SAPARD : program pomocy przedakcesyjnej Unii Europejskiej dla rolnictwa i obszarów wiejskich w krajach kandydujących

(1)

Marta Błąd

SAPARD : program pomocy

przedakcesyjnej Unii Europejskiej dla

rolnictwa i obszarów wiejskich w

krajach kandydujących

Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 6, 107-118

2000

(2)

S A P A R D - P R O G R A M P O M O C Y P R Z E D A K C E S Y JN E J U N II. 107 Ma r t a Bł ą d S A P A R D - PR O G R A M PO M O C Y PR Z E D A K C E SY JN E J U N II Eu r o p e j s k i e j d l a r o l n i c t w a i o b s z a r ó w w i e j s k i c h W K RAJAC H K A N D Y D U JĄ C Y C H 1 Wp r o w a d z e n i e

W m arcu 1999 roku odbyło się nadzw yczajne posiedzenie Rady Europejskiej w Berlinie, które dotyczyło przyjęcia pakietu reform , zaproponow anych przez Kom isję E uropejską w lipcu 1997 roku, pod n azw ą A genda 2000. Reform y dotyczyły zasad działania wspólnej polityki rolnej (CAP), polityki strukturalnej i spójności oraz planu finansow ania budżetu Unii Europejskiej (UE) w latach 2000-2006. K ontynuacją działań zaw artych w A gendzie 2000 było przedłożenie Radzie Unii przez Kom isję Europejską, w m arcu 1998 roku, projektu rozporządzeń o w spólnotow ym w sparciu przedakcesyjnym dla rolnictw a i rozw oju w si w kandydujących krajach Europy Środkow o - W schodniej. B ezzw rotną pom oc finansow ą uznano za niezbędną dla w zm ocnienia strategii przedczłonkow skiej krajów ubiegających się o członkostw o w Unii. W sparcie przedakcesyjne zostało zaakceptow ane na w spom nianym „szczycie” R ady Europejskiej w Berlinie. W ram ach organizacji pom ocy przedakcesyjnej U nia Europejska przew idziała trzy fundusze przedakcesyjne, w tym fundusz o nazw ie SAPARD.

Zadaniem SAPA RD (Support for Pre-accession M easures for A griculture and Rural D evelopm ent), czyli Specjalnego Program u A kcesyjnego R ozw oju R olnictw a i O bszarów W iejskich je st w spieranie podm iotów gospodarczych w rolnictw ie oraz środow isk lokalnych w krajach ubiegających się o członkostw o w Unii Europejskiej. SAPARD stanowi zasadniczy instrum ent pom ocy ze strony UE dla rozw oju obszarów w iejskich i przem ian strukturalnych w krajach kandydujących.

1. Za s a d y io r g a n i z a c j a p r o g r a m u S A P A R D

Zasady funkcjonow ania program u SAPA RD określa R ozporządzenie R ady UE n r 1268/1999 o w sparciu W spólnoty dla działań przedakcesyj nych na rzecz rozw oju rolnictw a i obszarów w iejskich w krajach Europy

(3)

1 0 8 Ac t a Sc i e n t i f i c a Ac a d e m i a e Os t r o v i e n s i s

Środkow o-W schodniej (Concil R egulation on C om m unity support for pre- accesion m easures for agriculture and rural developm ent in the applicant countries o f central and Eastern Europe in the pre-accession period). Zo stało ono podpisane 21 czerw ca 1999 roku w Luksem burgu i ukazało się 26 czerw ca 1999 roku w D zienniku U rzędow ym W spólnot Europejskich. R ozporządzenie to w eszło w życie 29 czerw ca 1999 roku.

R ozporządzenie w spraw ie program u SAPA RD ustaliło ram y pom ocy finansowej Unii Europejskiej dla dziesięciu krajów kandydujących do Unii Europejskiej: B ułgarii, Czech, Estonii, W ęgier, Łotw y, Litwy, Polski, Rum unii, Słow acji i Słowenii.

