INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENÓW WIEJSKICH INFRASTRUCTURE AND ECOLOGY OF RURAL AREAS Nr 5/2011, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddzia w Krakowie, s. 251–261
Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi
Leszek B. Orlikowski, Magdalena Ptaszek, Aleksandra Trzewik, Teresa Orlikowska, Beata Meszka, Czesáaw Sadowski
WODA JAKO ħRÓDàO PRZEĩYWANIA
I ROZPRZESTRZENIANIA GATUNKÓW
PHYTOPHTHORA
____________
WATER AS A SOURCE OF SURVIVAL AND SPREAD
OF PHYTOPHTHORA SPECIES
Streszczenie
Celem podj tych bada by o zaprezentowanie danych zwi zanych z wyst -powaniem Phytophthora spp. w polskich rzekach, okre lenie najcz ciej izolowa-nych gatunków tego rodzaju oraz ich szkodliwo ci dla ro lin. Obiekt bada stano-wi y rzeki Jasie , Pisia i Rawka usytuowane w województwach mazostano-wieckim i ódzkim. Pierwsze dwie rzeki przep ywaj przez tereny ogrodnicze, trzecia Rawka przez pola uprawne i lasy. Do detekcji Phytophthora z rzek u yto li cie pu apkowe ró anecznika, które umieszczano w wodzie przez ca y rok w odst pach miesi cznych. Miar liczebno ci Phytophthora spp. w wodzie by a liczba nekro-tycznych plam na li ciach pu apkowych. Zidentyfikowano równie do gatunki izolatów uzyskanych z 3 rzek. Wyst powanie Phytophthora spp. w rzekach stwierdzano przez ca y rok, przy czym najmniej plam na li ciach pu apkowych odnotowano w III kwartale. Stwierdzono niewielkie ró nice w liczbie plam na li ciach pu apkowych w zale no ci od rzeki. W trzech badanych rzekach wykryto 5 gatunków Phytophthora oraz taxon Salixsoil. Przez ca y rok z rzek (poza I kwarta em w Pisi) izolowano P. citricola, który wyst powa najcz ciej. Ponadto wykryto P. cactorum, P. cambivora, P. cinnamomi i P. megasperma. Izolaty
P. cactorum i P. citricola z wody kolonizowa y korzenie, cz ci odyg i li cie
brzozy, przy czym nekroza rozwija a si istotnie szybciej na tkankach zainokulo-wanych P. citricola. W do wiadczeniu szklarniowym oba gatunki powodowa y zgnilizn korzeni i podstawy p du, co najmniej 4/5 siewek brzozy w ci gu 4 tygo-dni uprawy. Izolaty P. citricola, uzyskane z Pisi od marca do pa dziernika, kolo-nizowa y blaszki li ciowe ró anecznika z istotnie wolniejszym rozwojem nekro-tycznych plam, przy ich zainokulowaniu kulturami wyizolowanymi w czerwcu, wrze niu i pa dzierniku. Wykazano, e gatunek P. citricola mo e by wnoszony
z wod do nasadze ywotnika w czasie zraszania ro lin, powoduj c zaraz wierz-cho ków p dów.
