Beschouwingen over de grondwaarde der door inpoldering binnen de Zuiderzee te verkrijgen terreinen

, -- -

rii

kswaterstaat

directie :levo!and postbc; EW '

- .

.

. 8?OJ AP Lelysbd u-r.m--r

- -

BESCHOUIPIPJOEEI OVER XIF: QROllDVAARDE DER DOOR IWPQLDFT RIRO BIlWlEl IJB ZUIDEFlZET TE V W ~ 17;;RREXITM. O ~

2 : ; r.1.::

Y

Bij het beantwoorden v a n de vreag, welke mar- de a m de b i ~ e n de afgesloten Zulderaee droogge- legde terreinen mag worden toegekend, dienen ver- sohillende overwegingen i n aarmrerking t e worden genamen, waarmede b l j t o t dusver gemaakte ramfn-

a c

gen alechts

,a

geringe mate rekenlng is gehouden. I>

Omtrent enkel'e deeer ovonveghgen %a1 hleronder

De waarde van een voor lmdbouwdoelelnden be- stawd t e r r e i n w o r d t door verschlllonde fnctoren beheersoht. l%k6 dnarvan l a de chemlsche en pwel- sohe gosteldheid v a g den bodern,doch d l t i s vol- etrekt niet de eenige o f z e l f s do voornaemste. Men moet daarnevene rekening houden met den aPws-

toringstoeatand, wonrin hot t e r r e i n verkeert, met de llgging t e n opeichte van verkeerscentra en markten on de o f v o e r m o g e l i j k h e vow de producten

met de gelegenheid de benoodigde arbeidskrachten t e verkrijgen en Be hiervoor golaende loonstan- daard, met den toestand van gronrlbmerking en met nog vele omotancligheden meer, welke ten gevolge kunaen hebben, dat h o e terreinen van g e u k e bo- demg-estel8keld tooh i n waorde (ultgedrukt i n de daarog t e verkrfjgen bedrvf sresul taten) eeer vor

. .

ulteenloopen. . ,

EJergene treedt de eannealghefd van &ergelid- ke fnctoren sterker op, den voorgrond a m blj de ontginnlng van nieuwe t e d n e n . , Tersljl de bodem dezelfde bllfft, nordt h i e r i n door arbeid een kapl- taal belegd, I n oamenwerking nnrunnede het produo- tlevermogcn redliseerbuar wordt en kapltaalwaarde

oon den bodem tan qoraen toegekena. Deze kapitaal- *

waarde wordt n i e t eooeeer bepaala door den v e r r i c t e n ontginningsarbeid 81s we1 door de bedrijfere-

w e 1 9

a s u l t a h t e n gevolge daarvan op Ben bodem bereik-

mindor. gunetige bodem. D l t vereohil mankt ook mo- g e l s nan e m

%

ntgbnnen botlem kapltaalwaarde t o e

1

baar worden. Het 18 tooh duid~lljk, d e t een bodern

.

.

gunstiger gesteldheid met denzelf den o n t g i m h g s - arbeid eon hooger kapitaalwaarde v e r k a g t dan een

t o kennen; v66r de ontginnfng l i g t h e t k a p i t a a l Ban eahter renteloos. Aan een bepsald t e r r e l n ettl men

eohter door merderen ontglnningsarbeid steode

%en

hooger praduotievermogen en hlerdoor eene hoogere k a p i t a a l ~ d e kunnen geven. Hoever men h i e r i n e a l kunnen g6an a a l van v e l e r l e i omstondigheden nfhan-

.,

kelijl dooh het streven zal bU elke ontginning

moeten eijn een zoo hoog mogelijk wttig e f f e c t van den ontgianfngsarbeia t e bereiken.

U i t B i t atandpant eal men ook de Zuidereeewer

ken dienen te beaohouwon. Alle werken tooh, d i e de

-

,.

-

' a f s l u i t i n g en drooCgnalciDg t o t stand brengen kuane?. geawsnytk worden beschouwd a l e de ontglnningsar- beid door welken de onproduotieve t e r r e l n e n d i e

den Zuidereeebodem vormen t o t produatieven groad worden omgezet. De ontginningsarbeid besttbat h l e r

dan s l e o h t s voor e m gering deelmuit pondbower-

-king; a l l e s wat dient 'om den water toe- en afvosr t e regelen, am h e t verkeer en den afvoer der pro-

ducton t e bevorderen, om de bevolking t o huisvestc

en h e t t o ontginnen gebied hiervoor aantrekkelw te maken, vormt een even belangrlJB deol van Be ant-

"

_{ginnitlg a l e Be grondbewerking zolve}

B i t l a .

Het tljdetip wmrop de ontginning van een t e r

'

.

r e i n een einde 'nxtznt 1s moeiUJk oan t e geven. Z e l f a !?E -

- - -

->-

op 1- i n cultunr gebraohte gronden blijlct het nog I

% we1 mogelijk, werken u i t t e voeren welke het produc-,

.tievermogen aaneien1l;jk verhoogen. Voor eenmnal i n I oultuur gebraohte gronden doet men voor l a t e r e we*

l J .

. .

ken eohter beter,..von vorbeteringmerken t e qwekexi

. . 1 men a l e ~ontgipningsarbeid don u i t s l u t tend

aatgene,-wnt. n o o d l g i s geweest om o p bet

. . _{eenenregelmstLge .aultuur t e kunnen uitoef}

e-

, ' I

... .

, ~

Een zou echter oen grove fout maken door t e meeqen, dat een t e r r e i n door deeen ontglnnlngear- beid a11665 reede zijn volle ~ultuurwaardo heef't vei kregen. Ook met den na de ontginning hieraan beste-

den arbefd dient bij da rraardebepaling rekening t e

,

.

worden gehmden.,g9o i e de waaraestijging der @on-

den i n nietzwo g o l d e r ~ genoonW voor sen belangrljk &eel een g e w l g van arhefd die na de droogvelllng i s . verrioht

.

Dee0 omstundigheld i e bij be sohouwingen omtr ent de waarde der door de Zuideraeedrooglegg5ng t e ver- k-en landerijen vask t e veeR over het hoof d geskez Men heeft de bij do droogmaking t e verkrijgen @on&- waarde vergeleken mot i n de Hanrlemmermeer en de IJpoRdere geldende grondpWzen, zonder e r voldoende r e k e n w me~le t e *bonden, dat de waarde der luntete teo-refnen belangrljk 3s verhoogd, door daarsan na

de drooglegsfng beetedan arbeid. Elen behoeft eohter omgekeerd evemnin de geheele stifgin& i n verkoops- waarde wslke- de terreinen i n de meeste droogmake-

d e n t

aa

den eesst--en grondverkoop hebben ondergaan raon l a t e r e n arbold toe t e 8ohriJven. Een aantal fao. toren die de g r ~ d u ~ t i v i t e i t van het landbouabedrijf behoer nohen kmen eerst i n onderlinge rsamenmerking ?. t o t hun -wht,; eoolsng nog enkele ontbreken elJn ool de andere n i e t in stwt q i o h ten volle t e dden gel.

den.

D i t vtxklserrt ook de tegenslngen, aelke i n de

meeete polders door de eerste koopere der gronden eUn ondervonden en d e guoetige resultaten, welke U l a t e r e eigenaren/lonr hun beeit verkregen. De be- driJfsrosultaten blijven de eerete jaren ver beneden vemaohtiag, dooreat nos niet a l l 9 faotoren om dea

eoo gnnitig rhogelijk t e maken, t o t ontwikkeling zijn

.

gebracht. Be1 kunnen de lroofdkanalen t o t het gemm

wensohte diepe gel1 woraen afgemalen, de ontnrate- r i n g van het land gescNedt echter nag onvolkomen door het onvoltooid zljn ven leidingen en greppele;

I

we1 l o een groot deel van den vregaanleg geree8,het vervoec kan eohter sleohts op kostbere wijze p l a a t s vinden docadat het aegennet n i e t overal i e rraageslo-

ten of bruikbaar is; vow d e arbeiderobevolking is

nog geon dweame woongeZegenheid aanmeaig, mar-

door de oxbeidere m o a i l ~ t e verkriJgen eUn en de P1

loonen hoog.