Celem program u SA PARD je st ułatw ienie integracji sektorów rolnych krajów kandydujących z rynkiem rolnym UE oraz przysposobienie do ich funkcjonow ania w ram ach wspólnej polityki rolnej w Unii Europejskiej. Cel ten m a być osiągnięty poprzez:

1. w sparcie przyjm ow ania dorobku praw nego Unii (acquis com m unautaire) w zakresie wspólnej polityki rolnej i polityk pokrew nych;

2. pom oc w zrów now ażonym dostosow aniu sektora rolnego w krajach kandydujących do w ym ogów UE (stym ulow anie rozw oju obszarów w iejskich, restrukturyzacja gospodarki żyw nościow ej);

3. przygotow anie krajów kandydujących do korzystania z Funduszy Strukturalnych Unii Europejskiej oraz Funduszu FEOGA (Europejskiego Funduszu G w arancji i O rientacji Rolnictw a).

W rozporządzeniu Rady, dotyczącym program u SAPARD określono kryteria podziału środków finansow ych z program u SAPARD pom iędzy kraje kandydujące. S ą nimi:

1. liczba ludności zatrudnionej w rolnictwie; 2. pow ierzchnia użytków rolnych;

3. w ysokość produktu krajow ego brutto (PK B ) na osobę liczona według parytetu siły nabyw czej;

4. specyfika sytuacji terytorialnej.

N a realizację program u SAPA RD przew idziano łącznie 520 min EUR rocznie (w latach 2000-2007), dla w szystkich krajów kandydujących. Zgodnie z D ecyzją Kom isji Europejskiej z dnia 20 lipca 1999 roku, przew idziano następującą roczną alokację środków SAPARD dla krajów - beneficjentów (w cenach z 1999 r.):

1. Bułgaria: 52,124 m in EUR; 2. Czechy: 22,063 m in EUR; 3. Estonia: 12,137 m in EUR;

(4)

S APARD - PR O G R A M P O M O C Y P R Z E D A K C E S Y JN E J U N II. 109

4. Litwa: 29,829 m in EUR; 5. Łotwa: 21,848 m in EUR; 6. Polska: 168,683 m in EUR; 7. Rum unia: 150,636 m in EUR; 8. Słow acja: 18,289 m in EUR; 9. Słowenia: 6,337 m in EUR; 10. W ęgry: 38,054 m in EUR.

W R ozporządzeniu o program ie SA PA RD określono dziedziny, w których przew idyw ane je s t w sparcie finansow e ze strony UE dla wsi i rolnictw a w okresie przedakcesyjnym krajów ubiegających się o członkostw o w Unii. D ziedziny te są następujące:

1. inw estycje w gospodarstw ach rolnych;

2. popraw a przetw órstw a i dystrybucji artykułów rolnych i rybnych; 3. doskonalenie struktur kontroli jakości oraz nadzoru w eterynaryjnego i

fitosanitarnego;

4. technologie produkcji rolniczej przyjazne środow isku naturalnem u; 5. rozwój i zróżnicow anie działalności gospodarczej w gospodarstw ach

rolniczych w celu tw orzenia now ych m iejsc pracy;

6. w prow adzenie system u zastępstw i usług w zakresie zarządzania gospodarstw am i rolniczym i;

7. tw orzenie grup producenckich;

8. odnow a i rozwój wsi oraz ochrona dziedzictw a obszarów w iejskich; 9. tw orzenie i unow ocześnianie system u rejestracji gruntów;

10. popraw a struktury agrarnej i scalanie gruntów; 11. doskonalenie system u szkoleń zaw odow ych;

12. rozwój i doskonalenie infrastruktury na obszarach wiejskich; 13. zagospodarow anie zasobów wodnych;

14. gospodarka leśna, w tym : zalesianie, inw estycje w pryw atnych gospodarstw ach leśnych, przetw órstw o i m arketing produktów leś nych;

15. pom oc techniczna w zakresie działań objętych rozporządzeniem . Z zaproponow anych wyżej działań, które m og ą być finansow ane przez SA PA RD , każdy kraj m iał m ożliw ość w yboru sw oich priorytetów w ram ach tzw. program u indykatyw nego.