Sáowa kluczowe: rzeki, Phytophthora, detekcja, cz stotliwo wyst powania, chorobotwórczo
Summary
Occurrence of Phytophthora spp. in Polish rivers and pathogenicity of iso-lates toward some plants were studied. Rivers Jasieniec, Pisia and Rawka were surveyed during all the year with one month interval. First 2 rivers are situated in horticultural areas in Warsaw and àódĨ districts whereas the third one is running through agricultural fields and forests. Rhododendron leaves were used as the baits for detection of Phytophthora from water. Number of necrotic spots on bait-ing leaves was a measure of population densities of Phytophthora spp. in rivers. The occurrence of Phytophthora in water was noticed during all year with the lower density in the 3rd quarter of the year. Five Phytophthora species and taxon
Salixsoil were identified among isolates recovered from 3 rivers. During all year from 3 surveyed rivers (except from Pisia in the first quarter) P. citricola was re-covered as the most often occurring species. Additionally P. cactorum, P. cam-bivora, P. cinnamomi and P. megasperma were detected from rivers. In laboratory trials water isolates of P. cactorum and P. citricola colonized roots, stem parts and leaves of birch with the significantly faster spread of necroses on plant parts inoculated by P. citricola. In greenhouse trial both species caused root and stem base rot symptoms of birch seedlings within 4 weeks of growth. Isolates of P. citri-cola recovered from river from March to October colonized rhododendron leaf blades with significantly slower spread of necroses on tissues inoculated with cul-tures detected from water in June, September and October. It was shown that P. citricola may be bring to thuja nursery with water used for plant sprinkling and is the causal agent of tip blight.
Key words: rivers, Phytophthora, detection, frequency of occurrence, pathogenicity WPROWADZENIE
Zentmyer i Thorn [1967] okre lili nazw rodzajow Phytophthora jako czynnik destrukcyjny ro lin. Gatunki tego rodzaju nale do najgro niejszych czynników chorobotwórczych dla ro lin uprawianych w ró nych rejonach wiata [Nechwatal, Mendgen 2006]. W minionym 20-leciu, równie w Polsce stwier-dzono zagro enie szkó ek ozdobnych i le nych oraz drzewostanów przez gatun-ki tego rodzaju. Phytophthora spp. stwierdzono na wi kszo ci gatunków siewek w szkó kach, a w lasach m.in. na buku, d bie szypu kowym, olszy, modrzewiu i wierku, a tak e na krzewach i bylinach [Orlikowski i in. 2006; Oszako, Orlikowski 2004 a,b 2005; Oszako i in. 2007; Ptaszek, Orlikowski 2010]. Do najcz ciej wyst puj cych nale P. cambivora, P. cinnamomi, P. citricola,
przez gatunki omawianego rodzaju s m. in.: oko o 4-krotny wzrost mi dzyna-rodowego obrotu materia em ro linnym [Brasier 2008], zmiana technologii uprawy ro lin zwi zana g ównie z ich produkcj w pojemnikach i systematycz-nym nawadnianiem oraz nawo eniem. Znaczne ilo ci wody niezb dnej do na-wadniania upraw sprawia, i rosn koszty produkcji ro lin. Równie ogranicze-nie mo liwo ci korzystania z wód g binowych powoduje, e producenci ro lin korzystaj z wody z lokalnych rzek, strumieni b d wód stoj cych. W uprawach polowych, brak zamkni tych systemów obiegu wody jest przyczyn sp ywania jej nadmiaru z pól czy kontenerowni w trakcie nawadniania, podobnie jak przy intensywniejszych opadach. Woda niesie ze sob cz stki gleby i pod o a, resztki ro lin, a z nimi zarodniki p ywkowe Phytophthora spp. Formuj si one w za-rodniach p ywkowych tworz cych si na powierzchni pora onych korzeni lub podstawy p dów, czemu sprzyja obecno wody i niewielkie wahania tempera-tury. Zoospory po zetkni ciu si z cz ciami ro lin, gleby czy pod o a wci gaj wici, otarbiaj si i w takiej formie tocz si biernie razem z wod jak pi eczki, docieraj c do cieków wodnych i wód stoj cych [Thompson, Allen 1974]. Przy pobieraniu tak ska onej wody do podlewania ro lin, dochodzi do wniesienia okre lonego gatunku Phytophthora do uprawy. Miligroom i Peever [2003] uwa-aj , e woda mo e by nuwa-ajcz stszym i nuwa-aj atwiejszym ród em prze ywania i rozprzestrzeniania patogenów, w tym Phytophthora spp., w obr bie okre lone-go regionu, kraju, a nawet kontynentu.
