymienione odmiany skalne ró¿ni¹ siê miêdzy sob¹ zawartoœci¹ kwarcu, ³yszczyków oraz skaleni alka-licznych i plagioklazów (tab. 1). Ponadto w warstwach z Jeg³owej ods³aniaj¹cych siê w okolicy Romanowa powszechnie wystêpuje syllimanit oraz andaluzyt, a w po³udniowej czêœci krystaliniku (ods³oniêcia w pasie Strzelin £agiewniki 10km A B C Paczków Jesenik Nysa Blok Sowiogórski
Góry Sowie Block
S M F Praha Wroc³aw 100km N gnejsy sowiogórskie
Góry Sowie gneisses
mylonity s
mylonite
osady mezo- i kenozoiczne
Meso- and Cenozoic sediments
kulm
Culmian
ska³y osadowe struktury bardzkiej
sedimentary rocks of the Bardo Basin
granity
granites
³upki metamorfiku Niemczy-Kamieñca
schists of the Niemcza-Kamieniec Metamorphic Unit
serpentynity
serpentinites
gabra
gabbros
gnejsy metamorfiku Strzelina
gneisses of the Strzelin Metamorphic Unit
kwarcyty krystaliniku Wzgórz Strzeliñskich
quartzites of the Strzelin Crystalline Massif
metamorfik Doboszowic
Doboszowice Metamorphic Unit
amfibolity masywu NiedŸwiedzia
amphibolites of the NiedŸwiedŸ Massif
kopu³a Orlicko-Œnie¿nicka
Orlica-Œnie¿nik Dome
strefa Starego Mesta
Stare Mesto Belt
kopu³a Velkeho Vbrna
Velke Vbrno Dome
gnejsy Keprnika Keprnik gneiss kopu³a Keprnika Keprnik Dome kopu³a Desny Desna Dome grupa Vbrna Vbrno Group gnejsy Desny Desna gneiss grupa Branny Branna Group
SMF – uskok sudecki brze¿ny
Sudetic Marginal Fault
N N – nasuniêcie nyznerowskie
Nyznerov thrust
N R – nasuniêcie ramzowskie
Ramzova thrust
SMB – strefa Starego Mesta
Stare Mesto Belt
VVD – kopu³a Velkeho Vrbna
Velke Vbrno Dome
po³o¿enie nasuniêcia ramzowskiego na przedpolu Sudetów wg:
- Bederkego (1929) - Oberca (1968) - Skacela (1989)
location of the Ramzova thrust in the foreland of the Sudetes according to:
A B C KOPU£A ORLICKO--ŒNIE¯NICKA (Orlica - Œnie¿nik Dome) SMB VVD KOPU£A KEPRNIKA Keprnik Dome KOPU£A DESNY Desna Dome NR Niemcza Kamieniec Z¹bkowicki obszar badañ area of investigation BLOK PRZEDSUDECKI Fore-Sudetic Block granica pañstwowa state boundary
Ryc. 1. Po³o¿enie obszaru badañ na tle budowy geologicznej regionu; wk³adka
obrazu-je po³o¿enie obszaru badañ na mapie Polski (wg Puziewicza i in., 1999)
Fig. 1. Regional setting of the study area; the inset shows location of the study area on
the map of Poland after Puziewicz et al. (1999)
Metapiaskowce kwarcowe [%] Metapiaskowce lityczne [%] Metapiaskowce arkozowe [%] Kwarc 90–95 do 75 ~50 Skalenie 0 do 20 ~20 £yszczyki 0 do 10 do 5 ~30
wychodni Nowolesie–Skalice) jedynie syllimanit. Do minera³ów akcesorycznych w warstwach z Jeg³owej nale¿¹ cyrkon, turmalin, rutyl oraz minera³y nieprzezroczyste. £yszczyki mog¹ stanowiæ zarówno pierwotny sk³adnik lityczny osadu, jak i pochodziæ z rekrystalizacji z materia³u ilastego. Pomimo, ¿e przynajmniej czêœæ ³yszczyków mog³a powstaæ kosztem minera³ów ilastych w wyniku metamorfizmu, to zmienne zawartoœci tych minera³ów prawdopodobnie odzwierciedlaj¹ ró¿nice w sk³adzie petro-graficznym protolitu.
Struktury deformacyjne
W ska³ach warstw z Jeg³owej wyró¿niono trzy zespo³y struktur deformacyjnych. Reprezentuj¹ one
prawdopodob-nie trzy etapy deformacji D1, D2i D3o zasiêgu
regional-nym. W efekcie deformacji D1 powsta³a foliacja S1 oraz
fa³dy F1. W etapie D2 rozwinê³a siê nowa penetratywna
foliacja S2oraz fa³dy F2i lineacja L2. Z etapem D3zwi¹zana
jest geneza lineacji mineralnej L3oraz fa³dów F3.
Poszcze-gólne generacje powierzchni foliacji (S1, S2i S3), powsta³e
w kolejnych etapach deformacji (D1, D2 oraz D3), s¹
wyznaczane przez równoleg³e u³o¿enie generacji blaszek jasnego ³yszczyku ró¿ni¹cych siê miêdzy sob¹ chemizmem (Szczepañski, 1999). Dziêki temu mo¿liwe jest jedno-znaczne rozró¿nienie poszczególnych generacji struktur planarnych w opisywanych ska³ach.
Zespó³ struktur deformacyjnych D1
W trakcie pierwszego etapu deformacji (D1) pierwotna
powierzchnia sedymentacyjna So, wyra¿ona poprzez
relik-towo zachowane warstwowanie gradacyjne, zosta³a
sfa³dowana w fa³dy F1. S¹ to fa³dy izoklinalne, miejscami o
charakterze œródfoliacyjnym. Pomiar osi fa³du by³ mo¿li-wy tylko w jednym przypadku. Jej orientacja jest w przy-bli¿eniu zgodna z kierunkiem E–W. Równolegle do
powierzchni osiowych fa³dów F1rozwinê³a siê foliacja S1.