M t a l l e s a o r k t terug op de bedriJfsrenultaten welke nog ongunstiger sohijnon, doordat een deel vm: d b t e varrichten arbeid n i e t op produetie, maw ag verbatering van den toestand gerioht moet eUn.

1

Men l o d u s gedwongen meer k a p i t e a l i n het bedrlJf t,

?

steken en het @n gevoonliJk ~ 1 1 6 6 n de kapitaelkrsd t i g e grondeigenaarc;, die hiertoe in ataat zljn en e r l a t e r we1 bij varen.

Mammalen aijn poldergronden i n be e e r s t e 35-

ren na de u i t g i f t e neder met moot v e r l i e s vnn de hand getlaan een'govolge van de teleurstellende be-

b e t r e f t do smkelijke waarde. Eon deel deeer waarde

1

arljfsuitkomsten en van &emis aan juist lnziaht wet

was og dat oogenblik nog niot vlaarneembaar en ma

d

,

-5- I - _> -

Het mogo fnmiddele j u i s t ci@ dat vele ultga- ven die n l e t onmiddel.lijk rendabel sohljnen, l a t e r t o t

hun recht kornen, h i e r u l t volgt nog geenseine dat el- ke ultgaaf die l a t o r rendabel kaa blijken ook biJ Be

eerate ontglnning gmettigd is.

Hot kapitaal, dat-men i n de ontglnning steekt wordt zoo gunotlg mogelylr a q e w e n d , wnnneer het i n merkk: w o r d t omgeeet die zoo spoedig rnogelljk renda-

be1 zm; eoolang op de t e ontginnen gronden nog n i e t het hooge rendementG t e bereiken v a l t , Bet men er, a l e do bedrijven zich geheel ontwikkeld hebben, von ver- waoht, i s het dan ook voorbeeliger e r nog geen kepi-

t s s l ' in: w e t t e leggen d a t ' earst bij l e t e r e Intenslo- ve o u l t u a r Yentegevend. worah. Aan dmanderenkkt mag oohter n i e t gamist wor&en, wat voor de ontwlkkeling

d.&.bedruven onmisbmr .is.. Zoo zal m n mellioht i n eonen nleumen gol'der bsters!doen eioh voorloopig t o t

den &onleg ven sleohts enkele negen t e beperken en de uitbroidlng van het wegennet earat i n l a t o r e ja- $en t o r hand t o nemen, dan door een d i o h t negennet i n enkele jaren Ee mfllen voltoolen, h i e r l n een _.

,

groot kapitaal t e stekon,voor het verkeer B i t eischt

. . .

en .een aantal besohikbare werkkraohten aan rewabe-

. . . .

l e ~ arbeid t i onttrekken. .Eve& i s het denkbaar Bat vwr de oultuur der e'erette jaren met oen minder

-. . _.. . _{. . . . ,}

vol-ledige beheersohing van het p o l 0 ~ r p e i l mag worde volstaan, dm l a t e r noodig ken aorden geaoht. Hen

zou B a n kunnen beginnen met het otichten van mlnder storke gercnlen en don aanleg van minder r u b e toe- voerleidingen, om eerut i n l a t e r e jaren Be 0 a p a ~ i W t

daarvan t e vorgrootsn. Men spaart dan i n de eerste jaren aan @enleg- en exploitatiekoeten belangri$ke bedragen u l t , die i n die jaren toch n i e t rondnbel

A 1 derge1ijke.overwegingen doen eien, dat het

- _. - _-6-

vraagstuk der grondwoarde i n nieuwe polder8 van ge- complloeerden a a r d is; drat men clvorens deze t e kun nen vergelljken met de grontiwaarde i n langeren t i j d

i n cultuur a n i l e atreken,met een overgangsperiode rekening moat houdon, gedurende welke het l ~ o u w - bedrijf er t o t o n t w l k k e l i ~ most worden gebraoht en e r nog ecn belaagrljk kogitaal i n den p o n d moet wor

den gestoken. I e bij k l e i n e r e polder^ deze overgangs ,periode i n meerdere gevallen n i e t van zoo h e e l Inn-

gep duur; bij do Zuidoreeedroogleggiq z a l men moe-

,

t e n annnemen,dat een aanzienlijke tijd z a l verloopen tusschen het droogvollon Ber gronden en het t i j d o t i ~ waarog de landbouw bierop t o t zijn v o l l o ontwikkellng is gebraoht. Sleohts door mot een dergelifke periode rekening t e houden anl men omtrent de m a r d e der bipnen de Zuidereee droog t o leggen gronden een

j u i ~ t inaioht kunnen verkrtigen.

f;e' S ' t a a t e - ~ o m i s s i e van 1892, wier arbeid te- vons den grondelag vormde van hot netsontwerp van 1916, heeft efoh op h e t stoizdgunt geploatst, dot de ~verkoveling der nieawe polders blj gedeelton van

rgenomen. Ih een dergellJg gedeelte zou dan de verkn- veling, naaronder I n de e e r s t e p l a a t s de aanleg var

c3ei volledig'b&en- en kennlennet waa t a veretaan,

,

iroo sgoedig mogelijk geheel zljln t e volrDooien, w a a m

. ,

ile ponden 't e r bebobwing iouden norden uitgegeven.

IQ het aanbevolen s t e l a e 1 van u i t g i f t e zou het e t r ~ ?-en $&in iooveel mogelijk d e g e b r u i k e r ~ v8n den grolll

a:ioh a l e de dek'initieve bewoners i n den polder t e doen vestiien. Men verskohtte dun, dot bet m o g e w aou zljn, reed8 onkele jnren na h o t droogvallen der

I

gronden deee geheel i n BleinbedrQven in$edeeld,in

1

Op eon zelfde atandpunt g l n a t s t e a i c h de Comi

- - 1 -

s i e van. Loadbuishoudkun4igen,welke aavlseerend o p t r a d bU do voorboseiding van het Wetsontwerp t o t i!

goldering van de nieringermeer van 1907. Deze Cam-

Illissie bevol e a l f e don aanleg ean vea een belang-

rijk

.

dioht e r negen- en kannlenne t dan de S t aatscom- missia ontwierp.

,, De onkoatenrskening van den polder z a l (door

I , Be u i t v o e ~ i n g van d i t gcvoijzigde plan) n i e t Oman-

ziedifit worden verhoogd, maer

-

mar m.IJ vexwachtet II a d de sraarde van den p o n d i n evenredlge mate st$

11 gem, eoodnt geldel#e ovarweglngen n i e t van de u i l

N voorlng van d i t gewzigde plan van verkavellng be-

ll hoeven sf t e oohrlkken; s a w f t de C a d a e l e i n

hear rapport (blz. 3).

IIet i s dniaeytk,dst de toepassing VM B i t

s t e l s e l s l e c h t s denkbaar is, nanneer men e r op re- kent de a u l t u u r r e t u l t a t e n eeer spoedig met h e t bij

d e verkaveling a ~ e w e n d e k a p i t a a l in o v e r e e n s t m

nring t e kunnen brewen. Het volreaie; doorvoeren

van de vorknveling gedurenda de e e r s t e jaren, eel

tochzeor groote ultgaven met e i c b brewen, d i e me] n i o t voorlangen IAJB renteloos nag l a t e n , en toven~ don polder reeds ven den an-ang &f met het ondels hond van een uitgebreid megemet belesten. Van d e ze uitgavem krm%aen zioh een denlsbeeld v o m n u i t h e t begrootingsagfer, d s t voor de binnen de Ind& kingen u i t t e voeren nerken werd berekend bij 801- ledlge * u i tvoering van he t verk&vellngeplan aanbev l e n door ae Commissie van Landhuishoudknndl~en. D kosten hiervan werden volgens den i n het mg nnja

van 1921 geldenden loonstanOnar&~eeaheldsp~zen

berekend op f . 1320.- per H.A., rekenonde met een Inklinking v a n den oorspronkoli+jken bodem gedurend d e o e r s t e jaren.van s l e c h t s 0.30 M. on I n verband dearmede.0~ het aanhouden van een voorloop~g gol-

f ( > ' ; >

r ! . , r .i :I. -'.: ; . .