Zainicjow anie program SA PA RD przew idziane było na 2000 rok, a jeg o funkcjonow anie zaplanow ane do 2006 roku. Kraje, które przystąpią do Unii Europejskiej w okresie obow iązyw ania program u SA PA RD ,

(5)

au-110 Ac t a Sc i e n t i f i c a Ac a d e m i a e Os t r o y i e n s i s

tem atycznie nie będą m ogły korzystać z jeg o pom ocy, natom iast b ędą m ogły uzyskiw ać pom oc finansow ą z Funduszy Strukturalnych. W p rzy padku zm niejszenia liczby krajów biorących udział w program ie, zostanie dokonany ponow ny podział środków finansow ych pom iędzy pozostałe kraje kandydujące.

Program SA PARD opiera swe działania na następujących zasadach: 1. zasada koncentracji:

- celów - w yznaczanie konkretnych celów, które m ają być osiągnięte dzięki finansow em u w sparciu;

- środków finansow ych - połączenie środków z różnych źródeł finansow ania;

- „geograficzna” - koncentracja pom ocy w regionach najbardziej potrzebujących i takich, które pom oc p otrafią w ykorzystać efektyw nie; 2. zasada program ow ania:

- pom oc finansow ą przyznaje się na podstaw ie w ieloletnich planów rozw oju strukturalnego;

3. zasada partnerstwa:

- w spółdziałanie w ładz unijnych z krajow ym i oraz w ładz adm inistracji rządowej z sam orządową;

4. zasada dodatkow ości (w spółfinansow ania):

- środki pieniężne pochodzące z UE stanow ią uzupełnienie finansow ania przedsięw zięć w krajach członkow skich;

5. zasada pom ocniczości (subsydiam ości):

- nie podejm uje się działań na szczeblu unijnym , jeżeli działania te b ędą efektyw niejsze na szczeblu lokalnym (z w yjątkiem dziedzin zastrzeżonych do wyłącznej kom petencji UE); w zw iązku z tym w ybór projektów do finansow ania z program u SA PA RD dokonyw any je s t na szczeblu krajow ym i lokalnym .

Zgodnie z zasadą w spółfinansow ania, projekty w ram ach program u SAPA RD b ęd ą częściow o finansow ane ze środków unijnych. W kład ze strony Unii Europejskiej do inw estycji finansow anych ze środków krajow ych określony je st na (m aksym alnie) 75% całkow itej sumy zakw alifikow anych w ydatków publicznych. Zatem w spółfinansow anie ze środków krajow ych pow inno w ynosić m inim um 25% całkow itych kosztów przedsięw zięcia.

W ram ach program u SA PA RD m ogą być przygotow yw ane dw a rodzaje projektów:

1. projekty generujące dochody (projekty dla beneficjentów kom ercyjnych);

(6)

SAPARD - PR O G R A M P O M O C Y P R Z E D A K C E S Y JN E J U N II. 111

2. projekty, których realizacja nie generuje dochodów (projekty dla beneficj entów pozakom ercyjnych).

Oba rodzaje projektów różn ią się udziałem środków publicznych w finansow aniu przedsięw zięć. W przypadku projektów dla beneficjentów kom ercyjnych, pom oc finansow a pochodząca ze środków publicznych m oże w ynosić m aksym alnie 50% kosztów realizacji projektu (z tego 75% przypada na dofinansow ania ze strony UE). Skala pom ocy z program u SA PA RD dla projektów nie generujących dochodów rów nież w ynosi 75%, przy czym nie m a tu określonego udziału środków publicznych w kosztach przedsięw zięcia. N atom iast w przypadku pom ocy technicznej na przygotow anie projektów m ożna otrzym ać całkow ite (100% ) dofinansow anie z funduszu SAPARD.

Istotne znaczenie i konsekw encje dla planow ania budżetow ego m a fakt, że w ydatki zw iązane z2 działaniam i w ram ach program u SAPARD, sfinansow ane z budżetów krajow ych, b ęd ą refundow ane w oznaczonej części przez UE po około dwóch m iesiącach. SA PA RD będzie adm inistrow any i finansow any przez Sekcję G w arancji FEOGA.

Ze w zględu na nadprodukcję artykułów rolnych w Unii Europejskiej, ze środków funduszu SA PA RD nie m ogą być dofinansow yw ane przedsięw zięcia m ające na celu w zrost produkcji rolnej.