W przegubach fa³dów F1powierzchnia S1jest skoœna do So,
natomiast na skrzyd³ach omawianych fa³dów obie
powierzchnie s¹ równoleg³e. Foliacja S1 jest zachowana
obecnie jedynie jako relikty. Wyznacza j¹ zró¿nicowanie ska³y na naprzemianleg³e laminy zbudowane z kwarcu
oraz ³yszczyków. W wielu próbkach powierzchnie S1 s¹
zachowane tylko w mikrolitonach pomiêdzy
powierzch-niami foliacji S2 (ryc. 3). Poniewa¿ struktury etapu D1
zachowa³y siê wy³¹cznie reliktowo, to nie jest mo¿liwe
ustalenie kinematyki deformacji D1.
Zespó³ struktur deformacyjnych D2
Deformacja D2 doprowadzi³a do powstania nowej
foliacji S2oraz lineacji intersekcyjnej L2. Struktury S2 sta-nowi¹ dominuj¹c¹ foliacjê w pó³nocnej i œrodkowej czêœci krystaliniku. Zosta³y one za³o¿one jako kliwa¿ krenulacyj-gnejsy i seria ³upkowa nierozdzielone
gneisses and schist serie undivided warstwy z Jeg³owejJeg³owa Beds
dioryty
diorites granitygranites STRZELIN Jeg³owa Nowolesie N 2km Skalice Romanów Kuropatnik Ge-2
Ge-2otwór wiertniczy
borehole
Ryc. 2. Schematyczna mapa geologiczna krystaliniku Wzgórz
Strzeliñskich wed³ug Oberca i in. (1988)
Fig. 2. Geological sketch map of the Strzelin crystalline massif
after Oberc et al. (1988)
3 4 5
Ryc. 3. Relikty powierzchni foliacji S1zachowane w mikrolitonach pomiêdzy powierzchniami S2. Okolice Kuropatnika Fig. 3. Relics of S1structures preserved within microlithons in between S2foliation. Vicinity of Kuropatnik village Ryc. 4. Fa³dy F2. Rdzeñ wiertniczy pochodz¹cy z otworu Ge-2. Okolice Kuropatnika
Fig. 4. F2folds. Core taken from borehole Ge-2. Vicinity of Kuropatnik
Ryc. 5. Kliwa¿ krenulacyjny definiuj¹cy powierzchniê foliacji S2. Okolice Kuropatnika Fig. 5. Crenulation cleavage defining S2foliation planes. Vicinity of Kuropatnik
ny, bêd¹cy kliwa¿em osiowym fa³dów F2. Pocz¹tkowe
eta-py rozwoju powierzchni S2s¹ widoczne w ska³ach warstw
z Jeg³owej w okolicach Romanowa. W spotkanych tam
ods³oniêciach prawie pionowa powierzchnia foliacji S1
(równoleg³a do powierzchni So) jest sfa³dowana w
mezo-skopowe fa³dy F2o po³udnikowej orientacji osi i
subhory-zontalnych powierzchniach osiowych lub w drobne krenulacje (ryc. 4 i 5). Równolegle do powierzchni
osio-wych fa³dów F2rozwinê³a siê tam foliacja S2wykszta³cona
jako powierzchnie kliwa¿u. Bardziej zaawansowany
roz-wój foliacji S2 dokumentuj¹ ods³oniêcia w okolicach
Jeg³owej i Kuropatnika, w których najczêœciej jedynym
reliktem foliacji S1 s¹ sigmoidalnie zakrzywione smugi
wrostków w biotycie oraz
powierzch-nie S1 w mikrolitonach pomiêdzy
powierzchniami foliacji S2(ryc. 3). W
pó³nocnej czêœci Wzgórz Strzeliñskich
foliacjê S2wyznacza równoleg³e
u³o¿e-nie naprzemianleg³ych lamin ³yszczy-kowych i kwarcowych. Natomiast w œrodkowej czêœci krystaliniku (w
okoli-cy Romanowa) foliacja S2 jest
wyra-¿ona przez w¹skie do 0,5 mm gruboœci laminy zbudowane z syllimanitu oraz
jasnego i ciemnego ³yszczyku.
Powierzchnie S2 w pó³nocnej czêœci
krystaliniku wykazuj¹ sta³y, w przy-bli¿eniu równole¿nikowy bieg i zapa-daj¹ generalnie ku N lub NNE pod niewielkimi k¹tami. Natomiast w
oko-licach Romanowa foliacja S2 ma
rów-nie¿ sta³¹ orientacjê i zapada generalnie
ku E pod k¹tami rzêdu 40o (ryc. 6).