,

- -

-8-

derpeil van 0.70 E. boven h e t Befinitieve. De later4

verdieping van altoten en toohten mnrmate d s boal~3fl verder i n k l i n k t i s dus bi,j hot genocuade bedrag n i e t i n rekeniag gebracht. Eon met he6 bovenBtaande over- eenkomena hoog t o t a a l bedrag Is n i e t o Be door de

XB

Staetscommissi e opgemakte begrooting gebrncht.PflQn h e e f t zioh voorgesteld d a t een amzienlijk deel van den verksvelingearbeia zoonls het herschieten en op diepte brongen van toahten en slooten, aou kunnen word- boetreden ui* cle oogstopbrengsten der e e r o t e

jaren, vBBr ae u i t e f t e der ponden, t e w l nen een mder deel van dien arbeid ( i n het' bijzonder bet vol- tooien van hefn- en kovelelooten) aan de e e r s t e be- woners meende t e kunnen overlaten. Tooh i s hot van lbelang bet werkelijk cijfer van de voor den vollodigen ~uerkavelingoarbeid benoodigde uftgaven t e besohouwen lsoowal omdat h i e r i n voor den geheelen economischen opzet een ammijziag l i g t , a l s orndat e l k ander olJfer 1:ot.geheel onjuisto gevolgtreklcingen omtrent de

gjron6waarde zou voeren. Het kan tooh niet onverechil~

1.ig zUn op vrelke wijze de oogstopbrengsten Ber e e r s t e jeren worden besteed en men verkrljgt een geheel on- sulver beold van den toestand, als men deze opbred- s t e n n i e t i n de rekening opneemt.

a Evenma l U d t hot geen twljfel dat maaneer men de

I

gronden am de eerbte bewonere overdraagt raet ale vor.1 p l i a b t l n g no& sen deel van den voor do varkaveling ' bonoodigden orbeid t e aoen uitvoeren, men de k o s t e n .

1

vim deeen arbeid i n eenen verminderden pacht- of I

koopprljs.ea1 terugvintien. Uocht zulks a1 Mj Be a l l e q otrrote U i t g i f t e n i e t geheel het geval zijn, zoo dient

I

men geBurende eon zoo groot aantal jaren gronden u i t ' I

t ~ ! geven clot men bij de gzondprijzen met deze omston- I d i g h e i d ten v o l l e rekening z a l moeten houden.

I

Dot men dus bfi het cioorvoeren van een volledig

~

later

herzien door de Commissie van 1914. _{verkavslingsplan f}

-- -9-

verk~~~llIIgSplaTL ook de t o t a l e eanlegkosten dam- van vow hot berekenen van den kostprus der gronda

i n

rekening m e t brengen i s voor sene zuiivere roke- ning onniebeap. Reeds van den aanvong a f der o v e r gongsperio8e waarvan hierboven sprtake ms, geduren: Be welke de 1andbouwbedrSjvon t o t ontnikkeling war- den gebrooht; moet dan ook de grondmacrde met d e t o t a l e koskau aezer verkb;c)veling belaot worden ge- aoht

.

I.Jn i e moeilm denkbaar, d a t de valledige Ont- wikkeling der landbouwbodrijven i n de nieuwe ZuiBm

zeepolders i n 'enkole jaren ha& verloop zal. kunnen , ,

hebben. Reeds met het :btichten van de noodige wo-

:;. _,.. .. _.

ningen, s t a l l e i esh ckohoreri,' onmi ebaar voor de uitt oef ening van een i h t o n s t e f ' lnndbouwbedriff, znl een geruime ti)d geioeia ziJn, nnnr vooral z a l rcen i n d e onnvang groote moeilijkhedon t e verwaohton hebbon, L

.. . aat b e t r e f t de voorziening in Be noodige arbeids-

kraohten. Zoo1a.n.g eene gevestigde landorbeiderebe- volking ontbreekt z a l men met een opgodreven loon-

-,.

standaard rekening moeton houden en i n de geriodo

v& ooget en grondb&ing met een tekort enn ar- beidskraohten. Eo lQaaboun e a l hierdoor gedwongen

- I zijn eioh t e beperlcen t o t cultums, waarbSj met een

BOO gering mo8elijk a n t e l arbeidskraohten kan no* den w l s t a a n . Andere p r o b l e ~ e n z u l l e n daarnwens s e r s t % i n beloop van jaron t o t oplossing zijn t e bra :

-

gen. Men z a l den grond moe t on., leeren kennen on

proeven. maeten nemcn vow de bepaling Ber hierop

eel ondervintling mootan o ~ d o e n omtrent de voordee- l i g s t e w a e van gsondbewerking en de hiemoor nees gesohlkt e merk tuigen. ~ o o l n n & men antrent derge- lijke zaken nag geen b e e l i s s i n g h e e f t genomen, z a l

men treahten zoo meinig mogelijk kopitool

i n

het . be- drijlP v a s t t e leggen.

Ook de ofzet der landbouwproducten znl i n den ecnFfang n i e t s o ,rider moeilljkbeden gesahieden. Bet

marl*-en veilingwezen e a l zich moeten ontwfkkolen en de voor verschilleade producten t e beHalen prqs, z a l de b:@uze d e r a u l t u r e s i n hooge mate beinvlwden.

Door o l deee omstondigheden a z a l men gedurende een reeks van jaren een neinig intensiove c u l t u u r moe- t e n vemachten.Het streven zaif hiarbq zijn,onder sen- wending ven een gering k e p i t o e l oen hoog rendement van den arbeid t e verkrljgen.Esrst geleidelijk z a l h e t

,

rendabel blijken t o t meer intensiove lnndboucmthodes over t e gaen,wonrbij men door d e aonmending van meer k e p i t ~ a l gepacrd met neerderen arbeid,hoogere o p b r e e

s t e n van den bodem verkrijgt

.

. .

I n verband !net deze overgengsperiode nu,zel men z i c h ten opeichte van h e t verkavelingsplan de vmag hebblh t e s t e l l e n of s l l e dearaon t e besteden kosten t e n kmneien van de voorloogig b e vernachten bedrljfs- uitk0msten verantmoord zgn. Dat de boven saneehmlde voorc,nderstelling der.Comissie von Lnndhuishoudkun- digell blj h c t beantnoorden dezer vrang gehandhoofd z e l -kunnibn blijven f a moeiluk nan t-s nernen.Geldelijke over-

wegiagen zullen i n hooge mote sen b e l e t s e l kunnen blijkajn on h e t op zuiver lendbounkundige gronden Ernest gewenschte verkavekingsplan i n de nieuuze polders t o e t e p ~ ~ s s e n : ~ e l f s i s ban t e nemen,d a t de grootot moge- lijke iuinigheid bij de i n r i c h t i n g van de polders een gebietdelida e i s c h e a l blij?can t e z ~ , z o o m@n eane een* z i n s eannemelijAce verhouding m i l . verkrqjgen tuaschen de. aao de verknveliag t e besteden uitgaveb en de i n de eerste' jaren bereikbnre bedri)faresultaten.

I n d i t verband zullen @en eantol vreagstukken d-oor nndero s t u d i e t o t klhtarheid moeten rsorden gebrecht,weor- van de voorneomst'e , h i m i n h e t k o r t ' zullen norden gauge-

Voor de berekening van h e t vermogen der bemalinge- inrichtingen is biJ de thane oggem?akte plonnen van de vooronderstelling uitgegasn,dot de bemeling een polder- p a i l moeet kunnen onderhouden 1.00 M.lager gelegen dan h e t laogste t e r r e i n 1n elke poldersfdeoling,ns volledige 1nkJ.tnkiag van den bodem,wanrvoor mede 1 PI. werd gestdd De bemaling zou dan

i n

stmt moeten eta zUo t e voorkomen d a t blf h e t grootste,mogel~k geochta wnterbeewaar B i t pell

meer dan 0.50 N. zou st&en,termijl ~ h e t nonnale polder- p e l 1 blnneb enkele degen wedei moest kunnen wordejwr-

Het schjjnt van beleng,dat &e formuleering van dezen e i s c h van landbouwkundlge zijde nog eens nordt; onder-

zocht.1ndien men b.v. i n zeldeeme gevnllen gedurende kor- ten t i j d eone grootem s t w i n g van b e t polderpeil kon

toelaten,zouden op de etlchtings-en exploitstiekosten d e r gemalen en op de eanlagkosten der hoofdtoevoerlel- dingeo aonzionlijke bedragen zifn t e beeparen.