R ozporządzenie Rady o w sparciu W spólnoty dla działań przedakcesyjnych stanowi, że w celu otrzym ania przydzielonej sumy środków pieniężnych z funduszu SAPARD , każdy kraj kandydujący pow inien przygotow ać i przekazać Kom isji Europejskiej program operacyjny będący p odstaw ą uzyskania pom ocy. Program operacyjny pow inien być przekazany Kom isji Europejskiej w term inie sześciu m iesięcy od w ejścia w życie rozporządzenia w spraw ie funduszu SAPARD . Term in ten upłynął z dniem 31 grudnia 1999 roku.

Podstaw ow e w ym agane elem enty program u operacyjnego są następujące:

1. opis (ilościow y) obecnej sytuacji wsi i rolnictw a danego kraju, ze w skazaniem braków i m ożliw ości rozw ojow ych;

2. opis proponow anej strategii rozw oju wsi i rolnictw a - jej cele, głów ne kierunki i zasięg geograficzny;

3. ocena zam ierzonych oddziaływ ań ekonom icznych, środow iskow ych i społecznych, planow anych działań (ze szczególnym uw zględnieniem skutków dla zatrudnienia ludności w iejskiej);

4. w skazanie w łaściw ych w ładz i instytucji odpow iedzialnych za w drażanie program u;

(7)

1 1 2 Ac t a Sc i e n t i f i c a Ac a d e m i a e Os t r o y i e n s i s

5. przepisy w zakresie w drożenia program u, nadzoru i kontroli jeg o realizacji, oceny, sankcji oraz definicja liczbow ych w skaźników oceny.

N a podstaw ie przedstaw ionego program u operacyjnego, K om isja Europejska w term inie sześciu m iesięcy od jeg o przekazania, zobow iązana je st do zatw ierdzenia Specjalnego Program u A kcesyjnego dla R olnictw a i R ozw oju O bszarów W iejskich w kraju kandydującym . U zyskanie p ozy tywnej oceny program u operacyjnego stanow i podstaw ę uzyskania środ ków pieniężnych z program u SAPARD . Po akceptacji program u poten cjalni beneficjenci (np. rolnicy, grupy producentów , zakłady przetw órcze, gm iny), będą upraw nieni do składania projektów do zatw ierdzenia i w spółfinansow ania ze środków SAPARD.

R ozporządzenie o funduszu SA PARD przew iduje pow ołanie i akre dytow anie przez kraje uczestniczące w program ie agencji płatniczej - in stytucji przygotow anej do obsługi środków finansow ych SA PA RD , w e dług w ym agań ustaw odaw stw a Unii Europejskiej. Sposób pow ołania, akredytow ania agencji płatniczej oraz zasady jej funkcjonow ania określa R ozporządzenie Kom isji Europejskiej nr 1663/99.

W celu zw iększenia skuteczności pom ocy finansow ej, działania podejm o wane w ram ach program u SAPA RD poddaw ane b ęd ą ocenie ex ante, oce nie w trakcie realizacji działania oraz nadzorow i i ocenie ex post. N ieza leżnie od kontroli prow adzonych przez kraje kandydujące, upraw nionym i do przeprow adzania kontroli technicznej i finansow ej są: K om isja E uro pejska oraz T rybunał O brachunkow y.

2 . Uc z e s t n i c t w o Po l s k i w p r o g r a m i e S A P A R D 2

Za koordynację prac zw iązanych z uczestnictw em Polski w progra m ie SA PA RD oraz za nadzorow anie jeg o realizacji odpow iada M inister stwo R olnictw a i R ozw oju Wsi. W jeg o ram ach pow ołano specjalną je d nostkę organizacyjną - D epartam ent Pom ocy Przedakcesyjnej i F unduszy Strukturalnych, zobow iązany do przygotow ania „Program u O peracyjnego dla Polski” dla program u SA PARD oraz pow ołany do negocjow ania p ro gram u z K om isją Europejską. W przygotow yw aniu polskiego program u operacyjnego uczestniczyli, oprócz pracow ników w ym ienionego departa m entu, przedstaw iciele innych departam entów M inisterstw a R olnictw a i R ozw oju W si, A gencji R estrukturyzacji i M odernizacji Rolnictw a, F unda cji Program ów Pom ocy dla R olnictw a (FA PA ) oraz przedstaw iciele grup branżow ych.