Obserwowane struktury deformacyjne
(kliwa¿ krenulacyjny oraz fa³dy)
N N N
a
c
b
d
NRyc. 6. Orientacja foliacji S2oraz lineacji L2w ska³ach warstw z
Jeg³owej. Dolna pó³kula siatki Schmidta. Izolinie co 5% na 1% powierzchni, a — foliacja S2w ods³oniêciach w okolicy
Kuropat-nika oraz Jeg³owej (285 pomiarów), b — lineacja L2w
ods³oniê-ciach w okolicy Kuropatnika i Jeg³owej (43 pomiary), c —
foliacja S2w ods³oniêciach w okolicy Romanowa (177
pomia-rów), d — lineacja L2w ods³oniêciach okolicy Romanowa (40
pomiarów)
Fig. 6. Attitude of S2foliation and L2lineation in the Jeg³owa
beds. Schmidt net, lower hemisphere, contours per 1% area at
every 5%, a — S2foliation in the vicinity of Kuropatnik and
Jeg³owa (285 measurements), b — L2lineation in the vicinity of
Kuropatnik and Jeg³owa (43 measurements), c — S2foliation in
the vicinity of Romanów (177 measurements), d — L2lineation
in the vicinity of Romanów (40 measurements)
c
a
b
N
N N
Ryc. 7. Orientacja foliacji S3oraz lineacji L3w ska³ach warstw z
Jeg³owej. Dolna pó³kula siatki Schmidta. Izolinie co 2,5% na 1%
powierzchni, a — foliacja S3na obszarze pomiêdzy Nowolesiem
i Skalicami (348 pomiarów), b — lineacja L3w okolicy
Kuropat-nika i Jeg³owej (127 pomiarów), c — lineacja L3na obszarze
pomiêdzy Nowolesiem i Skalicami (47 pomiarów)
Fig. 7. Attitude of S3foliation and L3lineation in the Jeg³owa
beds. Schmidt net, lower hemisphere, contours per 1% area at every 2.5%, a — S3foliation in the area between Nowolesie and
Skalice (348 measurements), b — L3lineation in the vicinity of
Kuropatnik and Jeg³owa (127 measurements), c — L3lineation in
the area between Nowolesie and Skalice (47 measurements)
8
8 9
Ryc. 8. Ekstensyjny kliwa¿ krenulacyjny. Zwrot œcinania góra-ku-NE. Kamienio³om
kwarcytów w Jeg³owej
Fig. 8. Extensonal crenulation cleavage. Sense of shear top-to-NE. Quartzite quarry in
the vicinity of the Jeg³owa
Ryc. 9. Segregacja kwarcowa z asymetrycznymi cieniami ciœnieñ typu F. Zwrot œcinania
góra-ku-SSW. Okolice Skalic
Fig. 9. Quartz segregation with asymmetric pressure shadows of type F. Sense of shear
dowodz¹, ¿e podczas etapu D2ska³y pó³nocnej i œrodkowej czêœci badanego obszaru poddane by³y deformacji o
cha-rakterze koaksjalnego sp³aszczenia. Z przeciêcia
powierzchni S1 i S2 powsta³a lineacja intersekcyjna L2.
Równolegle do niej przebiega lineacja mineralna L2
wyznaczona przez równoleg³e u³o¿enie blaszek serycytu.
Lineacja L2ma w przybli¿eniu sta³¹ orientacjê i zapada pod
niewielkimi k¹tami rzêdu 5–10oku N (ryc. 6). W
po³udnio-wej czêœci krystaliniku (w pasie wychodni
Nowole-sie–Skalice) struktury deformacyjne etapu D2 s¹ zatarte
przez statyczn¹ rekrystalizacjê kwarcu, który tworzy tam powszechnie ziarna o poligonalnych granicach.
Zespó³ struktur deformacyjnych D3
Podczas deformacji D3w po³udniowej czêœci badanego
obszaru powsta³y nowe powierzchnie S3, podczas gdy w
czêœci œrodkowej (okolice Romanowa) i pó³nocnej (okoli-ce Kuropatnika oraz Jeg³owej) dosz³o jedynie do
reakty-wowania starszej foliacji S2. W kwarcytach z po³udniowej
czêœci krystaliniku powstanie nowej foliacji S3poprzedzi³a
statyczna rekrystalizacja kwarcu, która zatar³a starsze
struktury deformacyjne. Foliacja S3 ma tam charakter
w¹skich (od jednego do kilkunastu milimetrów mi¹¿szo-œci) anastomozujacych stref œcinania, w których powszech-nie wystêpuje syllimanit. W strefach tych ziarna mineralne
s¹ bardzo mocno sp³aszczone i wyd³u¿one. Foliacja S3 w
po³udniowej czêœci krystalinku, w okolicach Nowolesia zapada ku N, podczas gdy w okolicach Skalic ma upad ku S
(ryc. 7). Orientacja powierzchni foliacji (S3 oraz S2) na
ca³ym obszarze krystaliniku Wzgórz Strzeliñskich wyzna-cza kopu³ê o skrzyd³ach zapadaj¹cych generalnie ku N i S.
Jednoczeœnie z rozwojem powierzchni S3na ca³ym
obsza-rze krystaliniku rozwinê³a siê lineacja mineralna
wyd³u¿onych ziarn i agregatów kwarcowych L3. W jego
pó³nocnej czêœci lineacja L3zanurza siê pod niewielkimi
k¹tami ku NE. W okolicach Romanowa ma ona ³agodne nachylenie ku NNW, podczas gdy miêdzy Nowolesiem i
Skalicami zanurza siê ku S lub N (ryc. 7). Fa³dy F3,
powsta³e podczas etapu D3, maj¹ osie równoleg³e do
line-acji L3. Na przekrojach prostopad³ych do foliacji S2 (w
pó³nocnej czêœci krystaliniku) oraz S3(w po³udniowej
czê-œci badanego obszaru) i równoleg³ych do lineacji L3 s¹
widoczne struktury typu S-C, ekstensyjny kliwa¿ krenula-cyjny oraz porfiroklasty typu F (ryc. 8 i 9). Asymetria wspomnianych struktur wskazuje na przemieszczenia o kinematyce uskoku normalnego ze zwrotem góra-ku-NE lub góra-ku-N na pó³nocnym sk³onie kopu³y oraz góra-ku–S na jej po³udniowym sk³onie (ryc. 10).
Analiza diagramów orientacji osi c kwarcu Diagramy osi c kwarcu wykonane z wiêkszoœci próbek kwarcytów pochodz¹cych z pó³nocnej czêœci krystaliniku wykazuj¹ rozrzut osi c wzd³u¿ kó³ ma³ych rozwiniêtych wokó³ normalnej do powierzchni foliacji lub wzd³u¿ krzy-¿uj¹cych siê pasów I typu (ryc. 11). Jest to efekt deformacji koaksjalnej odpowiednio o charakterze sp³aszczenia jed-noosiowego oraz odkszta³cenia p³aszczyznowego (Lister, 1977; Price, 1985; Schmid & Casey, 1986). W kilku przy-padkach otrzymano diagramy z pojedynczym pasem osi c nachylonym do foliacji. Asymetria rozrzutu osi c na tych diagramach jest wynikiem prostego œcinania (Behrmann i Platt, 1982; Bouchez i in., 1983; Platt & Behrmann, 1986; Price, 1985; Schmid & Casey, 1986) o zwrocie góra-ku-NE.