. ,

Bvenzoo za1 bet geheele verknv~lingeplan am eene eorgvuldige hereiening en k r i t i e k zba t e ondorrrergen. Uen z n l hlerblj s l e c h t s datgene v6or onmiddelliJke u i t -

voering i n aanmerking mogen doen komen,wat voor de ont- wikkelina, d e r poldere gedurende de e o r s t a jaren onmisbaer moet wordon geacht. Het verkovelingsplen e e l zoo v@6l mo-

gelijk golegenheid moeten aenbieden voor verdere ontwikke- l i n g i n w r s o h i l l e n d e richtingen,zoodat wagneer i n ver- schillande deelen van de polders geleidelijk verschillendo bedrQfsvormen op den voorgrond tn?den,niete hunne ont- ~ i k k e l i n g

i n

den weg etaat.Zoowe1 de ~ i g e n l i j k e landboun- eiachen a l e de verkeerseiscben i n de poldere dienen daor- bij t e worden ondorzbcht,in verband wearmde minim-aftx~p-

tingen eijn t e bepslen voor slootbreedten on -diepten;vool: n~gbreeldtea en verhnrdingen,breedten en belastingschem voor bru~ggen ens-enz. , t e r a i j l de invloed van de kostan de-

-

z e r ond~~rdeelon op de uitvoerlng van h e t geheele plan e e l eijn na t e gaen.

R r beateat een nauw verbond tusschen h e t verkavelinga-

plan en het aen de bcmlingsinricvhtingon t e geven vermo- geh,arlngeeien d i t l e i l t e t e met de waterberglag i n den pol- d e r r e ~ l ~ t s t r e e k s ssrnenhangt .lJearmate de waterberging ge- r i n g e r i a , z n l men aan de bemalingsnerktuigan eene grootere c e p a c l t e ~ i t moeten geven om s t u i n g van h e t poldermeter bo- ven een bepa-ld g e i l t e kunnen voorkomen.Voor1oopige bere- keniogen mijeen e r op,det eene kleino waterberglug gepoard met eene s t e r k e betLaling t o t den meest economischen

mn-

log z a l leiden.L?on lcnn l n m l d d t i l s de noterberging n i e t on- beperkt inkrlmpen,Baer aan Be slootea en kmalen door de

-

dasro-n gestolde affroer-en serkee-rseischen minirnum- . .

eischen norden gesteld,wncrbeneden n i e t kao n o r d e n gegsaa. Ook i n d l t verband zullen h e t bemelinesplen en h e t verke- ve1ingsp:lm beschouwd moeten a o r h n om bi+j asn %--on zui- n i g mogelijken aon-lleg een zoo h b o g mobelijk n w t t i g

e f f e c t t 1 3 verkrij3en. I

Bij 01s t o t dusver opgemaakte begrootlagen en plnnnen i s ;

nog s t e e d s uitgegaon van stoombemeling maormade concentro- _- t i e d n r bemalingslnrichtingen i n enkolo z e e r g r ~ t e ge- m l e n ve~.moedolijk z a l moeten e w g a a n . I n den L a s t s t e n

t i j d t r e e & e c h t e r de m o g e l i j k h e ~ van het toepassen vnn

,

electr1sc:he bemaling hoe langer

-

hoe mer op den voorgront9. Fen der voordeelen van dese bemeling z a l zijn,dat m-on eene grootere verspreiding van kleinere gemalen krijgt

,

nanrdoor men hierbv de zeer gsoote hoofdtoevoorkanalen,welke bij

I stoomgemlen voorkamen gedeeltoliJk

-

zol kunnen ontgnan.

1

Ook s u l l e n e l e c t r l s c h e gnmalen w e b l i c h t op minder kost bare nuse t e s t i c h t e a zip dnn stoomgemalen,zoodet ver

f~ac'

-

wacht mag norden , d a t e l e c t r i s c h e bemeling t o t beoporine i n o e n l e ~ k o e t e a z e l k w n a a l e i d a a . lomiddele f s de be- drijf'szekerheid d e r polderbemaling e m zoo gewichti 3e foo- t o r , d e t a l v o r e n s e l e c t r i c i t e i t a l s bew~eekrlscht d o r be- m a l i n ~ i n a e m e r k i n g knn k o m a , z n l moetea nordea onder-

zocht op a e l k e mijze h i e r b u e w e even g r o a t s bedrijf'szekex- heid a l s met stombemaling z n l kunaon worden vorkrsgea.

Een vrnagstuk d a t ariast de bovenganoemde op den voorgrond t r e e d t b e t r e f t de h u i s v e s t i n g d e r e c r s t e be- woners.Dit m o t zooael d s tgdelrfke v o o r z l e n i n g i n Be

noniagbehoefte tijdeas h e t i n c u l t u u r brengen van den poldor o l s den bouw van bliJveade woaiagen voor de toe- komstige bevolking.

Do S t o ~ t s c o m m l o ~ i s van 1892 a c h t t e h a t o i e t noo- d i g i n h a w f i n a n t l o e l plan gelden voor deze voorzle- n i n g u i t t o trekkea,Doof den bouw ven keeten zoudea bij h e t i n c u l t u u r brengea van den p o l d e r d s merkgevers op voldoende mijze i n de h u i s v e s t i n g d e r narkkrachten voor- z i e n ; de bouw van blijveade noniagea zou h q t g e s c h i k s t

..

door de toekomstige benoners zolve geachit.den,nnn mie desgewenscht een i n a n n u i t e l t e n a f l o a b a e r voorschot voor den bourn zou kunnen norden verstrekt.?Jen s t a a t t h a n s e a h t e r andera voor d i t vroogstuk dan i n 1892.De woningvoorzicaiag 1s t e z e e r een ondbrcerp van opcnbnre zorg genorBen,dsn d a t men t h n a s aog toestanden zou dul-' den,eonals d i e i n de Ho~rlonwermeer gedurende de e e r s t e j o m n nor de droogmoking voorknenea eu we14e toon a l e .ongewenscht doch onvermijdelijkk" wordsa g e k e n s c h e t s t .

Het is n i e t afn ts aemea,dat de voorzioning i n

tijdelijke moningen wnders d e n van ovcrheidswego op bavre-

dig end^ mijze z a l kunaoo gcochteden.Ook o l e men moenen mocht,dat met h e t geven ven v o o r s c h r i f t e n t e n aanzicn d e z e r vmorziening kan wordan v o l s t a a n , d i o a t inen t e be- dFnke/zl,dat de uitvoeringekosten d e z e r voorschrif'ten t o c h door dan h o t zoudpn worden gadragen on e v e n t u r o l

i n de-koop-of pachtprijxen d e r g r o nden zoudan norOen t e - ruggelfonden.

Iiet vraegatuk van don bouw van blijvende ~lonlngen hnngt naun met h e t syateem vnn u i t g i f t e d e r gronden sn- rnc;n.Gtret men u i t van h e t door de S t u a t s c o m i s s i e aanbe- volen s t e l s e 1 van vsrkoop d e r gronden met nfloa.wing: van ~ G I koogsom i n o n n u i t e i t e n , d a n zou h e t v e r l c e n e n van voorashotten voor nonlngboun,eveneens i n a n n u i t e i t e n af-

losboeis,zich h i e r a m w-A-rschijnwk h e t b e e t annpapsen. Goat nlen e c h t e r u l t von h e t i n d - e n l a t e r e n t i j d mcer

op den voorgrond getreden d e n k b e ~ e - l d van een p a c h t s t e l - se1,waarbij de S t a a t duurzsam e i g e n a a r van don grond

b l i j f t , d a n zou do bouw van rfonioge/n en landboumgeboumen van S t a tswege h e t meest i n narnw&rkimg komen.0p welke

_-

mijzo men z i e h do voorziening

_-

i n dezen bouw ook denkt,aoo e a l h e t h l e r a o n t e besteden bqdrag i n e l k g e v e l favloed uitoef~enen op den k o s t p r u s von d-en grond e l s landbourn- bedrijf en op de weorde da:?rvan,en z a l h i e r d u n bl.j de waardelsepellng d e r gronden rekening mede zijn t e houden.