(8)

Podstaw ą opracow ania polskiego program u operacyjnego była strate gia pod nazw ą „Spójna Polityka R ozw oju Strukturalnego i O bszarów W iejskich”, przyjęta 8 lipca 1999 roku przez Radę M inistrów . W oparciu o nią, ja k rów nież w oparciu o N arodow y Program Przygotow ania Polski do C złonkostw a w Unii Europejskiej oraz w w yniku konsultacji m. in. z sa m orządem regionalnym , w ybrano cztery priorytety działań, spośród zapro ponow anych w rozporządzeniu dotyczącym program u SAPARD. W ybra nymi priorytetam i dla polskiego rolnictw a i polskiej wsi są:

1. inw estycje w gospodarstw ach rolnych, szczególnie w sektorze m le czarskim i m ięsnym , z uw zględnieniem program u zapobiegania zanie czyszczaniu środow iska w w yniku prow adzenia działalności rolniczej; 2. popraw a przetw órstw a i m arketingu artykułów rolnych (głów nie po chodzenia zw ierzęcego oraz ow oców i w arzyw ) i rybnych oraz w spar cie grup producenckich;

3. rozwój i zróżnicow anie działalności gospodarczej na obszarach w iej skich, w celu tw orzenia now ych m iejsc pracy i źródeł dochodów , a zw łaszcza w sparcie dla inw estycji w ykraczających poza konw encjo nalne rolnictw o;

4. doskonalenie infrastruktury na obszarach wiejskich.

W w yborze kierunków działań kierow ano się dw om a celam i: popra w ą efektyw ności rynku oraz standardów higienicznych i zdrow otnych, a także utrzym aniem istniejących i tw orzeniem now ych m iejsc pracy. W y bór czterech priorytetów nie oznacza elim inacji pozostałych, gdyż m ogą być one w łączone do w ybranych priorytetów głównych.

Strona polska przygotow ała Program O peracyjny dla Polski w ra mach program u SA PA R D i 29 grudnia 1999 roku przedłożyła go Komisji Europejskiej. D nia 7 lutego 2000 r. w M inisterstw ie R olnictw a i Rozwoju Wsi przebyw ali przedstaw iciele K om isji Europejskiej w celu dyskusji nad polskim program em operacyjnym . K om isja zw róciła się z pro śb ą o uzu pełnienie program u do końca m arca, dlatego w D epartam encie Pom ocy Przedakcesyjnej i Funduszy Strukturalnych aktualnie przygotow yw ana jest popraw iona w ersja program u operacyjnego SAPARD. O d chw ili uzyska nia kom pletnego Program u O peracyjnego, K om isja Europejska m a sześć miesięcy na jeg o przyjęcie i zaakceptow anie. N ależy przypuszczać, że akceptacja program u nastąpi około października 2000 roku. A kceptacja będzie podstaw ą do rozpoczęcia w drażania program u SAPARD. Od tego m om entu m ożna będzie rozpocząć negocjacje z K om isją E uropejską w sprawie kierunków i zasad w ykorzystania w Polsce środków pochodzą cych z program u SAPARD.

(9)

W K om unikacie z dnia 26 stycznia 2000 roku, K om isja Europejska przew idziała decentralizację zarządzania projektam i finansow ym i z p ro gram u SA PARD i delegow anie upraw nień dla krajów kandydujących. R ealizacji tej funkcji m iało służyć ustanow ienie przez każdy kraj kand yd u ją c y A gencji SA PA RD pełniącej funkcję płatniczą i w drażającą oraz p o noszącą odpow iedzialność za praw idłow ość przyznaw ania pom ocy finan sowej i jej rozliczanie. W ym ogi Unii Europejskiej odnośnie A gencji d oty c zą głównie:

1. zgodności z przepisam i sposobu określenia i zatw ierdzenia sum y, jak a faktycznie przysługuje beneficjentow i, przed dokonaniem płatności; 2. popraw ności i dokładności oraz term inow ości i udokum entow ania

dyspozycji w ypłat oraz ich zaksięgow ania;

3. księgow ania płatności ze środków UE w osobnym rejestrze;

4. term inow ego przedkładania spraw ozdań finansow ych Kom isji Euro pejskiej w określonej przez n ią formie.