Tak¹ w³aœnie kinematyk¹ charakteryzuje siê deformacja D3.
Z wiêkszoœci próbek pochodz¹cych z po³udniowej czê-œci krystaliniku oraz z trzech próbek pochodz¹cych z czêczê-œci pó³nocnej otrzymano diagramy osi c z rozwiniêtym poje-dynczym, szczelinowym pasem rozrzutu b¹dŸ z II typem krzy¿uj¹cych siê pasów (ryc. 11). Taki obraz jest charaktery-styczny dla deformacji koaksjalnej zachodz¹cej w warun-kach rozci¹gania jednoosiowego b¹dŸ w polu ogólnego rozci¹gania (Price, 1985; Schmid & Casey, 1986).
Mo¿na przypuszczaæ, ¿e rozrzut osi c kwarcu w ska³ach warstw z Jeg³owej rejestruje superpozycjê koaksjalnego sp³aszczenia i rozci¹gania, odpowiednio w pó³nocnej i po³udniowej czêœci badanego obszaru oraz deformacji nie-koaksjalnej o charakterze prostego œcinania (ryc. 12).
Dyskusja
Powy¿sze dane strukturalne pozwalaj¹ na now¹ inter-pretacjê tektonicznej ewolucji ska³ krystaliniku Wzgórz
Strzeliñskich (ryc. 13). Etap D1 reprezentuje
prawdopo-dobnie deformacjê zwi¹zan¹ z nasuwaniam p³aszczowin w strefie kontaktu Sudetów wschodnich i zachodnich.
Ponie-wa¿ lineacja z rozci¹gania zwi¹zana z etapem D1nie jest
widoczna w ska³ach krystaliniku Wzgórz Strzeliñskich, dlatego kierunek nasuwania p³aszczowin pozostaje niezna-ny. Bior¹c pod uwagê dostêpne dane pochodz¹ce z obszaru wschodniej czêœci bloku przedsudeckiego oraz ze strefy gnejsy i seria ³upkowa nierozdzielone
gneisses and schist serie undivided warstwy z Jeg³owejJeg³owa Beds
dioryty
diorites granitygranites STRZELIN
N
2km
zwroty œcinania w trakcie D3
shear sense during D3
orientacja foliacji S2
attitude of foliation S2 orientacja foliacji S3
attitude of foliation S3
Ryc. 10. Zwroty œcinania podczas etapu D3zarejestrowane przez ska³y warstw z Jeg³owej
morawsko-œl¹skiej, nasuwanie p³aszczowin podczas etapu
D1mia³o kinematykê góra-ku-NE (Matte i in., 1990;
Schul-mann i in., 1991; SchulSchul-mann i in., 1995; SchulSchul-mann & Gayer, 2000) lub góra-ku-E (Suess, 1912). Nastêpny etap
D2jest zapisem fa³dowania i zwi¹zanej z nim deformacji
koaksjalnej. Potwierdza to analiza diagramów osi c kwar-cu, które zarejestrowa³y deformacjê koaksjaln¹ w polu ogólnego sp³aszczenia. W efekcie tej deformacji powsta³y
fa³dy F2o osiach zorientowanych N–S i subhoryzontalnych
powierzchniach osiowych oraz kliwa¿ krenulacyjny i
folia-cja S2. Orientacja kliwa¿u S2nachylonego mniej stromo ni¿
foliacja S1dowodzi, ¿e ska³y ods³aniaj¹ce siê na obszarze
krystalinku Wzgórz Strzeliñskich, wystêpuj¹ na krótszym
skrzydle makrofa³du obalonego ku E. Koñcowy etap D3
zachodzi³ przypuszczalnie w polu regionalnej ekstensji. Doprowadzi³ do powstania kopu³y wyd³u¿onej w kierunku E–W, niemal poprzecznie do przebiegu starszej lineacji i struktur fa³dowych. Dominuj¹ca powierzchnia foliacji na
ca³ym obszarze bloku przedsudeckiego na E od bloku Gór Sowich oraz strefy Niemczy wyznacza strukturê o
charak-terze kopu³y. Deformacja D3 na obszarze krystaliniku
Wzgórz Strzeliñskich obejmuje dwie sk³adowe: (1) koak-sjalnego rozci¹gania zwi¹zanego z wypiêtrzaniem kopu³y oraz (2) prostego œcinania towarzysz¹cego podatnemu zeœlizgiwaniu serii skalnych na przeciwleg³ych sk³onach kopu³y. Bior¹c pod uwagê wzajemnie przeciwne zwroty œcinania na sk³onach omawianej kopu³y w trakcie
deforma-cji D3mo¿na przyj¹æ, ¿e etap ten by³ efektem kolapsu
eks-tensyjnego skorupy kontynentalnej pogrubionej w trakcie pierwszych etapów deformacji. Formowaniu siê kopu³y towarzyszy³ w po³udniowej czêsci krystaliniku metamor-fizm wysokotemperaturowy, w przedziale temperatur facji amfibolitowej, przebiegaj¹cy przy niskich ciœnieniach nie-przekraczaj¹cych 4 kb (Szczepañski, 1999). Œwiadczy to o podwy¿szonym gradiencie geotermicznym, który prawdo-podobnie by³ spowodowany licznymi intruzjami granito-idowymi. Wspomniane intruzje, makroskopowo praktycznie bezstrukturalne, wykazuj¹ wiêŸbê magnetyczn¹ równoleg³¹ do struktur
deforma-cyjnych (foliacja S2 i S3 oraz lineacja L3)
widocznych w ska³ach ich metamorficznej os³ony (Szczepañski i in., 2000). Oznacza to, ¿e
deformacja D3by³a ostatni¹ podatn¹ deformacj¹
na badanym obszarze, a granitoidy stanowi¹ zapis póŸnosyntektonicznego, w stosunku do
D3, magmatyzmu.