Ook i n d e behoefte aon arbeiderswooingen 2-1 ver-

moed~lijk oiet a n d e r s den door bouw Fpsn overheidsnoge kunhc

_-

worden voorzien.Het is van een 80-0 overnegend ecoao- misch Bcloog,dnt z l c h eoo spoedig m&?.!iylij% eene arbelders. bevolking i n de nieuwe p o l d e r s v e c t i g t , d n t men Keen middol ongebruikt rw@ l a t e n om deze v e s t l g i n g t e bevorde.

v a n nie't u i t h e t oog nordeo v e r m r e n .

r e n en onder deze middelen neemt conder t n i j f e l d / e bourn vnn arbeldersnoningen een a l l e r c x ? r s t e p l a a t s in.Eiaar n i e t 1 s aen t e nemon,dat h e t p h r t i c u l i e r l n i t i a t i e f h i e r i n i n h e t algemeen spoedig en afdoende z n l v o o r z l e n , z a l do boun i n Boofdzonk van S t oatsnege dlenen t e ge/achie- den.Dat dergelijke noningen voorshends r e n t e g e v end tie I e x p l o i t e e r e n z u b l e n zijn,is imni&clcls n i e t ado t e nemen

V o o r

-

_{-_}

1

en dclt B u s deze boun invloed og den k o s t p r q s d e r grondon

_I

J

V m r Bat Q B B O T Z C S B ~ PID?'F Be f i n ~ u t t ~ o l e p v o l ~ o o der

Zuidorr;@~ncrEoso z c l m a

nu in

Ofa ecasltc plooto warlaopoa

eoao achat%iiq ta Bmn v m

tte

proade?oordc= og het ocgon- BLIk dot do tpondro worBcb u 1 t ~ o ~ o v t . n .

U I C hat voorlgaaoao volst Ponfddola d o t doe@ grotod- annrdo d5lromPoot olo

ocsr,

op rtch

m l f

otoradc mat koro naxdoa bs8chouad.D~ gxcodwnnm3o In 80 8&auaff pQlAQrf3 fo

OCQO ondam BSJ hbt r3roogvolla.o dar erondca d m a2doe dn-

a0 vclrkamld oijn ea C3~8tWa~t~ aclos cndoro ale 3U bewboud

CUB

eo voL1eBia. l a o u l t u u r grbsadht.

EU

hat naemn voa

@an ba8rw dcrr @-onkorrCl@ dfeau =on dm oek s b ~

s@n

t a

e v e n

l a azllr otadttm

me

do ~frondwa beochoumt on mlho

1 c x . t ~ ~ hidr ~ v o n t u d a l op ruatoa.L:t?n wet de gr~adwaorda

Boo in

Bo

oerote ~ f ~ 10 n nnmnhDag t ~ broehouam w t Be

bagro.&eLerg BPF bineecl Be beKY$siawn t c j mkea uorttca .Vsor

32ovemc uitpv.?n,nQQdl@ vow BC

werlcavfiliu~

611 00

ont-

~ l a a i n g , n l a t og doze begrontlag wosdoa mbracht ,Bi@rooo

noa do kootea h f ~ m r a t o ~ c o o a e r $32: bsi¶ro,n QQF vorkrm-

bare ~ ~ n d w w r d e t a eorBaa geetcld.

Io hat rsleemsn h s o f t aepr BQ *clravota81~ote m - t a t a P

v o o d o ~ @ n O m a rdo

Boor

vorgrlWL~ag tzot grkjzcn

wan p r m -

Bea V O D ' Q ~ ~ V F O F ~ 0 1 U k 0 kwaZlQebt.1711

ma

abhter (JIclfgO- ltjge gxUzosl cllo oos~@lfd8lngobaofo ~ r z b r o t k ~ n voor 60 c;a@r-

O~oarkiag

ve

~fiisot

hforbtj, &at ici o t w k o o ~ o t

oono

gcwstlgda b&vallrfae; pwcceleo oo&ehuia0 Zca6 BIQ vsg- F 4

Ilag vaakl svaa Roak:f! p~kjcoo apbmngon a l a b@kuiad@ per- e ~ ~ i e n . l l l t h a ~ t mo men not Rat otrclvcn vaa volo laob- b a u ~ l h o n 8 e i g e ~ 4 9 " e a , k u n betlrijf w i t t e braiclae,Wearbql

ocbter fi;eoo bohohfte aan n ~ ~ x d e r e PlofQteBeo b e o t e ~ t .

GffazL?aniaa

nca

h h a r u l t a e h t ~ r llrsrdoa ofg@leid,e\@t On do

Z ' J ~ A B ~ C R P P ) Q Z ~ ~ B ~ ) ~ ~ n b B h ~ l a d ~ p@re~@bu @ e l i j j o o r d i g &$t be- hufoda ocudon a!Ju.tfaa coo blJ &a n o a r d a b e ~ l l a g var m i 0 taetea! todieo =?a htorblj geco r e l e e n i o ~

oxt

(a@ bahulzing

b t o l d .

Elomden Be hidr nyagepvco o m t n b d l g h ~ d e ~ b ~ ~ h e o s l ~ ~ s

in

r e k e o l a ~ cobre aht daa achuat, ver&olljk%ag mt e l d ~ r o

b ~ t f \ n l B ~ groaQ-en paalntprifzen no1 t o t oan

-

aU PtM aZo-

benl

-

lnsieht Zn Be ssr?%r&e Ber door de ZuiBora~c8rocg- I

l o ~ g l n g t o vorkr&,on ~ r o n d a n t o k u ~ a e o lofdcn.

1

Inmlddols uoet hierbtj vet Po h e t ong aordaa whou-

,

-

68n,dot 8!6~e dergrllj!cz? v ~ q o l i j M e - & olechtn voor ffca

b o p v e l d 1;@%3tLg1 geldt.Xrs 60o loop

gar

tijOea zijo C o o h

de orord@json con zr?r bclaff~rtjk, o c b o ~ ~ ! l i a ~ n onff~r-

betrfg.Roe1 clam z t a h t o t Be t o ~ e n n o 9 r d i g s ~roadprijzen

zo1,lon varkootYan og hat @Q~~:o~bl.lk,BnE Be ZuidercaogroBdoo

h a o a n wcrd.dtia ~ L t ~ ~ ~ c v o n , v o l t n t e t g e m rno_oellfErheL4 t e

v o o r o ~ l l o a

.

r

Vel n0.g ovar

w

~locian v.'o tp,nr l o a g ~ n clucna ecne 1

stlf,ninc 8 0 Y groaBpr Qcao olv e m vnatetaood f a l t aor8aa

4 bcaehcraud,der,o o$!,l~fog ;l.w@ft; eeh&rrmt. izao grootc ochm-

(I ~ c l i a c e n p l a t o p d o t zea over Boa loop Ber .pon<?prijzon

~ e d o r n a d e k o r t e m perlodqu c l c b ?an gees voc,r~prlPini: J

krn o q s n . I e dcz L a c t o t o eeuu kw/r.ea yerfoden va-a m e r -

Oaso deco~aal@n vorr,wr.arba Be ~~QnBgnQnea op @~ncmlfBo 1 nlweau bli$voo of oolf8 d~alBetr.Zoe bereiktea Bo crond---j

\ prvnon tusaocia@ff

3.873

QO 1888 e c ~ aax- clot dauwio 0o.g n i e t oedo~:. aerd beraik';,0ok t i j d c l ~ o de oactrs-ko 18&

-

_-

-

_.

_-17-

ingatreden ~ o h a r p s daling der grondprUzen bleven d i e eohter zeer ver boven d i e nelke golden i n den aanvang der varige eeuw., De periode, waarin do

drooglegging-eal norden voltooid schijnt van t e k o ~

ton dnur am zich aan voorspellingen omtrent den loop der grondprijzen gedurende d i e periode t e kunnen wegen.