W praktyce w ym aga to od Agencji jednorodnego stosow ania w całym kraju dokładnych procedur adm inistracyjnych, oraz stw orzenia spraw nego system u kom puterow ego, pozw alającego na szybką spraw ozdaw czość z realizacji program u we w szystkich regionach, odpow iednio zabezpieczo nego i zapew niającego ochronę danych osobow ych w nioskodaw ców .

D ecyzją Prem iera Rzeczpospolitej Polskiej zostały określone ramy instytucjonalne obsługi program u SA PA RD w Polsce. Funkcje adm inistra cyjne, zw iązane z realizacją program u, pow ierzone zostały Agencji R e strukturyzacji i M odernizacji R olnictw a (ARiM R). A kredytacja A R iM R ja k o agencji płatniczej zostanie dokonana w spólnie przez M inisterstw o Finansów oraz M inisterstw o R olnictw a i R ozw oju W si, a następnie zw ery fikow ana przez Kom isję Europejską. O becnie trw ają krajow e przygotow a nia do akredytacji ARiM R jak o agencji płatniczej do program u SAPARD. Do zadań Agencji R estrukturyzacji i M odernizacji R olnictw a jak o agencji płatniczej należeć będą:

1. dokonyw anie płatności na rzecz beneficjenta; 2. obsługa finansow o-księgow a płatności; 3. regularna spraw ozdaw czość finansow a;

4. kontrola praw idłow ości w ykorzystania środków oraz ich w indykacja, w przypadku niew łaściw ego w ykorzystania.

Unia Europejska będzie w eryfikow ała m echanizm działania Agencji R estrukturyzacji i M odernizacji R olnictw a przez audytorów Kom isji Eu ropejskiej i w y braną niezależną instytucję finansow ą. A udytorzy będą upraw nieni do corocznej kontroli zgodności sfinansow anych program ów z

(10)

celam i SA PA RD oraz, w razie niezgodności, w nioskow ania o niefinanso- w anie projektów ze środków SA PA RD lub pozbaw ienie ARiM R prawa zarządzania funduszem .

Zgodnie z w ym ogam i Kom isji Europejskiej, za praw idłow ość stoso w anych zasad finansow ych w ypłaty pieniędzy będzie odpow iedzialne M inisterstw o Finansów .

A gencja R estrukturyzacji i M odernizacji R olnictw a będzie także spełniać rolę instytucji wdrażającej program SAPARD. A gencja R estruk turyzacji i M odernizacji R olnictw a jak o instytucja w drażająca będzie w y konyw ać określone czynności od złożenia w niosku przez beneficjenta aż do finalnego rozliczenia projektu:

1. zapew nienie potencjalnym beneficjentom inform acji o program ach; 2. przyjm ow anie w niosków o pom oc z program u SA PA RD ;

3. spraw dzenie i opiniow anie formalnej i m erytorycznej zgodności przedstaw ianych projektów z w arunkam i program u (w tym z ustaw o daw stw em UE);

4. przedstaw ienie popraw nych form alnie i m erytorycznie w niosków do dokonania rankingu przez R egionalny K om itet Sterujący, uczestni czenie w pracach R egionalnego K om itetu Sterującego;

5. podpisanie um ow y z beneficjentem ; 6. kontrola przebiegu realizacji projektów ;

7. przyjm ow anie od beneficjentów w niosków o płatności z tytułu reali zacji projektów ;

8. w nioskow anie do agencji płatniczej (odpow iednie jednostki organiza cyjne w biurze ARiM R);

9. prow adzenie dokum entacji dotyczącej poszczególnych projektów i przyznanych płatności;

10. prow adzenie spraw ozdaw czości z realizacji program u dla M inister stw a R olnictw a i R ozw oju W si, M inisterstw a Finansów oraz Komisji Europejskiej.

Od złożenia przez beneficjenta w niosku o dokonanie płatności z tytu łu realizow anego przez niego projektu, obsługa tego w niosku będzie reali zow ana przez te służby A R iM R, które pełnić będą funkcje agencji płatni czej.

A gencja R estrukturyzacji i M odernizacji R olnictw a, jak o agencja płatnicza oraz w drażająca dla program u SAPARD , będzie zobow iązana do zapew nienia stosow ania jednolitych procedur i kryteriów (form alnych, m eryto rycznych i technicznych) oceny w niosków na terenie całego kraju.