Celem pracy jest zaprezentowanie danych zwi zanych (1) z wyst powa-niem Phytophthora spp. w rzekach oraz (2) potencjalnych zagro e dla ro lin uprawnych przez gatunki tego rodzaju.
MATERIAà I METODY
WystĊpowanie Phytophthora spp. w rzekach. Badania przeprowadzono
w trzech rzekach (Jasieniec, Pisia, Rawka) umiejscowionych w województwach ódzkim i mazowieckim. Pierwsza z nich przep ywa prze tereny ogrodnicze z uprawami szkó karskimi oraz pod os onami. Pisia przep ywa przez sady i miej-scowo przez ki, jej brzegi poro ni te s wierzb , olsz i miejscami topol na-tomiast Rawka przez tereny rolnicze i miejscami przez lasy. Badania prowadzo-no przez ca y rok w odst pach miesi cznych. Do detekcji Phytophthora z wody u yto wierzcho kowych li ci ró anecznika (Rhododendron sp.) odm. ‘Nova Zembla’. Stosuj c metod opisan przez Themann i Werres [1998], wierzcho ki p dów, zawieraj ce co najmniej 8 li ci, przywi zywano do sznurka i wrzucano do wody w odleg o ci oko o 3 m od brzegu rzeki. Po 4-5 dniach, a pó n jesie-ni i zim po tygodjesie-niu li cie wyjmowano, op ukiwano pod wod bie c , a na-st pnie dena-stylowan , osuszano pomi dzy 2 warna-stwami bibu y filtracyjnej i li-czono na nich liczb nekrotycznych plam jako miar liczebno ci jednostek propagacyjnych Phytophthora spp. w wodzie. W dalszej kolejno ci li cie
odka-ano nad p omieniem palnika i fragmenty nekrotycznych plam o rednicy oko o 3 mm wyk adano na po ywk ziemniaczano-glukozow (PDA) w szalkach Pe-triego o r. 90 mm. W ci gu 48 godzin inkubacji w 24oC wyrastaj ce wokó inokulów fragmenty kolonii przeszczepiano na skosy z PDA. Po 10-14 dniach ich wzrostu przeprowadzano segregacj izolatów pod k tem ich cech morfolo-gicznych i w wybranych kulturach reprezentacyjnych oznaczano do gatunek, stosuj c metody podane przez Orlikowskiego i in. [2007].
Ocena chorobotwórczoĞci wybranych izolatów Phytophthora dla brzozy.
W badaniach zastosowano metod opisan przez Orlikowskiego i in. [2007]. W do wiadczeniach laboratoryjnych i szklarniowych do inokulacji cz ci ro lin oraz do zaka enia pod o a wybrano izolaty P. cactorum i P. citricola, najcz -ciej uzyskiwane z wody. Fragmenty po ywki przero ni tej strz pkami
Phy-tophthora spp. pobierano z 7-dniowych kultur rosn cych na PDA w 24°C
w ciemno ci i przenoszono je na cz ci korzeni, odyg oraz rodkow cz bla-szek li ciowych, wy o onych do kuwet (30 x 24 x 5 cm) na wilgotnej warstwie sterylnej bibu y filtracyjnej, przykrytej cienk siatk nylonow . Kuwety okry-wano szczelnie cienk foli i po 5 dniach inkubacji w 22-24°C mierzono d ugo nekrozy i rednic plam. W do wiadczeniu szklarniowym 4-tygodniowe siewki brzozy sadzono do substratu torfowego zaka onego P. cactorum i P. citricola. W ci gu 28 dni uprawy prowadzono obserwacje zdrowotno ci siewek. Do-wiadczenia za o ono w uk adzie bloków kompletnie losowanych w 4 powtó-rzeniach po 5 cz ci ro lin lub siewek i powtórzono je 2-krotnie w odst pie 2 tygodniowym.