Bij wat t o t dusver @a opgemertst, is uitgegnan van h e t door de Staatscommissfe van 1892 aanbevole eyeteem van verkaveling en u i t g f f t e der gronden. I)e polders zouden hierbij zoo,{spoedig mogelijk ge- heel t o t voor klbinbedxijven ingedeelde grondetuk- ken morden verkaveld en zoodra h e t s t a d i u m van voltooiing d e r v e r k a v e l f ~ d i t mogelijk maakt aan

de d e f i n i t i e v e l e i d e r s dozer klefnbedruven worden uitgogeven.

V i l d i t s y s t e m gevolgd kunnen nordon, don moet men e r op kunnen rekenen d a t zich geaurende

de lange reeks van jaren d a t de n i t g i f t e vnn gron- den d u u r t , telken j a r e 'een voldoend usntal gaga2 digdon aenbieilt, melko v m r do kolonisatie der Zuiaerzeepolder~ e l s gewepeohte elementen kunnan worden beechouw8. -In h o e v e e e zulke h e t geval z a l zijn, laet a i a b bsk u i t e r s t moeilijk voorspellen.,

Wae~

man gedurende een reeks van jaren op de uit-

g i f t o van. grormden kan rekenen, z a l gedurende de e e r s t e jaren van uitgif'te bij degenen, d i e a a a r

J.:,,' :\

vow i n annmerking komen, met Be k a r a k t e r i a t i e k hollandschs neiging, e e r s t de k a t u i t den boom t e Idjken, rekenfng moeten warden gehouden. O$ later

de vraag naerdde gronden z a l toenemen, z a l i n hoo- ge mate sa&ea ofhangen van Be uitkomsten, die het bodrqf i n de e e r e t e jexen z a l opleveren en

, van de toestanden die insde nieuwe polders zullen

ontstann.

Zal de u i t g i f t e der gronden eenigezins vlot I:unnen plrrote hebben, dan zullen i n elk geval de voorwanrden, waarop de gronden morden u i tgegeven voor velen aantrekkeqk moeten q n . I n het bijzon- '

der e e l hierbif aae wsinig kagitaelkrachtige land- blouwers de mogelijkheid nooten geboden worden om

aich aan het hoof8 van een eigen bedrijf t e etellen. Hot kan niet worden ontkend, dat dergelijko voor- warden

vam

den Gteat v e l e r l e i r i s i a o fneluiten, en Bat Be kms moot i s , dat door de weinig kap8trral- kraohtige benonere de gevolgon van aller togenala- $en en fouten der e e r s t e jaren op den Staat sullen norden afgewenteld;. Het s c w n t dan oak aen beden- ,-

king ondeshevig, zich bU de verkaveling geheel op e:lechts dezen bepaalden vorm vmn u i t g i f t e der gron- d~an t e baeeeren. De k a n ~ is don moot, dat bif de 3

u:itgifte de ncarde der gronden t e n nadeele van d e n 6l:aat eeer wefnig t o t akjn recht zal komn.

No& u i t een andere ovemeging m e t de moge- lijkheid het door Be Staotscolmnisele aanbevolen sys-

teem uitsluitend toe t e pasoen, nog eem nader wor- defn beschomd.

De Staatscommlcsie heel3 zich voorgeateld, dat

me8n bu het drooggnelen en' verkavelen der grootere gatlders op de volgende wijee zou t e werk gaan.

Alle bemnlingawerktuigen van een zelfaen

pol&!$?@%jktljdig in merking norden gesteld, t o t het g e i l mae bereikt, waarbij Be hoogst gelegen pol- derafdeeling droog viel. Door d~~nmen en kaden zou alsdan het reeds tevoren gebaggerde kanalensye teem deeer afdeeling van Be aengremende afdeelingen gc echelden noaten

worsen.

T e M l nu overigens de be -<

- -39- I

geen verdere verlagidg van den waterstand binnen de polderbedljking sou p l e a t s vinden, zouden dan de gemalen van de hoogste nf deeling met kraoht doorwerken, t o t d a t b i e r he t voorloopig polderpeil m s 6 e r o i k t . I n deze nfdeeling zou clan de geheele verkaveling zoo epoeBig mogel* zj,@ u i t t e voeren,

en e e r e t wannear deze i n hoofdsaak m s ' v o l t o o i d zou t o t verlaging van den vmterstasd i n d%ove- rig%' polder$ worden overgegaon, waarin alsdan de verkaveling eener volgende polderafdeeling op de

zelf be BJiize zou worden t e r hand genomen.

Door deze werkwQze rekende men t e lcunnen voolc I

komen, &it' groote gebieden van den $roogvallenBen

bodem geruimen tad zondezl voldoende onmatering

brnak zouden moeten blljven liggen, maarcloor ziJ ernotlg gevaar kond--s-n opleveren voor de gezon%-

b .

_{heidstoeetand der anngrenzende landen, terwljl te-}

vene s t e r k e a c h t e r u i t ~ a n g van den ongecultiveeraen bodem en begroeiingevan dezen met voor de l a t e r e cultuur hinderlijke onkruiden t e duchten was.

Dovendien eou da waterstand mogelljk naken, i n ae aog geimndeerde afdeelingen voor h e t bag-

,

I'

I geren van kamlen- 'sn leidingen van baggennnterieel

1

van niet t e kleine o a p a c i t e l t en diepgang gebruik t e @ken. Tegen deze rrerkailee eijn inmiddele ern-

/

1-

egige bedenkingen nan t e voeren. Zoo moet men hier-

. . - bij gedurende een r e e

- .

ks. van jaren het waterbezwaar

I

der dieper gelegon poldaraf deelingen afmalen, zon-

I,

der dot, tegenover Be bkinalingskoaten eenige ap-

I

brongst kan gesteld worden.

I

Uaar,voorel moet bemsar worden gezlen i n den

I

afslag, die meral 1-8 do boorden van de groote

I

overblljvcndc natarrlnkte, l o t e verwaohten en mar-

- -20-

dfjk en de eoheldlng met de Brooggemalen polder- a f deeliagen s u l l e n eijn blootgesteld. De o p w e i l M

die op het ondiepe water a a n z i e n l j j ken z4jn n z a l d i t v a r s c ~ n s e l nog bedenkelijjer maken en een voortdurend gevanr voarmeder inloopen van de Uroog gemalen p o l d e r a f d e e l i q e n oplevoren. Er a a l due ee amhoudende eorg worden vereiecht om Ce voorkamon dat de waterooheiding tusschen do afgemnlon en n i o t afgemalen a f d e e l i ~ e n gesn govaar loopt en bat voor de meertlijken aan de binnenzdjde geen kans op breuk af afsohuiving ontstaat.

Aan deee b e m e n eou n e l tegemoet t e komen eijn, door h e t nog onverknvelde geUeelte dieper af ;te malen ; men vervalt dan eahter weer i n de aadeelen, die men jufet had bedoefd t e o n t g a a .

Hen zal duu jaren lsng een aanhoudende aorg en koetbare vooraieningen moeten aanwenden en on-'

dmks d l t e r e i c h bluvend rekensahap v m moeten geven, dat de voilfgheid i n Ue i n e x p l o l t a t l e ge-

brachte polderafdeelingen t e wenschen overlaet. Bij dle fp+ooters polders, m a r deze toestand

- 2

-

jaren s a l moeten duron,<zou hierdoor do door d e

q Y

~ 5 t a a t s c o m i e s i e gedachte werkwSjee overwegend be-

'nmaar Bunnen vonnen;' drat voor langen tgd h e t ver- lrrijgon van regelrmrtige t o e s t a d e n i n den wee; eou

3

-

. ~staan.

T e r s U l moeilijk te b e p d e n is, welk gewicht

rnan de genoemde bezwaren moat morden toegeschre- \

ven en doze welllcht ook afdoendo t o ondervangen lsouden sun, doen dose toch de vraag rijzon, of m n voor onwerkomeUJke moeilijkheden zou komen t o ~staan wannoor het ilroogmalen I n een s n s l l e r tempo plneits vsia8, den de Staatscommissle aanbeval; o r '

hat inderdeed ondoonlijlc eou a n , dmbodemtoeotand t e

- - -21-

t e beheereohen, . . wanneer het geheele oppervlnk der grootere polders i n een kort tlJdsbeotek droogoiel.