Sekwencja trzech etapów deformacji,
podobna do stwierdzonej w warstwach z Jeg³owej, zosta³a opisana w metamorfiku Niem-czy–Kamieñca Z¹bkowickiego (Mazur & Józe-fiak, 1999). Mo¿na zatem przypuszczaæ, ¿e nastêpstwo deformacji obserwowane w war-stwach z Jeg³owej jest charakterystyczne dla ca³ej wschodniej czêœci bloku przedsudeckiego.
Deformacja D3 w warstwach z Jeg³owej
przy-puszczalnie stanowi odpowiednik deformacji ekstensyjnej zarejestrowanej przez ortognejsy z Lipnik (Mazur i in., 1997) oraz ³upki ³yszczyko-we metamorfiku Niemczy–Kamieñca (Mazur & Józefiak, 1999). Reprezentuje ona wydarzenia obejmuj¹ce swym zasiêgiem równie¿ górsk¹ czeœæ Sudetów wschodnich. Efekty ekstensji o kierunku ENE–WSW zosta³y tam opisane przez Chába i in. (1994) oraz Schulmanna i Geyera (2000). Równie¿ Cymerman (1993b) wskazy-wa³ na wa¿n¹ rolê ekstensji w formowaniu gra-nicy wschodnich i zachodnich Sudetów. Jednak krystalinik Wzgórz Strzeliñskich jest jedynym wœród wymienionych powy¿ej obszarów, na którym kolaps ekstensyjny ma w wiêkszoœci kinematykê góra-ku-NE. Dostarcza zatem dowodu na rozbie¿n¹ wergencjê kolapsu w po³udniowej i pó³nocnej czêœci strefy granicznej Sudetów wschodnich i zachodnich. Granicê obu
domen o odmiennej kinematyce deformacji D3
stanowi oœ kopu³y powsta³ej na obszarze krysta-liniku Wzgórz Strzeliñskich, a opisanej uprzed-nio przez Oberca (1966) jako elewacja
Przeworna. Ponadto dostêpne informacje
pochodz¹ce z ca³ego obszaru wschodniej czêœci
a
b
c
d
Ryc. 11. Reprezentatywne przyk³ady rozrzutu osi c kwarcu w ska³ach warstw z
Jeg³owej. Diagramy konturowe, pó³kula dolna, a — pó³nocna czeœæ krystalini-ku, 216 pomiarów, b — pó³nocna czeœæ krystalinikrystalini-ku, 201 pomiarów, c — po³udniowa czeœæ krystaliniku, 200 pomiarów, d — po³udniowa czeœæ krystali-niku, 140 pomiarów. Linie konturowe co 1%. Diagramy zosta³y wykonane z przekrojów prostopad³ych do foliacji S2i S3oraz równoleg³ych do lineacji L3.
Powierzchnia diagramów odpowiada przekrojowi XZ elipsoidy deformacji. Orientacja foliacji jest zgodna z p³aszczyzn¹ poziom¹, prostopad³¹ do rysunku. Lineacja (zgodna osi¹ X elipsoidy) jest pozioma, równoleg³a do rysunku. Po lewej stronie ka¿dego diagramu przedstawiony jest schemat szkieletowy obra-zuj¹cy typ rozrzutu osi c kwarcu w zbadanych próbkach
Fig. 11. Representative examples of c-axis patterns in the Jeg³owa beds.
Con-tour diagrams, lower hemisphere, a — northern part of the massif, 216 measurements, b — northern part of the massif, 201 measurements, c— southern part of the massif, 200 measurements, d — southern part of the mas-sif, 140 measurements. Contours at every 1%. Diagrams were done from sec-tions perpendicular to S2and S3foliation and parallel to L3stretching lineation.
Diagrams are in plane of XZ section of strain ellipsoid. Attitude of foliation corresponds to a horizontal plane perpendicular to the picture. Lineation (parallel to X axis of strain ellipsoid) is horizontal, parallel to the picture. Ske-letal outlines showing type of c-axis pattern are placed in the upper left part of each diagram
bloku przedsudeckiego dowodz¹, ¿e podczas ostatniego
etapu deformacji (D3) grawitacyjne zsuwanie mas
skal-nych nastêpowa³o ku NE (N czêœci krystaliniku Wzgórz Strzeliñskich), ku SSW (S czeœæ krystaliniku Wzgórz Strzeliñskich), ku SW (metamorfik Niemczy–Kamieñca oraz metamorfik Doboszowic) oraz ku W (gnejsy z Lipnik) (Mazur & Puziewicz, 1995; Mazur i in., 1997; Mazur & Józefiak, 1999). Oznacza to, ¿e na obszarze E czêœci bloku przedsudeckiego obserwujemy radialne, charakterystycz-ne dla kopu³y, kierunki transportu tektoniczcharakterystycz-nego.
Inny punkt widzenia na historiê deformacji wschodniej czêœci bloku przedsudeckiego prezentuj¹ Dziedzicowa (1985, 1987), Cymerman i Piasecki (1994), Achramowicz (1994), Achramowicz i in. (1997) oraz Nowak (1998). Dziedzicowa (1985, 1987) wyró¿ni³a trzy etapy deformacji
podatnej. Podczas etapu D1rozwinê³a siê prawie pionowa
foliacja S1. Nastêpnie zosta³a ona sfa³dowana w fa³dy F2o
subhoryzontalnych powierzchniach osiowych (D2).
Przy-czyn¹ pionowego skracania w etapie D2by³y wed³ug
autor-ki intruduj¹ce magmy granitoidowe Strzelina i ulovej.