Okre lenie roli wody pobieranej ze zbiornika w szkó ce na wyst powanie zarazy wierzcho ków p dów ywotnika (Thuja occidentalis). Obserwacje prze-prowadzono na ywotnikach o wysoko ci oko o 120 cm podlewanych i nawo onych przez zraszanie. ród em wody by zbiornik usytuowany w naj-ni szym miejscu szkó ki, do którego sp ywa nadmiar wody w czasie zraszanaj-nia lub opadów deszczu. W ci gu 4 dni prowadzonych bada by a pochmurna po-goda z okresow m awk i temperatur oko o 17-20°C. Wierzcho ki ywotnika zbr zowia y i nekroza rozszerza a si stopniowo w dó . W okresie 10 dni prowa-dzono obserwacje nad liczb ro lin z objawami zarazy wierzcho ków oraz roz-przestrzenianie si choroby na p dy zdrowe. Z ro lin z objawami zamierania wierzcho ków pobierano ich fragmenty w celu izolacji czynnika sprawczego. Do wiadczenie przeprowadzono w uk adzie bloków kompletnie losowanych w 4 powtórzeniach po 50 ro lin.
WYNIKI I DYSKUSJA
WystĊpowanie Phytophthora spp. w wodzie. Niezale nie od ród a wody
i terminu pu apkowania, nekrotyczne plamy, b d ce miar liczebno ci
Phy-tophthora spp. w wodzie, stwierdzono ka dorazowo na wyk adanych do wody
d a a-c cd bc cd ab a a-c b-d bc bc 0 5 10 15 20 25 30 re dn ia licz ba p lam n a li ci ac h pu ap ko w ych /N um be r o f ne cr ot ic s pot s on ba iti ng le af I II III IV Kwartaáy/Quarters
Jasieniec Pisia Rawka
Rysunek 1. Wspó zale no pomi dzy ród em wody, okresem detekcji, a redni liczb nekrotycznych plam na li ciach pu apkowych Figure 1. Relationship between water sources, detection period and number
of necrotic spots on baiting leaves
Dla prze ledzenia ewentualnych zmian w liczebno ci Phytophthora spp., dane uzyskane dla poszczególnych miesi cy detekcji przedstawiono kwarta ami. Z danych tych wynika, e wi cej b d istotnie wi cej plam na li ciach pu apko-wych stwierdzano w II i IV kwartale, a najmniej w III-cim (rys. 1). Spo ród trzech rzek mniej plam stwierdzano na li ciach pu apkowych wyk adanych do Pisi, a w I kwartale istotnie najwi cej w Jasie cu. Zmniejszenie liczby nekro-tycznych plam na li ciach ró anecznika zwi zane jest z mniejsz liczb zoospor w wodzie, które dokonuj infekcji tkanek. Obserwowano to zw aszcza w III kwartale, a wi c w okresie prowadzenia intensywnej ochrony upraw oraz ich nawo enia. Ma to niew tpliwy wp yw na ograniczanie rozwoju Phytophthora spp. [Hu i in. 2007, Oudemans 1999].
W rozwoju Phytophthora spp. bardzo istotna jest temperatura jak równie sk ad gatunkowy tego rodzaju. W miesi cach zimowych jej spadek nawet do – 21°C powodowa , e mimo pokrywy lodowej pod któr lokowano li cie pu ap-kowe, temperatura wody wynosi a 5-7°C i na li ciach pu apkowych pojawia y si nekrotyczne plamy. Zdaniem Junga i in. [1996] oraz Werres [1995], gatunki
Phytophthora, w tym P. citricola, mog si rozwija ju przy oko o 6° C.
Fergu-son i Jeffers [1999] stwierdzili, e temperatura w zakresie od 15 do 25°C nie ma istotnego wp ywu na detekcj Phytophthora spp., aczkolwiek przy jej najwy -szym zakresie gatunki tego rodzaju by y cz ciej wykrywane.