.Bet spreekt we1 van z e l f , dat men I n _*. d l t ge- v a l ofstand zou . . w e t e n doen van het denkbeeld, h e t

drooggevallen t e r r e i n ten spoedigste zoodanig t e

. .

verkavelon. . . dat de geheele. polder i n kleinbedriJven kon worden ingecZ-eeld.

Het otichton en i n e x g l o i t a t i e brengen van eel a a n t e l grootbedrijven

i n

den polder SohSjnt eohter n i e t onmogeli,j%,wanneer deee aioh nag i n h e t e e r s t e utadium van verkaveting bevindt

.

Voor dergelijke bedrljven is dp polder reedo voldoende toegankelijk,wanneer men beoohikt over

een net van hoofdkanalen van voldoende diepte,wel- . . . .

ke roeds,

u66r

h e t droogirellen van den polder @bag- gerd kunnen eljn. Van verkeer t e lana dient dan voo~

l o o p % & geheel t e worden afgezlen. Het merkvolk kan i n ehkele, op gesohikte punten t e s t i c h t e n ba- rakkendorpan hufiovosting vlnden en vandaar per boa naar het werk -wordengebraoht. Aoht men den ~ f -

stand van eon deel der badruven t o t den rand van den polder voor d i t verooer t e groat, dan Ban men ook benonlngscentra i n den polder & t i o h t e a op planl sen, waar men vooraf door eandstorting onder water denboden h e e f t opgehoogd. I n het gunstige jaargetij de z a l het ook reeds spoedig mogelijk a n , een deel van het werkvolk (b.v. bij den oogsb) op pet veld t l u e n kampoeren.

Men a o l bit de oultuur der e e r s t o jaren een vo l e d i g ontwateringssysteem van slmten en greppels mbccten ontberen. Inmiddels eullen ook zonaer deee

de l i o h t e r e &ronden, wanueer door bemaling der hoofddcinalen het pondwater voldoende laag nordt gehouaen, roeds i n den ecrsten earner

nad

het droog vallen begaanbaar zijn en bezaald kunnen wordon. U i

- - -22-

Ben toestand der overigo grondan z a l reede .spoenig bUjken maw de ontaratering t o Rort s a h i e t en d;St z a l een a&mijZing xijn voor de ternerketolling van het bosohikbaro baggermteriaal. Terroinen nftarvan de ontwatering zeer veel arboid vordert, k m men voorloopig ongeoultiveord l a t e a lirnon. I n don niel csgalen en ongelijk inklinkenaen boaen zullon zigh ~ l r a a r s c ~ n U J k ook we1 kreken vomon d i e ~ e t a e i n i g ~ ~ a a f w e r k nan i3e ontmntering dlonstbnar zifn t o me-

ken. Op deee wj$e mag men e r og rekenen binnan ver- I.oop van enkele jexen den geheelen bodem i n bebouw-

baren o t a a t t e h a b a n gebraoht.

' Zoodra de bodem doze kan dragon z a l van ver- ~lchillande merktutgen voor h e t graven van alooten

em' greppele gebriik kunnen worden gemaokt

.

Vaoral de i n h e r i k a veclvuldig i n gebruik zijnde ,,tren- ahersp kdnon voor B i t werk in ammerkiag. Veel vtm

bet greppelmerk znl ook mat ploegen kunnen geschie- den. Voor deze bestaan thsns macrdere systeeaen oar t r a c t o r s , molke op zeel? wnokon boden kunnen merken, v,sn welkE/worktuigen ook voor den landbourn op g r o w

fie schaal gcbruik gemaakt eel kunnen norden.

6eleideli;jk z a l nien na hetgeen voor de ontae- tiiring het xaeost; onmisboar i ~ , t e hebben voltooid, don toentsad kunnen gmm verbateran. &?en h9ef.t. llan i~lmiddele den mrd van &en bodem &or vernahillonde

be~greppel'ing i n verband met dezen en de daarop voor gomobn cultuuc kunnen inrichten.

Gedurende de eervto jaren vooral e a l m n uflbaol ee~nvoudige cultuur dienen t e kieeen. In de e e r a t e

i

p l a a t s zullon hieqaarmel i n aonmerking kmen hot verbouwen van koolznad en het bezaaien mot graoeead Beide zSjn eonder diepere pondbeororking uitvoer-

bear.

- - - L J -

baar. Iiet koolzaad k o a op:het veld gedarschk mor- den, zooant lnntlbonngebouwen voorloopig gemist Bun- nen morden. V a n bet graslkma kan hooi worden gowon- nen, d n t i n gepersten

vorm

gemkkelijk t e vervooron is. VernoeBolUk s u l l e n , r e o d s i n het tneeOe jnar ultgebreide terseillon n o t &rootere landboumerktul-

gen betreden kunnen worden en don zel Ron h e t ver- bouweaea VM granen gedacht ktknnen morden.

den geheelen lundbouvt dient men2ich op de toepassing op groote echael van modorne landbouw- merktuigen t e bosoeren. Voor eoover de oogst n i e t

op het veld ban worden vcrwoskt, ken deee op vaar- tuigen nartp e&ele ceatru t e r verwerkily worden vervoerd

.

A l s de droagkrncht van bodem d i t t o e l a a t ,

kqmen nu gcboumea van l i c h t e conetruotie morden g o s t i c h t , d i e het veehoudenebedrfjf en de zuive2win- ning mogeliik maken. Ook do voor den akkorbouw en

dezcrg voar dc merktaig3n noodige gebouwen en schu-

ren k q e n an enkale jaren woraen gebouwd, maaromfi zich de rroniagen vom, d o ~ b e d ~ f s l e l d e r s en de kern der srboi flero groepeeren.

Geleidelijk neeiut dan hat bearijf een geheel

re-

gehmtigen vorn aan en kan met grooter i n t e n s i t e i t bedreven norden.

IIu kan ook nan negenpanleg worden gedacht, wel- Re ziah a a n v d c e l ~ k t o t verbindingen t e n dlenste dex zlqh vormondo badrijfncentra knn beperken, mellioht

. * I nansluitondo. nun @an etnlre3.cn door den polder t e l e i -

den hoof dvorbindingsneg.

OBk treodt nu h e t atadiun i n , d a t de u i t g i f t e ' van gr-den t e r hand kan wordon genomen. Deae ziJn

than8 geheel i n cultuur gebroaht, zoodat do door de ocoupanten &onragen r i s i c o zeer beperkt i s en men

- -

-24-

biJ de u i t g i f t o een brufkbaren mnetstaf voor d o grondwaarde b e z i t . Eerst bi,j deze u i t g i f t e w o r d t

het verksvolingeplan geheel uitgevoera. Do grond- wnarde l a 8 t nu toe, do veraischte kosten danraan t e beatedon. I n h e t tempo, waarin men de u i t g i f t e

w i l doen p l a n t s hebben i s =en nu geheel vrij. I n

'hoofdzaak kan men zicll hierbij nnar de vraag roge- len, bij voorkeur hef beschikbaar t e s t e l l e n opger-

~ v l & l e t s h i e r benoden houdende.

Aan he t hierboven nohetrsrnnti g! aangegevon ~nerkplon voor de voltoo$ins van de rrerken binnen de indjjkingdn zijn boven dat dor Stantacomnissfe lie volgendo voordeelen verbonden:

Men rnaakt deu gohoelon bodem der grootere ]?older8 zoo spoeitig mogolQk rrefegevenB.

. -

' Hen bemaalt geen gronden jar en l a g zonder

Do voor do vorkav'$l'ing yen h e t megennet u i t 1;e voeren werken warden e e r s t gemaakt a18 de ont- wiltitelins der landbouwb~drijven hieraon bohoef t e lleefl, zoodot k i e r i n * guen kapZtaal word t geetokon, ilat jareB 1- rcnteloos b w f t .

Fen 53 bU de u i t g i f t e der grondon n i e t &- k1ank01Qk .van de vraog daarnaar, d a w men hotgean aiek wordt op&enmen i n eigen exploitatitp,kcm hou- d.en.