Podczas ostatniego etapu D3 powsta³y fa³dy similarne o
prawie pionowych powierzchniach osiowych. Zdaniem Cymermana i Piaseckiego (1994) deformacja i metamor-fizm na obszarze wschodniej czêœci bloku przedsudeckie-go s¹ niemal wy³¹cznie efektem nasuwania p³aszczowin ku NNE. Natomiast Achramowicz (1994) oraz Achramowicz i in. (1997) opisuj¹ w ska³ach tego rejonu cztery etapy
deformacji. Wed³ug ich interpretacji w trakcie etapu D1
dosz³o do transportu mas skalnych ku SSW. Nastêpnie powsta³y po³ogie, zrzutowe strefy œcinania o kinematyce przemieszczeñ góra-ku-SW, prowadz¹ce do zmniejszenia
gruboœci skorupy kontynentalnej (D2). Etap D3wi¹za³ siê z
nasuwaniem kompleksów skalnych ku NE w re¿imie
pra-woskrêtnej transpresji. Ostatni etap deformacji (D4)
obej-mowa³ przemieszczenia o kinematyce góra-ku-SW
D1 D1
- formowanie siê p³aszczowin w strefie kontaktu Sudetów wschodnich i Sudetów zachodnich
- nappe stacking in the East/West Sudetes contact zone
D2 D2 - regionalne fa³dowanie serii skalnych - regional folding D3 D3 - powstanie kopu³y i jednoczesne zeœlizgiwanie siê serii skalnych
w kierunku NE i SW
na przeciwleg³ych sk³onach kopu³y
- doming and sliding of rock series towards the NE and SW
Blokdiagram
Blockdiagram
Kszta³t elipsoidy
deformacji
Shape of strain
ellipsoid
Interpretacja
Interpretation
?
S2 S1 gnejsygneisses warstwy z Jeg³owejJeg³owa Beds elipsoida deformacjistrain ellipsoid
schemat rozrzutu osi <c> kwarcu
skeletal outlines showing quartz <c> axis pattern
granitoidy granitoids góra-ku-NE-N top-to-NE-N góra-ku-S top-to-S góra-ku-NE-E ? top-to-NE-E ?
Ryc. 13. Blokdiagram przedstawiaj¹cy schemat ewolucji tektonicznej ska³ warstw z Jeg³owej w krystaliniku Wzgórz Strzeliñskich Fig. 13. Blockdiagram showing scheme of tectonic evolution of the Jeg³owej beds in the Strzelin crystalline massif
gnejsy i seria ³upkowa nierozdzielone
gneisses and schist serie undivided warstwy z Jeg³owejJeg³owa Beds
dioryty diorites granity granites STRZELIN N 2km Jeg³owa Skalice Romanów Kuropatnik Nowolesie
diagramy szkieletowe obrazuj¹ce wiêŸbê osi <c> kwarcu powsta³¹ podczas etapu D2
skeletal diagrams showing quartz <c> axis fabric originated during D event2
diagramy szkieletowe obrazuj¹ce wiêŸbê osi <c> kwarcu powsta³¹ podczas etapu D3
skeletal diagrams showing quartz <c> axis fabric originated during D event3
Ryc. 12. Mapa wiêŸby osi c kwarcu w obrêbie warstw z Jeg³owej Fig. 12. Map of quartz c axis fabrics in the Jeg³owa beds
interpretowane jak efekt póŸnowaryscyjskiej ekstensji. Podobna historia deformacji zosta³a przedstawiona przez
Nowak (1998). Jej zdaniem najwczeœniejsze struktury D1
s¹ wynikiem nasuwania p³aszczowin ku SSW. W trakcie nastêpuj¹cej póŸniej ekshumacji kompleksów skalnych
dosz³o do powstania niskok¹towych stref œcinania (D2).
Deformacja ta by³a zdaniem autorki równoczesna z intru-zjami granitoidów Strzelina oraz ulovej. Dalsza ekshu-macja kompleksów skalnych by³a efektem prawoskrêtnej transpresji oraz nasuwania mas skalnych ku NE.
PóŸnooro-geniczna ekstensja (D4) doprowadzi³a do powstania
niskok¹towych, zrzutowych stref œcinania o kinematyce przemieszczeñ góra-ku-WSW.
Model zaproponowany przez Cymermana i Piaseckie-go (1994) wydaje siê byæ znacznym uproszczeniem bior¹c pod uwagê szereg generacji struktur deformacyjnych zapi-sanych w ska³ach badanego obszaru. Natomiast historia deformacji przedstawiona przez Dziedzicow¹ (1985, 1987), Achramowicza (1994), Achramowicza i in. (1997) oraz Nowak (1998) zak³ada, ¿e po intruzji granitoidów oko-lic Strzelina i ulovej dosz³o jeszcze do co najmniej jednego etapu deformacji podatnej. Takiemu pogl¹dowi przecz¹ wyniki badañ anizotropii podatnoœci magnetycznej (AMS) granitoidów wschodniej czêœci bloku przedsudeckiego. Dowodz¹ one, ¿e ska³y te s¹ póŸnosyntektonicznymi intru-zjami, które datuj¹ schy³kow¹ fazê ostatniej podatnej defor-macji na badanym obszarze (Szczepañski i in., 2000). Gdyby przyj¹æ, ¿e ska³y krystaliniku Wzgórz Strzeliñskich dozna³y ju¿ po intruzji granitoidów jedynie strefowo zloka-lizowanej deformacji podatnej to prawdopodobnie w³aœnie w granitoidach, ska³ach jeszcze gor¹cych a zatem bardziej podatnych na odkszta³cenie, deformacja taka zosta³aby zapisana. Ponadto dyskutowane modele nie t³umacz¹ roz-bie¿nych zwrotów œcinania zapisanych podczas ostatniego etapu deformacji w ska³ach wschodniej czêœci bloku przed-sudeckiego.