(11)

D okonyw anie w yboru projektów do realizacji będzie należało do R egionalnych K om itetów Sterujących. W skład K om itetów , utw orzonych w każdym regionie, w chodzić b ęd ą przedstaw iciele w szystkich szczebli w ładz sam orządow ych, adm inistracji państw ow ej, partnerów społeczno- ekonom icznych oraz organizacji pozarządow ych. R egionalne K om itety Sterujące, w ram ach określonej dla w szystkich K om itetów procedury i kryteriów , z uwagi na ograniczoność środków pieniężnych z program u, decydow ać b ęd ą o tym , które projekty najlepiej przyczynią się do rozw oju regionu i rozw iązyw ania specyficznych dla niego problem ów . W przypad ku w niosków dotyczących m ałych przedsięw zięć, w ybór w śród nich b ę dzie dokonyw any w instytucji w drażającej, w edług kryteriów oceny o kre ślonych dla danego regionu przez „sw ój” R egionalny Kom itet Sterujący.

Uzyskane przez beneficjenta środki pieniężne b ędą w ypłacane przez A RiM R w yłącznie w formie bezgotów kow ej, w przypadku jed n o stek sa m orządu terytorialnego, płatność będzie dokonyw ana przez urzędy w oje wódzkie.

W celu zapew nienia sprawnej obsługi program u SAPA RD zo staną utw orzone oddziały regionalne Agencji R estrukturyzacji i M odernizacji Rolnictw a w e w szystkich w ojew ództw ach. Tam beneficjenci będą m ogli otrzym ać form ularze w niosków , uzyskać inform acje o program ie oraz złożyć stosow ne wnioski. O ddziały regionalne A R iM R b ędą zobow iązane do przeprow adzania szkoleń dla przyszłych beneficjentów , zw łaszcza w zakresie praw idłow ego przygotow ania w niosków o pom oc finansow ą z program u SAPA RD oraz łączenia środków finansow ych na realizację przedsięw zięć. Planow ane je st rów nież zapew nienie pom ocy potencjalnym beneficjentom program u przez instytucje w spom agające, przede w szyst kim służby doradztw a rolniczego.

Za k o ń c z e n i e

N iew ątpliw ie, środki pieniężne z funduszu SAPA RD są szansą dla polskiej wsi i rolnictwa. M ogą w esprzeć realizację przedsięw zięć m oder nizacyjnych w gospodarstw ach rolniczych, zakładach przetw órstw a rolno- spożyw czego oraz gm inach w iejskich. U zyskana dzięki m odernizacji i restrukturyzacji popraw a konkurencyjności polskiego rolnictw a, z pew no ścią pom oże dostosow ać się Polsce do funkcjonow ania w ram ach Unii Europejskiej.

N ależy jed n ak pam iętać, że przydzielenie Polsce środków finanso w ych z program u SA PA RD nie oznacza autom atycznie faktycznego ich darowania. S tanow ią one bow iem potencjalne do osiągnięcia środki, które m ogą być uzyskane, ale tylko w określonych sytuacjach. O trzym anie pie

(12)

SAPARD - PR O G R A M P O M O C Y P R Z E D A K C E S Y JN E J U N II. 117

niędzy z SA PA RD -u je st m ożliw e w przypadku dostosow ania się do w y m ogów UE, czyli zastosow ania dokładnie określonych procedur uzyskania pom ocy. Szczególna rolę w otrzym aniu pom ocy finansow ej odgryw ać będzie, obw arow ane specjalnym i rygoram i, funkcjonow anie ARiM R, spełniającej rolę agencji płatniczej.

W tym św ietle n asuw ają się pytania, czy Polska je st gotow a na przy jęcie ofiarowanej jej pom ocy oraz, czy potrafi j ą w ykorzystać. Czy spro stam y procedurom Unii Europejskiej, a przede w szystkim , czy chcem y je poznać i czy stać nas na w ysiłek gruntow nego ich poznania.