-

FZI

hsef t een sohaiding verkregen Pussoben.

ae

aritglfte dor gronden n den pionierserbeid. Be voor de vnste bewofiliifig n e e s t gomcnschte ~femc4nten nijn wellicht n i e t d s m e s t gesohikte om als pionim c~p t e t r a d e n . G a . i a veel vr5,jer i n de keuze van

b e t varkavelingsplau en do uitgebrefdbeid vnn het

'

wegermet en k a n d i t nlaar geLang der mutandigheden i n versohillende deeLen van 9e polders andere toe-

- L- -25-

Nen heef t: den bodem leeren keanen mt eijne on, wateringseisohen b e t r e f t en kan hfernede bij h e t

,

I

voltooien van h e t afssateringsstelael rekenlng hou-

den,

~

frlen behoeft .xi.et. op bersonlng blnnea Oen pol-

1

d e r en den bouw v a h nofingen i4e rekeneo voordat fie toestand van den bodem damvoor gesohikt is.

Uen heef t veel m e r gelegenheid het s y s t e m ? I,

van u i t g i f t e der grondon i n verband met d0 dacwaan

lijklaoia proeven uiet verbohillsnde systeemen van u i t g i f t e t e nemen en hierbij in versohillende dee-

: l e n van den polder volgops varschillende systemen

t e werk t e gaan. :

,

Kanneer de u i t g i f t e der gronden gesohiedt, hcoft men reeda ccntra van bewoning gevormcl, wet hat upoodig ontataan van geregelde toestanden aeer

. 6 '.'

LTqn behoudt de vr!jheid, een deel der gronden a l s grootbedNven t e bUjven explolteeren, wat -oral voor do op grooten asstaxid van verkeere- oentra gelegen gebiadon voor lange jeren eea meer gowenmhte oplossiag kan bljjken t e zijn den u i t g t f t e

in' Isloinbedri,jven. . '

.

Ofsoh9on de opgenoemde voordselen voor do grootere polder3 hat meest op don voorgrond treden, gelden tach grootenaeels ook voor don IT.lll.polder met een opgeru-lak v a n c a . 20.090H.A. Ook voor

d e z e i polder B'cMjnt het a a n b e v e l i q t e vetdienen, n i e t op een zoo apoedig mogelfjke u i t g i f t e der -on- den i n kleine peroeelen aan t e sturen, dooh op de d r m g g e l e g d e gronden aan t e vangen met groote

Staatobebrijven, nelke e e r e t worden geliquideerd, a 1 de goheele polder zioh i n , een regelmatfgen oultuur- toostand bevindt en de bodamtoestand geen enkel be-

- - - L O -

e m a r tegen de bewoning en den bourn v a n woningen oplevert. Hen h e e f t den hot groote voordeel, ge-

t heel v r i j t e I n h a t jsarlijks t e verkevelen en

a l t t e geven opp8rvlak. I3.j de voltooiing der verka. vellng kan men dan mot og verschillend gebied opge f dane e r v a r l q aQn ninot doon.

Elede is o r een zeer groot voordeel i n gelegen e e r s t I n een n i e t a 1 t e grooten polder ervnring op

he>

tcjdoen omtronk in bedEfjf brewon van do i n t o r i c h - ten landboluk-grootbedruven v66r men de organifintie daarvan i n

6611

der z e e r p o o t e polders gaat Zer hand nemen. V a t d a t de moeilijkheaen groot niLlen

eijn van desen pioniersnrbeld, marbfj men op voler-

l e i

gebled aanvanlcelijk I n 'het stadium van groof- .nomiogen eal verkeeren, kan a l l e m i n s t worden ont-

lkend. OaoverkmellJk acNjnan doze mooilifkheden eob-

t e r a l l e r m i n r t en eeor seker n i e t g r o o t e r d m de r ~ e i l i j k h e d e n d i e men zal hebben t e overwinnen blj

de door de S t a e t a o o m i s s i e gedmahte w o r w z e tg-

13eno tle droo~gnsllnr, en I n de oorste daerop volgen- 190 jaren.

Gaet men vnn Ae veronderstellfng u i t , dat asp.

3renkelQk in de Zuiderzeepolders grootbedrijven, a l a 'hierboven aangogoven rzullen worden g e s t f o h t , dan ~o

men Be grondwaarde h e t best kunnen schatten door (sen begrootlng op t e maken van do ~ a a r s c b i j n l ~ e tlitgaven en opbrengsten doser bedrjjven. Ofschoon

:Ln eon d e r g e w e bogrooting onvermijdelijk v e e l on- lsokers 581 voorkomon, h e e f t men Nerbij toch 6 t h l>eltm.grijk voordeel, n.1. dat men thans kan s p r ~ k e n cmer een grondmnr&e, d i e reeds aanwealg f a , zoodn tie watarafvoer I n den paItder voldoende geregeld Is,

~ e n ' k a n 'dus hierbff e l l e a b u i t e n beschouning :Laten, wit met de ontwikkellng van de toestanden i n den polder id verbma $;tent, en waervan do bul-

- ^ I

.,

-

A -27- ,

' _{t e n .de mogelgkheld van: ledere berekening v a l l e n d e}

duur een eoo groote onzekerheid g e s f t san de oijfers

&e betrekking hebben og Oe grondwecrda bfj I n aul- tuur brsngen van kleinbedrijven.

MJ ae beoordeeliug .van do waarde, welke wen aan de grondsn,als grootbodriJven lngedeelg,mng toe- kennen, dlont we1 i n aanmerking t e norden &enomen,

d a t e m deze gronden nog' s l o c h t s sen minimum van v&kav~lingskosten i s besteed. Indien de geeohntte

.

.

waarde beneden d i e van de i n volledigo aultuur ge- . b w c h t e gronden b ~ f f t

,'

l s ook .do kostgrijs zoo- . . veal' geringer.

. .

Vat nu de l a t e r e verkisvellng t o t voor kleinen lnndboum gesahlkte perceelen b e t r o f t , zoo l o het n i c t me1 doenlfjk

en

ook n i u t menooholijk, do kosten

-

hiorvan i n de berekening op t e newn. ?$en k~ zlch veilig;. op hot &m~dpunt s t a l l o n , dat: dergeluke werkcn n i e t aullen morden ultgevoerd, tenxu hler- I n d i r e c t of i n d i r e c t vooracel mordt geeien. Hier- van ultgaande B-M men aladan de flnaIltieele ge- volgen der ZuiBerPeenerkea overzien op het oogen- b l i k , ant a l l e grondon i n aultuur zijn gebraoht, terwijl de gevolgen van de verdere ontwikketing der Zulderzeepolders now eon ander gebled van be-

sohouwingen wordt overgebracht

..

Hotzelf de st andpunt kan ten aanzien van de leeere uaaardesw$lng der grondon aorden ingenomon. Roeeeer deae ook van be- 1 m g mogo zfln, zoo acNjllt hot n i s t mogelijk, deze

i n aijfers u i t t e drukkon, vaaweae bij d inan-

"i

t i c e l e n opzot ...ell de- k s p i t a a l v e r s trekking der Zul- derzoewerken rekenlug ken morden gehouden.

Men n e a t ten oaneieu van deze h e t euiverote standpunt In, door'hlerln aevens vele endere n l e t i n cijfere u i t t e drukkcn inAFrecto voordeelen het

a

- - -28-

motief te aien, wnarom * de Staat ziah l n s t e n ~ L L

1

gotroostan, wanneur Oe met r e n t e op r e n t e b e m a w de uitvoeringskosten der Zufderzeewerken de on-

rnidaelliJk,. reoliseezbcre nnmde der droog t e Leg- gen gronden mooht bU$len t e overtreffen.

Het z a l A 9 maeite Loonen on'het i m l c h t in

Be Sinantieale gevilgen d e s Zuiderzeeweskan vom* den S t a a t vexmeardoren, wonneer men een bereke- ning nevens eZkaw o p ~ t e l t van de gevolgen d e r beiae h i e r befiproksn norIm@zear bij h e t i n exploi- t a t i e brewen d e r Zuideraeepolders. naast het- geen og algeneone gronden voor en tezan deze

raerkmeen is aan t e voeren s u l l e n de h i e r o z t r e n t t o &krijgen oijfers

-

i n hoe hooge m t e ook &lo- baa1

-

bU d e keuze van den to volgen neg van be-