Wnioski
W kompleksie ska³ krystalicznych ods³aniaj¹cych siê na obszarze krystaliniku Wzgórz Strzeliñskich zaobserwo-wano sekwencjê trzech generacji struktur deformacyjnych.
W efekcie deformacji D1dosz³o do uformowania i
nasuniê-cia siê ku NE lub E p³aszczowin. W konsekwencji w
opisy-wanych kwarcytach rozwinê³a siê foliacja S1. Kolejny etap
(D2) stanowi zapis regionalnego fa³dowania i zestromienia
foliacji S1. W powierzchniach osiowych powsta³ych w ten
sposób fa³dów F2rozwinê³a siê nowa struktura planarna S2
zorientowana bardziej po³ogo ani¿eli powierzchnia S1.
Dowodzi to, ¿e obszar wystêpowania ska³ krystaliniku Wzgórz Strzeliñskich stanowi strome skrzyd³o
wergentne-go ku E makrofa³du F2. W ostatnim etapie deformacji (D3)
w po³udniowej czêœci krystaliniku rozwinê³a siê foliacja S3
oraz lineacja mineralna z rozci¹gania L3. Jednoczeœnie
uformowa³a siê kopu³a tektoniczna. W schy³kowym sta-dium formowania siê kopu³y dosz³o do intruzji granito-idów.
Autor jest wdziêczny Stanis³awowi Mazurowi za krytyczny komentarz i cenne dyskusje nad wczesn¹ wersj¹ pracy. Ponadto autor wyra¿a swoj¹ wdziêcznoœæ Zbigniewowi Cymermanowi oraz Anonimowemu Recenzentowi za wiele trafnych uwag, które przyczyni³y siê do ulepszenia tekstu. Przedstawione wyniki badañ zosta³y uzyskane w ramach projektu badawczego nr 2022/W/ING/00-42.
Literatura
ACHRAMOWICZ S. 1994 — Rekonstrukcja paleonaprê¿eñ zwi¹zanych z intruzj¹ hercyñskich granitoidów masywu Strzelina na podstawie analizy struktur dylatacyjnego odkszta³cenia odœrodkowego. Ann. Soc. Geol. Pol., 63: 265–332.
ACHRAMOWICZ S., MUSZYÑSKI A. & SCHLIESTEDT M. 1997 — Analiza ewolucji metamorficznej i strukturalnej w strefie granicznej Sudetów zachodnich i wschodnich — profil W–E Braszowice–Lipniki. Pol. Tow. Min. Pr. Spec., 9: 55–58.
BEDERKE E. 1931— Die moldanubische Uberschiebung im Sudete-nvorlande. Zentbl. Min. Geol. Pal@ont., B: 349–408.
BEHRAMANN J.H., PLATT J.P., 1982 — Sense of nappe emplace-ment from quartz c-axis fabrics. Earth Planet. Sc. Letters, 59: 208–215. BOUCHEZ J.L., LISTER G.S. & NICOLAS A. 1983 — Fabric asym-metry and shear sense in movement zones. Geol. Rundsch., 72: 401–419.
CHÁB J., MIXA P., VANECEK M. & ÁÈEK V. 1994 — Evidence of an extensional tectonics in the NW of the Hrubý Jesenik Mts. (the Boh-mian Massif, Central Europe). Vìstn. Èesk. Geol. Úst., 63: 7–15. CHMURA K. 1967 — Rozwój litologiczny jeg³owskiej serii kwarcyto-wej. Ann. Soc. Geol. Pol., 37: 301–338.
CLOOS H. 1922 — Die gebirgsbau Schlesien und die Stellung seiner Bodenschätze. Verlag von Gebrüder Borntraeger, Berlin.
CYMERAMAN Z. & PIASECKI M. 1994 — The terrane concept in the Sudetes, Bohemian Massif. Kwart. Geol., 38: 191–210.
CYMERMAN Z. 1993a — Jednostki tektoniczne metamorfiku strzeliñ-skiego w œwietle nowej analizy strukturalnej (Dolny Œl¹sk). Prz. Geol., 41: 421–427.
CYMERMAN Z. 1993b — Czy w Sudetach istnieje nasuniêcie ramzowskie. Prz. Geol., 41: 700–705.
DZIEDZICOWA H. 1985 — Rozwój strukturalny i metamorfizm we wschodnim obrze¿eniu gnejsów Gór Sowich. Pr. Min.-Geol. Acta Univ. Wrat., Pr. Geol. Miner., 10: 221–247.
DZIEDZICOWA H. 1987 — Variscan rejuvenation of the Precambrian gneisses along the eastern margin of the Góry Sowie Massif, Fore-Su-detic Block. Krystalinikum, 18: 7–27.
DZIEMIAÑCZUK K. & WOJNAR B. 1984 — Mineralizacja tytano-magnetytowa i ilmenitowo-hemetytowa w rozwoju metamorficz-no-strukturalnym kompleksu ³upkowo-kwarcytowego po³udniowej czêœci masywu Strzelina. Geol. Sud., 18: 79–105.
LISTER G.S. 1977 — Discussion: crossed-girdle c-axis fabrics in quartzites plastically deformed by plane strain and progressive simple shear. Tectonophysics, 39: 51–54.
MATTE Ph., MALUSKI H., RAJLICH P. & FRANKE W. 1990 — Terrane boundaries in the Bohemian Massif: Result of large scale Variscan shearing. Tectonophysics, 177: 151–170.
MAZUR S. & JÓZEFIAK D. 1999 — Structural record of Variscan thrusting and subsequent extensional collapse in the mica schists from the vicinities of Kamieniec Z¹bkowicki, Sudetic Foreland, SW Poland. Ann. Soc. Geol. Pol., 69: 1–26.