Ponadto, pojaw ia się w ątpliw ość, czy z SA PA RD -u nie skorzystają tylko i w yłącznie najbogatsi i najlepiej przygotow ani? To pytanie nie ma na celu krytyki przedsiębiorczości, lecz zw raca uwagę, że pieniądze z fun duszu są przeznaczone dla w sparcia rozw oju wsi i terenów w iejskich, czyli rów nież gospodarstw i regionów najuboższych. O czyw iście, że w w arun kach w olnego rynku w ym agana je st postaw a aktyw na, a nie roszczeniow a, lecz nie zw alnia to z pow inności rozpow szechniania inform acji na tem at m ożliw ości uzyskania pom ocy przez najbardziej potrzebujących. G ospo darstw a i regiony najuboższe, swoim i siłami nie potrafią dostosow ać się do w ym ogów unijnych i, w przypadku ich pom inięcia w udzielaniu pom ocy, pod znakiem zapytania je st ich funkcjonow anie w Unii Europejskiej.

Jak w skazują dośw iadczenia krajów UE, restrukturyzacji i m oderni zacji rolnictw a m ożna dokonać tylko przy aktyw nym udziale państw a. W zw iązku z tym , bardzo w ażne je st zaangażow anie w ładz rządow ych i sa m orządow ych w funkcjonow anie program u SAPARD . S zczególną rolę pow inny odgryw ać w ładze lokalne, które najlepiej zn ają potrzeby sw^ego regionu i m ogą w łaściw ie ukierunkow ać alokację środków pieniężnych z funduszu.

Zatem , czy SA PA RD będzie szansą w ykorzystaną czy szansą zm ar now aną?

Przedstaw ione obaw y i w ątpliw ości nie podw ażają znaczenia pro gram u SAPA RD jak o elem entu w sparcia Unii dla krajów kandydujących do członkostw a. N a podkreślenie zasługuje fakt, że SA PA RD , będąc pro gram em przedakcesyjnym , stosuje procedury finansow ania analogiczne do program ów funkcjonujących w Unii. Poddanie się tym procedurom p o zw oli Polsce przygotow ać się do korzystania (jako członek UE) z m ożli w ych do uzyskania środków z Funduszy Strukturalnych.

Li t e r a t u r a

K rótka inform acja o p rogram ie SAPARD , M inisterstw o R olnictw a i R oz

(13)

A nuszkiew icz A .: SA P A R D - struktura po m o cy przedakcesyjnej dla P ol

ski: Rolnictw o p o lskie w procesach dostosow aw czych do UE, 1998.

Co to je s t SAPARD ?, A gencja R estrukturyzacji i M odernizacji R olnictw a,

1999.

Co m oże być fin a n so w a n e ze środków SA P A R D -ow skich?, D epartam ent

Pom ocy Przedakcesyjnej w M inisterstw ie R olnictw a i R ozw oju W si, 1999.

A gencja płatn icza do obsługi SAP A R D -u i je g o w drażania, A gencja R e

strukturyzacji i M odernizacji R olnictw a, 2000.

A lokacja fu n d u szy przedakcesyjnych dla krajów kandydujących do Unii Europejskiej. „W spólnoty Europejskie” nr 7-8/1999.

Jahns H.: SAP A R D ~ program p o m o c y przedakcesyjnej dla rolnictw a i

obszarów wiejskich. „W spólnoty Europejskie” nr 4/1999.

Ż ukrow ska K.: P om oc fin a n so w a W spólnot Europejskich dla P olski w

latach 1995-1999. „W spólnoty Europejskie” nr 5/1999. P ierw sze pieniąd ze w lipcu. „R zeczpospolita” nr 22/2000.

Program po m o cy przed akcesyjnej SAPARD , D epartam ent Pom ocy P rze

dakcesyjnej w M inisterstw ie R olnictw a i R ozw oju Wsi, 2000. PH A R E - ISPA - SA PA RD , Przegląd R ządow y, nr 9/1999.

Co now ego w spraw ie p ro gram u SAPARD ?, A gencja R estrukturyzacji i

M odernizacji R olnictw a, 2000.

R am y Instytucjonalne obsługi prog ram u SAPARD , A rchiw um D olnoślą

skiego Inform atora R olniczego, nr 4/1999.

Rasz H.: P om oc przedakcesyjn a Unii E uropejskiej dla krajów E uropy

Środkow ej i W schodniej. K ancelaria Sejm u - Biuro Studiów i Ekspertyz,