Przeprowadzone badania wskazuj na wyst powanie w badanych rze-kach 5 gatunków Phytophthora oraz taksonu Salixsoil (tab. 1).
Tabela 1. Izolacja Phytophthora spp. z wody w zale no ci od rzeki i okresu detekcji Table 1. Recovery of Phytophthora spp. from water in relation to river
and detection period Kwarta y 2008 roku Quarters of year Rzeki Rivers I II III IV Jasieniec P. cactorum P. citricola P. cactorum P. cinnamomi P. citricola P. cactorum P. cinnamomi P. citricola P. citricola Pisia - P. cambivora P. citricola taxon Salixsoil P. cambivora P. citricola taxon Salixsoil P. citricola taxon Salixsoil
Rawka P. ciricola P. cambivoraP. citricola P. cambivoraP. citricola P. megaspermaP. citricola Stwierdzono zró nicowany sk ad gatunkowy w zale no ci od rzeki i terminu pu apkowania. Z rzeki Jasie wyizolowano P. cactorum, P. cinnamomi i P. citricola. W Pisi stwierdzono P. cambivora, P. citricola i taxon Salixsoil, podczas gdy w Rawce dodatkowo P. megasperma (tab. 1). Uzyskane dane wskazuj , e sk ad gatunkowy Phytophthora w wodzie ma cis y zwi zek z usytuowaniem rzek. W Jasieniu przep ywaj cym przez tereny ogrodnicze, obok P. citricola stwierdzano P. cinnamomi i P. cactorum. S to znane czynniki chorobotwórcze ro lin drzewiastych, iglastych, wrzosowatych, bylin i niektó-rych gatunków uprawianych pod os onami [Duda i in. 2004, Orlikowski i in. 2004 a,b, Orlikowski i in. 2009, Oszako, Orlikowski 2004 a,b, 2005]. W szkó -kach ro lin ozdobnych P. cinnamomi stwierdzano na cyprysiku Lawsona, y-wotnikach, ró anecznikach i wrzosach, a P. citricola na wi kszo ci ro lin igla-stych i forsycji [Orlikowski, Szkuta 2002, Orlikowski, Ptaszek 2010]. Jest bardzo prawdopodobne, e zarodniki p ywkowe tych patogenów, niesione s biernie przez nadmiar wody w czasie deszczowania szkó ek oraz z wod opado-w do zbiornikóopado-w, kana óopado-w, a nast pnie do rzek. W Pisi z zadrzeopado-wionymi brze-gami, przep ywaj cej przez sady, ki i pola uprawne stwierdzano wyst powanie
P. citricola i P. cambivora (tab. 1). Drugi z gatunków jest znanym patogenem
olszy [Orlikowski, Oszako 2005] oraz klonów i kasztanowca i irgi [Orlikowski, Ptaszek, nie publ.]. Na uwag zas uguje detekcja taksonu Salixsoil w 3 kwarta-ach 2008 roku z Pisi (tab. 1). Zosta on opisany przez Nechwatal i Mendgen [2006] jako jeden z mikroorganizmów wyst puj cych w przybrze nej warstwie osadów Jeziora Bode skiego, a wcze niej izolowano go z korzeni wierzby i zamieraj cych tkanek olszy w Danii. Wymienieni badacze uwa aj taxon Sa-lixsoil za potencjalnego patogena powoduj cego zgnilizn korzeni ro lin nad-rzecznych lub rosn cych nad brzegami jezior i stawów.
ChorobotwórczoĞü izolatów Phytophthora dla brzozy i róĪanecznika.
W do wiadczeniu laboratoryjnym zarówno P. cactorum jak i P. citricola koloni-zowa y korzenie, cz ci odyg i li cie brzozy (tab. 2).