MAZUR S. & PUZIEWICZ J. 1995 — Deformacja i metamorfizm serii skalnych na wschód od bloku sowiogórskiego — nowe dane
i interpretacje. Prz. Geol., 43: 786–793.
MAZUR S., PUZIEWICZ J. & SZCZEPAÑSKI J. 1997 — Zdeformo-wane granity z Lipnik na bloku przedsudeckim: zapis waryscyjskiej ekstensji w strefie granicznej zachodnich i wschodnich Sudetów. Prz. Geol., 45: 290–294.
MEISTER E. & FISCHER G. 1935 — Geologische Übersichtskarte 1 : 200 000. Blatt Schweidnitz. Preus. Geol. Landesanst.
NOWAK I. 1998 — Polyphase exhumation of eclogite-bearing high-pressure mica schists from the Fore-Sudetic Block, SW Poland. Geol. Sud., 31: 3–32.
OBERC J. 1966 — Geologia krystaliniku Wzgórz Strzeliñskich, Dolny Œl¹sk. Studia Geol. Pol., 20: 9–187.
OBERC J. 1968 — Granica miêdzy struktur¹ zachodnio- i wschodnio-sudeck¹. Ann. Soc. Geol. Pol., 38: 203–217.
OBERC J., OBERC-DZIEDZIC T. & KLIMAS-AUGUST K. 1988 — Mapa geologiczna Wzgórz Strzeliñskich w skali 1 : 25 000. Arch. Inst. Nauk Geol. UWroc³., Przedsiêb. Geol. Wroc³aw.
OBERC-DZIEDZIC T. 1995 — Problematyka badañ serii metamor-ficznych Wzgórz Strzeliñskich w œwietle analizy materia³u wiertnicze-go. Acta. Univ. Wratis. Pr. Geol.-Min., 50: 77–103.
OBERC-DZIEDZIC T. 1999 — The metamorphic and structural deve-lopment of gneisses and older schist series in the Strzelin crystalline massif (Fore-Sudetic Block, SW Poland). Min. Soc. Pol. Spec. Pap., 14: 10–21. OBERC-DZIEDZIC T., PIN C., DUTHOU J.L. & COUTURIE J.P. 1996 — Age and origin of the Strzelin granitoids (Fore-Sudetic Block, Poland): 87Rb/86Sr data. N. Jb. Miner., Abh., 171: 187–198.
OBERC-DZIEDZIC T. & SZCZEPAÑSKI J. 1995 — Geologia krysta-liniku Wzgórz Strzeliñskich. Ann. Soc. Geol. Pol. Wyd. Spec., 66: 111–126.
OLIVER G.J.H., CORFU F. & KROGH T.E. 1993 — U-Pb ages from SW Poland: evidence for a Caledonian suture zone between Baltica and Gondwana. Jour. Geol. Soc., 150: 355–369.
PLATT J.P. & BEHRMANN J.H. 1986 — Structures and fabrics in crustal-scale shear zone, Beltic Cordillera, SE Spain. Jour. Struct. Geol., 8: 15–33.
PRICE G.P. 1985 — Preferred orientations in quartzites. [W:] Preferred orientation in deformed metals and rocks. An introduction to modern texture analysis. Academic Press Inc.: 385–484.
PUZIEWICZ J., MAZUR S. & PAPIEWSKA C. 1999 — Petrografia i geneza paragnejsów dwu³yszczykowych metamorfiku Doboszowic (Dolny Œl¹sk) i towarzysz¹cych im amfibolitów. Arch. Min., 52: 35–70.
SCHMID S.M. & CASEY M. 1986 — Complete fabric analysis of commonly observed quartz c-axis patterns. [W:] Hobs B.E. & Heard H.C. (eds.), Mineral and rock deformation: Laboratory studies — The Paterson volume. Amer. Geoph. Union. Geoph. Mon., 36: 263–286. SCHULMANN K. & GEYER R. 2000 — A model for a continental accretionary wedge developed by oblique collision: the NE Bohemian Massif. J. Geol. Soc., London, 157: 401–416.
SCHULMANN K., GEYER R. & CHÁB J. 1995 — Silesian domain. Thermal and Mechanical Interactions in Deep Seated Rocks, Excursion Guide, 1–4.10.1995, Czech Republic.
SCHULMANN K., LEDRU P., AUTRAN A., LARDEAUX J.M., URBAN M. & LOBKOWICZ M. 1991 — Evolution of nappes in the eastern margin of the Bohemian Massif: A kinematic interpretation. Geol. Rundsch., 80: 73–92.
SKÁCEL J. 1989 — Hranice Lugica a Silezika (støednich a vychodnich Sudet). Acta Univ. Wrat. Pr. Geol. Miner., 17: 45–55.
SUESS F.E. 1912 — Die moravischen Fenster und ihre Beziehung zum Grundgebirge des Hohen Gesenke. Denkschr. kk Akad. Wiss. Math.-Naturwiss., Kl. 83: 541–631.
SUESS F.E. 1926 — Instrusionatektonik und Wandertektonik im varstischen Gebirge. Borntraeger, Berlin: 1–268.
SZCZEPAÑSKI J. 1999 — Mikrostrukturalna i petrologiczna charakte-rystyka warstw z Jeg³owej w krystaliniku Wzgórz Strzeliñskich. Bibl. Inst. Nauk Geol. UWroc³.
SZCZEPAÑSKI J., MAZUR S. & WERNER T. 2000 — Preliminary data on the AMS fabric in crystalline rocks from the West/East Sudetes contact zone in the Fore-Sudetic Block — structural implications. Geolines, 10: 72–74.
WOJNAR B. 1995 — Analiza teksturalna i petrologia ska³ metamor-ficznych po³udniowej czêœci masywu strzeliñskiego. Pr. Geol. Min., 66.
WÓJCIK L. 1974 — Budowa geologiczna masywu strzeliñskiego w okolicach Strzelina. Biul. Inst. Geol., 279: 5–58.