Tabela 2. Kolonizacja organów brzozy przez izolaty Phytophthora spp. z wody rzecznej; d ugo / rednica nekrozy w mm po 5 dniach od inokulacji Table 2. Colonization of birch parts by isolates of Phytophthora spp. from river water;
length/diameter of necroses 5 days after inoculation Gatunki Phytophthora Phytophthora species Korzenie Roots Cz ci odyg Shoot parts Li cie Leaves P. cactorum 22,8 c 24,7 c 20,36 b P. citricola 30,5 d 29,5 d 16,8 a
Uwaga: rednie w kolumnach, oznaczone t sam liter , nie ró ni si istotnie (5%) wg testu Duncana.
Na korzeniach i cz ciach odyg nekroza rozwija a si istotnie szybciej, gdy do inokulacji u yto izolat P. citricola (odpowiednio ok. 6 mm i 5 mm na dob ). Z kolei blaszki li ciowe kolonizowane by y istotnie szybciej przez P.
cactorum (ok. 4 mm na dob ).
W do wiadczeniu szklarniowym pierwsze symptomy wi dni cia siewek rosn cych w substracie torfowym, zaka onym przez oba gatunki Phytophthora pojawi y si ju po 10 dniach, a po 2 tygodniach ok. 1/5 ro lin wykazywa y objawy zgnilizny podstawy p du. W ci gu nast pnych 2 tygodni zwi d o lub zamar o co najmniej 4/5 siewek niezale nie od gatunku Phytophthora, u ytego do zaka enia pod o a (tab. 3).
Tabela 3. Wp yw gatunków Phytophthora i okresu uprawy na rozwój zgnilizny korzeni i podstawy p dów siewek brzozy; do wiadczenie szklarniowe
Table 3. Influence of Phytophthora species on the development of root and stem base rot of birch seedlings; greenhouse trial
Dni od sadzenia Days from planting Gatunki Phytophthora Phytophthora species 14 21 28 P. cactorum 0,8 a 2,3 b 4,0 c P. citricola 1,0 a 2,8 b 4,5 c Uwaga:patrz tab. 2
Badania nad kolonizacj li ci ró anecznika przez izolaty P. citricola wska-zuj na wspó zale no pomi dzy okresem ich detekcji oraz czasem inkubacji (rys. 2). Istotnie najwolniej izolaty badanego gatunku kolonizowa y li cie ró a-necznika, gdy uzyskano je z wody we wrze niu i pa dzierniku, a nast pnie w czerwcu (rys. 2). Mo e to mie zwi zek z zanieczyszczeniem wody resztami pestycydów i nawozów. W pozosta ych miesi cach li cie ró anecznika koloni-zowane by y bardzo szybko, bo co najmniej 5 mm na dob (rys. 2).
b gh e h c g b f bc g cd gh a a a cd 0 5 10 15 20 25 30 35 re dni ca ne kr ot yc znyc h pl am [mm] /D ia m of n ec ro tis s pot s [ m m]
III IV V VI VII VIII IX X
Miesiące detekcji izolatów/Months of detection
4 dni 8 dni
Rysunek 2. Kolonizacja li ci ró anecznika przez izolaty Phytophthora citricola z rzeki Jasieniec w zale no ci od terminu detekcji
Figure 2. Colonization of rhododendron leaves by isolates of Phytophthora citricola from Jasieniec river in relation to detection period
OkreĞlenie roli wody pobieranej ze zbiornika w szkóáce na wystĊpo-wanie zarazy wierzchoáków pĊdów Īywotnika. Na pocz tku II dekady lipca,
gdy zaobserwowano pierwsze objawy chorobowe na ywotniku, nekroz stwier-dzono na oko o 5% ro lin, w tym g ównie na pojedynczych p dach. Po nast p-nych 3 dniach choroba pojawi a si na ok. 20% obserwowap-nych ro lin, w tym na ok. 7% ro lin wyst pi a na 2-5 p dach. Po 8 dniach obserwacji zaraz wierz-cho ków stwierdzono na ponad 30% ywotników, w tym na ok. 10% z nich na kilku p dach (rys. 3).
Analiza mikologiczna p dów wykaza a, e przyczyn choroby by gatunek
P. citricola. W nast pnych kilku miesi cach przeprowadzono badania nad
wy-st powaniem Phytophthora spp. w zbiorniku, z którego pobierano wod do deszczowania stwierdzaj c wyst powanie w niej P. citricola [Orlikowski, nie publ.]. Jednocze nie w obserwowanej szkó ce omawiany gatunek stwierdzono na cyprysiku Lawsona i wierkach z objawami zamierania wierzcho ków oraz na bukszpanie z symptomami zarazy p dów [Orlikowski, nie publ.]. Bardzo prawdopodobne, e z zoosporangiów, formuj cych si na pora onych cz ciach p -dów, uwalniaj ce si zoospory sp ukiwane by y z wod dostaj c si do pod o a, na mat oraz transportowane by y z nadmiarem wody do zbiornika i ponownie wniesione wielokrotnie na uprawiane ro liny.
b a b a b a 0 5 10 15 20 25 30 % por a onyc h p dów /% of of in fe ct ed shoot s 0 3 8
Dni obserwacji/Days after observation brązowienie pojedynczych pĊdów/tip blight of single shoots brązowienie 2-5 pĊdów/tip blight of 2-5 shoots
Rysunek. 3. Rozwój zarazy wierzcho ków p dów Thuja occidentalis ‘Fastigiata’ Figure 3. Spread of Phytophthora tip blight on Thuja occidentalis ‘Fastigiata’
WNIOSKI
1. Zastosowanie pu apek z li ci ró anecznika okaza o si skuteczn meto-d meto-detekcji Phytophthora spp. z rzek.
2. W trzech rzekach stwierdzono wyst powanie Phytophthora cactorum,
P. cambivora, P. cinnamomi P. citricola, P. megasperma oraz takson Salixsoil.
3. Stwierdzono zró nicowan chorobotwórczo izolatów P. citricola w stosunku do brzozy w zale no ci od terminu ich detekcji.
4. Wykazano, e P. citricola mo e by wnoszony do nasadze ywotnika w czasie zraszania ro lin, powoduj c zaraz wierzcho ków p dów.
Badania zostaáy sfinansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyzszego, decyzja nr 475/N-COST/2009/0
BIBLIOGRAFIA
Brasier C.M. The biosecurity threat to the UK and global environment from international trade in
plants. Plant Pathol., 57, 2008, s. 792-808.
Duda B., Orlikowski L.D., Szkuta G. Zasiedlanie siewek sosny przez Phytophthora cinnamomi w
szkóákach leĞnych. Post. w Ochr. Ro ./Progr. in Plant Prot., 44, 2004, s. 59-63.
Ferguson A.J., Jeffers S.N. Detection multiple species of Phytophthora in container mixes from
ornamental crop nurseries. Plant Dis., 83, 1999, s. 1129-1136.
Hu J., Hong C., Stromberg E.L., Moorman G.W. Effect of propamocarb hydrochloride on
myce-lial growth, sporulation and infection by Phytophthora nicotianae isolates from Virginia nurseries. Plant Dis., 91, 2007, s. 414-420.
Jung T., Blaschke H. Phytophthora root rot in declining forest trees. Phyton 36, 1996, s. 95-101. Miligroom M.G., Peever T.L. Population biology of plant pathogens. Plant Dis., 87, 2003, s. 608-617. Nechwatal J., Mendgen K. Widespread detection of Phytophthora taxon Salixsoil in the littoral
zone of Lake Constance, Germany. E. J. of Plant Pathol., 114, 2006, s. 261-264.
Orlikowski L.B., Oszako T. Phytophthora cambivora on Alnus glutinosa.: isolation and
coloniza-tion of plants. J. Plant Prot. Res., 45, 2005, s. 235-240.
Orlikowski L.B., Duda B., Szkuta G. Phytophthora citricola on European beech and silver fir in
Polish forest nurseries. J. Plant Prot. Res., 44, 2004 a, s. 57-64.
Orlikowski L.B., Oszako D., Duda B., Szkuta G. WystĊpowanie Phytophthora citricola na jesionie
wyniosáym w szkóákach leĞnych. Le ne Pr. Bad., 4, 2004 b, s. 129-136.
Orlikowski L.B., Oszako T., Szkuta G. First record of Phytophthora spp. associated with the
decline of European beech stand in south-west Poland. Phytopathol. Pol., 42, 2006, s. 37-46.
Orlikowski L.B., Ptaszek M. Narastające problemy chorobowe w produkcji pojemnikowej roĞlin
iglastych. Post. w Ochr. Ro ./Progr. in Plant Prot., 50, 2010, s. 678-685.
Orlikowski L.B., Ptaszek M., Trzewik A., Orlikowska T. Increase of plant threat by Phytophthora
species in Poland. Phytopathol. Pol., 48, 2009, s. 39-43.
Orlikowski L.B., Szkuta G. Fytoftorozy w szkóákach roĞlin ozdobnych. Prace IBL, s.A, 2, 2002, s. 134-137.
Orlikowski L.B., Trzewik A., Orlikowska T. Water as potential source of Phytophthora citricola. J. Plant Prot. Res., 47, 2007, s. 125-132.
Oszako T., Orlikowski L.B. Grzyby wyizolowane z zamierających olszyn w Polsce. Le . Prace. Bad., 2, 2004 a, s. 96-100.
Oszako T., Orlikowski L.B. The first noting of Phytophthora citrophthora on Picea abies in
a forest stand. Phytopathol. Pol., 34, 2004 b, s. 81-85.
Oszako T., Orlikowski L.B. Pierwsze dane o wystĊpowaniu Phytophthora cinnamomi na dĊbie
szypuákowym w Polsce. Sylwan, XX, 2005, s. 1-7.
Oszako T., Orlikowski L.B., Trzewik A. ZagroĪenie polskich szkóáek leĞnych przez gatunki
rodzaju Phytophthora. Prog. in Plant Prot./Post. w Ochr. Ro lin, 47 (2), 2007, s. 224-234.
Oudemans P.V. Phytophthora species associated with cranberry root rot and surface irrigation
water in New Jersey. Plant Dis., 83, 1999, s. 251-258.
Ptaszek M., Orlikowski L.B. ZagroĪenie niektórych roĞlin w szkóákach pojemnikowych przez
gatunki Phytophthora z bylin. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 554, 2010, s. 185-190.
Themann K., Werres S. Vervendung von Rhododendronblattern zum Nachweis von
Phytophthora-Arten in Wurzeln- und Bodenproben. Nachrichtenblatt des Deutsch. Pflanzenschutsd.
50, 1998, s. 37-45.
Thompson S.V., Allen R.M. Occurrence of Phytophtora species and other potential plant
patho-gens in recycled irrigation water. Plant Dis. Reptr., 58, 1974, s. 945-949.
Werres S. Influence of Phytophthora isolate and the seed source on the development of beech
(Fagus sylvatica) blight. Eur. J. For. Path., 25, 1995, s. 381-390.
Zentmyer G.A., Thorn W.A. Hosts of Phytophthoras cinnamomi. Avocado Soc. Yearbook, 51, 1967, 177-186.
Prof. dr hab. Leszek B. Orlikowski Mgr Magdalena Ptaszek Mgr Aleksandra Trzewik Prof. dr hab. Teresa Orlikowska Dr Beata Meszka Instytut Ogrodnictwa ul.Konstytucji 3 Maja 1/3 96-100 Skierniewice e-mail: Leszek.Orlikowski@insad.pl Prof. dr hab. Czes aw Sadowski Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy ul. Kordeckiego 20 85-225 Bydgoszcz Recenzent: Prof. dr hab. Czesáaw Rzekanowski
